Откройте свой Мир!

VII - ғасырда Араб жерінде жаңа Ислам діні пайда болады. Ислам араб тілінен – мойынсұну, бейбітшілік деп аударылады. Исламның қасиетті кітабы – Құран Кәрім. Бұл кітап Хазрет Мұхаммед Мұстафаға с.ғ.с. берілді. Мұхаммед с.ғ.с. соңғы пайғамбар, дүние жүзіне соңғы хақ дін Исламды үйретті, таратты. Ислам дінін бүгінгі күні 1,5 миллиардқа жуық, ал кейбір деректер бойынша 2 миллиард адам ұстанады. Қазақ даласына Ислам діні араб дін таратушыларымен келді. Осы араб дін таратушылардың ұрпақтары кейін қожа атанып, араларынан белгілі дін басылар, имам, ишан, қазы-қазірет, әулие, тақуа мен дуаналар шыққан.

Қожа - сөзі парсы тілінен алынған «хваджа» خواجه сөзі - мағынасы қожайын, мырза, ие. Осы қожайын сөзі кейін орыс тіліне еніп «хозяйн» яғни «ие» сөзі болып аударылып мағынасы қалған. Орта Азия халықтары арасындағы өздерін Мұхаммед с.ғ.с. пағамбардың және төрт халифасынан таралаған ұрпақтары және жергілікті Ислам дінін үйреткен, дін жолында білім берген тұлғалар қожа атанып кеткен.

Бүгінгі күні Қазақстанда Қожалар деп аталып жүрген әулеттер:

Бірінші - Алланың Расулының немере інісі Хазреті Алидің екі ұлы, Хусейннің ұрпағы - Сейт қожалар. Хазреті Хасанның ұрпағы Ховандық қожалар Ташкент қаласында біраз үй бар.

Хазреті Алидің Рум патшасының қызы Ханафия анамыздан тұған ұлы, Мұхаммад Ханафияның ұрпағы Абдул Жаппар - Абдул Фаттах - Абдул Қаххар - Абд ар Рахман, Абд - Рахым. Абд Ар Рахман - Исхақ баб пен Абд ул Жалил баб, Абд ул-Жалил бабтан тарайтын Хорасан қожалар, Дуана қожалар және Нияз қожа балалары.

Исхақ бабтың ұрпақтары Аққорғандық қожалар мен Бахшайыш қожалар.

Абд Рахым Бабтың ұрпағы - Қарахандық қожалар. Бұл әулет Қарахандық, Қуланбастық, Ақ көлдік және Зергер қожалар.

Екінші: Әбу Бәкр Сыддықтың ұрпағы, Сунақ қожалар (алты сыйық) және Шәмші қожалар мен Қылауыз қожалар.

Үшінші: Хазреті Омардың әулеті, Қырық садақ қожалар, Шайхантауыр қожалар және Бабайлық қожалар.

Жергілікті халықтан шыққан Ислами білім алған, халыққа «илм хикмет» - дін жолын үйреткен, және осы дін жолында жүргендер кейіннен қожа атын алып, қожалар қауымына қосылып кеткен. Олар: Керейт, Түрікпен қожалар.

Осы қожа ұрпақтары қазір Қазақ жерінде және Орта Азия халықтарында өсіп өніп, тұрғылықты жеріндегі елмен араласып солармен бір тұтас халық болып әдет-ғұрып, салт дәстүрлері жергілікті халықтармен астасып кеткен. Қазақтың ел тізгіні «Алаш» ұранды үш жүз, ақсүек «Арқар» ұранды төре руы және асыл тұқымды «АЛЛА» ұранды қожа руы бүгін қазақ этносын құрап отыр. Осы әр-бір ру өз шежіресін жүргізуде. Қожа руының таңбасы « ﺁ » (әлиф - әрпі), Ұраны АЛЛА, Қожа Ахмет.

Шежіре - арабша «шаджарат» деген сөзден шыққан ағаштың бұтағы, тармақ, деген сөз. Қазақша мағынасы үрімбұтақ тізбесі дегенге тура келеді. Шежіре халықтың қасиетті мұрасы, қазына және рухани мәдениетінің маңызды бір саласы деп білу ләзім.

Қожа-молдалар Совет өкіметі орныққанға дейін, халық арасында дінді уағыздаумен қатар, неке қию, сүндетке отырғызу, жаназа шығару, зікір салып емдеу ж.т.б. рәсімдерін атқарып отырған. Қазақ халқының рулық, тайпалық, жүздік құрылымдарының пірлеріне айналды.

Ата тегімізді білу, түгендеу, тарату - әулет парызы. Ата текті білу ар мен қанның таза болу үшін де қажет. Тегін білгеннің түсінігі көп, адамгершілдік, мейірім шапағаты мол, туыстық, бауырмалдық сезімдері жоғары болады. Атам қазақтан қалған «Аталы адам азбайды», «Жеті атасын білмеген жетесіз» деген сөздер тегін емес. Әрбір қазақ баласы: «Қайдан пайда болдым?», «Қайдан келдім?», «Кім болам?», «Қайда барамын?» деп өз-өзіне сұрақ қойса игі.

*Ұрпақты тәрбиелейтін - тарих. Тарих болашақтың негізі. Өз ата бабасын асқақ ой, өрем сөзімен сусап өскен ұрпақтың рухы мықты, мәдениеті жоғары, болашағы зор болмақ.

_________________

*Қажы Мәдіқожа (Диуана) ұрпақтарының шежіресі. Қызылорда 2005 жыл. 219 бет

Қазақ халқының басқа халықтарға қарағанда бір ерекшелігі – оның рушылдығы. Рушылдық болғанда басқа халықты кемсіту немесе өзін жоғары қою емес, шыққан тегін анықтау, қан тазалығын сақтау үшін жасалынған рушылдық. Руының атауы, тіпті, өрескел рулар да бар, бірақ, олар бұл атауды өзгертпейді. Керек болса сол сөлекет атауды мәртебе санайды. Себебі, тағдырындағы Алланың қалауы солай. Руын жасырған «құлдың тұқымы» деген сөзде бар.

Ал қожалар әулетінің өзге жергілікті халықтан бір өзгешілігі – олардың қолдарында шежіре, насабнамалары болды. Әу басында сауатты, қолында хаты бар халайық, тағдыр талқысымен өз отандарынан мыңдаған шақырым қашық елдерде мәңгілікке қалып бара жатқанына көздері жеткен соң, тарихтың тұңғиық теңізінде жоғалып кетпеудің бірден бір жолы деп өзінің ата-бабасының жадын хатқа түсіріп отырды. Сол жобада біздің қолымызда осы әулетке тиесілі шежіре бар екенін жоғарыда айттық.

Қазіргі Қазақстан жері айқын шекарамен айқындалмай тұрып, қазақ халқы «қазақ» деп хатқа жазылмай тұрып, қожалардың осы өлкеде өркен жайғаны қазақ халқының құрамындағы бір ру екені анық.

Ел арасында біреудің қызы тұрмысқа шықса туысқандары шартты түрде «қай ру?» екен деп сұрайды. Құдалар қожадан болса «қожалар екен» деп айтады. Ұлы үйленсе де солай. Мен өзім қожамын, бірақ бір нәрсенің арасы ашық – бұл менің руым. Ұлтым – қазақ, бұл да дау туғызбайтын мәселе. Алғашқы кезінде «қожа» аралық жікті айқындаушы болып айналымға енген сөз. Бар-жоғы осы.

Қожалар жүзге жатпайды. Жатпайды емес, жата алмайды. Оның анық себебі – олардың қожа екендігі. Бұл жерде сөз қожалардың ішіндегі Бақшайыш атасының ұрпағы жайында болып отырғандықтан, осы рудың аумағында сөз айтып көрелік. Бақшайыш бабаның ұрпағынан бір қауым ел көшіп келіп найман ішіне қоныстанды. Сол аймақты мекендейтін тобықтылар үшін имам, молда керек болды да Бердіқожа ата тобықтыға көшіп өтті. Бұл рулардың екеуі де Орта жүздің халқы. Ал біздің қолымызда Кіші жүз шөмекейдің ішіндегі Бақшайыш бабаның ұрпағының шежіресі бар. Осы күні Қазалы қаласында өмір сүріп отырған Бермішов Асылжан Бақшайыш бабаның бір ұрпағы, Текеш қожадан тарайды. Бұл әулет екі ғасыр алдын Сырдың төменгі ағысына бала оқыту үшін келіп, осында қалып қойған. Бұл әулеттен Үш жүзге пір болған Мүсірәлі сопы әзіз шықты. Осы күні Шалқар маңында Бақшайыш бабаның быраз ұрпағы сүріп отыр,сол әулеттен Ақтөбеде, Хромтауда быраз үй бар. Ал Тарбағатайда Бақшайыш бабаның әулетінің бір ұрпағы Құл Мұхаммадтер әулеті отыр. Ал Баб ата, яғни Созақ аймағында мекендеген Бақшайыш атаның бір ұрпағы Ибрагим байбатшаның әулеті кешегі қатаған заманда Өзбекстанға өтіп кетіп, сол жақта өмір сүріп жатыр. Осы әулеттен Шымкент маңында қалып қойған ағайын имам керек болған соң Ұлы жүздің Жаныс атасына көшіп барып, сол елмен ел болып кетті. Демек, бір атаның, яғни Бақшайыш атаның баласы үш жүздің ішінде араласып отыр. Бұл жай барлық қожалардың әулетінің басында бар. Сондықтан қожалар жүзге кірмейді. Бір атаның баласы қазақтың үш жүзінде де бар болып шығады. Ислам заңдылығында бір атаның балалары ғана молда, имам, муфти болсын деген заң жоқ. Ислам ілімін кім толық игерсе, сол дін саясатын жүргізуі керек.

Айтқан соң біраз нәрсенің басып ашып тастайық. Жақсының шапағаты деп осыны айтады. Мұхар Әуезов–ұлт мақтанышы. Халық, ұлт болып мақтан етіп отырған адамға қожа руы неге марқаймасын. Бірақ, біз мына әулеттенбіз, сен төмендеу тұрасың деу ақымақшылық қана емес, надандық. Тегінде, рулық атау мәртебе болмайды, білім, әділдік, адамшылық мәртебе болады. Қазақ арасында «төр» деген ұғым бар. Бұл бір қазақта ғана емес,барлық жерде мәртебелі құрметті, ілімді, салауатты адамды жоғарыға отырғызу бар. Ислам шариғаты алдымен жасы үлкенді сыйла, екінші есі кірмеген жасты сыйла, үшінші ілімді адамды сыйла дейді. Себебі, еш уақытта мекен ұлық болмайды. Ілім ұлық болады. Сіз оны қанша жерден көтермелеп жоғары отырғызғаныңызбен ілімі болмаса, босағада отырған ғалымның аузына қарауға мәжбүр.

Қожалардың басында мынадай бір жағдай бар. Жалпы, үш жүздің ішінде қожа болып сіңіп кеткен әулет баршылық. Бұл олардың нашарлығы немесе намыссыздығы, бостығы емес, тағдырдың талқасы. Тәлкегі емес, талқысы. Әр пенденің тағдырында үш ғайып бар. Ол үш ғайыптың бірінің де билігі пендеге берілген емес деп жоғарыда айттық. Міне, осы жерде сол ғайыптың біреуі көрінеді. Өмірге дін өкілі әулетінің перзенті болып келген жан, жастайынан алған тәрбие, көрген өнеге арқылы дін саласына бейімделеді. Әке қалауы бойынша дін оқуына барады, діни білім алып, ұзақ бір елге молда болып кетеді. Бұл жігіт басында отаны болып, үйленіп келген болса елімен біраз уақыт хабарласып тұрады. Соңынан ұлы өседі, осы елден үйленеді. Қызы бой жетеді осы елге тұрмысқа шығады. Бара-бара елдегі көз көрген азаяды. Жасы жер ортадан асқанда елге барғанымен ешкімді танымайды, оны да ешкім танымайды. Жамағайынмен араласа алмайды, себебі бөлісетін, сырласатын ештеңе жоқ. Енді үйреніп қалған жайына келіп күнде араласып отырған ағайын мен қауышып, осында қалады. Бұл ағайын кірме аталып, бірнеше ғасыр өмір сүруге мәжбүр. Қаракерей Қабанбай мен Мүсірәлі сопы әзіздің өмірлері осыған айқын мысал.

Мен осы шежірені зерттеп жүріп Аягөзде Бағдад деген азаматтың үйіне тоқтадым. Сөзден сөз шығып, ел құлақтанып, сол үйге Сабыржан деген азамат келді. Мақсаты түпкі шежіресін білу, бірақ ұшына шыға алмайды. Түпкі атасының аты Абыз, бірақ бұл лақап аты. Абыздан Ордабай, одан – Өсімхан, Сайынхан, Сейілхан атты үш ұл болған. Өсімханнан – Бұқаш – Балтабай—Маңғаз – Қуатжан – Сабыржан – Рахымбай болып тоқтайды. Сонда бұл азаматтың тоғызыншы атасы найман ішінде Құлеке, Байқұлақ атасына имам болып келген. Бұл жерде жағдай былай, бұл азамат осы елге жалғыз өзі келген, жоғарыда айтқандай уақыт өте келе негізгі елден, ағайын-туыстан қол үзіп қалған. Аталарының Абыз аталуына қарап сауатты, салауатты жан болған деп ойлайсың. Негізгі аты-жөні, елдің аты ұмытылған. Бұл бір атадан бір адамның ғана барғандығынан болып отырған жағдай. Екінші бір жағдай. Сол Аягөздің маңында Қарағаш атты елді мекенде Қайырғали атты азамат өмір сүреді. Кешегі кеңестік дәуірде ауылшаруа шылық маманы ретінде сол жаққа барып, тұрақтап қалған. Зейнетке шығып, өсіп, өніп, осы жерде мекен етіп отыр. Сүйегі қожалардың сейіт құрамының ішіндегі Сабулт атасының Ұланқожа әулетінен тарайды. Түпкі ата-бабасы Қарқаралы маңына келіп, бір ауыл болып орналасқан, жастары ары бері көшіп, қызмет істеп жүргені мен шыққан тегін ұмытпайды. Оның себебі сол – бұлар бір қауым болып келген. Ағайын тумасының қай жерде екенін білген соң, өздері де жоғалмайды.

Семейде Нұрсапаров Жора деген бір азамат тұрады. Өз ортасына беделді, сөзі өтімді азамат. Найман ішінде «қарауыл жасақ» деп бөлінеді. Болды, басқасын білмейді. Өзара сен кірмесің деп бетіне баспағанымен араласта, кәдімгідей ара жігіміз ажырап тұрады аға деп ағынан жарылды.

Бір үй болып келген болса қоршап отырған руға пәленшенің баласынан тараймыз деп сіңісе алмайды. Бұл жағдай бір адамның нашарлығы емес тағдырдың сыйы.

Мақсатқа қайттық. Қазақ халқының бір ерекшелігі – қан тазалығы. Яғни араға ешкімді кіргізбей ата жолын сұрыптап отырады. Жалпы исламның Түркістан өлкесіне келіп, түркілердің ішіне қожалардың араласқанына он екі ғасырдан артық уақыт өтті. Бір жағынан алсақ қожа-қазақ болып ара жігін ажырата қоятындай мән қалмаған секілді. Осы уақытқа дейін қаншама қан араласып кетті. Тіпті, өзбек ұлысынан бөлініп өз алдына «қазақ» атты алып, ел болған заманда сол түркілер құрамында қожалардың да болғаны тарихи шындық. Яғни, қазақ деген атауға қожалардың қақысы кешегі күнгі түркі, бүгін қазақ аталып, бір атасының атын руының атауы етіп отырған ел мен еншісі, салмағы бірдей.

Памятник Барону Мюнхгаузену и Ходже Насреддину
У подземка Молодежная скульптор Андрей Орлов в 2005 году установил монумент Барону Мюнхгаузену. Некоторое время монумент считали самостроем и хотели снести, но монумент, что называется, прижился.
Памятник Ходже Насреддину
А весной 2006 года к Барону Мюнхгаузену добавился опять-таки и Ходжа Насреддин.

Қожа/ходжа

Общаясь с казахскими "ходжа", я выявил пару заблуждений представителей этого "рода".

1. Большинство, если не все, уверены в том, что они арабы или потомки арабов.
2. Определенная часть из них уверена в том, что ходжа - это не только потомки арабов, а более того, потомки Пророка Мухаммеда (с.а.в.) через четвертого халифа Али (р.а.), женой которого была дочь Пророка - Фатима (р.а.)

Полностью, включая язык и обычаи, ассимилированы с местным населением и официально имеют национальность страны проживания. Но при этом выделяют своё родовое происхождение ходжа (перс. хозяин, господин, учитель из араб. хаджж — паломничество в Мекку). У кочевых народов Центральной Азии род «ходжа» означает потомков миссионеров, распространявших ислам в степи. Словом ходжа первоначально обозначали человека, который совершил паломничество (хаджж) в Мекку, то есть был настолько состоятельным, что мог себе это позволить.

Ошибочно считается, что этнический состав указанных миссионеров состоял только из арабов, отсюда неверный вывод о том, что все потомки по родовой линии «ходжа» должны быть арабами. Следует отметить, что ислам распространяли помимо самих арабов также и оседлые тюркоязычные мусульмане, принявшие ислам раньше кочевых тюрков.

Кроме этого, лиц из других тюркских племён приписывали к роду «ходжа» за прекрасные знания ислама, что говорит о происхождении «ходжа» не как родоплеменного образования, а скорее как смешанного родоплеменного и кастового образования, имевшего в качестве одного из многих своих предков также и арабов, а не только арабов.

Вместе с тем, наряду с ходжа имеется сословие САЙИД (арабское — господин, хозяин). Представители данного сословия так же считают себя потомками арабов, возводя свою генеалогию к Хазрету Али, двоюродному брату и его зятю пророка Мухаммеда. Сайиды ведут свой род от Хусайна, сына Хазрета Али и дочери Мухаммеда Фатимы.

Сайидами себя в нынешнее время именуют, преимущественно, аятоллы Ирана, включая Хомейни и Хаменеи.


Вот по этой ссылке можете зайдти и прочитать:http://yvision.kz/community...