Токтара Аубакирова в Президенты!
Уважаемые участники сообщества!
Со стороны граждан предложена, на наш взгляд, замечательная инициатива о выдвижении на пост Президента Республики Казахстан достойного человека, первого казахстанского космонавта, человека удостоенного награды,"Халык Кахарманы"(Народный Герой), Токтара Аубакирова.
В проекте "Мой Мир" создано сообщество "Токтара Аубакирова в Президенты!" http://my.mail.ru/community...
Прошу вас присоединиться и попросить своих друзей поддержать гражданскую инициативу.
С уважением.
Со стороны граждан предложена, на наш взгляд, замечательная инициатива о выдвижении на пост Президента Республики Казахстан достойного человека, первого казахстанского космонавта, человека удостоенного награды,"Халык Кахарманы"(Народный Герой), Токтара Аубакирова.
В проекте "Мой Мир" создано сообщество "Токтара Аубакирова в Президенты!" http://my.mail.ru/community...
Прошу вас присоединиться и попросить своих друзей поддержать гражданскую инициативу.
С уважением.
Қазақша Уикипедия
Уикипедия (Wikipedia) қарапайым тілмен айтсақ кез келген адам өзіндегі
ақпаратты басқаларымен бөлісіп, үнемі толықтырып, жаңалап отыратын ашық
түрдегі энциклопедия деген сөз. Ашық түрдегі дегеніміз – қазіргі
Интернеттегі етек жайып бара жатқан оупен-соурс (open-source) сияқты.
Әлемнің әрбір түкпірінен әркім өз білгенін Уикипедияға қосу арқылы
Әлемтордағы ең үлкен энциклопедия болып бара жатыр. Қазақ тілінде де
Уикипедия Қазақша Ашық Энциклопедиясы деген бар. Оның соңғы 2 жылдан
бері үздіксіз жұмыс істеп келе жатқанын біреу біледі, біреу білмейді
(мүмкін көпшілігіміз мүмкін ағылшын тіліндегісінен білетін шығармыз), не
жалқауланып жүргендіктен бе, әйтеуір Уикипедияны алға сүйреп, жүргізіп
келе жатқан кісілер саны аз. Мен бүгін Қазақша Уикипедиядағы ақпарат аз,
жеткілікті емес дегендіктен емес, қайта осы күнге дейін өз еңбектерін
қосып, алып жүріп келе жатқан азаматтарға рахметімді айта келе, Қазақ
тіліндегі ақпараттарды толықтыра жүріп, тіліміздің дамуына үлес қосайық
дегенге шақырамын. Біз осылай бірігіп көп нәрсе жасай аламыз демекпін.
Қазақта бір жақсы сөз бар ғой, «көп түкірсе көл болады». Сіз өз
тіліңізде бірдеңе іздегенде оп-оңай тауып алсаңыз қандай тамаша! Біз
Қазақ немесе Қазақстан туралы іздегенде ағылшын немесе басқа тілдерде
тауып алып, соны аударып отырамыз. Сонымен қатар екінің бірі ағылшын
тілін меңгере бермейді ғой. Біз келер Қазақ ұрпақтары мен жастарының
дамуына, тәлім-тәрбиесіне өзіміздің үлесімізді қоссақ олар бізге
қаншалықты зор рахметін айтар еді. Қазақша Уикипедия Энциклопедиясының
адресі: http://kk.wikipedia.org
Уикипедия Нупедия деген ескі энциклопедияға негізделіп жасалған. Алғаш
2001-жылы 15-ші Қаңтардан бастап жұмыс жасай бастаған, негізін құраушы
Жимми Уэйлс. Уикипедияда 270-ден астам тілде 5,300,000-нан астам мақала
жарияланған. Оның 16 миллион жарымнан астамы Уикипедияның алғашқы тілі –
ағылшын тілінде. 3 000 000-нан астам белсенді жазушылары бар.
Уикипедияда мақала саны 500 000-нан асқан тілдер саны 10 шақты. Қазақ
тілінде қазіргі жағдаймен 6600 мақала жазылған. Қазақша Уикипедияның
алғашқы бетінде жазылғандай бұл біздің келер ұрпақ үшін бір білім
қайнары болады. Уикипедияға авторлық құқық бұзбайтындай, жарнама
жасамайтындай жолмен, өзіміз жаңадан теру арқылы немесе бар мақаланы
аудару арқылы кирил және латын әліппесімен жаза аламыз. Қазақ тілінің
дамуына өз үлесіңізді қосыңыз!
ақпаратты басқаларымен бөлісіп, үнемі толықтырып, жаңалап отыратын ашық
түрдегі энциклопедия деген сөз. Ашық түрдегі дегеніміз – қазіргі
Интернеттегі етек жайып бара жатқан оупен-соурс (open-source) сияқты.
Әлемнің әрбір түкпірінен әркім өз білгенін Уикипедияға қосу арқылы
Әлемтордағы ең үлкен энциклопедия болып бара жатыр. Қазақ тілінде де
Уикипедия Қазақша Ашық Энциклопедиясы деген бар. Оның соңғы 2 жылдан
бері үздіксіз жұмыс істеп келе жатқанын біреу біледі, біреу білмейді
(мүмкін көпшілігіміз мүмкін ағылшын тіліндегісінен білетін шығармыз), не
жалқауланып жүргендіктен бе, әйтеуір Уикипедияны алға сүйреп, жүргізіп
келе жатқан кісілер саны аз. Мен бүгін Қазақша Уикипедиядағы ақпарат аз,
жеткілікті емес дегендіктен емес, қайта осы күнге дейін өз еңбектерін
қосып, алып жүріп келе жатқан азаматтарға рахметімді айта келе, Қазақ
тіліндегі ақпараттарды толықтыра жүріп, тіліміздің дамуына үлес қосайық
дегенге шақырамын. Біз осылай бірігіп көп нәрсе жасай аламыз демекпін.
Қазақта бір жақсы сөз бар ғой, «көп түкірсе көл болады». Сіз өз
тіліңізде бірдеңе іздегенде оп-оңай тауып алсаңыз қандай тамаша! Біз
Қазақ немесе Қазақстан туралы іздегенде ағылшын немесе басқа тілдерде
тауып алып, соны аударып отырамыз. Сонымен қатар екінің бірі ағылшын
тілін меңгере бермейді ғой. Біз келер Қазақ ұрпақтары мен жастарының
дамуына, тәлім-тәрбиесіне өзіміздің үлесімізді қоссақ олар бізге
қаншалықты зор рахметін айтар еді. Қазақша Уикипедия Энциклопедиясының
адресі: http://kk.wikipedia.org
Уикипедия Нупедия деген ескі энциклопедияға негізделіп жасалған. Алғаш
2001-жылы 15-ші Қаңтардан бастап жұмыс жасай бастаған, негізін құраушы
Жимми Уэйлс. Уикипедияда 270-ден астам тілде 5,300,000-нан астам мақала
жарияланған. Оның 16 миллион жарымнан астамы Уикипедияның алғашқы тілі –
ағылшын тілінде. 3 000 000-нан астам белсенді жазушылары бар.
Уикипедияда мақала саны 500 000-нан асқан тілдер саны 10 шақты. Қазақ
тілінде қазіргі жағдаймен 6600 мақала жазылған. Қазақша Уикипедияның
алғашқы бетінде жазылғандай бұл біздің келер ұрпақ үшін бір білім
қайнары болады. Уикипедияға авторлық құқық бұзбайтындай, жарнама
жасамайтындай жолмен, өзіміз жаңадан теру арқылы немесе бар мақаланы
аудару арқылы кирил және латын әліппесімен жаза аламыз. Қазақ тілінің
дамуына өз үлесіңізді қосыңыз!
Рысты апа
Жас алаш Баян Сәрсембина
РЫСТЫ АНАНЫҢ ӨМІР ӨРНЕГІ
Ұлтымыздың дүние-бесігін биік ұстап, қисайып бара жатқан тұсын түзетіп, тұтастығын сақтап, болмысын жоғалтпай келе жатқаны көне дәуірден осы кезге дейінгі дәстүр жалғастығының арқасы. Отан- бесіктің түзу тұруы үшін тер төккен қазақ әйелдерінің ерлігінің арқасы. Болмысы қарапайым, ақырын жүріп анық басқан, тынымсыз еңбек етіп, перзенттерін тәрбиелі етіп өсірген қазақтың ұлы аналарының дәстүрін жалғастырушылар қатарында Атырау облысы Жылыой ауданы Шоқпартоғай елдімекенінде тұратын 70 жастағы Рысты Үсеумағамбетқызы Балжігітова де бар. Отағасы Қапан ақсақалмен бірге 13 баланы өсіріп, қазір немерелерін үйлендіріп, 10 шөбере сүйген ата- әже. Аузынан «айналайыны» түспейтін ана, отбасының береке-ұйтқысы. Дала мәдениеті мен ұлттық мінез, этикасын бойына жинақтаған ауыл анасының қарапайымдылығы астарында рух биіктігі мен адами абзал қасиеттер, темірдей тәртіп нық тұр.
Қазақы рух әр заманның, әр кезеңнің аласапыранды тұстарында жарқырап көрінеді: сын сағатта батырдың бойында, ақылды жастың ойында, білімді ұлдың өнегесінде. Қазақтың рухы ананың баласына берген тамаша тәрбиесі мен өрнек төгілген шебер қолынан да көрінеді. Ақырғы нәтиже – ұлтыңды сыйлау, атына кір келтірмеу. Рухқа жетектейтін қасиеттер – адалдық, арлы болу, отаншылдық, намысқойлық, еңбекқорлық, мейірімділік... Осы қасиеттерді бойына жинақтаған тұлға даңғаза тірлікке бой алдырмайды. Мәдениеттер қақтығысындағы көрінбес майданның жеңілмес күрескеріне айналады.
Ол кәрі Каспий ойпатында мыңдаған жылдар бойғы дәстүр жалғастығын сақтап, қазақтың өрнегін өшірмей, көне бояуына уақыттың жаңа бояуын қосып отырған да ана. Рысты ана өрнегінде қазақтың өмір сүру философиясы кестеленген. Рысты ана өмірінде қазақтың ұлы аналарының ақыл-ойы мен парасаты жұрнағы жатыр. Жылыойдың бір түкпірінде жастайынан еңбекпен көз ашқан, күндіз 40 сиыр сауып, түнде бір қолымен бесік тербетсе, екінші қолымен өрнек өрген ана осы екі қасиетті ұстанымды өз өмірінде тамаша тоғыстырды.
Рысты –ана үшін отау тіккен ұлдары шаңырағының түтіні түзу ұшқаны керек. Еңбекқорлығы 9 келініне үлгі. Оның ұлдары Атыраудың жерінде әр саланың беделді де, білікті азаматтары болса да, ана алдынан кесе-көлденең өтпейді. Егерде әр қазақтың отбасы дәл осындай Рысты шешеміздің тәрбиесіндегі қалыптан шыққан болса, бізге қазіргі өзге мәдениеттен келер қауіпті сезінбес ек. Өкінішке орай, қазіргі қазақ әйелдерінің бәрі Рысты апай емес. Жас әйелдердің көбіне Рысты шешейдің қайраты мен табандылығы, ақыл- парасаты мен байсалдылығы, мейірімі, бәрін қосқанда қазақшылығы жетісе бермейді. Адамды сүю деген ең ұлы қасиетті осы кісіден үйрену керек.
ӨРНЕГІ
Жылыой қашанда ұсталық дәстүрімен және қолөнер шеберлерімен аты шыққан өңір. Рысты шешей Жылыойда қалған жалғыз шебер, кәрі Каспий бауырындағы осы атажұрттың даңқы шықан шеберлік мектебінің соңғы да дара өкілі десек қателеспейміз. Рысты шеше үшін сырмақ сыру мен неше түрлі өрнекпен басқұр тоқу, ши өріп, алаша тоқу – сүйікті кәсібі ғана емес, өмірінің ажырамас бөлшегі. Философиясы. Дүниемен қарым-қатынасы. Өмірді тануы. Өмірді өрнектеуі. Көз майын тауысып, күндіз-түні екі қолының саусақтарынан төгілген ғажайып туындыларды Жылыойдың сазды жолдарына жайып тастаса, ұзыннан ұзақ бірнеше шақырымға созылып кетеді. Дайын қолөнер туындысының артында қаншама бейнетті тірлік жатыр: сапалы жүн табу, оны бояу, жіп иіру, тігу... Бір біріне ұқсамайтын өрнектердің артында ұшы-қиыры көрінбес жұмыс тұр. Мұның бәрі 70-тегі анаға түк емес. Саусағына түскен салмақтан дәрігерлер бас бармағының сүйегін алып тастады.
Қапан қажы ақсақал шаңырағының берекесі ана қолынан өрілген өрнекте. Шеберлік дарыған шаңырақтың киесі Рысты шешеміздің әр өрнегі жүрегінен көктеп, ақыл-сезімімен кестеленіп, саусақтарынан жарыққа ұшқан туынды. Өмір көшінен өткен шеберлер қолтаңбасын қайта тудыру арқылы дүние сабақтастығын, екі дүние арасын жалғап тұрған нәзік байланысты ұғындырады. Қарапайым мінезіне басып, өзін тек енесі – Жанбөпе Жылқыбайқызының өнерін жалғастырушы санайды. Ұлттық өнердің қажетсіз бола бастағанына ренішті, орта мектептерде қолөнер пәнін енгізу қажет дейді. Қолдарының буыны қата қоймаған балғын қыздар үйреніп жалғастырар еді. Бұл –өнерді өлтірмеу үшін, өнерді жалғастыру үшін керек.
Өркениеттер қақтығысының жаңа сатысына енген қазіргі қоғам бәсекелестіктен шеттетілген қазақтың төл шикізатын, оны ұқсататын дәстүрлі өнерін де қажетсінбегенімен, Жылыойдағы жалғыз шебер басқаша ойлайды. Қапан қажы шаңырағында отау тіккен әр ұлға арнап 6 қанат киіз үй жасату дәстүрі бар. Су жаңа үйдің ішкі жасауын Рысты шеше өз қолымен өрнектейді: текемет, сырмағы, алаша, кілем, көрпе-төсегі, басқұры мен оның шашақты бауларын, керегеге ілетін қоржынын даярлайды. Рысты ананың 6 қанат ақ орданы толтыруға бағытталған шығармашылық жұмысы бір-екі жылға созылуы мүмкін. Бірақ басталған іс аяқталғанша тыным жоқ, демалыс жоқ. Дайын 8 киіз үйдің іші бір-біріне ұқсамайды, әдемілігін айтып жеткізе алмайсыз. Тек оны көре білу керек.
Атырау тойларында киіз үй тігерде Жылыойдағы Рысты шеберді іздейді. Бұл кісі бәлсінбейді, киіз үйдің ішін шашақтары төгілген сұлу басқұрлармен, бояуы көздің жауын алған кілеммен, тіпті өрнектері геометриялық дәлдікпен қалыпқа түскен алаша, сырмақтармен әп-сәтте толтырады. Махамбеттің тойына арнап тіккен тоғыз қанат ақ ордасы ерекше көрінді. Өткен жылы Венгрияда киіз үй тігіп, авторлық қолөнер көрмесін өткізіп, ана жұртта қалған мадиярларды қобалжытып келді. Венгр жұртындағы Атилладан қалған жұрнақтар Рысты шешеміздің киіз үйі табалдырығынан аттағанда, ғұн бабасының жусан иісін сезгендей болды. Сөйтіп Жылыойдағы қарапайым ана мадиярлардың пәлен ғасырлық еуропаланған сезімін түртіп келді.
Қазақта кім ұл тумай жатыр, кімнің ұлы бизнесмен болмай жатыр, бірақ соның бәрінің баласы ұлттық өнер деп өзегі өртене қоймас. Рысты анасының айналасынан шықпай жүрген алды 50-ден асқан, кейінгісі 30-ды орталаған ұлдарының ойы да, жүрегі де қазақ деп соғады. Олар үшін қазақтың өнерінен артық дүние жоқ. Ұлттық кәсіпті аяқтан тұрғызу жолында тер төгіп жүр. Олар адамдарға жақсылық жасай біледі және жасаған жақсылықтарын міндетсуден аулақ. Осы жағынан алғанда Рысты шешеміздің үлкен жетістігі –қазақтың қолданбалы өнер туындыларын тудыруда емес, өзінен туған ұл мен қыздың елжанды, ұлтжанды тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруында болып отыр. Міне, қара жұмыспен көзін ашып, қазақтың демографиялық ахуалына барынша үлес қосып, өрген шаңырақтарының ұйтқысы болып отырған Жылыойдағы ананың классикалық жетістігі. Екі баласын да басқара алмайтын қазіргілер үшін қызық көрінуі мүмкін. 9 келіні жанынан шырқ айналып шықпайды. Бұлардың ене-келіндік бақай есепке құрылмаған шын адами қатынастарына куә бола отырып, мини-мемлекеттің ішкі ахуалын бірқалыпты ұстап тұру үшін заманауи оқу емес, өмір университетін ғана тауысқан жан адами нәзік байланыстардың ұңғыл-шұңғылын қалай меңгерген деген еріксіз ой туды. 9 үйдің тәрбиесін көрген, 9 түрлі мінездегі әйел осы кісіні шын жүрегімен қалайша жақсы көреді?
ӨМІРІ
Қазіргі Жылыойдың Шоқпартоғайы, бұрынғы Ембі ауданы «Қазақстан» ұжымшарының орталығында Жанбөпе Жылқыбаева деген атақты шебер өткен. Өзі байдың қызы, әрі он саусағынан өнер тамған шебер жан екен. Рысты апай 17 жасында осы кісінің қолына келін болып түскен.
- Жас адам бәрін тез қабылдайды ғой. Келін болып түскен бойы ол кісі мені іс тігуге, өнерге үйретті.Түнімен тұз теріп, ши ораймыз. 100 шиден өрнек шығады. Сырмақ киізге ою бастырамыз: қошқармүйіз, ашық ою, сыңар өкше, балтақ ою, шет ою, түндік ою... Қылдан арқан есеміз, 80-100 метрлік...
Жанбөпе әже бойжеткен шағында төңкерістің аласапыран уақытына куә болған. Өзі әрі шебер, әрі байдың қызы. Қызыл өкімет бар малын тартып алса да, сандық түбіне төркінінен келген алтын жалатқан кебісі мен екі иығы үкіленген елтірі қызыл тонын тығып тастапты. Кейіннен құдалары қазақы салтпен қимас дүниесін қалап алып кеткен. Келініне іс тігудің қыр-сырын үйрете отырып, Жанбөпе әже өткеннен сыр суыртпақтайды. Ол 20-ғасыр басындағы байларды қуғындауды да, ашаршылықты да көзбен көрген. Малын қызылдар тартып алып, дәулетінен жұрнақ та қалмағанда, байдың кіші әйелі қолында қалған алтындалған келсабын ұстап, үй-үйді аралап бір уыс дән сұрапты. Соңында ерген жас бала. Қорек етер түйір бидай таппағанда дүние- боқтың құны да қалмайды екен. Жылыойға ашаршылық кезінде кімдер аялдамады? Сүйегі терісіне жабысып, құр сүлдері қалған бейшаралар Каспийдің жағасына жетуге ұмтылды. Аштықтан көзі қарауытқан жұрт жағада ең болмаса шабақ ұстамақ. Теңіз жағасында аштықтан өлген адамдар теңкиіп жатты. Жанбөпе әженің күйеуі Сәрсенбайдың әкесі Достан ақсақал теңіз жағалап, қайраты жеткенше аш адамдардың аузына су тамызған. Өлген адамның кеудесінде шабақ тыпырлап жатқанын көріпті Достан қарт. Әл-дәрмені құрыған аш бейшара әзер дегенде ұстап алған шабағын жесем, өліп кетем деп қорқып, үзіліп кеткен. Достан қарт өлген адамдарды көміп жүріп бір бейбақтың бауырында жатқан жас баланы тауып алып үйіне әкеп, сақтаған соңғы дәмді аузына тосқан. Сол баланы өзінің жалғыз Сәрсенбайына серік етіп, бағып-қаққан. Заман сәл түзелгесін балалар үйіне орналастырды. Жанбөпе әже Жылыойдың өткенін осылайша қазбалайды. Жанбөпе шебер тоқыған ақбасқұр Атырау облыстық тарихи-өлкетану музейінде сақтаулы. Ұзындығы –16 метр, ені – 45 сантиметр. Тұтас басылған ақ киіздің беті үш түрлі ою кестеленген. Түкті кілем өрнегі жүргізілген, шеті мен ортасы жасыл, қызыл түстегі қошқар мүйіз оюмен өрнектелсе, сол жағы көк, сары түспен құс тұмсық оюдан ромб пішінді бейне түскен, оң жағында қызыл, жасыл түспен қос мүйіз қабатталады. Бұл – 20- ғасыр басындағы тарихи жәдігер.
...Шоқпартоғайы, келін болып түскен, өсіп-өнген Шоқпартоғайы Рысты анаға тым ыстық. Басқа жаққа қоныс аудармай отырғаны да сондықтан. Түнде ою ойып, сырмақ тігіп, күндіз колхоздың қара жұмысын атқара жүріп, ерін сыйлап, ата-енесін алақанында ұстап, қазір ұл- қызының сый-құрметіне бөленген қарапайым ана туралы сыр шерттік.
Қазақтың Жылыойдағы өрнегін, Рысты шешеміздің өнерін кім жалғастырады? Үйренем деп суырылып шыққан жас көрінбейді. Дәстүрлі өнер қол тигізбесе ескірмес пе? Ескірсе, жаңасын кім жарқыратады? Бағыты мүлдем бөлек, ағысы басқа заман өмірде өзге өрнектерді тудырып жатыр. Тудырса, қазақтың мың-миллиондап жылдар иісі сіңген өрнегі өшіріліп қалмай ма? Рысты шебердің көкейіндегі жауабы жоқ сауалын біз де арқалап Шоқпартоғайдан аттандық.
Баян Сәрсембина,
Атырау облысы, Жылыой ауданы.
РЫСТЫ АНАНЫҢ ӨМІР ӨРНЕГІ
Ұлтымыздың дүние-бесігін биік ұстап, қисайып бара жатқан тұсын түзетіп, тұтастығын сақтап, болмысын жоғалтпай келе жатқаны көне дәуірден осы кезге дейінгі дәстүр жалғастығының арқасы. Отан- бесіктің түзу тұруы үшін тер төккен қазақ әйелдерінің ерлігінің арқасы. Болмысы қарапайым, ақырын жүріп анық басқан, тынымсыз еңбек етіп, перзенттерін тәрбиелі етіп өсірген қазақтың ұлы аналарының дәстүрін жалғастырушылар қатарында Атырау облысы Жылыой ауданы Шоқпартоғай елдімекенінде тұратын 70 жастағы Рысты Үсеумағамбетқызы Балжігітова де бар. Отағасы Қапан ақсақалмен бірге 13 баланы өсіріп, қазір немерелерін үйлендіріп, 10 шөбере сүйген ата- әже. Аузынан «айналайыны» түспейтін ана, отбасының береке-ұйтқысы. Дала мәдениеті мен ұлттық мінез, этикасын бойына жинақтаған ауыл анасының қарапайымдылығы астарында рух биіктігі мен адами абзал қасиеттер, темірдей тәртіп нық тұр.
Қазақы рух әр заманның, әр кезеңнің аласапыранды тұстарында жарқырап көрінеді: сын сағатта батырдың бойында, ақылды жастың ойында, білімді ұлдың өнегесінде. Қазақтың рухы ананың баласына берген тамаша тәрбиесі мен өрнек төгілген шебер қолынан да көрінеді. Ақырғы нәтиже – ұлтыңды сыйлау, атына кір келтірмеу. Рухқа жетектейтін қасиеттер – адалдық, арлы болу, отаншылдық, намысқойлық, еңбекқорлық, мейірімділік... Осы қасиеттерді бойына жинақтаған тұлға даңғаза тірлікке бой алдырмайды. Мәдениеттер қақтығысындағы көрінбес майданның жеңілмес күрескеріне айналады.
Ол кәрі Каспий ойпатында мыңдаған жылдар бойғы дәстүр жалғастығын сақтап, қазақтың өрнегін өшірмей, көне бояуына уақыттың жаңа бояуын қосып отырған да ана. Рысты ана өрнегінде қазақтың өмір сүру философиясы кестеленген. Рысты ана өмірінде қазақтың ұлы аналарының ақыл-ойы мен парасаты жұрнағы жатыр. Жылыойдың бір түкпірінде жастайынан еңбекпен көз ашқан, күндіз 40 сиыр сауып, түнде бір қолымен бесік тербетсе, екінші қолымен өрнек өрген ана осы екі қасиетті ұстанымды өз өмірінде тамаша тоғыстырды.
Рысты –ана үшін отау тіккен ұлдары шаңырағының түтіні түзу ұшқаны керек. Еңбекқорлығы 9 келініне үлгі. Оның ұлдары Атыраудың жерінде әр саланың беделді де, білікті азаматтары болса да, ана алдынан кесе-көлденең өтпейді. Егерде әр қазақтың отбасы дәл осындай Рысты шешеміздің тәрбиесіндегі қалыптан шыққан болса, бізге қазіргі өзге мәдениеттен келер қауіпті сезінбес ек. Өкінішке орай, қазіргі қазақ әйелдерінің бәрі Рысты апай емес. Жас әйелдердің көбіне Рысты шешейдің қайраты мен табандылығы, ақыл- парасаты мен байсалдылығы, мейірімі, бәрін қосқанда қазақшылығы жетісе бермейді. Адамды сүю деген ең ұлы қасиетті осы кісіден үйрену керек.
ӨРНЕГІ
Жылыой қашанда ұсталық дәстүрімен және қолөнер шеберлерімен аты шыққан өңір. Рысты шешей Жылыойда қалған жалғыз шебер, кәрі Каспий бауырындағы осы атажұрттың даңқы шықан шеберлік мектебінің соңғы да дара өкілі десек қателеспейміз. Рысты шеше үшін сырмақ сыру мен неше түрлі өрнекпен басқұр тоқу, ши өріп, алаша тоқу – сүйікті кәсібі ғана емес, өмірінің ажырамас бөлшегі. Философиясы. Дүниемен қарым-қатынасы. Өмірді тануы. Өмірді өрнектеуі. Көз майын тауысып, күндіз-түні екі қолының саусақтарынан төгілген ғажайып туындыларды Жылыойдың сазды жолдарына жайып тастаса, ұзыннан ұзақ бірнеше шақырымға созылып кетеді. Дайын қолөнер туындысының артында қаншама бейнетті тірлік жатыр: сапалы жүн табу, оны бояу, жіп иіру, тігу... Бір біріне ұқсамайтын өрнектердің артында ұшы-қиыры көрінбес жұмыс тұр. Мұның бәрі 70-тегі анаға түк емес. Саусағына түскен салмақтан дәрігерлер бас бармағының сүйегін алып тастады.
Қапан қажы ақсақал шаңырағының берекесі ана қолынан өрілген өрнекте. Шеберлік дарыған шаңырақтың киесі Рысты шешеміздің әр өрнегі жүрегінен көктеп, ақыл-сезімімен кестеленіп, саусақтарынан жарыққа ұшқан туынды. Өмір көшінен өткен шеберлер қолтаңбасын қайта тудыру арқылы дүние сабақтастығын, екі дүние арасын жалғап тұрған нәзік байланысты ұғындырады. Қарапайым мінезіне басып, өзін тек енесі – Жанбөпе Жылқыбайқызының өнерін жалғастырушы санайды. Ұлттық өнердің қажетсіз бола бастағанына ренішті, орта мектептерде қолөнер пәнін енгізу қажет дейді. Қолдарының буыны қата қоймаған балғын қыздар үйреніп жалғастырар еді. Бұл –өнерді өлтірмеу үшін, өнерді жалғастыру үшін керек.
Өркениеттер қақтығысының жаңа сатысына енген қазіргі қоғам бәсекелестіктен шеттетілген қазақтың төл шикізатын, оны ұқсататын дәстүрлі өнерін де қажетсінбегенімен, Жылыойдағы жалғыз шебер басқаша ойлайды. Қапан қажы шаңырағында отау тіккен әр ұлға арнап 6 қанат киіз үй жасату дәстүрі бар. Су жаңа үйдің ішкі жасауын Рысты шеше өз қолымен өрнектейді: текемет, сырмағы, алаша, кілем, көрпе-төсегі, басқұры мен оның шашақты бауларын, керегеге ілетін қоржынын даярлайды. Рысты ананың 6 қанат ақ орданы толтыруға бағытталған шығармашылық жұмысы бір-екі жылға созылуы мүмкін. Бірақ басталған іс аяқталғанша тыным жоқ, демалыс жоқ. Дайын 8 киіз үйдің іші бір-біріне ұқсамайды, әдемілігін айтып жеткізе алмайсыз. Тек оны көре білу керек.
Атырау тойларында киіз үй тігерде Жылыойдағы Рысты шеберді іздейді. Бұл кісі бәлсінбейді, киіз үйдің ішін шашақтары төгілген сұлу басқұрлармен, бояуы көздің жауын алған кілеммен, тіпті өрнектері геометриялық дәлдікпен қалыпқа түскен алаша, сырмақтармен әп-сәтте толтырады. Махамбеттің тойына арнап тіккен тоғыз қанат ақ ордасы ерекше көрінді. Өткен жылы Венгрияда киіз үй тігіп, авторлық қолөнер көрмесін өткізіп, ана жұртта қалған мадиярларды қобалжытып келді. Венгр жұртындағы Атилладан қалған жұрнақтар Рысты шешеміздің киіз үйі табалдырығынан аттағанда, ғұн бабасының жусан иісін сезгендей болды. Сөйтіп Жылыойдағы қарапайым ана мадиярлардың пәлен ғасырлық еуропаланған сезімін түртіп келді.
Қазақта кім ұл тумай жатыр, кімнің ұлы бизнесмен болмай жатыр, бірақ соның бәрінің баласы ұлттық өнер деп өзегі өртене қоймас. Рысты анасының айналасынан шықпай жүрген алды 50-ден асқан, кейінгісі 30-ды орталаған ұлдарының ойы да, жүрегі де қазақ деп соғады. Олар үшін қазақтың өнерінен артық дүние жоқ. Ұлттық кәсіпті аяқтан тұрғызу жолында тер төгіп жүр. Олар адамдарға жақсылық жасай біледі және жасаған жақсылықтарын міндетсуден аулақ. Осы жағынан алғанда Рысты шешеміздің үлкен жетістігі –қазақтың қолданбалы өнер туындыларын тудыруда емес, өзінен туған ұл мен қыздың елжанды, ұлтжанды тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруында болып отыр. Міне, қара жұмыспен көзін ашып, қазақтың демографиялық ахуалына барынша үлес қосып, өрген шаңырақтарының ұйтқысы болып отырған Жылыойдағы ананың классикалық жетістігі. Екі баласын да басқара алмайтын қазіргілер үшін қызық көрінуі мүмкін. 9 келіні жанынан шырқ айналып шықпайды. Бұлардың ене-келіндік бақай есепке құрылмаған шын адами қатынастарына куә бола отырып, мини-мемлекеттің ішкі ахуалын бірқалыпты ұстап тұру үшін заманауи оқу емес, өмір университетін ғана тауысқан жан адами нәзік байланыстардың ұңғыл-шұңғылын қалай меңгерген деген еріксіз ой туды. 9 үйдің тәрбиесін көрген, 9 түрлі мінездегі әйел осы кісіні шын жүрегімен қалайша жақсы көреді?
ӨМІРІ
Қазіргі Жылыойдың Шоқпартоғайы, бұрынғы Ембі ауданы «Қазақстан» ұжымшарының орталығында Жанбөпе Жылқыбаева деген атақты шебер өткен. Өзі байдың қызы, әрі он саусағынан өнер тамған шебер жан екен. Рысты апай 17 жасында осы кісінің қолына келін болып түскен.
- Жас адам бәрін тез қабылдайды ғой. Келін болып түскен бойы ол кісі мені іс тігуге, өнерге үйретті.Түнімен тұз теріп, ши ораймыз. 100 шиден өрнек шығады. Сырмақ киізге ою бастырамыз: қошқармүйіз, ашық ою, сыңар өкше, балтақ ою, шет ою, түндік ою... Қылдан арқан есеміз, 80-100 метрлік...
Жанбөпе әже бойжеткен шағында төңкерістің аласапыран уақытына куә болған. Өзі әрі шебер, әрі байдың қызы. Қызыл өкімет бар малын тартып алса да, сандық түбіне төркінінен келген алтын жалатқан кебісі мен екі иығы үкіленген елтірі қызыл тонын тығып тастапты. Кейіннен құдалары қазақы салтпен қимас дүниесін қалап алып кеткен. Келініне іс тігудің қыр-сырын үйрете отырып, Жанбөпе әже өткеннен сыр суыртпақтайды. Ол 20-ғасыр басындағы байларды қуғындауды да, ашаршылықты да көзбен көрген. Малын қызылдар тартып алып, дәулетінен жұрнақ та қалмағанда, байдың кіші әйелі қолында қалған алтындалған келсабын ұстап, үй-үйді аралап бір уыс дән сұрапты. Соңында ерген жас бала. Қорек етер түйір бидай таппағанда дүние- боқтың құны да қалмайды екен. Жылыойға ашаршылық кезінде кімдер аялдамады? Сүйегі терісіне жабысып, құр сүлдері қалған бейшаралар Каспийдің жағасына жетуге ұмтылды. Аштықтан көзі қарауытқан жұрт жағада ең болмаса шабақ ұстамақ. Теңіз жағасында аштықтан өлген адамдар теңкиіп жатты. Жанбөпе әженің күйеуі Сәрсенбайдың әкесі Достан ақсақал теңіз жағалап, қайраты жеткенше аш адамдардың аузына су тамызған. Өлген адамның кеудесінде шабақ тыпырлап жатқанын көріпті Достан қарт. Әл-дәрмені құрыған аш бейшара әзер дегенде ұстап алған шабағын жесем, өліп кетем деп қорқып, үзіліп кеткен. Достан қарт өлген адамдарды көміп жүріп бір бейбақтың бауырында жатқан жас баланы тауып алып үйіне әкеп, сақтаған соңғы дәмді аузына тосқан. Сол баланы өзінің жалғыз Сәрсенбайына серік етіп, бағып-қаққан. Заман сәл түзелгесін балалар үйіне орналастырды. Жанбөпе әже Жылыойдың өткенін осылайша қазбалайды. Жанбөпе шебер тоқыған ақбасқұр Атырау облыстық тарихи-өлкетану музейінде сақтаулы. Ұзындығы –16 метр, ені – 45 сантиметр. Тұтас басылған ақ киіздің беті үш түрлі ою кестеленген. Түкті кілем өрнегі жүргізілген, шеті мен ортасы жасыл, қызыл түстегі қошқар мүйіз оюмен өрнектелсе, сол жағы көк, сары түспен құс тұмсық оюдан ромб пішінді бейне түскен, оң жағында қызыл, жасыл түспен қос мүйіз қабатталады. Бұл – 20- ғасыр басындағы тарихи жәдігер.
...Шоқпартоғайы, келін болып түскен, өсіп-өнген Шоқпартоғайы Рысты анаға тым ыстық. Басқа жаққа қоныс аудармай отырғаны да сондықтан. Түнде ою ойып, сырмақ тігіп, күндіз колхоздың қара жұмысын атқара жүріп, ерін сыйлап, ата-енесін алақанында ұстап, қазір ұл- қызының сый-құрметіне бөленген қарапайым ана туралы сыр шерттік.
Қазақтың Жылыойдағы өрнегін, Рысты шешеміздің өнерін кім жалғастырады? Үйренем деп суырылып шыққан жас көрінбейді. Дәстүрлі өнер қол тигізбесе ескірмес пе? Ескірсе, жаңасын кім жарқыратады? Бағыты мүлдем бөлек, ағысы басқа заман өмірде өзге өрнектерді тудырып жатыр. Тудырса, қазақтың мың-миллиондап жылдар иісі сіңген өрнегі өшіріліп қалмай ма? Рысты шебердің көкейіндегі жауабы жоқ сауалын біз де арқалап Шоқпартоғайдан аттандық.
Баян Сәрсембина,
Атырау облысы, Жылыой ауданы.
Нагыз К,АЗАК,
Өлкетанушы-тарихшы Аманғали Әміржанұлына қолдау корсетейік ағайын.
2009 жылдың 11-ші ақпанында Ақтөбе қаласындағы «М.Стиль» баспаханасынан «Ақиық-арман. Кіші жүздегі Таз руының шежіресі» деп аталатын екі томдық еңбек жарық көрді. Бұл еңбек Кіші жүздегі Таз руының толық шыққан тұңғыш нұсқасы болып табылады. Туындыгер Аманғали Әміржанұлы бұл еңбекті шығару жолында ұзақ жылдар бойы еңбек етті, толымды тер төккен зерттеушілік-сараптаушылық жолдан өтті, сонау 1970 жылдан бері шежірені тірнектеп жинап келеді. Нәтижесінде 1985 жылы және 1997 жылы екі қомақты нұсқа дайындалды. Кеңес заманында шежірені жариялауға рұқсат берілмегені белгілі, сондықтан да ол алғашқы шежірелік деректерін 1997 жылдан бастап республикалық мерзімдік баспасөз беттерінде жариялай алды және бұл деректерімен бұған дейін қалыптасқан қателіктерді түзетті, ал, 2002 жылдың 4-ші қаңтарынан бастап Таз руының жекелеген аталарының .бөлек-бөлек шежірелерін «Тастүлек (Кіші жүздегі Таз руының шежіресі)» атты шағын кітапшалар түрінде шығаруды жүзеге асырды, бұл топтаманы 2008 жылдың 16-шы қарашасында отыз төртінші кітапшамен аяқтады. Бұған қоса 2007 жылы «Таз руының шежіресі» деген топтамамен бес кітапша шығарды, олардың ішіндегі «Кіші жүздегі Таз руы» кітапшасында әулеттің шежіресі мен тарихына жалпы шолу берілді, «Байұлы Таздың тарихы» кітапшасына ру туралы бұрын-соңды жарияланған ғылыми-тарихи шежірелік деректер жинақталды, «Жұртыма бұл ерлерім қорған болған» атты үшінші кітапша оның сегіз халық батыры туралы мақалалары топтастырылды, соңғы «Жұртыма қасиетімен демеу болған» және «Жұртыма бұл адамдар қамқор болған» кітапшаларында әртүрлі адамдардың және А. Әміржанұлының Таз әулетінен шыққан әулиелер, билер, басшы қызметкерлер жөніндегі деректі мақалалары берілді. Осы аталған 39 кітапшадағы деректер «Ақиық-арман. Кіші жүздегі Таз руының шежіресі» деп аталатын екі томдық еңбекке негіз болды.
Туындыгер Аманғали Әміржанұлының мекен-жайы: Атырау қаласы, 87013788352, 8(7122)215314 үй, e-mail: amangali52@mail.ru
2009 жылдың 11-ші ақпанында Ақтөбе қаласындағы «М.Стиль» баспаханасынан «Ақиық-арман. Кіші жүздегі Таз руының шежіресі» деп аталатын екі томдық еңбек жарық көрді. Бұл еңбек Кіші жүздегі Таз руының толық шыққан тұңғыш нұсқасы болып табылады. Туындыгер Аманғали Әміржанұлы бұл еңбекті шығару жолында ұзақ жылдар бойы еңбек етті, толымды тер төккен зерттеушілік-сараптаушылық жолдан өтті, сонау 1970 жылдан бері шежірені тірнектеп жинап келеді. Нәтижесінде 1985 жылы және 1997 жылы екі қомақты нұсқа дайындалды. Кеңес заманында шежірені жариялауға рұқсат берілмегені белгілі, сондықтан да ол алғашқы шежірелік деректерін 1997 жылдан бастап республикалық мерзімдік баспасөз беттерінде жариялай алды және бұл деректерімен бұған дейін қалыптасқан қателіктерді түзетті, ал, 2002 жылдың 4-ші қаңтарынан бастап Таз руының жекелеген аталарының .бөлек-бөлек шежірелерін «Тастүлек (Кіші жүздегі Таз руының шежіресі)» атты шағын кітапшалар түрінде шығаруды жүзеге асырды, бұл топтаманы 2008 жылдың 16-шы қарашасында отыз төртінші кітапшамен аяқтады. Бұған қоса 2007 жылы «Таз руының шежіресі» деген топтамамен бес кітапша шығарды, олардың ішіндегі «Кіші жүздегі Таз руы» кітапшасында әулеттің шежіресі мен тарихына жалпы шолу берілді, «Байұлы Таздың тарихы» кітапшасына ру туралы бұрын-соңды жарияланған ғылыми-тарихи шежірелік деректер жинақталды, «Жұртыма бұл ерлерім қорған болған» атты үшінші кітапша оның сегіз халық батыры туралы мақалалары топтастырылды, соңғы «Жұртыма қасиетімен демеу болған» және «Жұртыма бұл адамдар қамқор болған» кітапшаларында әртүрлі адамдардың және А. Әміржанұлының Таз әулетінен шыққан әулиелер, билер, басшы қызметкерлер жөніндегі деректі мақалалары берілді. Осы аталған 39 кітапшадағы деректер «Ақиық-арман. Кіші жүздегі Таз руының шежіресі» деп аталатын екі томдық еңбекке негіз болды.
Туындыгер Аманғали Әміржанұлының мекен-жайы: Атырау қаласы, 87013788352, 8(7122)215314 үй, e-mail: amangali52@mail.ru
КОНКУРС
Ескерткіш орнатату жобасына
КОНКУРС ЖАРИЯЛАНАДЫ
Атырау облысы, Жылыой ауданы, Құлсары қаласының орталығында Ел басының «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында, 12 ата Байұлы, Таз бабамызға Ескерткіш орнатылады, соған байланысты, «Тастүлек-Бақай» ҚҚ ұйымдастыру комитеті Ескерткіш жобасына КОНКУРС жариялайды. Ескерткіш сапалы, бағалы болады, мағынасының жалпы сипатында Қазақ елінің бұрынғы, бүгінгі және болашақ өмірін білдіретін, Таз бабамыздың үш(Жастабан, Шарға, Абдал) ұрпағын бейнелейтін және қазақ елінің күн(сәуле), ою, шаңырақ, қыран, домбыра, бесік, қару-жарақ т.б. белгілерінің бірі болуы шарт.
Бірінші орынға сый 150 мың теңге.
Конкурсқа қатысу үшін өтініш 2010 жылдың 26 ақпана дейін қабылданады. Конкурс 2010 жылы 06 наурызда Ақтөбе қаласында өтеді.
Мекен жайымыз: 030012, Ақтөбе қаласы, Т.Рысқұлов көшесі, 200, аялдама – АПК, тел.: 8(7132)242095, факс: 8(7132)550422, ұялы: 87014552854, e-mail: nurlan-bi@mail.ru
«Тастүлек-Бақай» ҚҚ ұйымдастыру комитеті
КОНКУРС ЖАРИЯЛАНАДЫ
Атырау облысы, Жылыой ауданы, Құлсары қаласының орталығында Ел басының «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында, 12 ата Байұлы, Таз бабамызға Ескерткіш орнатылады, соған байланысты, «Тастүлек-Бақай» ҚҚ ұйымдастыру комитеті Ескерткіш жобасына КОНКУРС жариялайды. Ескерткіш сапалы, бағалы болады, мағынасының жалпы сипатында Қазақ елінің бұрынғы, бүгінгі және болашақ өмірін білдіретін, Таз бабамыздың үш(Жастабан, Шарға, Абдал) ұрпағын бейнелейтін және қазақ елінің күн(сәуле), ою, шаңырақ, қыран, домбыра, бесік, қару-жарақ т.б. белгілерінің бірі болуы шарт.
Бірінші орынға сый 150 мың теңге.
Конкурсқа қатысу үшін өтініш 2010 жылдың 26 ақпана дейін қабылданады. Конкурс 2010 жылы 06 наурызда Ақтөбе қаласында өтеді.
Мекен жайымыз: 030012, Ақтөбе қаласы, Т.Рысқұлов көшесі, 200, аялдама – АПК, тел.: 8(7132)242095, факс: 8(7132)550422, ұялы: 87014552854, e-mail: nurlan-bi@mail.ru
«Тастүлек-Бақай» ҚҚ ұйымдастыру комитеті
Таз руы
Атыраулық өлкетанушы-тарихшы Аманғали Әміржанұлы 2009 жылдың 11-ші ақпанында Ақтөбе қаласында тұңғыш «Ақиық-арман» Кіші жүз Таз руының шежіресі атты 2 томдық(әр қайсысы 750 беттен тұрады) шығарды. Алам деушілер және алда шығатын 3-ші томға қосарларың болса : Алматыда-957145 үй, 87055759340 Қылышбек, Атырауда-210305 жұмыс, 215314 үй, 87013788352 автор Аманғали Ә., Ақтауда-330579, Ақтөбеде-550422 жұмыс, 242095 үй, 87014552854, e-mail: nurlan-bi@mail.ru, Нұрлан І.Е. хабарласуларыңызға болады. «Сообщества Тастулек-Бакайға» жазылыңыздар.
Sergio Georginho,
25-07-2009 13:38
(ссылка)
RESPECT WEST COAST !!!
Respectuiu zapadnyh ludei !!! vsem salam !!! I love Uralsk !!!
настроение: Влюбленное
хочется: spaaaat'
слушаю: p diddy
MISS KAZAKHSTAN 2009!!!

ДЕВУШКИ ИДЕТ АКЦИЯ МИСС КАЗАХСТАН!!УЧАСТВУЙТЕ И ПОБЕЖДАЙТЕ !!! ДЕВЧЕНКИ А ТАК ЖЕ ИХ РОДИТЕЛИ МИСС КАЗАХСТАНОМ СТАТЬ НЕ ХОТИТЕ ЛИ !!! ДАВАЙТЕ ГОЛОСОВАТЬ!!!
http://my.mail.ru/community...
ВНИМАНИЕ!ПОМОЩЬ ЦЕЛИТЕЛЯ!!!Казахстан(г.Алматы)
ВНИМАНИЕ!ПОМОЩЬ ЦЕЛИТЕЛЯ!!!Казахстан(г.Алматы)
Вот уже много лет апашка Бахытжамал помогает всем нуждающимся благодаря своему
чудесному дару.За ее помощью приезжают в Алматы люди со всех концов Казахстана
и из стран СНГ.Уже многих она исцелила от дурных привычек,помогла наладить
личную жизнь,семейные дела,изменила судьбу и принесла в жизнь сотен и тысяч
людей надежду на лучшее,удачу в работе и не только.
Игиликова Бахытжамал:
* Баксы,Куранмен ем жургізеді,дем салады.
* Жол ашу,каралыктан тазарту.
* Коріпкел,кумалакшы.Тіл-козден тазарту.
Биоэнергетический массаж,диагностика.
моб. 8701 752 50 91
дом. 230 98 22.
Адрес:ул.Байзакова 299,уг.Бухар Жырау(Ботанический
Бульвар)Центр Народной Медицины,Главный корпус,1-этаж 26-кабинет.
Just Smile,
19-10-2008 13:23
(ссылка)
Голасуйте за KZ! ! !
заходите и голасуйте У каждого человека есть шанс 3 раза проголсавать Пока мы 19-ом месте Нам надо хотябы в 10-ку росто жмите здесь и все поймете
настроение: Счастливое
слушаю: Гуф
В этой группе, возможно, есть записи, доступные только её участникам.
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу