Ислом ҳақида ҳужжат-далиллар
Муқаддас Қуръон
I. Қуръон илоҳий ҳақиқатми ёки инсон томонидан муваффақиятли тарзда ўйлаб топилганми?
1. Қуръон Исломда илоҳий манба ҳисобланиб, Исломнинг асосини ташкил
этувчи иймон ва Исломнинг ҳам маънавияти, ҳам маърифати бўлмиш асосий
диний ақидалар ва қонунларни жамлагандир. Агар Қуръон ҳеч қандай
хатоликлари йўқ бўлган бир илоҳий манба эканлиги исботланган тақдирда,
унинг ўзига ўхшаши йўқлиги ва унга иймон келтириш кераклиги шарт бўлади.
Ислом душманлари ўтмишдан то бугунга қадар Қуръоннинг асл илоҳий
манбалигига ва унинг асллигига бўлган ишончга путур етказиш учун
қўлларидан келган барча ҳаракатларни қилиб келмоқдалар. Ўтмишда
Макка мушриклари Қуръоннинг илоҳий каломлигини инкор қилиб, унга бўлган
ишончни йўқ қилишга ҳам бор имкониятларини ишга солганлар. Уларнинг
даъволари қуйидагича эди: “Бу бошқалар ёрдамида ўзи ўйлаб топган
ёлғондан бошқа нарса эмас”. Бундан ташқари, улар Қуръонни қадимдан
қолган эртаклардан иборат бўлиб, буларни Муҳаммадга (с.а.в.) эртаю кеч
кимдир ўқиб бериб турган, шу туфайли ёзма ҳолатга келган дейишган. Ҳатто
улар Қуръонни Муҳаммадга (с.а.в.) инсониятни ҳидоят қилиш учун
туширилганлигини рад этиш мақсадида бир сеҳргар ёки руҳонийнинг асаридир
каби даъволарни ҳам қилишган.
Исломга қарши бўлган кўплаб шарқшунослар уларнинг айбларини
қўллаб-қувватлади ҳамда Қуръон илоҳий китоб эмас, балки Муҳаммад
(с.а.в.) уни ўйлаб топган, деган фикрни дунёда кенг ёйиш учун кўплаб
ҳаракатларни амалга оширганлар. Ушбу шарқшунослар Қуръоннинг аслий ва
аниқ далилларига қарши бўлганларнинг асоссиз даъволарини такрорлашади
одатда.
Муҳаммад (с.а.в.) саводи йўқ инсон бўлган бўлсаларда, ваҳий қилинган
оятларни ўзларининг баъзи саҳобаларига ёзиб боришларини топширганлар.
Агар у киши саводли бўлганларида бирор кишини ўзларига тушган оятларни
ёзиб боришга бюрмасди. Яҳудий ва насронийларнинг ёзувларига ишонганлиги
ҳақидаги чақириқ нафақат нотўғри, балки кулгили бўлиб, бир саводи йўқ
киши қандай қилиб бошқа муқаддас динлардаги китобларда мавжуд бўлган
фикрларни ўзлаштириши, ўқиб тушуниши мумкин? Бу ҳолат қачон ва қаерда
содир бўлган? Бу каби чақириқлар ҳеч қандай ҳужжат ва далилларга
асосланган эмас.
2. Муҳаммад (с.а.в.) ўз даъватларини Маккада ўн уч йил олиб борди. Бу
давр мобайнида у киши билан яҳудийлар ўртасида ҳеч қандай алоқа мавжуд
эмаслиги тарихий манбаларда аниқ кўрсатилгандир. У кишининг насронийлар
билан алоқаси ҳам номутаносиб ҳолатда кенгайган. Бу шу билан боғликки,
ул зот 11 ёшларида тоғаси Абдул Мутталиб билан бирга карвонда Сурияга
сайёҳат қилади. Карвон тин олиш мақсадида бироз муддат тўхтар экан, бир
насроний руҳонийси Баҳиро келиб, у киши билан қисқа муддатли суҳбат
уюштиради. Қандай қилиб ўша ёшдаги бола қисқа муддатли суҳбат натижасида
дин йўриқлари, унинг асосларини ва қонун-қоидаларини тушуниб олиб,
ўзлаштириб кетиши мумкин? Нима учун Баҳири бутун карвон орасидан айнан
ёш Муҳаммадни танлаб олиб, унга насроний дини тамойилларини ўргатар
экан? Нима учун Муҳаммад (с.а.в.) Баҳири билан суҳбатдан сўнг ўз
нубувватларини тарқатиш учун ўттиз йил кутишлари керак? Бу каби
маълумотлар ишонишга ҳам лойиқ эмас.
3. Қуръон ўзидан олдинги самовий китоблар каби ягона илоҳ Аллоҳлиги, у
коинот ва барча мувжудотларнинг холиқи эканлиги ҳамда ушбу мавжудотлар
Унинг ўзигагина қайтарилиши ҳақида хабар беради. Аллоҳ барча илоҳий
динларнинг моҳияти ҳиобланади, шунинг учун асосий диний ақидаларда
тафовут кузатилмайди.
Бунинг устига, Қуръон ҳам яҳудийлар, ҳам насронийларнинг ақидавий
манбаларига эргашган одамлар орасидаги кўплаб эътиқодларга қарши чиққан.
Бу эса ўз моҳиятига кўра, Муҳаммаднинг (с.а.в.) яҳудий ва
насронийларнинг ақидавий манбаларини ўзлаштириб олган деган даъволарнинг
асоссиз эканлигини кўрсатади. Агар бу сабаб бўлганида эди, эътиқодлар
ўртасидаги бу фарқ аҳамиятли бўлиши ҳамда асосий эътиқодларни ўз ичига
олмаган бўлур эди.
4. Бундан 14 аср олдин Қуръондан бошқа бирор илоҳий манба илмий
далиллар, фазовий ҳамда биологик ҳодисалар ҳақида ўз оятларида
маълумотлар бермаган. Ушбу оятларнинг соф илмийлиги фақатгина бугунга
келиб олимлар томонидан ўрганилиб, тан олинди.
Астрономлар фазовий ҳодисалар олдида ожиз қолишганида, “Бу Илоҳнинг
Қудрати” дея ўз ожизлигини изҳор қилишган эди. Саводи йўқ бўлган сўнгги
пайғамбар бу каби юқори илмий маълумотларни қаердан олиши мумкин?
Яҳудийлар ва насронийларнинг бундай маълумотларга ишора қилмайдиган
манбаларидан олинган деган даъволар жуда асоссизлиги шу ерда аниқ
бўлади.
II. Қуръон ўзидан олдинги муқаддас манбалардан ўйлаб топилганми?
1. Агар Қуръон аввалги муқаддас манбалардан кўчириб олинган бўлса,
Муҳаммаднинг (с.а.в.) душманлари маълумотларга эътиборсиз бўлиб, жимгина
юраверардилар. Улар бу имкониятдан фойдаланиб, у кишини ёлғончига
чиқарар эди. Уларнинг барча чиқишлари асоссиз бўлиб, уларга
исбот-далиллар етишмади. Қуръоннинг ўзи эса мана шу каби чиқишлар
бўлишини, у кишини ёлғонга чиқаришларига ишоралар қилган эди.
2. Қуръон олдинги муқаддас манбаларда мавжуд бўлмаган кўплаб буйруқ
ва қўлланмаларни, қонун ва қоидаларни ўзида жамлаган. Бундан ташқари,
Қуръон олдин ўтган пайғамбарлик фаолиятларига қўшимча равишда,
аждодларнинг батафсил ҳикояларини ҳам жамлаган. Бунга мисол қилиб
Муҳаммадга (с.а.в.) насроний ва яҳудий дини тарафдорларига номаълум
бўлган воқеа-румликлар ва форслар ўртасидаги зиддиятнинг сўнгги
натижасининг хабари келтирилганлигини айтсак бўлади.
3. Қуръон инсонларни билим олишга ҳамда инсон онгги ва салоҳиятини
қадрашга чорлайди. Шунга кўра, Исломнинг янги таълимотлари ва
қоидаларига асосланган ҳолда, мусулмонлар қисқа муддат ичида жоҳилий
маданиятлар ўрнига кўп-кўп асрлар ривожланиб келган Ислом маданиятини
барпо этди. Агар Қуръон олдинги илоҳий динлардан келиб чиққан бўлса,
унда нима учун мазкур динлар юқорида зикр этилган Қуръоний йўриқлар ва
таълимотларни ўз ичига олмаган ҳамда Исломдек муҳим рол ўйнамаган?
4. Қуръон услубан фасоҳатли ҳамда узвий мантиқли бўлган бир китобдир.
Агар у бошқа муқаддас манбалардан ўзлаштирилганда эди, манбаларнинг ҳар
хиллиги туфайли тушунарсиз, бир-бирига зид ҳамда номувофиқ бир ҳолда
бўлур эди.
Бундан ташқари, Қуръон ҳар доим кишилик моҳияти ва сабабига диққат
қаратиб, ўзида масал ва мифларни қамрамаган. Ўз душманларидан худди
шундай ҳужжат ва далиллар келтириб беришларини талаб қилади: “…Айтинг:
“агар ҳақ бўлсангизлар, ўз исбот-далилларингизни келтиринг”. (27:64)
Бу каби ёндашув бутунлай янгича ёндашув бўлиб, аввалги манбаларда мавжуд бўлмаган.
5. Шу нарса равшанки, Ислом бутпарастликнинг ваҳшиёна эътиқоди, унинг
ҳаёт йўлини, ҳамда қўпол одатларини ботил этиб, ўрнига ҳақиқий иймон
йўлини ва қадри бўлган ҳаётни олиб кирди. Исломни ўзидан олдинги
бутпарастликдан ўзлашганликда айблаган бутпарастлик маданияти энди
қаерда қолди?
III. Қуръон бирорта янги диний йўриқлар ва қоидаларни илгари сурмаганлиги тўғрими?
1. Қуръон бошқа илоҳий китоб аҳлларига умуман номаълум бўлган
далил-ҳужжатларни баён қилади. Мисол учун, Закариё (а.с.) ҳақида, Биби
Марямнинг туғилиши ва ҳ.к. Қуръонда Тавротда йўқ бўлган бокира Марям
ҳақида алоҳида сура мавжуд. Пайғамбар Муҳаммад (а.с.) бу далилларни
қаердан олишлари мумкин?
2. Тавротда ҳикоя қилинадики, Мусони (а.с.) Фиръавннинг қизи фарзанд
қилиб асраб олган. Қуръон эса Фиръавннинг хотини уни топиб олиб асраб
олган дейди. Яна Тавротда шу каби жумлалар учрайди: “Ҳорун олтин билан
зийнатланди ва бузоққа ибодат қилди”. Қуръонда дейиладики, Сомирийни
(Samirri) айбдор эди, Ҳорун эса айбсиз эди.
3. Агар Қуръон яҳудий ва насороларнинг муқаддас китобларидан олинган
бўлса, у ҳолда нега насронийликнинг асосларидан бўлган (ўғли, отаси ва
Худо) тамойилини инкор этади? Нима учун Ислом Ийсонинг (а.с.) хочга
михланганлигини, уни қутқариш ҳаракатлари ҳамда Ийсонинг (а.с.)
илоҳлигини рад қилади?
4. Қуръон пайғамбарларни гуноҳлари кечирилган ҳамда гўзал хулқли дея
таърифлайди. Тавротда эса уларнинг баъзилари гуноҳ қилишлари
келтирилган.
5. Қуръонда буюрилган намоз, рўза, закот ва ҳаж қилиш каби диний
ибодатлар қандай бажарилиши муҳокама тарзда баён этилган бўлиб, бошқа
бирор динда ушбу батафсил баёнлар-изоҳлар келтирилмаган. Бир кунда беш
вақт намоз маълум белгиланган соатларда, Қуръондан маълум оятларни
тиловат қилиш ҳамда талаб қилинган ҳолат ва тартибда барпо этилади. Рўза
эса саҳардан то қуёш ботгунига қадар ейиш, ичиш ва жисмоний
қониқишлардан мутлақ тийилиш орқали амалга оширилади. Садақа ва закот
ҳам миқдорига қараб фарқ қилади. Ҳаж ибодати Каъба атрофида айланиш,
Арафот тоғи, Сафо ва Марво тоғи орасида 7 маротаба бориб келиш ҳамда
шайтонга тош отиш кабиларни ўз ичига олади. Буларнинг барчаси исломий
амаллардир. Айтингчи, дунёда яна қайси дин бу каби диний ибодатларнинг
манбаи ҳисобланади?!
IV. Қуръоннинг жамланиш жараёни ундаги оятларининг аслийлигига таъсир қилганми?
1. Пайғамбар (а.с.) нозил бўлган илоҳий ваҳийларни ёзиб бориш учун
саҳобалари орасидан танлаб олганлар. Улар ёзиш мумкин бўлган ҳар қандай
нарсаларга, жумладан пергамент, ёғоч, тери парчалари, тошлар ёки ясси
суякларга ёзиб боришган. Ишончли ислом манбаларига кўра, ўша пайтда 29
та котиб бўлган. Уларнинг орасидан энг машҳурлари 4 халифа, Муовия,
аз-Зубайр ибн ал-Аввом, Саид ибн ал-Ос, Амр ибн ал-Ос, Убай ибн Каъб
ҳамда Зайд ибн Собитлардир.
2. Қуръон оятлари ваҳий бўлиши биланоқ ёзиб борган саҳобалардан
ташқари ўша пайтда оятлар бошқалар томонидан ҳам ёдлаб борилган. Мазкур
анъана то бугунга қадар давом этиб келмоқда. Ўша пайтларда юзлаб
мусулмонлар Қуръонни ёдлаган эдилар ҳамда Пайғамбарнинг (а.с.) ҳаётлик
чоғларида тиловат қилиб беришарди. Пайғамбарнинг (а.с.) ўзлари ҳар йили
Рамазон ойида Жаброилга (а.с.) бир маротаба тиловат қилиб берардилар.
Умрларининг сўнгги Рамазон ойида эса Жаброилга (а.с.) икки маротаба
тиловат қилиб берганлар. Шундай қилиб Қуръон ўзининг сўнгги кўринишида
ҳар бир ояти Пайғамбарга (а.с.) буюрилганидек тартиб олган.
3. Пайғамбар (а.с.) вафотларидан бир йил ўтиб Қуръонни ёд олган
саҳобалардан 70 таси Мусайлима ёлғончиларига қарши кечган Ал-Ямома
жангида шаҳид кетдилар. Ўшанда ҳазрат Умар (р.а.) халифа Абу Бакр Сиддиқ
билан маслаҳатлашиб, котиблардан бири бўлмиш Зайд ибн Собитга Қуръон
ёзилган ҳужжатларни йиғишни ҳамда мукаммал битта нусха тайёрлашни
тайинлашди. Шунга эътиборан, ҳақиқий деб ҳисобланган қўлёзмалар қабул
қилинди, ишонарли эмас деб топилганлари рад қилинди. Ишонарли қўлёзма
оятлар шулар эдики, Пайғамбар (а.с.) иккита одам гувоҳлигида айтиб
берганлар. Табиийки, Қуръон ёдлаган саҳобалар бу масалада жуда муҳим
ўрин эгаллаган. Зайд ибн Собит мазкур бурчни тамомига етказиб, битта
ёзма нусха ҳолида жамлагач, Абу Бакрга берган. Бу зот вафотларидан олдин
Умарга (р.а.), Умар (р.а.) эса вафотларидан олдин қизлари Ҳафсага
(р.а.) бериб кетганлар.
4. Халифа Усмон (р.а.) даврида таркибидан Зайд ибн Собит ўрин олган 4
котибдан иборат қўмита тузилди. Ушбу котиблар гуруҳи “Ишонч онаси”
бўлган Ҳафса (р.а.) сақлаб келган асл Қуръон қўлёзмадан 5 нусха кўчириб
тайёрлашди. Битта нусхаси Маккага, бошқаси Мадинага ва учинчи нусхаси
Басрага юборилди. Тўртинчи ҳамда бешинчи нусхалари Куфа ва Дамашққа
жўнатилган эди. Тўрт котиб ўзлари кўчирган нусхаларни Расулуллоҳ
(с.а.в.) даврида Қуръон ёдлаган ҳофизлар билан текширишган. Мана шу
Мусҳафи Шариф нусхалари ўшандан бери мусулмон дунёсида айланиб юради.
Шу кунгача бирор инсон мана 14 асрдан ошибдики, Қуръоннинг
аслийлигига шубҳа қилиб, хато чиқара олмаган. Бу нуқтаи назар ҳатто Мур,
Лаблюс каби машҳур шарқшунослар томонидан маъқулланган. Замондошимиз
олмон шарқшуноси Руди Парет Қуръон таржимаси муқаддимасида шундай ёзади:
“Қуръондаги ҳар қандай оят Муҳаммаддан бошқа бир киши ижод қилган деб
шубҳа қилишга ҳеч қандай асос ва сабаб йўқ”. Олмон олими Муҳаммад (а.с.)
вафотларидан сўнг бирор инсон Қуръоннинг бир оятидаги бир сўзни олиб
ҳам ёки қўшиб ҳам қўйгани йўқ деган маънони берган.
Халифа Усмон (р.а.) даврида кўчирилган Қуръон нусхаларини ёлғонга ёки
хатога ёки уларни инкор қилишга ҳеч қандай исбот-далил тақдим қилинмаган
бугунга қадар. Агар саҳобалардан бирортасининг қўлида бошқа қўлёзма
бўлганида уни тақдим қилган бўлар эди. Бу каби ҳолатлар Ислом тарихида
умуман бўлмаган. Ҳатто замонамиз вакиллари Аҳмадийлар дея аталувчи
секталар ҳам Қуръоннинг аслий нусхасини эътироф этишган.
Муҳаммад Пайғамбар
I. Муҳаммад (а.с.) Исломни фақат арабларга олиб келдими ёки бутун инсониятга?
1. Муҳаммад (а.с.) илк бор одамларга даъват билан мурожаат
қилганларида, шундай деган эдилар: “Мен Аллоҳ тарафидан бутун
инсониятга, жумладан, сизларга ҳам пайғамбар этиб юборилдим”. Демак, бу
илоҳий даъват аввал бошдан айтилганидек, бутун инсониятга келди.
Муҳаммад (а.с.) ҳеч қачон бу дин фақат арабларнинг ўзларигагина келди
деб айтмаганлар. Муҳаммад (а.с.) бир ҳадисларида дейди: “Ҳар бир
пайғамбар ўз қавмига юборилди, мен эса бутун инсониятга юборилдим”.
(Бухорий ривояти).
2. Қуръонни ўқиган ҳар бир киши унинг бутун инсониятга
юборилганлигини ҳамда барча-барчани Аллоҳнинг динига иймон келтиришга
чақирганлигини тушунади. Муҳаммад (а.с.) Мадинага ҳижрат қилишларидан
олдин Маккада нозил бўлган оятларда бутун инсониятга қаратилган бу
чақириқ куннинг ёруғидек аниқдир. Мисол учун, Анбиё суранинг 107 оятида
шундай дейилади: “Дарҳақиқат Биз сизни барча оламларга фақат раҳмат
қилиб юбордик”. Фотиҳа сурасида эса: “Оламларнинг Роббиси, Раҳмон ва
Раҳим Аллоҳга ҳамду сано бўлсин”, деб келади. Буларнинг барчаси
ҳижратдан олдин Муҳаммадга (а.с.) ваҳий бўлган.
3. Юқорида келтирилган далил-ҳужжатлардан биз Пайғамбар (а.с.) замон
шароитларидан келиб чиққан ҳолда ўз режаларини ўзгартирган деган
даъволарнинг асоссиз эканлигини кўрамиз. Бу ерда ҳам мантиқий, ҳам
муътадил бўлган қонуннинг тадрижий ривожланиши мавжуддир. Ҳар қандай
инсон учун ўз хулқ-атвори, ўзини тутиши, маънавиятини, одатларини
ўзгартириши ҳеч қандай иложсиздир. Ёки бир кечада характери, хулқи,
чуқур илдиз отган одатларидан воз кечиб юбориши жуда-жуда қийиндир.
Ислом дини инсонларнинг онгларида ва юракларида Аллоҳга бўлган иймоннинг
қарор топиши билан бошланди. Бу эса одамлар ҳаёт йўлининг
босқичма-босқич ўзгаришига асос бўлиши учун бир мустаҳкам пойдевор эди.
Қулчиликка барҳам бериш, судхўрлик, ичувчиликни секинлик билан таъқиқлаш
каби кўплаб диний қонун-қоидаларга етакловчи бир сиёсат эди. Ҳақиқатда,
Макка даври иймон қарор топган ва тасдиқланган бир давр бўлди. Шунга
асосан кейинги қонун ва қоидалар Мадина даврида юзага келди.
II. Пайғамбарнинг (а.с.) кўп никоҳлиларига сабаблар нима эди?
1. Муҳаммад (а.с.) Ҳадича онамизга уйланганларида 25 ёшда эдилар.Ул
зотнинг илк завжаи мутоҳҳаралари бўлиб, Расулуллоҳдан 15 ёш катта
эдилар. Ҳадича (р.а.) унгача икки маротаба турмуш қурган эдилар. Ҳадича
онамиз Раусуллоҳнинг никоҳларида 28 йил умр кўрдилар ва вафот этдилар.
Расулуллоҳ ҳам Ҳадича онамиз вафотларига қадар бошқа ҳеч ким билан
турмуш қурмадилар. Ҳадича онамизни Расулуллоҳ (с.а.в.) ўз хотираларида
кўп тутганлари ва ҳатто кейинги завжаи мутоҳҳараларининг орасида рашк
қўзғалишига сабаб бўлгани китобларда келтирилади.
2. Нубувватдан олдин ҳам, кейин ҳам Муҳаммаднинг (а.с.) табиати,
хулқ-атвори ҳамда ҳаёт йўли у зотнинг ҳеч қандай шаҳватпараст ёки
ҳиссиётларга берилмаганликларини исботлаб туради. Қандоқ қилиб 50 ёшдан
ошган инсон тўсатдан ўзгариб, шаҳват қулига айланиб қолади? Ахир бу ишни
ёшлик чоғларида, ҳамма шароитлар мавжуд бўлганда қилса бўларди-ку!
Аксинча, Муҳаммад (а.с.) хулқлари гўзалликда машҳур бўлиб, уйланганлари
орасидан фақат бокира бўлгани бу Абу Бакрнинг қизлари Оиша онамиз эди.
Ул зот кўпинча бева аёлларга инсонийлик сабаблари ёки диний рукнларни
адо этиш учун уйланганлар.
3. Расулуллоҳ (а.с.) Замъа қизи Савдо онамизга уйланганликларини
эсланг. Бу аёл на гўзал эди, на бой-бадавлат ва на насабли эди. Муҳаммад
(а.с.) бу аёлга уйланганларида 50 ёшдан ошган эдилар. Савдо онамизга
уйланишларидан мурод Аллоҳ йўлида шаҳид кетган саҳобийнинг оиласини
қарамоғига олиш, ёрдам бериб туриш эди. Абу Бакрнинг қизи Оиша (р.а.)
ҳамда Умарнинг (р.а.) қизи Ҳафсага уйланганларида сўнгги вақтларда улар
билан ўзларининг ҳамда икки асҳобнинг ўрталаридаги ришталарни янада
мустаҳкамлаш эди.
4. Умму Салама онамизга келадиган бўлсак, бу аёл Уҳуд жангида шаҳид
бўлган саҳобийнинг беваси эди. Расулуллоҳ (с.а.в.) Умму Саламага таклиф
билдирганида, ўзининг ёши ўтиб қолганлигидан ҳижолат чекиб, таклифни
қабул қилишга ожиз эканлигини айтишга ҳаракат қилган эди. Лекин
Расулуллоҳ (с.а.) Умму Саламани юпатиб, инсонийлик юзасидан турмуш
қурдилар.
5. Исломдан юз ўгириб, насроний бўлган эри билан Ҳабашистонга кўчиб
ўтган Абу Суфённинг қизи Умму Ҳабиба онамизни эри ҳеч нарсасиз ташлаб
кетади. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.) Ҳабашистон подшоҳи Ал-Нажошийга хат
ёзиб, унда Маккадаги даҳрий қавмининг таъқибига учраган ва ўзга юртда
ўзини ўз она юртидан узоқлашиб кетган ҳис қилган Рамлаҳга ёрдам бериб
ортга қайтаришни сўраганлар. Бу билан Расулуллоҳ (с.а.в.) унинг
Маккадаги таъсири кучли отасини Исломга нисбатан мойиллигига умид
қилганлар.
6. Бани ал-Мустлақ жангида аср тушганлар орасида ал-Ҳариснинг қизи
Жаваиййага уйланган эдилар. Унинг отаси қабиланинг етакчиси ва раҳбари
бўлиб, Расулуллоҳ (с.а.в.) унга уйланганларидан сўнг уни озод қилди ва
шу орқали мусулмонлардан асирга тушганларни ҳам озод қилишни сўрадилар.
7. Пайғамбар (а.с.) Бану Қурайза яҳудийлари қабиласи бошлиғининг қизи
бўлмиш Сафиййага ҳам уйланган эдилар. Бу аёлга ўз ортига, яъни
қабиласига қайтиб кетиш рухсати берилган эди ёки Пайғамбарга (а.с.)
турмушга чиқиб, шу ерда эркин қолиш имконияти берилган эди. Сафиййа эса
иккинчи имкониятни афзал билди ва Пайғамбарга (а.с.) турмушга чиқди.
8. Пайғамбар (а.с.) Жаҳшнинг қизи Зайнабга уйланишдан кўзланган
мақсад диний қоидани қарор топтириш эди. Зайнаб олдин Пайғамбарнинг
(а.с.) асранди ўғиллари Зайд ибн Собитга турмушга чиққан эди. Уларнинг
турмуши узоққа чўзилмай ажрашишди. Ўша вақтда ўз асранди ўғлининг
ажрашган хотини билан турмуш қуриш араблар орасида мумкин эмас эди. Шу
қоидани бартараф этиш Аллоҳ Пайғамбарни (а.с.) Зайнабга уйланишини
буюрган эди. Қуръонда бу масалада қуйидаги оят келади: “Бас, қачонки
Зайд ундан (яъни Зайнабдан) ҳожатини адо қилгач (яъни уни талоқ қилгач),
Биз сизни унга уйлантирдик. Токи муминларга асранди болалари ўз
хотинларидан хожатларини адо қилишгач (яъни уларни талоқ қилишгач)
уларнинг (хотинларига уйланишларида танглик бўлмасликлари учун (шундай)
қилдик). Ва Аллоҳнинг амри иродаси қилингувчи бўлди”.(33:37)
III. Пайғамбар (а.с.) ҳадислари ривоят қилинаркан, саҳиҳлигига исбот нима?
Баъзи ғарб шарқшунослари Пайғамбар (а.с.) ҳадисларининг аслийлигига
шубҳа қилганлар. Мисол учун, Голдзихер бу ҳадисларни мусулмонлар
Исломнинг аввалида ўйлаб топганлар дейди. Бу даъволарнинг барчасига
қуйидаги жавоблар берилади:
1. Пайғамбарнинг (а.с.) ҳадислари Исломда Қуръондан кейинги ўринда
турувчи иккинчи манба ҳисобланади. Пайғамбар (а.с.) ўзларига тушган ҳар
бир ваҳийни одамларга етказиб беришга, шу жумладан Қуръон оятлари
маъноларини ҳам етказишга буюрилган эдилар. Пайғамбарнинг (а.с.) Қуръон
борасидаги изоҳлари, хулқлари, ҳаракатлари ҳамда маслаҳатларининг
барчаси ҳадисларда муҳим жиҳатлар ҳисобланади. Пайғамбар (а.с.)
ўзларининг машҳур видолашув нутқларида ҳадис-суннатларга содиқ қолишнинг
зарурлигига ишора қилиб шундай деганлар: “Мен ўзимдан сўнг сизларга
иккита нарсани қолдириб кетаяпман. Агар сизлар уларга содиқ қолсангиз,
ҳеч қачон адашиб кетмайсизлар. Улар Аллоҳнинг китоби Қуръон ҳамда менинг
суннатимдир.”
2. Инкор этиб бўлмайдики, Пайғамбарнинг (а.с.) номларидан кўплаб
ёлғондан тўқилган ҳадислар ва ривоятлар мавжуд. Лекин Ислом олимлари
доимо бундан хабардор бўлиб борганлар ҳамда Пайғамбарнинг (а.с.)
номларидан деб айтилган нақлларни текшириб чиққанлар. Қуръоннинг ўзи ҳар
қандай омилни одилона кўриб чиқишнинг жуда муҳим усулини кўрсатган: “Эй
мўминлар, агар сизларга бир фосиқ кимса бирон хабар келтирса, сизлар
(ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда бирон қавмга мусибат етказиб
қўйиб, қилган ишларингизга афсус-надомат чекиб қолмасликларингиз учун (у
фосиқ кимса олиб келган хабарни) аниқлаб текшириб кўринглар”.(4:96)
Ҳадисларни нақл қилувчининг шахси, хулқ-атвори ўша ҳадиснинг
аслийлигини баҳолашда жуда муҳим омил ҳисобланган. Бу қоида бўйича ҳадис
илмини эгаллаган мутахассисларга мурожаат қилинса, ёрдам беради. Мазкур
танқидий усул фанларни тадқиқ қилишда ҳам муваффақиятларга етаклади.
3. Пайғамбар (а.с.) ҳадислари муҳимлигининг натижаси ўлароқ, мусулмон
олимлари саҳиҳ ҳадисларни тасдиқлаш ҳамда тўқималарини рад қилиб фош
қилиш йўлида имкони борича ҳаракат қилиб келмоқдалар. Ҳатто улар
Пайғамбар (а.с.) ҳадисларини ўрганишнинг янги тармоқларини жорий
қилдилар. Ушбу янги усуллар Пайғамбар (а.с.) ҳадисларини нақл
қилувчиларнинг ишончлилиги, хулқ-атворини ҳар томонлама ўрганишга
чорловчи ва баҳс юритувчи ҳамда ҳаттотлик санъати илмини ўз ичига олган.
Пайғамбар (а.с.) одамларни шундай тўқима ҳадислар пайдо бўлишидан
огоҳлантириб, деганларки: “Кимки менинг номимдан ёлғон гапирса, унинг
жойи жаҳаннамдадир.”
4. Ўзининг ҳаётини Пайғамбар (а.с.) ҳадисларини ўрганишга бағишлаган
олимлардан бири Имом ал-Бухорийдир. Бу зот 500 мингдан ортиқ ҳадисларни
йиғиб, диққат билан текшириб, сермашаққат ила ўрганиб чиққан. Жуда
ҳушёрлик ва юксак илмий услуб билан ўрганиб чиққач, шубҳали ҳадисларни
йўқ қилди. Натижада, 9 минг ҳадисни саҳиҳ дея эътироф этди.
5. Ҳадисларнинг саҳиҳлиги борасида мусулмон олимлари томонидан ишлаб
чиқилган мазкур сермашаққат қоидага асосан қуйидаги олтита китоб тан
олинган: Саҳиҳ ал-Бухорий, Саҳиҳ ал-Муслим, Саҳиҳ ан-Насаий, Абу Довуд,
ат-Термизий ва ибн ал-Можа. Булардан ташқари, тўқима ҳадисларни кўрсатиб
берувчи ва рад қилувчи кўплаб китоблар мавжуд.
IV. Пайғамбар (а.с.) ҳадисларида бирор тафавут мавжудми?
Пайғамбар (а.с.) ҳадисларининг аслийлигига нисбатан энг катта қаршиликлардан бири бу тафовутлар бор деган даъводир.
1. Қуръон мусулмонларни Пайғамбар (а.с.) келтирган барча нарсаларга
эргашишга, айтганларини бажаришга ҳамда у кишини мукаммал бир инсон
сифатида кўришга чақиради. Бу қуйидаги Қуръон оятида келтирилган: “Кимки
Пайғамбарга итоат этса, демак Аллоҳга итоат этибди. Кимки юз ўгирса
(унинг сизга зарари йўқдир. Зеро) Биз сизни уларнинг устига қўриқчи
қилиб юборганимиз йўқ”.(4:80) “Пайғамбар ўзи сизларга ато этган нарсани
олинглар, у зот сизларни қайтарган нарсадан қайтинглар ва Аллоҳдан
қўрқинглар! Албатта Аллоҳнинг жазоси қаттиқдир”.(59:7) Пайғамбарнинг
(а.с.) ҳадислари ул зотнинг бизларга буюрган амрлари ҳамда
қайтариқларидан иборат. Шунинг учун Исломда ҳадисларнинг мавқаи баланд.
Агар биз уларга бепарво бўлсак, Қуръонга буйинсунмаслик бўлади.
2. Бундан кўп асрлар олдин мусулмон олимлари томонидан ишлаб чиқилган
қоидалардан сўнг тўқима ҳадислардан саҳиҳ ҳадисларни ажратиб олиш
мураккаб бўлмай қолди. Биз ҳадисларга диққатли бўлишимиз талаб қилинади.
Агар бирор ҳадисга шубҳа қилинган тақдирда уламоларга мурожаат қилинса,
унинг саҳиҳ ёки саҳиҳмаслигига аниқлик киритилади.
3. Пайғамбар (а.с.) ҳадислари Қуръонни тафсир қилишда, уни тушунишда
энг муҳим ва аниқ изоҳлар бўлиб ҳисобланади. Шундай экан, ўзимизча
тушунишимиз эвазига ул зотнинг изоҳларидан қандоқ қилиб воз кечамиз?
Мусулмонлар ҳар кунлик намозини Пайғамбар (а.с.) ҳадисларида
кўрсатилганидек адо этишади. Намоз тартиби Қуръонда келтирилмаган
бўлсада, ҳадисларда шу ва шунга ўхшаш кўплаб масалалар ёритиб берилган.
4. Исломдан олдин келган илоҳий динларнинг ёзувлари Пайғамбар (а.с.)
ҳадислари сингари усул ва услубда ёзилган эди. Яҳудий ва насороларнинг
бирортаси шу кунга қадар ўша ёзувлар маълум диний анъаналардаги
тафовутлар ҳамда баъзи воқеликларга нисбатан саҳиҳликнинг ноқислик
даражаси кўплиги туфайли рад этилишини талаб қилиб чиқмади. Бу каби
масалалар диққат билан ўрганилиши керак, бир-бирига тўғри келмайдиган
нақлларга тегишли бўлган саҳиҳ далиллар аниқланиши керак. Бу усул
мусулмон олимлари томонидан асрлар олдин ўрнатилган услубдир.
Қуръоннинг муаллифи ким?
Маълумки, кўп асрлардан бери Ислом душманлари имконлари борича бу
муқаддас диндан камчилик топишга ҳаракат қилиб келадилар. Шундай
уринишлардан бири Исломнинг асоси бўлган Қуръонга қарата айтиладиган
гаплар, туҳмат-тахминлардир. Бу доирадаги баҳсларни қуйидаги умумий уч
гуруҳга бўлиш мумкин:
1. Муҳаммаднинг (с.а.в.) ўзлари Қуръон муаллифи ҳисобланади.
2. Муҳаммад (с.а.в.) муаллиф эмас, балки у киши бошқалардан эшитиб, кейин Қуръонни ёзганлар.
3. Қуръон сўзма-сўз Аллоҳ таолога тегишлидир.
Келинг, шу баҳсларнинг аввалги иккитасини батафсил, бирма-бир кўриб
чиқамиз. Иншааллоҳ, қуйида келтиражак асоссиз, баҳсли гаплар ва
тахминларга нисбатан берилган мустаҳкам асосга эга бўлган жавоблардан
ўзингиз керакли хулосаларни чиқариб оласиз деган умиддамиз.
1. Муҳаммад (с.а.в.) муаллиф сифатида
Муҳаммадни (с.а.в.) Қуръоннинг муаллифи деб ҳисобловчи
тадқиқотчиларнинг далилларини кўриб чиқишдан бошлаймиз. Қуръон ўзининг
келиб чиқиши борасида қуйидаги оятда тўхталади. Оят:
“Албатта (бу Қуръон) барча оламлар Парвардигори томонидан нозил
қилингандир… уни (яъни Қуръонни) Руҳул Амин Жаброил очиқ-равшан (арабий
тил билан) нозил қилди”.(26:192-193)
Ёки бошқа оятларга қаранг (25:1, 3:3, 4:105, 16:44, 15:9). Бундан
ташқари, Қуръон услуби одамларга ажойиб бир исботни намоён қилади, яъни
“Тавба” сурасидан бошқа барча суралар Аллоҳнинг номи билан бошланади.
Кейин Қуръоннинг кўплаб жойларида қуйидагича мурожаатга кўзимиз тушади:
“Айтгин”, яъни муомала асосий Зотдан иккинчи зотга қилинмоқда. Ушбу
буйруқ оҳанги Қуръоннинг 332 жойида учрайди. Шунга ўхшаш қуйидагича
буйруқлар ҳам мавжуд: “баён қил”, “тасбеҳ айт” (15:49, 76:24-26,
18:27-28). Қуръонда Китоб муаллифи инс ҳам, жинс ҳам эмаслиги
такрор-такрор эслатиб ўтилган. Оят: “Айтинг: “Қасамки, агар бор инсу жин
мана шу Қуръонни ўхшашини келтириш йўлида бирлашиб, бир-бирларига
ёрдамчи бўлсалар-да, унинг ўхшашини келтира олмаслар”.(17:88)
Унинг илоҳий манба эканлигига шубҳа қилувчиларга аниқ оят келади:
“Агар биз бандамизга туширган нарсадан (Қуръондан) шак-шубҳада
бўлсангиз, у ҳолда шунга ўхшаган биргина сура келтиринг ва Аллоҳдан ўзга
гувоҳларингизни чақиринг-агар ростгўй бўлсангиз”.(2:23)
Муҳаммаднинг (с.а.в.) танқидчиларига эслатиш лозимки, бу зот ўз қавми
орасида 40 йил яшаркан, нафақат саводсиз бир киши эди, балки ўша вақтда
машҳур бўлган шеъриятга нисбатан қизиқмаган ҳам эдилар. Ҳақиқатдан ул
кишининг саводи йўқ эди. Тарихдан маълумки, тўсатдан Қуръон оятларини –
юксак, фасоҳатли жумлаларни баён қила бошлади. Танқидчилар бунга нима
дейди? Муҳаммаднинг (с.а.в.) саводи йўқлигини Қуръоннинг ўзи
тасдиқлайдику! Оят: “…Ҳаёт ва ўлим берадиган ҳам Унинг Ўзидир. Бас,
Аллоҳга ва Унинг элчисига – Аллоҳ ва Унинг сўзларига ишонадиган уммий
пайғамбарга иймон келтирингиз ва унга эргашингиз – шояд ҳидоят
топурсиз”.(7:158) Мазкур оятлардан ташқари, ул зотнинг ўзлари буни бир
неча бор таъкидлаганлар.
Бир қанча тадқиқотчилар Муҳаммадни (с.а.в.) қуйидаги сабаблар туфайли
ёзган деб ҳисоблашади: иқтисодий фойдани кўзлаб; ҳокимиятга интилиш;
маънавий ислоҳотларни амалга ошириш; арабларнинг сиёсий озодлиги ва ҳ.к.
Келинг, шуларга ҳам ўз ўрнида мавзудан четлашмаган ҳолда тўхталайлик.
Иқтисодий фойда сабаб сифатида
Айрим танқидчиларнинг фикрларига кўра, Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни
ёзгач, Аллоҳга нисбат бериб, иқтисодий манфаатларни кўзлаган эканлар.
Келинг, шундай ҳам дейлик. Лекин бу гипотеза тарихий далил-ҳужжатлар
билан мувофиқ келмайди. Муҳаммаднинг (с.а.в.) иқтисодий жиҳатдан ўзига
ўзи пайғамбарликдан олдин бир мунча яхшироқ эди. Нубувватлик
фаолиятларини бошлашларидан 15 йил олдин 25 ёшларида савдо-сотиқ билан
шуғулланиб юрган, иқтисодий томондан бой бўлган Хадижа исмли аёлга
уйланганлар. Бу эса ўз-ўзидан инсоннинг иқтисодий ҳолатига ижобий таъсир
этади, албатта. Оиша онамиз икки ойлаб ёқиш учун ўт, ейишга ҳеч нарса
бўлмаганлигини, фақат хурмо ва сув билан кун кечирганларини ривоят
қилганлар. Баъзан шундай кунларда Мадина шаҳри одамлари эчки сути бериб
юборишган. Бу ҳолат эса пайғамбарлик даврларига тўғри келади.
Ушбу ҳолат вақтинчалик эмас, балки ул зот ҳаётларининг қиёфаси ҳам
эди. Айнан шу ҳаёт тарзи у кишининг бой-бадавлат бўлиш имконияти мавжуд
бўлган замонларда кечарди, бой бўлишни истасалар кифоя эди. Ул зотнинг
фақирона турмуш кечиришларига атрофдагилар норози бўлишган пайтларда, ул
зот бу норозиликлардан хафа бўлганлар. Ҳатто қуйидаги оятда
Расулуллоҳга (а.с.в.) ўз хотинларига қуйидагича таклиф билдириш
мумкинлиги айтилади: “Эй пайғамбар, жуфтларингизга айтинг: “Агар сизлар
ҳаёти дунёни ва унинг зебу зийнатларини истайдиган бўлсангизлар у ҳолда
келинглар, мен сизларни (ўша нарсалардан) баҳраманд қилай ва чиройли
кузатиш билан кузатай”.(33:28) “Агар Аллоҳни, Унинг пайғамбарини ва
охират диёрини истайдиган бўлсангизлар, у ҳолда шак-шубҳасиз Аллоҳ
сизларнинг орангиздаги чиройли амал қилувчилар учун улуғ мукофот –
жаннатни тайёрлаб қўйгандир”.(33:29)
Пайғамбарнинг (с.а.в.) хоналарини васф қилиб, Умар (р.а.)
айтадиларки: “Мен у зотнинг хоналарида 3 дона ошланган тери ва бурчакда
бир ҳовуч арпадан бўлак ҳеч нарсани кўрмадим. Сўнг йиғлай бошладим.
Расулуллоҳ (с.а.в.) дедилар: “Нима учун йиғлаяпсан?”. Мен дедим: “Ё
Расулуллоҳ, дуо қилинг, Аллоҳ бизларга мўл-кўл ризқ берсин. Иймонлари
бўлмаган, ўзларининг подшоҳларига сиғинадиган қавмлар – форслар ва
румликларнинг ирмоқлари бўлган боғлари бор. Танланган пайғамбар,
Аллоҳнинг энг севимли қули шундай фақирликда яшамоқда”. Расулуллоҳ
(с.а.в.) аввал турган эдилар, гапларимни эшитгач, ўтириб дедилар: “Эй
Умар, наҳотки сен ҳали ҳам шубҳадасан. Кейинги ҳаёт бу ҳаётимиздан анча
яхшидир. Биз барча нарсани кейинги ҳаётимизга олиб қўйганмиз,
ғайридинлар эса бу дунёда ўз улушларидан фойдаланиб роҳатланадилар”.
Шунда мен Расулуллоҳдан кечирим сўрадим”.
У кишига ҳадя берилса, кўпинча тарқатиб юборардилар. Расулуллоҳ
(с.а.в.) вафот этганларида мерос ташлаб кетадиган нарсалари бўлмаган
экан. Вафотларидан олдин ўзларида бўлган 7 динорни муҳтожларга тарқатган
эканлар. Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳаётларининг охиригача тежамкорлик, кам
сарф билан кун кечирганлар. Шунинг учун, ул зотнинг иқтисодий манфаатлар
изидан қувиб Қуръонни таълиф қилган деган гапларнинг асоси йўқ ҳамда
тарихий далилларга зид бўлган гаплардир. Ҳатто бу иқрор “Янги католик
энциклопедияси”да учрайди: “Муҳаммаднинг диний фаолиятларига иқтисодий
асос бўлган деган далиллар асоссиз бўлиб, тарихий далилларга
номувофиқдир”. (том 9, 1001 бет)
Шон-шуҳрат ва ҳокимият истаги
Муҳаммадни (с.а.в.) шон-шуҳрат ва ҳокимиятга интилиш мақсадида
Қуръонни таълиф қилган деган қараш-тахминларнинг умуман асоси йўқ.
Биринчидан, маълумки Муҳаммад (с.а.в.) инсоният тарихида энг омадли
раҳбарлардан бири бўлганлар. Ул зотда мавжуд қобилиятларга бошқа инсон
эга бўлганида, пайғамбарлик фаолиятларсиз сардорликни даъво қилиш мумкин
эди. Ҳақиқатда бу йўл анча осон ҳам эди. Иккинчидан, Қуръон ҳеч бир
инсон зотини (бунга Муҳаммад (с.а.в.) ҳам киради) Қуръонга ўхшаш нарсани
келтира олмаслигини айтади. Агар у зот шон-шуҳрат ҳамда ҳокимият
талабида бўлганида эди, Қуръон муаллифлигини ҳам даъво қилган бўлар эди.
Чунки Қуръондаги услуб, фасоҳат, тиниқлик ҳамма-ҳаммани ҳайратда
қолдирганди. Бундан ташқари, Пайғамбарнинг (с.а.в.) хулқ-атворлари у
зотнинг ҳокимият истагида ёки машҳурлик талабида бўлганлигига зид
келади. Маълумки, шуҳратга интилиш йўли вақтни хушкайфиятликда ўтказиш,
чиройли кийимлар кийиш, ажойиб от-уловлар миниш, мақтанишга мойиллик,
мансабдорлик ва ҳ.к.ларни ўз ичига олади. Расулуллоҳнинг (с.а.в.)
хулқлари қандай бўлганлиги еру кўкка маълум.
Расуллулоҳнинг (с.а.в.) давлат ишларидаги масъул жавобгарлигига
қарамасдан, кийимларини, оёқ кийимларини ўзлари тикар, эчкиларини ўзлари
соғар эди. Мурожаат қилаётган инсонларнинг гапларини охиригача, сабр
билан эшитардилар. Бир мажлисда саҳобалар ул зотга ҳурмат нишонаси
сифатида ўринларидан туриб саломлашганларида, Расуллулоҳ (с.а.в.) бу
ишни таъқиқладилар. Бунга ўхшаш ул зотнинг камтаринликларини исботловчи
далиллар жуда кўп. Жамол Бадавий ривоят қилади: “Бир кун Расулуллоҳ
(с.а.в.) саҳобалари билан сайёҳатга чиқдилар. Бир жойга етганларида,
саҳобалар егулик тайёрлаш учун ишларни ўзаро тақсимлаб олишди.
Расулуллоҳ (с.а.в.) ўтин олиб келишга кетдилар. Саҳобалар ҳижолат бўлиб,
ундай қилмасликни, ўринларига ўзлари қилишларини айтишганида,
Расуллулоҳ (с.а.в.) дедилар: “Сизлар менинг ўрнимга бу ишни қилишингизни
биламан. Лекин сизларнинг устингизда имтиёзга эга бўлиб, қараб тура
олмайман”.
Бир куни бир нотаниш кимса келди ва ҳурматдан ҳаяжонланиб турганди.
Расуллулоҳ (с.а.в.) дедилар: “Эй биродар, бардам бўл, мен қотган нон еб
юрган аёлнинг фарзандиман”. Ривоятларга қараганда, бир куни бир гуруҳ
одамлар Расуллулоҳнинг (с.а.в.) олдиларига келиб, қуйидаги сўзлар билан
мурожаат қила бошлашди: “Эй Аллоҳнинг элчиси! Бизларнинг энг яхшимиз ва
энг яхшимизнинг фарзанди. Бизнинг йўлбошчимиз ва йўлбошчимизнинг
фарзанди”. Ул зот қуйидагича жавоб бердилар: “Эй инсонлар, шу
гапларингизнинг аввалини ёки бир қисмини айтингиз ҳамда шайтонга
бизларни адашиб кетишимизга ёрдам берманг. Мен Муҳаммад – Аллоҳнинг қули
ва элчиси. Мени Аллоҳнинг мавқеидан юқори кўтаришингиз яхшимас. Аллоҳ
Қудратли ва Буюкдир”.
Муҳаммаднинг (с.а.в.) энг севимли ўғли Иброҳимнинг вафоти Қуёш
тутилиши вақтига тўғри келиб қолди. Одамлар еру кўк Иброҳимнинг ўлимига
йиғламоқда, деб тахмин қила бошлашди. Расуллулоҳ (с.а.в.) бундан ғазабга
тушиб дедилар: “Ой ва Қуёш – бу Аллоҳга ишора қилувчи икки аломатдир.
Бу тутилиш ўлим туфайли эмас, балки туғилиш ва ўлим бу инсон бошдан
кечирадиган одатий ҳодисалардир”.
Ул зот Аллоҳдан келган ваҳийлар ҳамда инсон ташаббусидан келиб чиққан
билимлар ўртасида аниқ фарқни кўрсатиб келганлар. Муҳаммад (с.а.в)
одамлар нуқтаи назарлари билан ҳамиша ҳисоблашганлар. Мисол учун, Бадр
ғазотида Набиб бин ал-Мундирнинг таклифи қабул қилинган эди. Ёки Ҳандақ
жангида Мадина атрофларида ҳандақ қазиш борасида Солмоннинг (р.а.)
таклифи қабул қилинган эди.
Муҳаммад (с.а.в.) ўз қабрларини сиғинадиган жой қилиб олишларини
таъқиқлаб деганларки: “Менинг қабримни байрам ўтказиладиган жой қилиб
олманглар”. Аллоҳга қуйидагича дуо қилар эдилар: “Ё Аллоҳ! Менинг қабрим
устини ибодатхона қилиб олишларига йўл қўйма”. Ул зот ўзларини
мақташларини, кўкларга кўтаришларини таъқиқлаб деганларки: “Мени Ийсо
ибн Марямни насоролар кўкларга кўтаргандек мақтаманглар, лекин Муҳаммад
Аллоҳнинг қули ва Унинг элчиси деб айтинглар”. Қуръон одамлар ўзаро
бир-бирларини ортиқча мақташларидан қайтаради. Оят: “…Бас, сизлар
ўзларингизни покламай қўя қолинглар! У тақводор бўлган кишиларни ҳам
жуда яхши билгувчидир”.(53:32).
Муҳаммад (с.а.в.) ҳокимият илинжида ҳамда шон-шуҳратга бўлган истаги
туфайли Қуръонни ўйлаб топган дегувчиларнинг тахминлари асоссиз
эканлигини кўрсатувчи далилларни келтиришда давом этамиз.
Биринчидан, Агар Муҳаммад (с.а.в.) Қуръон муаллифи бўлганларида,
ўзларининг обрў-эътиборига мувофиқ тушмайдиган Қуръон оятларини ташлаб
кетиши мумкин эди, лекин ул зот ундай қилмадилар. Агар шон-шуҳрат ва
ҳокимият талаби Муҳаммаднинг (с.а.в.) мақсади бўлганида эди, Қуръонни
ўйлаб топар экан, ўзларининг ҳокимиятсиз эканлигини ҳамда ғойибни
билмаслигини, ул зот янги таълим билан келмаганлигини ва ҳатто ўзларига
бу китобнинг тушишини билмаганларини, у киши бошқаларга ўхшаш оддий одам
эканликларини одамларга баён қиладиган китобга муаллифлик
қилармидилар?!
Иккинчидан, илк ваҳий келгач, Муҳаммаднинг (с.а.в.) ҳаракатлари
ҳокимиятга интилиш эмаслигини кўрсатади. Ҳиро ғоридан чиққач, завжаи
мутоҳҳаралари ёнига чопдилар ва қўрқувдан дир-дир титрардилар. Бу воқеа
тарихда машҳурдир.
Арабларнинг озодлиги ва уларни бириктириш сабаб сифатида
Муҳаммад (с.а.в.) арабларни озод қилиш ва уларни бириктириш мақсадида
Қуръонни ёзган деган ўй-фикр қуйидаги сабаблар туфайли асоссиздир:
1. Агар шундай бўлганида ҳам, арабларнинг озодлиги ва уларни
бириктириш борасида Қуръонда таъкидланган манзиллар бўлиши керак эди.
Лекин, Қуръоннинг бошидан охиригача бу маънодаги бирор оят учрамайди.
2. Қуръоннинг мазмун-моҳияти ҳар қандай миллатчилик кўринишларига
қарши чиқади. Мисол учун қуйидаги оятларни келтирайлик. Оят: “Эй
мўминлар, агар иймондан куфрни афзал билсалар, ота-оналарингиз ва
ака-укаларингизни (ҳам) дўст тутмангиз! Сизларнинг ичингизда кимда-ким
уларни дўст тутса, бас, улар золимлардир”.(9:23)
3. Агар Муҳаммаднинг (с.а.в.) мақсади арабларни бирлаштириш бўлганида
эди, ул зот арабларнинг подшоҳи бўлиш таклифини қабул қилган, шу орқали
ҳокимиятдан фойдаланган бўлар эди.
4. Қуръонда қатор оятлар борки, улар Муҳаммаднинг (с.а.в.) араб
миллатчилиги тарафдорлигини рад қилади. Оят: “Фаришталар Марямга: ”Ё
Марям, албатта Аллоҳ сени (аёллар орасидан) танлаб олди ва (барча
гуноҳлардан) поклади ҳамда сени бутун оламларнинг аёлларидан афзал
қилди…”.(3:42) Ушбу оят Ийсонинг (а.с.) оналари Марямга қилинган
мурожаатдир. Муҳаммад (с.а.в.) эса араб эдилар. Ул зот мана шундай
оятларни арабларга ёқадими, йўқми араб тилида уларга ўқиб берганлар.
Қаранг, ўз оналарини эмас ёки бошқа араб аёлини эмас.
Маънавий ислоҳотлар сабаб сифатида
Яна баъзи тадқиқотчилар Муҳаммадни (с.а.в.) маънавий ислоҳотлар қилиш
мақсадида Қуръонни таълиф қилганлар дейишади. Бу тахминнинг бир қанча
кучсиз жиҳатлари мавжуд. Маънавий ислоҳотлар – бу улуғвор мақсад бўлиб,
унга ахлоқсиз усулларни (ёлғон, фисқ, фужур) ишлатмасдангина эришиш
мумкин. Яхши жамият шакллантириш учун ахлоқсизлик воситаларини танлаш
умуман тушуниб бўлмайдиган ҳолатдир. Буни олдин келтиришмизга сабаб
шуки, Пайғамбарни (с.а.в.) Қуръонни ёзган, у киши ёлғон гапирган Аллоҳга
нисбат бериб, деб турган ёлғончилар ўз гаплари изидан маънавий
ислоҳотлар қилиш мақсадида ёзган дейишлик бир-бирига зиддир. Чин
маънавий ислоҳотни мақсад қилган одам ички ва ташқи дунёси ҳам ўта
покиза, намуна, гаплари ўта таъсирчан бўлиши керак. Бундай сифатлар
ёлғон гапирадиган кишида умуман учрамайди.
Иккинчи муаммо шундаки, Қуръон Аллоҳга нисбат бериб ёлғон гапиришни
катта гуноҳлардан эканлигини қуйидагича келтиради: “Аллоҳ шаънига ёлғон
тўқиган ёки ўзига ҳеч нарса ваҳий қилинмаган ҳолда: “Менга ваҳий келди”,
деган ҳамда: “Аллоҳ нозил қилган нарсанинг мислини (ўхшашини) мен ҳам
нозил қила оламан”, деб даъво этган кимсалардан ҳам золимроқ ким бор?
(Эй Муҳаммад), бу золимларни ўлим гирдобида қолган, ўлим фаришталари
қўлларини чўзиб: “Жонларингизни берингиз! Бу кун – Аллоҳ шаънига ноҳақ
гапларни айтганингиз ва Унинг оятларидан юз ўгириб кибру ҳаво
қилганингиз сабаби хорлик азоби билан жазоланадиган кунингиздир”, деб
турган пайтда бир кўрсангиз эди”.(6:93)
Ушбу оятлар бу каби ёлғончиларга жазолар ҳақида. Қуръонга муаллифлик
қилиб, уни Аллоҳга нисбат бериш бу каби зотнинг ахлоқига тўғри келмас
эди. Ёки у кишининг “сохтакорлиги” 23 йил давомида очилиб қолган бўлар
эди, ақалли бир оятни бошқа бир оятга алмаштирган бўлармиди ва ҳ.к.
Бу тахминга зид келувчи қуйидаги ҳолатга эътибор беринг. Муҳаммад
(с.а.в) Қуръон тарафидан бир неча бор тўғриланган, яъни бир танбеҳ, бир
тўғри йўл сифатида насиҳат олганлар. Уҳуд жангида ул зотнинг тоғалари
(Ҳамза р.а.) шаҳид кетган ва танаси кесилган эди. Пайғамбар (с.а.в.)
буни кўрганларида, ғазабдан шундай деганлари келтирилади: “Мен
ҳозиргидек ҳеч қачон ғазабга тушмаганман. Қачонки Аллоҳ қурайшлар
устидан ғалаба ато қилса, ўликларининг ўттизтасидан шундай ҳолда
қасдимни оламан”. Шундан сўнг ваҳий тушади: “(Эй мўминлар), агар сизлар
(ўзингизга етган бирон зиён-заҳмат учун) интиқом олмоқчи бўлсангизлар, у
ҳолда фақат сизларга етказилган зиён баробарида интиқом олингиз. (Аммо)
агар (интиқом олмай) сабр-тоқат қилсангизлар, албатта сабр қилувчи
кишилар учун (бу интиқом олмоқдан) яхшироқдир”.(16:126)
Кейинчалик Пайғамбар (с.а.в.) нафақат ниятларидан воз кечдилар, балки жангдан сўнг рақиб устидан кулишни таъқиқладилар.
Маънавий ислоҳотлар, мумкинки, Қуръоннинг бир қисмидир холос. Қатор
оятлар борки, одамларни коинотни ҳамда борлиқни ўрганишга чақирди. Оят:
“(Эй Муҳаммад), айтинг: “Ерда айланиб (Аллоҳ) даставвал қандай қилиб
яратганини (ва сўнг Ўзи йўқдан бор қилган нарсаларни йўқ қилганини)
кўринглар. Сўнгра Аллоҳ (уларни) иккинчи (марта) пайдо қилур. Албатта
Аллоҳ барча нарсага қодирдир”.(29:20)
Худди шундай Қуръонда 150 та иймон ҳақида, 756 та табиат ҳодисалари ҳақида оятлар мавжуд.
Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни ёзиб, ёлғондан фаолият олиб борган деган
даъволар у кишининг хулқларига тўғри келмаслиги кундай равшандир.
Нубувватгача ҳам у кишини “Амин”(тўғри сўз, ишончли) дейишарди. Тарихда у
кишининг ёлғон гапирганлари кузатилмаган. Ҳатто буни ул зотнинг
душманлари ҳам тасдиқлашган. Нубувватни бошлашдан олдин, ул зот Қурайш
халқини Сафо тоғига йиғганларида, одамлар айтишди: “Бу нима қилганинг?”.
Ул зот жавоб бердилар: “Тасаввур қилинглар, агар мана шу тепаликлар
ортида қулай пайт пойлаб қўшин турибди, десам менга ишонасизларми?”.
Улар айтишди: “Ҳа, сен изингда бирорта доғинг бўлмаган инсонсан, биз
сенинг бир марта ёлғон гапирганингни билмаймиз”. У кишининг ҳақиқатгўй
эканликларига Мадинага ҳижрат кечаси ул зот Алига (р.а.) одамлар нимани
ишониб топширган бўлсалар, ҳаммасини қайтаришини амр қилишлари ҳам мисол
бўлади.
Беҳушликда ҳосил бўлган қалбакичилик сабаб сифатида
Бу қараш, мумкинки, Саҳиҳи ал-Бухорийда келган қуйидаги икки ҳодисага
асослангандир. Оиша (р.а.) айтадиларки: “Ал-Ҳарис бин Ҳишом
Расулуллоҳдан (с.а.в.) сўради: “Ё Расулуллоҳ, сизга ваҳий қай тарзда
келади?”. Пайғамбар (с.а.в.) жавоб қилдилар: “Ваҳий баъзан қўнғироқ
овозига ўхшаш бўлиб келади, бу ҳаммасидан энг оғири. Кейин мен
эгаллагач, ўтиб кетади. Баъзида Жаброил (а.с.) одам суратида келади,
гапиради, мен тушуниб оламан”. Оиша онамиз ул зотнинг ваҳий қабул
қилаётганларида совуқ кунда пешоналарида тер кўрганларини айтганлар.
Оиша онамиз ривоят қиладиларки: “Ул зотга ваҳий даставвал яхши сўзлар
билан бошланган. Ул зот, одатда, Ҳиро ғорига бориб кунлаб ибодат қилар,
сўнг Хадижанинг олдига бориб ўзлари билан озгина егулик олиб яна Ҳиро
ғорига қайтарди”. Ул зотга Жаброил келиб ўқишга амр қилди. Пайғамбар
(с.а.в.) дедики: “Мен ўқишни билмайман”…
Филип Хитти ўзининг “Ислом ва ғарб: тарихий қараш” асарида ёзадики:
“Ваҳий пайтида пайғамбарнинг жазавага тушишидан унинг тутқаноқ касали
бўлганинини билса бўлади ”.
Нарман Даниел ўзининг “Ислом ва ғарб: ҳақиқатлар ва ўйдирмалар”
китобида ёзадики: “Муҳаммад Хадижани ўзининг сеҳргарлик санъатига
ишонтира билган …тутқаноғи бор деган назариядан бошқа яна сохта диний
тасаввурга эга бўлган деган назария ҳам мавжуд. Бу назарияга мувофиқ
айтиш мумкинки, динга чуқур берилган одамнинг кўз ўнгида унинг хаёлида
кечган нарсалар кўрина бошлайди ва буни Худодан деб ўйлайди, аслида эса
ундай эмас”.
Д.М.Родвел айтадики: “Муҳаммад ўзининг бутун ҳаёти мобайнида озми кўпми
алдаб юрган. Унинг онаси асабийлашган аёл эди. Шунинг учун бола
касалланган ҳамда кўзига ҳар хил нарсалар кўринадиган бўлиб қолган.
Ҳаяжонланган ҳамда оғир руҳий кайфиятдаги нодон одамлар уни
тасдиқлашган”.
Врайан С.Тарнер ёзадики: “Муҳаммаднинг ҳаёт тарзи ё унинг руҳий соғлом
бўлиб пайғамбарликни ўйлаб топганлигини ё руҳий носоғом бўлиб ўзининг
пайғамбарлик фаолиятларига қаттиқ ишониб юборганлигини кўрсатади”.
Умуман юқоридаги каби Қуръонни беҳушлигида ёзган деган назарияларни 3
та асосий ривожланиш босқичига бўлиш мумкин: тутқаноқ пайтида, сохта
диний тасаввур ҳамда беҳушликда юзага келган. Бу уч назарияни
бирлаштириб турадиган тахмин – бу Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни ўзи ёзган
деган тахминдир.
Сохта диний тасаввур назарияси сабаб сифатида
Сохта диний тасаввур ва беҳушликда ёзилган деган тахминлар замирида
Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни ўзи билмаган ҳолда тажрибаси, билими,
тасаввуридан келиб чиқиб ёзган деган ғоялар ётади. Лекин Қуръоннинг
ўзида буни инкор қиладиган оятлар мавжуд. Биз тарихий воқеликлар,
келажак воқеликларига боғлиқ ҳамда қатор руҳий ҳолатларни акс эттирувчи
мисолларни келтирамиз. Қуръоннинг Каҳф сурасида мушриклар билан
Пайғамбар (с.а.в.) ораларида бўлиб ўтган воқеа зикр қилинади. Унда
мушриклар Пайамбарни (с.а.в.) синаш учун қуйидаги саволларни беришади:
1. “Ғорда ухлаб қолганлар” ким эди?
2. Хизр ҳақида ҳақиқий воқеа қандай?
3. Зулқарнайн ҳақида нима биласан?
Бу учта савол Ҳижозда маълум бўлмай, яҳудийлар ва насоролар тарихи
билан боғлиқдир. Мушрикларнинг бу уч саволни танлаганларидан мурод
Пайғамбар (с.а.в.) ўзи кўрмаган ва номаълум нарсалар ҳақида билим
манбаига эгами йўқми, шуни билиш эди. Ушбу саволлар берилганда Пайғамбар
(с.а.в.) “эртага айтаман” дедилар, “иншааллоҳ” демадилар. Эртаси кун
яҳудийлар келганларида, учрашувни рад қилдилар ва шу кетишда 15 кечагача
ваҳий келмади. Макка аҳли устларидан кулишди. Пайғамбар (с.а.в.) ғамгин
бўлди. Сўнг Жаброил (а.с.) у кишига таскин бериб, саволларга жавоб
бердилар. Каҳф сурасининг 23-24 оятларида ваҳийнинг нима сабабдан тушмай
тургани ҳам тушунтирилади.
Ушбу узоқ муддат ушланиб қолиш сабабини таҳлил қилиб, Мартин Линде
ёзади: “Ваҳий ушланиши Пайғамбар ҳамда унинг саҳобаларига оғир
бўлганлиги уларга кейинчалик фақат қувват бўлди. Тўғри, ўша вақтда у
киши билан баъзи томонлар қандайдир келишувлардан бош тортгандир, лекин
қурайш аҳли учун бу зотга ваҳийларнинг илоҳийлигини, у кишининг
ихтиёрида ваҳийни назорат қилиш имконияти йўқлигини сўзсиз исботловчи
зарба бўлди. Олдинги тушган ваҳийларни ўйлаб топган деб гумон қилинса,
бундай ҳолатда, айниқса, вазият жуда қалтис бўлганда ваҳийнинг тўхтаб
қолиши унинг Илоҳ тарафидан келишига яққол мисол эди.”
Яна айтишадики, Пайғамбардан (с.а.в.) одатдан ташқари воқеалар ҳақида
сўралган эди, шунинг учун жавоб беришга қийналган. Айтингчи, сохта
диний тасаввурлар қандай қилиб ҳамма саволларга тўғри жавоб бера олиши
мумкин? Қуръонда Асҳабул-Каҳф-ғор соҳибларининг ухлаш муддати борасида
гапирилганда дейиладики: “Улар каҳф – ғорларида уч юз йил турдилар ва
яна тўққиз йилни зиёда ҳам қилдилар”.(18:25)
Қаранг, оятда аниқ муддат келаяпти. Оят “300 ва 9 йил” эмас, балки
янада ғайриоддий шакл “300 йил ва яна 9 йил зиёда қилинди” демоқда. Нима
учун 9 йил? Шамсий йил ҳисоби бўйича бу 300 йилга, қамарий йил ҳисоби
бўйича 309 йилга тўғри келади. Қамарий йил 11 кунга қисқаради. 300 йилга
9 йил қўшилди. Бу аниқ ҳисоб-китоб Пайғамбарнинг (с.а.в.) кўзларига
кўриниб кетадиган нарсалар орқали қандай юзага келиши мумкин? Ёки бошқа
мисолни олиб қарайлик. Фажр сурасининг 6-8 оятларига эътибор беринг:
“(Эй Муҳаммад), Парвардигорингиз (бошқа) юртларда ўхшаши яратилмаган,
баланд устун(ли қаср)лар эгаси бўлган Ирам (шаҳридаги) Од (қабиласи)ни
қандай (ҳалокатга дучор) қилганини кўрмадингизми?”.(89:6-7-8)
Агар Қуръонни ҳисобга олмасак, ўша пайтда Ирам шаҳри ҳақида ҳеч қайси
манбада маълумот йўқ эди. 1978 й. декабр ойида Америка миллий жўғрофия
жамиятининг расмий журналида нашр қилинган тадқиқотлар Ирам шаҳрининг
бўлганлигини кўрсатади. 1975 йил Рим университети доктори Паоло Мтиал
(Суриядаги Италия археологик ҳаракати бошлиғи бўлган) эр.ав. 23 асрга
тегишли қалъа харобалари устида улкан архивни топиб олади. Унда 15000
дан кўп ёзув лавҳалари бўлиб, Элба шаҳрининг Ирам шаҳри билан алоқалари
бўлганлиги ҳақида маълумотлар бўлади.
Тасаввур қилиш қийинки, Муҳаммаднинг (с.а.в.) туғилишларидан 3000 йил
олдин вайрон бўлган шаҳарнинг архитектурасини, моддий қисмларини
беҳушлик ёки сохта диний тасаввурлар Қуръонда қандай қилиб аниқ ифодалаб
бера олган экан? Бу умуман ақл кўтара олмайдиган тахминку. Бундан
ташқари, Қуръонда Муҳаммад (с.а.в.) ҳам, бошқа одамлар ҳам ваҳийгача бу
маълумотларни билмасликлари айтилади. Оят: “(Эй Муҳаммад), булар Биз
сизга ваҳий қилаётган ғайб хабарларидандир. Илгари буларни на сиз ва на
қавмингиз билар эдингиз. Бас, (ҳақ динга даъват қилишда кофирларнинг
етказаётган озорларига) сабр қилинг. Албатта, оқибат – натижа Аллоҳдан
қўрқувчи кишиларникидир”.(11:49)
Таъкидлаш керакки, Муҳаммаднинг (с.а.в.) бирорта замондоши келиб: “Сен
алдаяпсан, эй Муҳаммад. Мен бу маълумотларни олдин ҳам билардим”, деб
айтмадику. У зот қандай қилиб бошқаларнинг бу маълумотларни умуман
билмасликларига қаттиқ ишонган?
Қуръонда келажакдаги баъзи воқеаларга ҳам тўхталади. Рум сурасининг
1-7 оятлари 615 йилда нозил бўлган. Оятда Рим империяси форслар
томонидан мағлуб этилган бўлсада, яқин келажакда форсларнинг мағлуб
бўлиши очиқ айтилади. Оятда “бидъун” сўзи ишлатилган. Бу сўз 3-9 йилгача
бўлган муддат маъносини англатади. Орадан 7 йил ўтиб румликлар форслар
устидан ғалаба қозонади. Гераклус форслар устидан Иссус жангида ғалабани
қўлга киритади. Айнан шу йилда мусулмонлар Макка мушриклари устидан ҳам
ғалаба қозонади.
Ёки бошқа бир мисол. Масад сурасининг 1-4 оятида Пайғамбарнинг (с.а.в.)
тоғаси Абу Лаҳаб иймонсиз ҳолда оламдан ўтиши айтилган. Абу Лаҳаб
Муҳаммаднинг (с.а.в.) энг катта душманларидан эди. Оят тушганида
Муҳаммад (с.а.в.) атрофдагиларни йиғиб, Абу Лаҳабнинг иймонсиз ҳолда
ўлишини, дўзахий эканлигини айтадилар. Абу Лаҳабнинг жаҳли чиқади ва
ҳатто ул зотга отиш учун қўлига тош олади. Ушбу ваъздан кейин орадан 11
йил ўтиб, Абу Лаҳаб ўлади. Муҳаммаднинг (с.а.в.) энг ашаддий душмани
бўла туриб, 10 йил давомида нима учун Қуръонни ёки Муҳаммадни (с.а.в.)
том маънода ёлғончига чиқара олмади? Шундай қилиш учун энг қулай
имконият – бир маротаба сажда қилса ёки иймон келтирса мақсадига
етмасмиди. Ҳар қандай вазиятда ҳам инсон тажрибаси келажакни аниқ
тасвирлаб бера олмайди.
2. Насоролар ва яҳудийларнинг манбаларидан олинган деган назария сабаб сифатида
Юқоридаги асоссиз тахминлардан ташқари яна Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни
насронийлар ва яҳудийларнинг манбаларидан олиб ёзган деган тахминлар
ҳам мавжуд. Кўп бор таъкидланганки, Пайғамбарнинг (с.а.в.) ҳаёт йўллари у
кишининг саводсиз эканликларини тасдиқлайди. Агар ул зот саводли
бўлганларида танқидчилар ваҳийларга 100% шубҳа билан қарарди.
Муҳаммад (с.а.в.) қандай қилиб насроний ёки яҳудийлардан олган, деган
саволга жавоб тарзда Р.А.Николсон бундай дейди: “Биз бутпарастликни
инкор қилган ҳанифлар ва насроний зоҳидлар ҳақида кўп эшитганмиз.
Даъватдан олдин Муҳаммад уларнинг бир нечтаси билан муомалада бўлган,
Макка карвонлари билан савдо сайёҳатларида бўлган. Шу тарзда у оғзаки
билимларга эришган ва ўзини билимсиз қилиб кўрсатган”. Шуни унутмаслик
керакки, Муҳаммад (с.а.в.) бутпарастларнинг орасида вояга етган, Қуръон
эса тавҳидни илгари суради.
Р.А.Николсоннинг ўйларига қуйидагича жавоб берилади. Маккада жуда кам
ҳанифлар бўлганлиги маълум. Лекин уларнинг на черковлари, қўлларида на
муқаддас манбалари бўлган. Уларнинг эътиқоди борасида алоҳида ҳужжатлар
ҳам йўқ. Мумкинки, улар кам сонли Маккалик насронийлар бўлган.
Муҳаммаднинг (с.а.в.) илмли насронийлар ва яҳудийлар билан алоқаси жуда
чегараланганлигига тарих саҳифаларини титкилаб гувоҳ бўлишимиз мумкин.
Ул зот Варақа бир Навфал билан бор-йўғи икки маротаба учрашганлар. Ул
зотнинг Варақа билан биринчи учрашуви Каъба олдида бўлган. Муҳаммадни
(с.а.в.) кўргач, яқинлашиб бошларидан ўпиб қўйган. Иккинчи учрашув эса
дастлабки ваҳий тушгач, содир бўлди. Уч йилдан сўнг Варақа вафот этади,
ваҳий эса 23 йил давомида тушиб турди. Насронийлар Найранда, Яманда ва
бир қанча яҳудийлар Ясрибда ҳам бор эди. Муҳаммаднинг (с.а.в.) Найранда
нубувватдан олдин ҳам, кейин бўлганлиги қайд этилмаган. Ваҳийдан олдин
ул зот Мадинада бир маротаба бўлганлар. У ҳам бўлса 6 ёшларида онаси
билан қариндошлариникига ва оламдан ўтган оталари қабрига зиёратга
борганлар. Шундан келиб чиқиб, Муҳаммад (с.а.в.) икки шаҳар ўртасида
яширинча қатнаб юриши мумкин эмас. Бундай усул билан Қуръон
жамланишининг умуман иложи ҳам йўқ. Баъзи танқидчилар Муҳаммадни
(с.а.в.) яҳудийлар ва насронийлар билан баҳслашганини айтишади. Буни эса
ҳатто Қуръон ҳам тасдиқлайди. Фақат бу баҳслар Муҳаммаднинг (с.а.в.) 13
йил Маккада яшаб, сўнг Мадинага кўчиб ўтганларидан кейин бўлган. Ушбу
баҳсларгача эса Қуръоннинг 3 дан 2 қисми тушиб бўлган эди.
Мавжуд барча ҳужжатлар ваҳийдан олдин Муҳаммаднинг (с.а.в.) Маккадан
бошқа жойларга сафар қилганларини кўрсатади. Демак, 6 ёшларида оналари
билан Мадинага, 11 ёшларида тоғалари Абу Толиб раҳнамолигида Сурияга, 25
ёшларида Хадижанинг карвонини Сурияга бошлаб борганлар.
Жамол Бадавий дейдики: “Муҳаммад (с.а.в.) иш билан сафар қилиб, тўсатдан
яҳудийлар ва насронийларни учратиб қолиб, улардан янги қудратли дин
тузиш учун ҳар икки дин тўғрисида етарли даражада маълумотларни ола
билган, деган назарияга ишониш жуда-жуда қийиндир”.
Юқорида билдирилган эътирозлар, назарияларлардан келиб чиқиб қуйидаги 6 та саволни ўртага ташлаймиз
I. Қуръон илоҳий ҳақиқатми ёки инсон томонидан муваффақиятли тарзда ўйлаб топилганми?
1. Қуръон Исломда илоҳий манба ҳисобланиб, Исломнинг асосини ташкил
этувчи иймон ва Исломнинг ҳам маънавияти, ҳам маърифати бўлмиш асосий
диний ақидалар ва қонунларни жамлагандир. Агар Қуръон ҳеч қандай
хатоликлари йўқ бўлган бир илоҳий манба эканлиги исботланган тақдирда,
унинг ўзига ўхшаши йўқлиги ва унга иймон келтириш кераклиги шарт бўлади.
Ислом душманлари ўтмишдан то бугунга қадар Қуръоннинг асл илоҳий
манбалигига ва унинг асллигига бўлган ишончга путур етказиш учун
қўлларидан келган барча ҳаракатларни қилиб келмоқдалар. Ўтмишда
Макка мушриклари Қуръоннинг илоҳий каломлигини инкор қилиб, унга бўлган
ишончни йўқ қилишга ҳам бор имкониятларини ишга солганлар. Уларнинг
даъволари қуйидагича эди: “Бу бошқалар ёрдамида ўзи ўйлаб топган
ёлғондан бошқа нарса эмас”. Бундан ташқари, улар Қуръонни қадимдан
қолган эртаклардан иборат бўлиб, буларни Муҳаммадга (с.а.в.) эртаю кеч
кимдир ўқиб бериб турган, шу туфайли ёзма ҳолатга келган дейишган. Ҳатто
улар Қуръонни Муҳаммадга (с.а.в.) инсониятни ҳидоят қилиш учун
туширилганлигини рад этиш мақсадида бир сеҳргар ёки руҳонийнинг асаридир
каби даъволарни ҳам қилишган.
Исломга қарши бўлган кўплаб шарқшунослар уларнинг айбларини
қўллаб-қувватлади ҳамда Қуръон илоҳий китоб эмас, балки Муҳаммад
(с.а.в.) уни ўйлаб топган, деган фикрни дунёда кенг ёйиш учун кўплаб
ҳаракатларни амалга оширганлар. Ушбу шарқшунослар Қуръоннинг аслий ва
аниқ далилларига қарши бўлганларнинг асоссиз даъволарини такрорлашади
одатда.
Муҳаммад (с.а.в.) саводи йўқ инсон бўлган бўлсаларда, ваҳий қилинган
оятларни ўзларининг баъзи саҳобаларига ёзиб боришларини топширганлар.
Агар у киши саводли бўлганларида бирор кишини ўзларига тушган оятларни
ёзиб боришга бюрмасди. Яҳудий ва насронийларнинг ёзувларига ишонганлиги
ҳақидаги чақириқ нафақат нотўғри, балки кулгили бўлиб, бир саводи йўқ
киши қандай қилиб бошқа муқаддас динлардаги китобларда мавжуд бўлган
фикрларни ўзлаштириши, ўқиб тушуниши мумкин? Бу ҳолат қачон ва қаерда
содир бўлган? Бу каби чақириқлар ҳеч қандай ҳужжат ва далилларга
асосланган эмас.
2. Муҳаммад (с.а.в.) ўз даъватларини Маккада ўн уч йил олиб борди. Бу
давр мобайнида у киши билан яҳудийлар ўртасида ҳеч қандай алоқа мавжуд
эмаслиги тарихий манбаларда аниқ кўрсатилгандир. У кишининг насронийлар
билан алоқаси ҳам номутаносиб ҳолатда кенгайган. Бу шу билан боғликки,
ул зот 11 ёшларида тоғаси Абдул Мутталиб билан бирга карвонда Сурияга
сайёҳат қилади. Карвон тин олиш мақсадида бироз муддат тўхтар экан, бир
насроний руҳонийси Баҳиро келиб, у киши билан қисқа муддатли суҳбат
уюштиради. Қандай қилиб ўша ёшдаги бола қисқа муддатли суҳбат натижасида
дин йўриқлари, унинг асосларини ва қонун-қоидаларини тушуниб олиб,
ўзлаштириб кетиши мумкин? Нима учун Баҳири бутун карвон орасидан айнан
ёш Муҳаммадни танлаб олиб, унга насроний дини тамойилларини ўргатар
экан? Нима учун Муҳаммад (с.а.в.) Баҳири билан суҳбатдан сўнг ўз
нубувватларини тарқатиш учун ўттиз йил кутишлари керак? Бу каби
маълумотлар ишонишга ҳам лойиқ эмас.
3. Қуръон ўзидан олдинги самовий китоблар каби ягона илоҳ Аллоҳлиги, у
коинот ва барча мувжудотларнинг холиқи эканлиги ҳамда ушбу мавжудотлар
Унинг ўзигагина қайтарилиши ҳақида хабар беради. Аллоҳ барча илоҳий
динларнинг моҳияти ҳиобланади, шунинг учун асосий диний ақидаларда
тафовут кузатилмайди.
Бунинг устига, Қуръон ҳам яҳудийлар, ҳам насронийларнинг ақидавий
манбаларига эргашган одамлар орасидаги кўплаб эътиқодларга қарши чиққан.
Бу эса ўз моҳиятига кўра, Муҳаммаднинг (с.а.в.) яҳудий ва
насронийларнинг ақидавий манбаларини ўзлаштириб олган деган даъволарнинг
асоссиз эканлигини кўрсатади. Агар бу сабаб бўлганида эди, эътиқодлар
ўртасидаги бу фарқ аҳамиятли бўлиши ҳамда асосий эътиқодларни ўз ичига
олмаган бўлур эди.
4. Бундан 14 аср олдин Қуръондан бошқа бирор илоҳий манба илмий
далиллар, фазовий ҳамда биологик ҳодисалар ҳақида ўз оятларида
маълумотлар бермаган. Ушбу оятларнинг соф илмийлиги фақатгина бугунга
келиб олимлар томонидан ўрганилиб, тан олинди.
Астрономлар фазовий ҳодисалар олдида ожиз қолишганида, “Бу Илоҳнинг
Қудрати” дея ўз ожизлигини изҳор қилишган эди. Саводи йўқ бўлган сўнгги
пайғамбар бу каби юқори илмий маълумотларни қаердан олиши мумкин?
Яҳудийлар ва насронийларнинг бундай маълумотларга ишора қилмайдиган
манбаларидан олинган деган даъволар жуда асоссизлиги шу ерда аниқ
бўлади.
II. Қуръон ўзидан олдинги муқаддас манбалардан ўйлаб топилганми?
1. Агар Қуръон аввалги муқаддас манбалардан кўчириб олинган бўлса,
Муҳаммаднинг (с.а.в.) душманлари маълумотларга эътиборсиз бўлиб, жимгина
юраверардилар. Улар бу имкониятдан фойдаланиб, у кишини ёлғончига
чиқарар эди. Уларнинг барча чиқишлари асоссиз бўлиб, уларга
исбот-далиллар етишмади. Қуръоннинг ўзи эса мана шу каби чиқишлар
бўлишини, у кишини ёлғонга чиқаришларига ишоралар қилган эди.
2. Қуръон олдинги муқаддас манбаларда мавжуд бўлмаган кўплаб буйруқ
ва қўлланмаларни, қонун ва қоидаларни ўзида жамлаган. Бундан ташқари,
Қуръон олдин ўтган пайғамбарлик фаолиятларига қўшимча равишда,
аждодларнинг батафсил ҳикояларини ҳам жамлаган. Бунга мисол қилиб
Муҳаммадга (с.а.в.) насроний ва яҳудий дини тарафдорларига номаълум
бўлган воқеа-румликлар ва форслар ўртасидаги зиддиятнинг сўнгги
натижасининг хабари келтирилганлигини айтсак бўлади.
3. Қуръон инсонларни билим олишга ҳамда инсон онгги ва салоҳиятини
қадрашга чорлайди. Шунга кўра, Исломнинг янги таълимотлари ва
қоидаларига асосланган ҳолда, мусулмонлар қисқа муддат ичида жоҳилий
маданиятлар ўрнига кўп-кўп асрлар ривожланиб келган Ислом маданиятини
барпо этди. Агар Қуръон олдинги илоҳий динлардан келиб чиққан бўлса,
унда нима учун мазкур динлар юқорида зикр этилган Қуръоний йўриқлар ва
таълимотларни ўз ичига олмаган ҳамда Исломдек муҳим рол ўйнамаган?
4. Қуръон услубан фасоҳатли ҳамда узвий мантиқли бўлган бир китобдир.
Агар у бошқа муқаддас манбалардан ўзлаштирилганда эди, манбаларнинг ҳар
хиллиги туфайли тушунарсиз, бир-бирига зид ҳамда номувофиқ бир ҳолда
бўлур эди.
Бундан ташқари, Қуръон ҳар доим кишилик моҳияти ва сабабига диққат
қаратиб, ўзида масал ва мифларни қамрамаган. Ўз душманларидан худди
шундай ҳужжат ва далиллар келтириб беришларини талаб қилади: “…Айтинг:
“агар ҳақ бўлсангизлар, ўз исбот-далилларингизни келтиринг”. (27:64)
Бу каби ёндашув бутунлай янгича ёндашув бўлиб, аввалги манбаларда мавжуд бўлмаган.
5. Шу нарса равшанки, Ислом бутпарастликнинг ваҳшиёна эътиқоди, унинг
ҳаёт йўлини, ҳамда қўпол одатларини ботил этиб, ўрнига ҳақиқий иймон
йўлини ва қадри бўлган ҳаётни олиб кирди. Исломни ўзидан олдинги
бутпарастликдан ўзлашганликда айблаган бутпарастлик маданияти энди
қаерда қолди?
III. Қуръон бирорта янги диний йўриқлар ва қоидаларни илгари сурмаганлиги тўғрими?
1. Қуръон бошқа илоҳий китоб аҳлларига умуман номаълум бўлган
далил-ҳужжатларни баён қилади. Мисол учун, Закариё (а.с.) ҳақида, Биби
Марямнинг туғилиши ва ҳ.к. Қуръонда Тавротда йўқ бўлган бокира Марям
ҳақида алоҳида сура мавжуд. Пайғамбар Муҳаммад (а.с.) бу далилларни
қаердан олишлари мумкин?
2. Тавротда ҳикоя қилинадики, Мусони (а.с.) Фиръавннинг қизи фарзанд
қилиб асраб олган. Қуръон эса Фиръавннинг хотини уни топиб олиб асраб
олган дейди. Яна Тавротда шу каби жумлалар учрайди: “Ҳорун олтин билан
зийнатланди ва бузоққа ибодат қилди”. Қуръонда дейиладики, Сомирийни
(Samirri) айбдор эди, Ҳорун эса айбсиз эди.
3. Агар Қуръон яҳудий ва насороларнинг муқаддас китобларидан олинган
бўлса, у ҳолда нега насронийликнинг асосларидан бўлган (ўғли, отаси ва
Худо) тамойилини инкор этади? Нима учун Ислом Ийсонинг (а.с.) хочга
михланганлигини, уни қутқариш ҳаракатлари ҳамда Ийсонинг (а.с.)
илоҳлигини рад қилади?
4. Қуръон пайғамбарларни гуноҳлари кечирилган ҳамда гўзал хулқли дея
таърифлайди. Тавротда эса уларнинг баъзилари гуноҳ қилишлари
келтирилган.
5. Қуръонда буюрилган намоз, рўза, закот ва ҳаж қилиш каби диний
ибодатлар қандай бажарилиши муҳокама тарзда баён этилган бўлиб, бошқа
бирор динда ушбу батафсил баёнлар-изоҳлар келтирилмаган. Бир кунда беш
вақт намоз маълум белгиланган соатларда, Қуръондан маълум оятларни
тиловат қилиш ҳамда талаб қилинган ҳолат ва тартибда барпо этилади. Рўза
эса саҳардан то қуёш ботгунига қадар ейиш, ичиш ва жисмоний
қониқишлардан мутлақ тийилиш орқали амалга оширилади. Садақа ва закот
ҳам миқдорига қараб фарқ қилади. Ҳаж ибодати Каъба атрофида айланиш,
Арафот тоғи, Сафо ва Марво тоғи орасида 7 маротаба бориб келиш ҳамда
шайтонга тош отиш кабиларни ўз ичига олади. Буларнинг барчаси исломий
амаллардир. Айтингчи, дунёда яна қайси дин бу каби диний ибодатларнинг
манбаи ҳисобланади?!
IV. Қуръоннинг жамланиш жараёни ундаги оятларининг аслийлигига таъсир қилганми?
1. Пайғамбар (а.с.) нозил бўлган илоҳий ваҳийларни ёзиб бориш учун
саҳобалари орасидан танлаб олганлар. Улар ёзиш мумкин бўлган ҳар қандай
нарсаларга, жумладан пергамент, ёғоч, тери парчалари, тошлар ёки ясси
суякларга ёзиб боришган. Ишончли ислом манбаларига кўра, ўша пайтда 29
та котиб бўлган. Уларнинг орасидан энг машҳурлари 4 халифа, Муовия,
аз-Зубайр ибн ал-Аввом, Саид ибн ал-Ос, Амр ибн ал-Ос, Убай ибн Каъб
ҳамда Зайд ибн Собитлардир.
2. Қуръон оятлари ваҳий бўлиши биланоқ ёзиб борган саҳобалардан
ташқари ўша пайтда оятлар бошқалар томонидан ҳам ёдлаб борилган. Мазкур
анъана то бугунга қадар давом этиб келмоқда. Ўша пайтларда юзлаб
мусулмонлар Қуръонни ёдлаган эдилар ҳамда Пайғамбарнинг (а.с.) ҳаётлик
чоғларида тиловат қилиб беришарди. Пайғамбарнинг (а.с.) ўзлари ҳар йили
Рамазон ойида Жаброилга (а.с.) бир маротаба тиловат қилиб берардилар.
Умрларининг сўнгги Рамазон ойида эса Жаброилга (а.с.) икки маротаба
тиловат қилиб берганлар. Шундай қилиб Қуръон ўзининг сўнгги кўринишида
ҳар бир ояти Пайғамбарга (а.с.) буюрилганидек тартиб олган.
3. Пайғамбар (а.с.) вафотларидан бир йил ўтиб Қуръонни ёд олган
саҳобалардан 70 таси Мусайлима ёлғончиларига қарши кечган Ал-Ямома
жангида шаҳид кетдилар. Ўшанда ҳазрат Умар (р.а.) халифа Абу Бакр Сиддиқ
билан маслаҳатлашиб, котиблардан бири бўлмиш Зайд ибн Собитга Қуръон
ёзилган ҳужжатларни йиғишни ҳамда мукаммал битта нусха тайёрлашни
тайинлашди. Шунга эътиборан, ҳақиқий деб ҳисобланган қўлёзмалар қабул
қилинди, ишонарли эмас деб топилганлари рад қилинди. Ишонарли қўлёзма
оятлар шулар эдики, Пайғамбар (а.с.) иккита одам гувоҳлигида айтиб
берганлар. Табиийки, Қуръон ёдлаган саҳобалар бу масалада жуда муҳим
ўрин эгаллаган. Зайд ибн Собит мазкур бурчни тамомига етказиб, битта
ёзма нусха ҳолида жамлагач, Абу Бакрга берган. Бу зот вафотларидан олдин
Умарга (р.а.), Умар (р.а.) эса вафотларидан олдин қизлари Ҳафсага
(р.а.) бериб кетганлар.
4. Халифа Усмон (р.а.) даврида таркибидан Зайд ибн Собит ўрин олган 4
котибдан иборат қўмита тузилди. Ушбу котиблар гуруҳи “Ишонч онаси”
бўлган Ҳафса (р.а.) сақлаб келган асл Қуръон қўлёзмадан 5 нусха кўчириб
тайёрлашди. Битта нусхаси Маккага, бошқаси Мадинага ва учинчи нусхаси
Басрага юборилди. Тўртинчи ҳамда бешинчи нусхалари Куфа ва Дамашққа
жўнатилган эди. Тўрт котиб ўзлари кўчирган нусхаларни Расулуллоҳ
(с.а.в.) даврида Қуръон ёдлаган ҳофизлар билан текширишган. Мана шу
Мусҳафи Шариф нусхалари ўшандан бери мусулмон дунёсида айланиб юради.
Шу кунгача бирор инсон мана 14 асрдан ошибдики, Қуръоннинг
аслийлигига шубҳа қилиб, хато чиқара олмаган. Бу нуқтаи назар ҳатто Мур,
Лаблюс каби машҳур шарқшунослар томонидан маъқулланган. Замондошимиз
олмон шарқшуноси Руди Парет Қуръон таржимаси муқаддимасида шундай ёзади:
“Қуръондаги ҳар қандай оят Муҳаммаддан бошқа бир киши ижод қилган деб
шубҳа қилишга ҳеч қандай асос ва сабаб йўқ”. Олмон олими Муҳаммад (а.с.)
вафотларидан сўнг бирор инсон Қуръоннинг бир оятидаги бир сўзни олиб
ҳам ёки қўшиб ҳам қўйгани йўқ деган маънони берган.
Халифа Усмон (р.а.) даврида кўчирилган Қуръон нусхаларини ёлғонга ёки
хатога ёки уларни инкор қилишга ҳеч қандай исбот-далил тақдим қилинмаган
бугунга қадар. Агар саҳобалардан бирортасининг қўлида бошқа қўлёзма
бўлганида уни тақдим қилган бўлар эди. Бу каби ҳолатлар Ислом тарихида
умуман бўлмаган. Ҳатто замонамиз вакиллари Аҳмадийлар дея аталувчи
секталар ҳам Қуръоннинг аслий нусхасини эътироф этишган.
Муҳаммад Пайғамбар
I. Муҳаммад (а.с.) Исломни фақат арабларга олиб келдими ёки бутун инсониятга?
1. Муҳаммад (а.с.) илк бор одамларга даъват билан мурожаат
қилганларида, шундай деган эдилар: “Мен Аллоҳ тарафидан бутун
инсониятга, жумладан, сизларга ҳам пайғамбар этиб юборилдим”. Демак, бу
илоҳий даъват аввал бошдан айтилганидек, бутун инсониятга келди.
Муҳаммад (а.с.) ҳеч қачон бу дин фақат арабларнинг ўзларигагина келди
деб айтмаганлар. Муҳаммад (а.с.) бир ҳадисларида дейди: “Ҳар бир
пайғамбар ўз қавмига юборилди, мен эса бутун инсониятга юборилдим”.
(Бухорий ривояти).
2. Қуръонни ўқиган ҳар бир киши унинг бутун инсониятга
юборилганлигини ҳамда барча-барчани Аллоҳнинг динига иймон келтиришга
чақирганлигини тушунади. Муҳаммад (а.с.) Мадинага ҳижрат қилишларидан
олдин Маккада нозил бўлган оятларда бутун инсониятга қаратилган бу
чақириқ куннинг ёруғидек аниқдир. Мисол учун, Анбиё суранинг 107 оятида
шундай дейилади: “Дарҳақиқат Биз сизни барча оламларга фақат раҳмат
қилиб юбордик”. Фотиҳа сурасида эса: “Оламларнинг Роббиси, Раҳмон ва
Раҳим Аллоҳга ҳамду сано бўлсин”, деб келади. Буларнинг барчаси
ҳижратдан олдин Муҳаммадга (а.с.) ваҳий бўлган.
3. Юқорида келтирилган далил-ҳужжатлардан биз Пайғамбар (а.с.) замон
шароитларидан келиб чиққан ҳолда ўз режаларини ўзгартирган деган
даъволарнинг асоссиз эканлигини кўрамиз. Бу ерда ҳам мантиқий, ҳам
муътадил бўлган қонуннинг тадрижий ривожланиши мавжуддир. Ҳар қандай
инсон учун ўз хулқ-атвори, ўзини тутиши, маънавиятини, одатларини
ўзгартириши ҳеч қандай иложсиздир. Ёки бир кечада характери, хулқи,
чуқур илдиз отган одатларидан воз кечиб юбориши жуда-жуда қийиндир.
Ислом дини инсонларнинг онгларида ва юракларида Аллоҳга бўлган иймоннинг
қарор топиши билан бошланди. Бу эса одамлар ҳаёт йўлининг
босқичма-босқич ўзгаришига асос бўлиши учун бир мустаҳкам пойдевор эди.
Қулчиликка барҳам бериш, судхўрлик, ичувчиликни секинлик билан таъқиқлаш
каби кўплаб диний қонун-қоидаларга етакловчи бир сиёсат эди. Ҳақиқатда,
Макка даври иймон қарор топган ва тасдиқланган бир давр бўлди. Шунга
асосан кейинги қонун ва қоидалар Мадина даврида юзага келди.
II. Пайғамбарнинг (а.с.) кўп никоҳлиларига сабаблар нима эди?
1. Муҳаммад (а.с.) Ҳадича онамизга уйланганларида 25 ёшда эдилар.Ул
зотнинг илк завжаи мутоҳҳаралари бўлиб, Расулуллоҳдан 15 ёш катта
эдилар. Ҳадича (р.а.) унгача икки маротаба турмуш қурган эдилар. Ҳадича
онамиз Раусуллоҳнинг никоҳларида 28 йил умр кўрдилар ва вафот этдилар.
Расулуллоҳ ҳам Ҳадича онамиз вафотларига қадар бошқа ҳеч ким билан
турмуш қурмадилар. Ҳадича онамизни Расулуллоҳ (с.а.в.) ўз хотираларида
кўп тутганлари ва ҳатто кейинги завжаи мутоҳҳараларининг орасида рашк
қўзғалишига сабаб бўлгани китобларда келтирилади.
2. Нубувватдан олдин ҳам, кейин ҳам Муҳаммаднинг (а.с.) табиати,
хулқ-атвори ҳамда ҳаёт йўли у зотнинг ҳеч қандай шаҳватпараст ёки
ҳиссиётларга берилмаганликларини исботлаб туради. Қандоқ қилиб 50 ёшдан
ошган инсон тўсатдан ўзгариб, шаҳват қулига айланиб қолади? Ахир бу ишни
ёшлик чоғларида, ҳамма шароитлар мавжуд бўлганда қилса бўларди-ку!
Аксинча, Муҳаммад (а.с.) хулқлари гўзалликда машҳур бўлиб, уйланганлари
орасидан фақат бокира бўлгани бу Абу Бакрнинг қизлари Оиша онамиз эди.
Ул зот кўпинча бева аёлларга инсонийлик сабаблари ёки диний рукнларни
адо этиш учун уйланганлар.
3. Расулуллоҳ (а.с.) Замъа қизи Савдо онамизга уйланганликларини
эсланг. Бу аёл на гўзал эди, на бой-бадавлат ва на насабли эди. Муҳаммад
(а.с.) бу аёлга уйланганларида 50 ёшдан ошган эдилар. Савдо онамизга
уйланишларидан мурод Аллоҳ йўлида шаҳид кетган саҳобийнинг оиласини
қарамоғига олиш, ёрдам бериб туриш эди. Абу Бакрнинг қизи Оиша (р.а.)
ҳамда Умарнинг (р.а.) қизи Ҳафсага уйланганларида сўнгги вақтларда улар
билан ўзларининг ҳамда икки асҳобнинг ўрталаридаги ришталарни янада
мустаҳкамлаш эди.
4. Умму Салама онамизга келадиган бўлсак, бу аёл Уҳуд жангида шаҳид
бўлган саҳобийнинг беваси эди. Расулуллоҳ (с.а.в.) Умму Саламага таклиф
билдирганида, ўзининг ёши ўтиб қолганлигидан ҳижолат чекиб, таклифни
қабул қилишга ожиз эканлигини айтишга ҳаракат қилган эди. Лекин
Расулуллоҳ (с.а.) Умму Саламани юпатиб, инсонийлик юзасидан турмуш
қурдилар.
5. Исломдан юз ўгириб, насроний бўлган эри билан Ҳабашистонга кўчиб
ўтган Абу Суфённинг қизи Умму Ҳабиба онамизни эри ҳеч нарсасиз ташлаб
кетади. Шунда Расулуллоҳ (с.а.в.) Ҳабашистон подшоҳи Ал-Нажошийга хат
ёзиб, унда Маккадаги даҳрий қавмининг таъқибига учраган ва ўзга юртда
ўзини ўз она юртидан узоқлашиб кетган ҳис қилган Рамлаҳга ёрдам бериб
ортга қайтаришни сўраганлар. Бу билан Расулуллоҳ (с.а.в.) унинг
Маккадаги таъсири кучли отасини Исломга нисбатан мойиллигига умид
қилганлар.
6. Бани ал-Мустлақ жангида аср тушганлар орасида ал-Ҳариснинг қизи
Жаваиййага уйланган эдилар. Унинг отаси қабиланинг етакчиси ва раҳбари
бўлиб, Расулуллоҳ (с.а.в.) унга уйланганларидан сўнг уни озод қилди ва
шу орқали мусулмонлардан асирга тушганларни ҳам озод қилишни сўрадилар.
7. Пайғамбар (а.с.) Бану Қурайза яҳудийлари қабиласи бошлиғининг қизи
бўлмиш Сафиййага ҳам уйланган эдилар. Бу аёлга ўз ортига, яъни
қабиласига қайтиб кетиш рухсати берилган эди ёки Пайғамбарга (а.с.)
турмушга чиқиб, шу ерда эркин қолиш имконияти берилган эди. Сафиййа эса
иккинчи имкониятни афзал билди ва Пайғамбарга (а.с.) турмушга чиқди.
8. Пайғамбар (а.с.) Жаҳшнинг қизи Зайнабга уйланишдан кўзланган
мақсад диний қоидани қарор топтириш эди. Зайнаб олдин Пайғамбарнинг
(а.с.) асранди ўғиллари Зайд ибн Собитга турмушга чиққан эди. Уларнинг
турмуши узоққа чўзилмай ажрашишди. Ўша вақтда ўз асранди ўғлининг
ажрашган хотини билан турмуш қуриш араблар орасида мумкин эмас эди. Шу
қоидани бартараф этиш Аллоҳ Пайғамбарни (а.с.) Зайнабга уйланишини
буюрган эди. Қуръонда бу масалада қуйидаги оят келади: “Бас, қачонки
Зайд ундан (яъни Зайнабдан) ҳожатини адо қилгач (яъни уни талоқ қилгач),
Биз сизни унга уйлантирдик. Токи муминларга асранди болалари ўз
хотинларидан хожатларини адо қилишгач (яъни уларни талоқ қилишгач)
уларнинг (хотинларига уйланишларида танглик бўлмасликлари учун (шундай)
қилдик). Ва Аллоҳнинг амри иродаси қилингувчи бўлди”.(33:37)
III. Пайғамбар (а.с.) ҳадислари ривоят қилинаркан, саҳиҳлигига исбот нима?
Баъзи ғарб шарқшунослари Пайғамбар (а.с.) ҳадисларининг аслийлигига
шубҳа қилганлар. Мисол учун, Голдзихер бу ҳадисларни мусулмонлар
Исломнинг аввалида ўйлаб топганлар дейди. Бу даъволарнинг барчасига
қуйидаги жавоблар берилади:
1. Пайғамбарнинг (а.с.) ҳадислари Исломда Қуръондан кейинги ўринда
турувчи иккинчи манба ҳисобланади. Пайғамбар (а.с.) ўзларига тушган ҳар
бир ваҳийни одамларга етказиб беришга, шу жумладан Қуръон оятлари
маъноларини ҳам етказишга буюрилган эдилар. Пайғамбарнинг (а.с.) Қуръон
борасидаги изоҳлари, хулқлари, ҳаракатлари ҳамда маслаҳатларининг
барчаси ҳадисларда муҳим жиҳатлар ҳисобланади. Пайғамбар (а.с.)
ўзларининг машҳур видолашув нутқларида ҳадис-суннатларга содиқ қолишнинг
зарурлигига ишора қилиб шундай деганлар: “Мен ўзимдан сўнг сизларга
иккита нарсани қолдириб кетаяпман. Агар сизлар уларга содиқ қолсангиз,
ҳеч қачон адашиб кетмайсизлар. Улар Аллоҳнинг китоби Қуръон ҳамда менинг
суннатимдир.”
2. Инкор этиб бўлмайдики, Пайғамбарнинг (а.с.) номларидан кўплаб
ёлғондан тўқилган ҳадислар ва ривоятлар мавжуд. Лекин Ислом олимлари
доимо бундан хабардор бўлиб борганлар ҳамда Пайғамбарнинг (а.с.)
номларидан деб айтилган нақлларни текшириб чиққанлар. Қуръоннинг ўзи ҳар
қандай омилни одилона кўриб чиқишнинг жуда муҳим усулини кўрсатган: “Эй
мўминлар, агар сизларга бир фосиқ кимса бирон хабар келтирса, сизлар
(ҳақиқий аҳволни) билмаган ҳолингизда бирон қавмга мусибат етказиб
қўйиб, қилган ишларингизга афсус-надомат чекиб қолмасликларингиз учун (у
фосиқ кимса олиб келган хабарни) аниқлаб текшириб кўринглар”.(4:96)
Ҳадисларни нақл қилувчининг шахси, хулқ-атвори ўша ҳадиснинг
аслийлигини баҳолашда жуда муҳим омил ҳисобланган. Бу қоида бўйича ҳадис
илмини эгаллаган мутахассисларга мурожаат қилинса, ёрдам беради. Мазкур
танқидий усул фанларни тадқиқ қилишда ҳам муваффақиятларга етаклади.
3. Пайғамбар (а.с.) ҳадислари муҳимлигининг натижаси ўлароқ, мусулмон
олимлари саҳиҳ ҳадисларни тасдиқлаш ҳамда тўқималарини рад қилиб фош
қилиш йўлида имкони борича ҳаракат қилиб келмоқдалар. Ҳатто улар
Пайғамбар (а.с.) ҳадисларини ўрганишнинг янги тармоқларини жорий
қилдилар. Ушбу янги усуллар Пайғамбар (а.с.) ҳадисларини нақл
қилувчиларнинг ишончлилиги, хулқ-атворини ҳар томонлама ўрганишга
чорловчи ва баҳс юритувчи ҳамда ҳаттотлик санъати илмини ўз ичига олган.
Пайғамбар (а.с.) одамларни шундай тўқима ҳадислар пайдо бўлишидан
огоҳлантириб, деганларки: “Кимки менинг номимдан ёлғон гапирса, унинг
жойи жаҳаннамдадир.”
4. Ўзининг ҳаётини Пайғамбар (а.с.) ҳадисларини ўрганишга бағишлаган
олимлардан бири Имом ал-Бухорийдир. Бу зот 500 мингдан ортиқ ҳадисларни
йиғиб, диққат билан текшириб, сермашаққат ила ўрганиб чиққан. Жуда
ҳушёрлик ва юксак илмий услуб билан ўрганиб чиққач, шубҳали ҳадисларни
йўқ қилди. Натижада, 9 минг ҳадисни саҳиҳ дея эътироф этди.
5. Ҳадисларнинг саҳиҳлиги борасида мусулмон олимлари томонидан ишлаб
чиқилган мазкур сермашаққат қоидага асосан қуйидаги олтита китоб тан
олинган: Саҳиҳ ал-Бухорий, Саҳиҳ ал-Муслим, Саҳиҳ ан-Насаий, Абу Довуд,
ат-Термизий ва ибн ал-Можа. Булардан ташқари, тўқима ҳадисларни кўрсатиб
берувчи ва рад қилувчи кўплаб китоблар мавжуд.
IV. Пайғамбар (а.с.) ҳадисларида бирор тафавут мавжудми?
Пайғамбар (а.с.) ҳадисларининг аслийлигига нисбатан энг катта қаршиликлардан бири бу тафовутлар бор деган даъводир.
1. Қуръон мусулмонларни Пайғамбар (а.с.) келтирган барча нарсаларга
эргашишга, айтганларини бажаришга ҳамда у кишини мукаммал бир инсон
сифатида кўришга чақиради. Бу қуйидаги Қуръон оятида келтирилган: “Кимки
Пайғамбарга итоат этса, демак Аллоҳга итоат этибди. Кимки юз ўгирса
(унинг сизга зарари йўқдир. Зеро) Биз сизни уларнинг устига қўриқчи
қилиб юборганимиз йўқ”.(4:80) “Пайғамбар ўзи сизларга ато этган нарсани
олинглар, у зот сизларни қайтарган нарсадан қайтинглар ва Аллоҳдан
қўрқинглар! Албатта Аллоҳнинг жазоси қаттиқдир”.(59:7) Пайғамбарнинг
(а.с.) ҳадислари ул зотнинг бизларга буюрган амрлари ҳамда
қайтариқларидан иборат. Шунинг учун Исломда ҳадисларнинг мавқаи баланд.
Агар биз уларга бепарво бўлсак, Қуръонга буйинсунмаслик бўлади.
2. Бундан кўп асрлар олдин мусулмон олимлари томонидан ишлаб чиқилган
қоидалардан сўнг тўқима ҳадислардан саҳиҳ ҳадисларни ажратиб олиш
мураккаб бўлмай қолди. Биз ҳадисларга диққатли бўлишимиз талаб қилинади.
Агар бирор ҳадисга шубҳа қилинган тақдирда уламоларга мурожаат қилинса,
унинг саҳиҳ ёки саҳиҳмаслигига аниқлик киритилади.
3. Пайғамбар (а.с.) ҳадислари Қуръонни тафсир қилишда, уни тушунишда
энг муҳим ва аниқ изоҳлар бўлиб ҳисобланади. Шундай экан, ўзимизча
тушунишимиз эвазига ул зотнинг изоҳларидан қандоқ қилиб воз кечамиз?
Мусулмонлар ҳар кунлик намозини Пайғамбар (а.с.) ҳадисларида
кўрсатилганидек адо этишади. Намоз тартиби Қуръонда келтирилмаган
бўлсада, ҳадисларда шу ва шунга ўхшаш кўплаб масалалар ёритиб берилган.
4. Исломдан олдин келган илоҳий динларнинг ёзувлари Пайғамбар (а.с.)
ҳадислари сингари усул ва услубда ёзилган эди. Яҳудий ва насороларнинг
бирортаси шу кунга қадар ўша ёзувлар маълум диний анъаналардаги
тафовутлар ҳамда баъзи воқеликларга нисбатан саҳиҳликнинг ноқислик
даражаси кўплиги туфайли рад этилишини талаб қилиб чиқмади. Бу каби
масалалар диққат билан ўрганилиши керак, бир-бирига тўғри келмайдиган
нақлларга тегишли бўлган саҳиҳ далиллар аниқланиши керак. Бу усул
мусулмон олимлари томонидан асрлар олдин ўрнатилган услубдир.
Қуръоннинг муаллифи ким?
Маълумки, кўп асрлардан бери Ислом душманлари имконлари борича бу
муқаддас диндан камчилик топишга ҳаракат қилиб келадилар. Шундай
уринишлардан бири Исломнинг асоси бўлган Қуръонга қарата айтиладиган
гаплар, туҳмат-тахминлардир. Бу доирадаги баҳсларни қуйидаги умумий уч
гуруҳга бўлиш мумкин:
1. Муҳаммаднинг (с.а.в.) ўзлари Қуръон муаллифи ҳисобланади.
2. Муҳаммад (с.а.в.) муаллиф эмас, балки у киши бошқалардан эшитиб, кейин Қуръонни ёзганлар.
3. Қуръон сўзма-сўз Аллоҳ таолога тегишлидир.
Келинг, шу баҳсларнинг аввалги иккитасини батафсил, бирма-бир кўриб
чиқамиз. Иншааллоҳ, қуйида келтиражак асоссиз, баҳсли гаплар ва
тахминларга нисбатан берилган мустаҳкам асосга эга бўлган жавоблардан
ўзингиз керакли хулосаларни чиқариб оласиз деган умиддамиз.
1. Муҳаммад (с.а.в.) муаллиф сифатида
Муҳаммадни (с.а.в.) Қуръоннинг муаллифи деб ҳисобловчи
тадқиқотчиларнинг далилларини кўриб чиқишдан бошлаймиз. Қуръон ўзининг
келиб чиқиши борасида қуйидаги оятда тўхталади. Оят:
“Албатта (бу Қуръон) барча оламлар Парвардигори томонидан нозил
қилингандир… уни (яъни Қуръонни) Руҳул Амин Жаброил очиқ-равшан (арабий
тил билан) нозил қилди”.(26:192-193)
Ёки бошқа оятларга қаранг (25:1, 3:3, 4:105, 16:44, 15:9). Бундан
ташқари, Қуръон услуби одамларга ажойиб бир исботни намоён қилади, яъни
“Тавба” сурасидан бошқа барча суралар Аллоҳнинг номи билан бошланади.
Кейин Қуръоннинг кўплаб жойларида қуйидагича мурожаатга кўзимиз тушади:
“Айтгин”, яъни муомала асосий Зотдан иккинчи зотга қилинмоқда. Ушбу
буйруқ оҳанги Қуръоннинг 332 жойида учрайди. Шунга ўхшаш қуйидагича
буйруқлар ҳам мавжуд: “баён қил”, “тасбеҳ айт” (15:49, 76:24-26,
18:27-28). Қуръонда Китоб муаллифи инс ҳам, жинс ҳам эмаслиги
такрор-такрор эслатиб ўтилган. Оят: “Айтинг: “Қасамки, агар бор инсу жин
мана шу Қуръонни ўхшашини келтириш йўлида бирлашиб, бир-бирларига
ёрдамчи бўлсалар-да, унинг ўхшашини келтира олмаслар”.(17:88)
Унинг илоҳий манба эканлигига шубҳа қилувчиларга аниқ оят келади:
“Агар биз бандамизга туширган нарсадан (Қуръондан) шак-шубҳада
бўлсангиз, у ҳолда шунга ўхшаган биргина сура келтиринг ва Аллоҳдан ўзга
гувоҳларингизни чақиринг-агар ростгўй бўлсангиз”.(2:23)
Муҳаммаднинг (с.а.в.) танқидчиларига эслатиш лозимки, бу зот ўз қавми
орасида 40 йил яшаркан, нафақат саводсиз бир киши эди, балки ўша вақтда
машҳур бўлган шеъриятга нисбатан қизиқмаган ҳам эдилар. Ҳақиқатдан ул
кишининг саводи йўқ эди. Тарихдан маълумки, тўсатдан Қуръон оятларини –
юксак, фасоҳатли жумлаларни баён қила бошлади. Танқидчилар бунга нима
дейди? Муҳаммаднинг (с.а.в.) саводи йўқлигини Қуръоннинг ўзи
тасдиқлайдику! Оят: “…Ҳаёт ва ўлим берадиган ҳам Унинг Ўзидир. Бас,
Аллоҳга ва Унинг элчисига – Аллоҳ ва Унинг сўзларига ишонадиган уммий
пайғамбарга иймон келтирингиз ва унга эргашингиз – шояд ҳидоят
топурсиз”.(7:158) Мазкур оятлардан ташқари, ул зотнинг ўзлари буни бир
неча бор таъкидлаганлар.
Бир қанча тадқиқотчилар Муҳаммадни (с.а.в.) қуйидаги сабаблар туфайли
ёзган деб ҳисоблашади: иқтисодий фойдани кўзлаб; ҳокимиятга интилиш;
маънавий ислоҳотларни амалга ошириш; арабларнинг сиёсий озодлиги ва ҳ.к.
Келинг, шуларга ҳам ўз ўрнида мавзудан четлашмаган ҳолда тўхталайлик.
Иқтисодий фойда сабаб сифатида
Айрим танқидчиларнинг фикрларига кўра, Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни
ёзгач, Аллоҳга нисбат бериб, иқтисодий манфаатларни кўзлаган эканлар.
Келинг, шундай ҳам дейлик. Лекин бу гипотеза тарихий далил-ҳужжатлар
билан мувофиқ келмайди. Муҳаммаднинг (с.а.в.) иқтисодий жиҳатдан ўзига
ўзи пайғамбарликдан олдин бир мунча яхшироқ эди. Нубувватлик
фаолиятларини бошлашларидан 15 йил олдин 25 ёшларида савдо-сотиқ билан
шуғулланиб юрган, иқтисодий томондан бой бўлган Хадижа исмли аёлга
уйланганлар. Бу эса ўз-ўзидан инсоннинг иқтисодий ҳолатига ижобий таъсир
этади, албатта. Оиша онамиз икки ойлаб ёқиш учун ўт, ейишга ҳеч нарса
бўлмаганлигини, фақат хурмо ва сув билан кун кечирганларини ривоят
қилганлар. Баъзан шундай кунларда Мадина шаҳри одамлари эчки сути бериб
юборишган. Бу ҳолат эса пайғамбарлик даврларига тўғри келади.
Ушбу ҳолат вақтинчалик эмас, балки ул зот ҳаётларининг қиёфаси ҳам
эди. Айнан шу ҳаёт тарзи у кишининг бой-бадавлат бўлиш имконияти мавжуд
бўлган замонларда кечарди, бой бўлишни истасалар кифоя эди. Ул зотнинг
фақирона турмуш кечиришларига атрофдагилар норози бўлишган пайтларда, ул
зот бу норозиликлардан хафа бўлганлар. Ҳатто қуйидаги оятда
Расулуллоҳга (а.с.в.) ўз хотинларига қуйидагича таклиф билдириш
мумкинлиги айтилади: “Эй пайғамбар, жуфтларингизга айтинг: “Агар сизлар
ҳаёти дунёни ва унинг зебу зийнатларини истайдиган бўлсангизлар у ҳолда
келинглар, мен сизларни (ўша нарсалардан) баҳраманд қилай ва чиройли
кузатиш билан кузатай”.(33:28) “Агар Аллоҳни, Унинг пайғамбарини ва
охират диёрини истайдиган бўлсангизлар, у ҳолда шак-шубҳасиз Аллоҳ
сизларнинг орангиздаги чиройли амал қилувчилар учун улуғ мукофот –
жаннатни тайёрлаб қўйгандир”.(33:29)
Пайғамбарнинг (с.а.в.) хоналарини васф қилиб, Умар (р.а.)
айтадиларки: “Мен у зотнинг хоналарида 3 дона ошланган тери ва бурчакда
бир ҳовуч арпадан бўлак ҳеч нарсани кўрмадим. Сўнг йиғлай бошладим.
Расулуллоҳ (с.а.в.) дедилар: “Нима учун йиғлаяпсан?”. Мен дедим: “Ё
Расулуллоҳ, дуо қилинг, Аллоҳ бизларга мўл-кўл ризқ берсин. Иймонлари
бўлмаган, ўзларининг подшоҳларига сиғинадиган қавмлар – форслар ва
румликларнинг ирмоқлари бўлган боғлари бор. Танланган пайғамбар,
Аллоҳнинг энг севимли қули шундай фақирликда яшамоқда”. Расулуллоҳ
(с.а.в.) аввал турган эдилар, гапларимни эшитгач, ўтириб дедилар: “Эй
Умар, наҳотки сен ҳали ҳам шубҳадасан. Кейинги ҳаёт бу ҳаётимиздан анча
яхшидир. Биз барча нарсани кейинги ҳаётимизга олиб қўйганмиз,
ғайридинлар эса бу дунёда ўз улушларидан фойдаланиб роҳатланадилар”.
Шунда мен Расулуллоҳдан кечирим сўрадим”.
У кишига ҳадя берилса, кўпинча тарқатиб юборардилар. Расулуллоҳ
(с.а.в.) вафот этганларида мерос ташлаб кетадиган нарсалари бўлмаган
экан. Вафотларидан олдин ўзларида бўлган 7 динорни муҳтожларга тарқатган
эканлар. Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳаётларининг охиригача тежамкорлик, кам
сарф билан кун кечирганлар. Шунинг учун, ул зотнинг иқтисодий манфаатлар
изидан қувиб Қуръонни таълиф қилган деган гапларнинг асоси йўқ ҳамда
тарихий далилларга зид бўлган гаплардир. Ҳатто бу иқрор “Янги католик
энциклопедияси”да учрайди: “Муҳаммаднинг диний фаолиятларига иқтисодий
асос бўлган деган далиллар асоссиз бўлиб, тарихий далилларга
номувофиқдир”. (том 9, 1001 бет)
Шон-шуҳрат ва ҳокимият истаги
Муҳаммадни (с.а.в.) шон-шуҳрат ва ҳокимиятга интилиш мақсадида
Қуръонни таълиф қилган деган қараш-тахминларнинг умуман асоси йўқ.
Биринчидан, маълумки Муҳаммад (с.а.в.) инсоният тарихида энг омадли
раҳбарлардан бири бўлганлар. Ул зотда мавжуд қобилиятларга бошқа инсон
эга бўлганида, пайғамбарлик фаолиятларсиз сардорликни даъво қилиш мумкин
эди. Ҳақиқатда бу йўл анча осон ҳам эди. Иккинчидан, Қуръон ҳеч бир
инсон зотини (бунга Муҳаммад (с.а.в.) ҳам киради) Қуръонга ўхшаш нарсани
келтира олмаслигини айтади. Агар у зот шон-шуҳрат ҳамда ҳокимият
талабида бўлганида эди, Қуръон муаллифлигини ҳам даъво қилган бўлар эди.
Чунки Қуръондаги услуб, фасоҳат, тиниқлик ҳамма-ҳаммани ҳайратда
қолдирганди. Бундан ташқари, Пайғамбарнинг (с.а.в.) хулқ-атворлари у
зотнинг ҳокимият истагида ёки машҳурлик талабида бўлганлигига зид
келади. Маълумки, шуҳратга интилиш йўли вақтни хушкайфиятликда ўтказиш,
чиройли кийимлар кийиш, ажойиб от-уловлар миниш, мақтанишга мойиллик,
мансабдорлик ва ҳ.к.ларни ўз ичига олади. Расулуллоҳнинг (с.а.в.)
хулқлари қандай бўлганлиги еру кўкка маълум.
Расуллулоҳнинг (с.а.в.) давлат ишларидаги масъул жавобгарлигига
қарамасдан, кийимларини, оёқ кийимларини ўзлари тикар, эчкиларини ўзлари
соғар эди. Мурожаат қилаётган инсонларнинг гапларини охиригача, сабр
билан эшитардилар. Бир мажлисда саҳобалар ул зотга ҳурмат нишонаси
сифатида ўринларидан туриб саломлашганларида, Расуллулоҳ (с.а.в.) бу
ишни таъқиқладилар. Бунга ўхшаш ул зотнинг камтаринликларини исботловчи
далиллар жуда кўп. Жамол Бадавий ривоят қилади: “Бир кун Расулуллоҳ
(с.а.в.) саҳобалари билан сайёҳатга чиқдилар. Бир жойга етганларида,
саҳобалар егулик тайёрлаш учун ишларни ўзаро тақсимлаб олишди.
Расулуллоҳ (с.а.в.) ўтин олиб келишга кетдилар. Саҳобалар ҳижолат бўлиб,
ундай қилмасликни, ўринларига ўзлари қилишларини айтишганида,
Расуллулоҳ (с.а.в.) дедилар: “Сизлар менинг ўрнимга бу ишни қилишингизни
биламан. Лекин сизларнинг устингизда имтиёзга эга бўлиб, қараб тура
олмайман”.
Бир куни бир нотаниш кимса келди ва ҳурматдан ҳаяжонланиб турганди.
Расуллулоҳ (с.а.в.) дедилар: “Эй биродар, бардам бўл, мен қотган нон еб
юрган аёлнинг фарзандиман”. Ривоятларга қараганда, бир куни бир гуруҳ
одамлар Расуллулоҳнинг (с.а.в.) олдиларига келиб, қуйидаги сўзлар билан
мурожаат қила бошлашди: “Эй Аллоҳнинг элчиси! Бизларнинг энг яхшимиз ва
энг яхшимизнинг фарзанди. Бизнинг йўлбошчимиз ва йўлбошчимизнинг
фарзанди”. Ул зот қуйидагича жавоб бердилар: “Эй инсонлар, шу
гапларингизнинг аввалини ёки бир қисмини айтингиз ҳамда шайтонга
бизларни адашиб кетишимизга ёрдам берманг. Мен Муҳаммад – Аллоҳнинг қули
ва элчиси. Мени Аллоҳнинг мавқеидан юқори кўтаришингиз яхшимас. Аллоҳ
Қудратли ва Буюкдир”.
Муҳаммаднинг (с.а.в.) энг севимли ўғли Иброҳимнинг вафоти Қуёш
тутилиши вақтига тўғри келиб қолди. Одамлар еру кўк Иброҳимнинг ўлимига
йиғламоқда, деб тахмин қила бошлашди. Расуллулоҳ (с.а.в.) бундан ғазабга
тушиб дедилар: “Ой ва Қуёш – бу Аллоҳга ишора қилувчи икки аломатдир.
Бу тутилиш ўлим туфайли эмас, балки туғилиш ва ўлим бу инсон бошдан
кечирадиган одатий ҳодисалардир”.
Ул зот Аллоҳдан келган ваҳийлар ҳамда инсон ташаббусидан келиб чиққан
билимлар ўртасида аниқ фарқни кўрсатиб келганлар. Муҳаммад (с.а.в)
одамлар нуқтаи назарлари билан ҳамиша ҳисоблашганлар. Мисол учун, Бадр
ғазотида Набиб бин ал-Мундирнинг таклифи қабул қилинган эди. Ёки Ҳандақ
жангида Мадина атрофларида ҳандақ қазиш борасида Солмоннинг (р.а.)
таклифи қабул қилинган эди.
Муҳаммад (с.а.в.) ўз қабрларини сиғинадиган жой қилиб олишларини
таъқиқлаб деганларки: “Менинг қабримни байрам ўтказиладиган жой қилиб
олманглар”. Аллоҳга қуйидагича дуо қилар эдилар: “Ё Аллоҳ! Менинг қабрим
устини ибодатхона қилиб олишларига йўл қўйма”. Ул зот ўзларини
мақташларини, кўкларга кўтаришларини таъқиқлаб деганларки: “Мени Ийсо
ибн Марямни насоролар кўкларга кўтаргандек мақтаманглар, лекин Муҳаммад
Аллоҳнинг қули ва Унинг элчиси деб айтинглар”. Қуръон одамлар ўзаро
бир-бирларини ортиқча мақташларидан қайтаради. Оят: “…Бас, сизлар
ўзларингизни покламай қўя қолинглар! У тақводор бўлган кишиларни ҳам
жуда яхши билгувчидир”.(53:32).
Муҳаммад (с.а.в.) ҳокимият илинжида ҳамда шон-шуҳратга бўлган истаги
туфайли Қуръонни ўйлаб топган дегувчиларнинг тахминлари асоссиз
эканлигини кўрсатувчи далилларни келтиришда давом этамиз.
Биринчидан, Агар Муҳаммад (с.а.в.) Қуръон муаллифи бўлганларида,
ўзларининг обрў-эътиборига мувофиқ тушмайдиган Қуръон оятларини ташлаб
кетиши мумкин эди, лекин ул зот ундай қилмадилар. Агар шон-шуҳрат ва
ҳокимият талаби Муҳаммаднинг (с.а.в.) мақсади бўлганида эди, Қуръонни
ўйлаб топар экан, ўзларининг ҳокимиятсиз эканлигини ҳамда ғойибни
билмаслигини, ул зот янги таълим билан келмаганлигини ва ҳатто ўзларига
бу китобнинг тушишини билмаганларини, у киши бошқаларга ўхшаш оддий одам
эканликларини одамларга баён қиладиган китобга муаллифлик
қилармидилар?!
Иккинчидан, илк ваҳий келгач, Муҳаммаднинг (с.а.в.) ҳаракатлари
ҳокимиятга интилиш эмаслигини кўрсатади. Ҳиро ғоридан чиққач, завжаи
мутоҳҳаралари ёнига чопдилар ва қўрқувдан дир-дир титрардилар. Бу воқеа
тарихда машҳурдир.
Арабларнинг озодлиги ва уларни бириктириш сабаб сифатида
Муҳаммад (с.а.в.) арабларни озод қилиш ва уларни бириктириш мақсадида
Қуръонни ёзган деган ўй-фикр қуйидаги сабаблар туфайли асоссиздир:
1. Агар шундай бўлганида ҳам, арабларнинг озодлиги ва уларни
бириктириш борасида Қуръонда таъкидланган манзиллар бўлиши керак эди.
Лекин, Қуръоннинг бошидан охиригача бу маънодаги бирор оят учрамайди.
2. Қуръоннинг мазмун-моҳияти ҳар қандай миллатчилик кўринишларига
қарши чиқади. Мисол учун қуйидаги оятларни келтирайлик. Оят: “Эй
мўминлар, агар иймондан куфрни афзал билсалар, ота-оналарингиз ва
ака-укаларингизни (ҳам) дўст тутмангиз! Сизларнинг ичингизда кимда-ким
уларни дўст тутса, бас, улар золимлардир”.(9:23)
3. Агар Муҳаммаднинг (с.а.в.) мақсади арабларни бирлаштириш бўлганида
эди, ул зот арабларнинг подшоҳи бўлиш таклифини қабул қилган, шу орқали
ҳокимиятдан фойдаланган бўлар эди.
4. Қуръонда қатор оятлар борки, улар Муҳаммаднинг (с.а.в.) араб
миллатчилиги тарафдорлигини рад қилади. Оят: “Фаришталар Марямга: ”Ё
Марям, албатта Аллоҳ сени (аёллар орасидан) танлаб олди ва (барча
гуноҳлардан) поклади ҳамда сени бутун оламларнинг аёлларидан афзал
қилди…”.(3:42) Ушбу оят Ийсонинг (а.с.) оналари Марямга қилинган
мурожаатдир. Муҳаммад (с.а.в.) эса араб эдилар. Ул зот мана шундай
оятларни арабларга ёқадими, йўқми араб тилида уларга ўқиб берганлар.
Қаранг, ўз оналарини эмас ёки бошқа араб аёлини эмас.
Маънавий ислоҳотлар сабаб сифатида
Яна баъзи тадқиқотчилар Муҳаммадни (с.а.в.) маънавий ислоҳотлар қилиш
мақсадида Қуръонни таълиф қилганлар дейишади. Бу тахминнинг бир қанча
кучсиз жиҳатлари мавжуд. Маънавий ислоҳотлар – бу улуғвор мақсад бўлиб,
унга ахлоқсиз усулларни (ёлғон, фисқ, фужур) ишлатмасдангина эришиш
мумкин. Яхши жамият шакллантириш учун ахлоқсизлик воситаларини танлаш
умуман тушуниб бўлмайдиган ҳолатдир. Буни олдин келтиришмизга сабаб
шуки, Пайғамбарни (с.а.в.) Қуръонни ёзган, у киши ёлғон гапирган Аллоҳга
нисбат бериб, деб турган ёлғончилар ўз гаплари изидан маънавий
ислоҳотлар қилиш мақсадида ёзган дейишлик бир-бирига зиддир. Чин
маънавий ислоҳотни мақсад қилган одам ички ва ташқи дунёси ҳам ўта
покиза, намуна, гаплари ўта таъсирчан бўлиши керак. Бундай сифатлар
ёлғон гапирадиган кишида умуман учрамайди.
Иккинчи муаммо шундаки, Қуръон Аллоҳга нисбат бериб ёлғон гапиришни
катта гуноҳлардан эканлигини қуйидагича келтиради: “Аллоҳ шаънига ёлғон
тўқиган ёки ўзига ҳеч нарса ваҳий қилинмаган ҳолда: “Менга ваҳий келди”,
деган ҳамда: “Аллоҳ нозил қилган нарсанинг мислини (ўхшашини) мен ҳам
нозил қила оламан”, деб даъво этган кимсалардан ҳам золимроқ ким бор?
(Эй Муҳаммад), бу золимларни ўлим гирдобида қолган, ўлим фаришталари
қўлларини чўзиб: “Жонларингизни берингиз! Бу кун – Аллоҳ шаънига ноҳақ
гапларни айтганингиз ва Унинг оятларидан юз ўгириб кибру ҳаво
қилганингиз сабаби хорлик азоби билан жазоланадиган кунингиздир”, деб
турган пайтда бир кўрсангиз эди”.(6:93)
Ушбу оятлар бу каби ёлғончиларга жазолар ҳақида. Қуръонга муаллифлик
қилиб, уни Аллоҳга нисбат бериш бу каби зотнинг ахлоқига тўғри келмас
эди. Ёки у кишининг “сохтакорлиги” 23 йил давомида очилиб қолган бўлар
эди, ақалли бир оятни бошқа бир оятга алмаштирган бўлармиди ва ҳ.к.
Бу тахминга зид келувчи қуйидаги ҳолатга эътибор беринг. Муҳаммад
(с.а.в) Қуръон тарафидан бир неча бор тўғриланган, яъни бир танбеҳ, бир
тўғри йўл сифатида насиҳат олганлар. Уҳуд жангида ул зотнинг тоғалари
(Ҳамза р.а.) шаҳид кетган ва танаси кесилган эди. Пайғамбар (с.а.в.)
буни кўрганларида, ғазабдан шундай деганлари келтирилади: “Мен
ҳозиргидек ҳеч қачон ғазабга тушмаганман. Қачонки Аллоҳ қурайшлар
устидан ғалаба ато қилса, ўликларининг ўттизтасидан шундай ҳолда
қасдимни оламан”. Шундан сўнг ваҳий тушади: “(Эй мўминлар), агар сизлар
(ўзингизга етган бирон зиён-заҳмат учун) интиқом олмоқчи бўлсангизлар, у
ҳолда фақат сизларга етказилган зиён баробарида интиқом олингиз. (Аммо)
агар (интиқом олмай) сабр-тоқат қилсангизлар, албатта сабр қилувчи
кишилар учун (бу интиқом олмоқдан) яхшироқдир”.(16:126)
Кейинчалик Пайғамбар (с.а.в.) нафақат ниятларидан воз кечдилар, балки жангдан сўнг рақиб устидан кулишни таъқиқладилар.
Маънавий ислоҳотлар, мумкинки, Қуръоннинг бир қисмидир холос. Қатор
оятлар борки, одамларни коинотни ҳамда борлиқни ўрганишга чақирди. Оят:
“(Эй Муҳаммад), айтинг: “Ерда айланиб (Аллоҳ) даставвал қандай қилиб
яратганини (ва сўнг Ўзи йўқдан бор қилган нарсаларни йўқ қилганини)
кўринглар. Сўнгра Аллоҳ (уларни) иккинчи (марта) пайдо қилур. Албатта
Аллоҳ барча нарсага қодирдир”.(29:20)
Худди шундай Қуръонда 150 та иймон ҳақида, 756 та табиат ҳодисалари ҳақида оятлар мавжуд.
Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни ёзиб, ёлғондан фаолият олиб борган деган
даъволар у кишининг хулқларига тўғри келмаслиги кундай равшандир.
Нубувватгача ҳам у кишини “Амин”(тўғри сўз, ишончли) дейишарди. Тарихда у
кишининг ёлғон гапирганлари кузатилмаган. Ҳатто буни ул зотнинг
душманлари ҳам тасдиқлашган. Нубувватни бошлашдан олдин, ул зот Қурайш
халқини Сафо тоғига йиғганларида, одамлар айтишди: “Бу нима қилганинг?”.
Ул зот жавоб бердилар: “Тасаввур қилинглар, агар мана шу тепаликлар
ортида қулай пайт пойлаб қўшин турибди, десам менга ишонасизларми?”.
Улар айтишди: “Ҳа, сен изингда бирорта доғинг бўлмаган инсонсан, биз
сенинг бир марта ёлғон гапирганингни билмаймиз”. У кишининг ҳақиқатгўй
эканликларига Мадинага ҳижрат кечаси ул зот Алига (р.а.) одамлар нимани
ишониб топширган бўлсалар, ҳаммасини қайтаришини амр қилишлари ҳам мисол
бўлади.
Беҳушликда ҳосил бўлган қалбакичилик сабаб сифатида
Бу қараш, мумкинки, Саҳиҳи ал-Бухорийда келган қуйидаги икки ҳодисага
асослангандир. Оиша (р.а.) айтадиларки: “Ал-Ҳарис бин Ҳишом
Расулуллоҳдан (с.а.в.) сўради: “Ё Расулуллоҳ, сизга ваҳий қай тарзда
келади?”. Пайғамбар (с.а.в.) жавоб қилдилар: “Ваҳий баъзан қўнғироқ
овозига ўхшаш бўлиб келади, бу ҳаммасидан энг оғири. Кейин мен
эгаллагач, ўтиб кетади. Баъзида Жаброил (а.с.) одам суратида келади,
гапиради, мен тушуниб оламан”. Оиша онамиз ул зотнинг ваҳий қабул
қилаётганларида совуқ кунда пешоналарида тер кўрганларини айтганлар.
Оиша онамиз ривоят қиладиларки: “Ул зотга ваҳий даставвал яхши сўзлар
билан бошланган. Ул зот, одатда, Ҳиро ғорига бориб кунлаб ибодат қилар,
сўнг Хадижанинг олдига бориб ўзлари билан озгина егулик олиб яна Ҳиро
ғорига қайтарди”. Ул зотга Жаброил келиб ўқишга амр қилди. Пайғамбар
(с.а.в.) дедики: “Мен ўқишни билмайман”…
Филип Хитти ўзининг “Ислом ва ғарб: тарихий қараш” асарида ёзадики:
“Ваҳий пайтида пайғамбарнинг жазавага тушишидан унинг тутқаноқ касали
бўлганинини билса бўлади ”.
Нарман Даниел ўзининг “Ислом ва ғарб: ҳақиқатлар ва ўйдирмалар”
китобида ёзадики: “Муҳаммад Хадижани ўзининг сеҳргарлик санъатига
ишонтира билган …тутқаноғи бор деган назариядан бошқа яна сохта диний
тасаввурга эга бўлган деган назария ҳам мавжуд. Бу назарияга мувофиқ
айтиш мумкинки, динга чуқур берилган одамнинг кўз ўнгида унинг хаёлида
кечган нарсалар кўрина бошлайди ва буни Худодан деб ўйлайди, аслида эса
ундай эмас”.
Д.М.Родвел айтадики: “Муҳаммад ўзининг бутун ҳаёти мобайнида озми кўпми
алдаб юрган. Унинг онаси асабийлашган аёл эди. Шунинг учун бола
касалланган ҳамда кўзига ҳар хил нарсалар кўринадиган бўлиб қолган.
Ҳаяжонланган ҳамда оғир руҳий кайфиятдаги нодон одамлар уни
тасдиқлашган”.
Врайан С.Тарнер ёзадики: “Муҳаммаднинг ҳаёт тарзи ё унинг руҳий соғлом
бўлиб пайғамбарликни ўйлаб топганлигини ё руҳий носоғом бўлиб ўзининг
пайғамбарлик фаолиятларига қаттиқ ишониб юборганлигини кўрсатади”.
Умуман юқоридаги каби Қуръонни беҳушлигида ёзган деган назарияларни 3
та асосий ривожланиш босқичига бўлиш мумкин: тутқаноқ пайтида, сохта
диний тасаввур ҳамда беҳушликда юзага келган. Бу уч назарияни
бирлаштириб турадиган тахмин – бу Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни ўзи ёзган
деган тахминдир.
Сохта диний тасаввур назарияси сабаб сифатида
Сохта диний тасаввур ва беҳушликда ёзилган деган тахминлар замирида
Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни ўзи билмаган ҳолда тажрибаси, билими,
тасаввуридан келиб чиқиб ёзган деган ғоялар ётади. Лекин Қуръоннинг
ўзида буни инкор қиладиган оятлар мавжуд. Биз тарихий воқеликлар,
келажак воқеликларига боғлиқ ҳамда қатор руҳий ҳолатларни акс эттирувчи
мисолларни келтирамиз. Қуръоннинг Каҳф сурасида мушриклар билан
Пайғамбар (с.а.в.) ораларида бўлиб ўтган воқеа зикр қилинади. Унда
мушриклар Пайамбарни (с.а.в.) синаш учун қуйидаги саволларни беришади:
1. “Ғорда ухлаб қолганлар” ким эди?
2. Хизр ҳақида ҳақиқий воқеа қандай?
3. Зулқарнайн ҳақида нима биласан?
Бу учта савол Ҳижозда маълум бўлмай, яҳудийлар ва насоролар тарихи
билан боғлиқдир. Мушрикларнинг бу уч саволни танлаганларидан мурод
Пайғамбар (с.а.в.) ўзи кўрмаган ва номаълум нарсалар ҳақида билим
манбаига эгами йўқми, шуни билиш эди. Ушбу саволлар берилганда Пайғамбар
(с.а.в.) “эртага айтаман” дедилар, “иншааллоҳ” демадилар. Эртаси кун
яҳудийлар келганларида, учрашувни рад қилдилар ва шу кетишда 15 кечагача
ваҳий келмади. Макка аҳли устларидан кулишди. Пайғамбар (с.а.в.) ғамгин
бўлди. Сўнг Жаброил (а.с.) у кишига таскин бериб, саволларга жавоб
бердилар. Каҳф сурасининг 23-24 оятларида ваҳийнинг нима сабабдан тушмай
тургани ҳам тушунтирилади.
Ушбу узоқ муддат ушланиб қолиш сабабини таҳлил қилиб, Мартин Линде
ёзади: “Ваҳий ушланиши Пайғамбар ҳамда унинг саҳобаларига оғир
бўлганлиги уларга кейинчалик фақат қувват бўлди. Тўғри, ўша вақтда у
киши билан баъзи томонлар қандайдир келишувлардан бош тортгандир, лекин
қурайш аҳли учун бу зотга ваҳийларнинг илоҳийлигини, у кишининг
ихтиёрида ваҳийни назорат қилиш имконияти йўқлигини сўзсиз исботловчи
зарба бўлди. Олдинги тушган ваҳийларни ўйлаб топган деб гумон қилинса,
бундай ҳолатда, айниқса, вазият жуда қалтис бўлганда ваҳийнинг тўхтаб
қолиши унинг Илоҳ тарафидан келишига яққол мисол эди.”
Яна айтишадики, Пайғамбардан (с.а.в.) одатдан ташқари воқеалар ҳақида
сўралган эди, шунинг учун жавоб беришга қийналган. Айтингчи, сохта
диний тасаввурлар қандай қилиб ҳамма саволларга тўғри жавоб бера олиши
мумкин? Қуръонда Асҳабул-Каҳф-ғор соҳибларининг ухлаш муддати борасида
гапирилганда дейиладики: “Улар каҳф – ғорларида уч юз йил турдилар ва
яна тўққиз йилни зиёда ҳам қилдилар”.(18:25)
Қаранг, оятда аниқ муддат келаяпти. Оят “300 ва 9 йил” эмас, балки
янада ғайриоддий шакл “300 йил ва яна 9 йил зиёда қилинди” демоқда. Нима
учун 9 йил? Шамсий йил ҳисоби бўйича бу 300 йилга, қамарий йил ҳисоби
бўйича 309 йилга тўғри келади. Қамарий йил 11 кунга қисқаради. 300 йилга
9 йил қўшилди. Бу аниқ ҳисоб-китоб Пайғамбарнинг (с.а.в.) кўзларига
кўриниб кетадиган нарсалар орқали қандай юзага келиши мумкин? Ёки бошқа
мисолни олиб қарайлик. Фажр сурасининг 6-8 оятларига эътибор беринг:
“(Эй Муҳаммад), Парвардигорингиз (бошқа) юртларда ўхшаши яратилмаган,
баланд устун(ли қаср)лар эгаси бўлган Ирам (шаҳридаги) Од (қабиласи)ни
қандай (ҳалокатга дучор) қилганини кўрмадингизми?”.(89:6-7-8)
Агар Қуръонни ҳисобга олмасак, ўша пайтда Ирам шаҳри ҳақида ҳеч қайси
манбада маълумот йўқ эди. 1978 й. декабр ойида Америка миллий жўғрофия
жамиятининг расмий журналида нашр қилинган тадқиқотлар Ирам шаҳрининг
бўлганлигини кўрсатади. 1975 йил Рим университети доктори Паоло Мтиал
(Суриядаги Италия археологик ҳаракати бошлиғи бўлган) эр.ав. 23 асрга
тегишли қалъа харобалари устида улкан архивни топиб олади. Унда 15000
дан кўп ёзув лавҳалари бўлиб, Элба шаҳрининг Ирам шаҳри билан алоқалари
бўлганлиги ҳақида маълумотлар бўлади.
Тасаввур қилиш қийинки, Муҳаммаднинг (с.а.в.) туғилишларидан 3000 йил
олдин вайрон бўлган шаҳарнинг архитектурасини, моддий қисмларини
беҳушлик ёки сохта диний тасаввурлар Қуръонда қандай қилиб аниқ ифодалаб
бера олган экан? Бу умуман ақл кўтара олмайдиган тахминку. Бундан
ташқари, Қуръонда Муҳаммад (с.а.в.) ҳам, бошқа одамлар ҳам ваҳийгача бу
маълумотларни билмасликлари айтилади. Оят: “(Эй Муҳаммад), булар Биз
сизга ваҳий қилаётган ғайб хабарларидандир. Илгари буларни на сиз ва на
қавмингиз билар эдингиз. Бас, (ҳақ динга даъват қилишда кофирларнинг
етказаётган озорларига) сабр қилинг. Албатта, оқибат – натижа Аллоҳдан
қўрқувчи кишиларникидир”.(11:49)
Таъкидлаш керакки, Муҳаммаднинг (с.а.в.) бирорта замондоши келиб: “Сен
алдаяпсан, эй Муҳаммад. Мен бу маълумотларни олдин ҳам билардим”, деб
айтмадику. У зот қандай қилиб бошқаларнинг бу маълумотларни умуман
билмасликларига қаттиқ ишонган?
Қуръонда келажакдаги баъзи воқеаларга ҳам тўхталади. Рум сурасининг
1-7 оятлари 615 йилда нозил бўлган. Оятда Рим империяси форслар
томонидан мағлуб этилган бўлсада, яқин келажакда форсларнинг мағлуб
бўлиши очиқ айтилади. Оятда “бидъун” сўзи ишлатилган. Бу сўз 3-9 йилгача
бўлган муддат маъносини англатади. Орадан 7 йил ўтиб румликлар форслар
устидан ғалаба қозонади. Гераклус форслар устидан Иссус жангида ғалабани
қўлга киритади. Айнан шу йилда мусулмонлар Макка мушриклари устидан ҳам
ғалаба қозонади.
Ёки бошқа бир мисол. Масад сурасининг 1-4 оятида Пайғамбарнинг (с.а.в.)
тоғаси Абу Лаҳаб иймонсиз ҳолда оламдан ўтиши айтилган. Абу Лаҳаб
Муҳаммаднинг (с.а.в.) энг катта душманларидан эди. Оят тушганида
Муҳаммад (с.а.в.) атрофдагиларни йиғиб, Абу Лаҳабнинг иймонсиз ҳолда
ўлишини, дўзахий эканлигини айтадилар. Абу Лаҳабнинг жаҳли чиқади ва
ҳатто ул зотга отиш учун қўлига тош олади. Ушбу ваъздан кейин орадан 11
йил ўтиб, Абу Лаҳаб ўлади. Муҳаммаднинг (с.а.в.) энг ашаддий душмани
бўла туриб, 10 йил давомида нима учун Қуръонни ёки Муҳаммадни (с.а.в.)
том маънода ёлғончига чиқара олмади? Шундай қилиш учун энг қулай
имконият – бир маротаба сажда қилса ёки иймон келтирса мақсадига
етмасмиди. Ҳар қандай вазиятда ҳам инсон тажрибаси келажакни аниқ
тасвирлаб бера олмайди.
2. Насоролар ва яҳудийларнинг манбаларидан олинган деган назария сабаб сифатида
Юқоридаги асоссиз тахминлардан ташқари яна Муҳаммад (с.а.в.) Қуръонни
насронийлар ва яҳудийларнинг манбаларидан олиб ёзган деган тахминлар
ҳам мавжуд. Кўп бор таъкидланганки, Пайғамбарнинг (с.а.в.) ҳаёт йўллари у
кишининг саводсиз эканликларини тасдиқлайди. Агар ул зот саводли
бўлганларида танқидчилар ваҳийларга 100% шубҳа билан қарарди.
Муҳаммад (с.а.в.) қандай қилиб насроний ёки яҳудийлардан олган, деган
саволга жавоб тарзда Р.А.Николсон бундай дейди: “Биз бутпарастликни
инкор қилган ҳанифлар ва насроний зоҳидлар ҳақида кўп эшитганмиз.
Даъватдан олдин Муҳаммад уларнинг бир нечтаси билан муомалада бўлган,
Макка карвонлари билан савдо сайёҳатларида бўлган. Шу тарзда у оғзаки
билимларга эришган ва ўзини билимсиз қилиб кўрсатган”. Шуни унутмаслик
керакки, Муҳаммад (с.а.в.) бутпарастларнинг орасида вояга етган, Қуръон
эса тавҳидни илгари суради.
Р.А.Николсоннинг ўйларига қуйидагича жавоб берилади. Маккада жуда кам
ҳанифлар бўлганлиги маълум. Лекин уларнинг на черковлари, қўлларида на
муқаддас манбалари бўлган. Уларнинг эътиқоди борасида алоҳида ҳужжатлар
ҳам йўқ. Мумкинки, улар кам сонли Маккалик насронийлар бўлган.
Муҳаммаднинг (с.а.в.) илмли насронийлар ва яҳудийлар билан алоқаси жуда
чегараланганлигига тарих саҳифаларини титкилаб гувоҳ бўлишимиз мумкин.
Ул зот Варақа бир Навфал билан бор-йўғи икки маротаба учрашганлар. Ул
зотнинг Варақа билан биринчи учрашуви Каъба олдида бўлган. Муҳаммадни
(с.а.в.) кўргач, яқинлашиб бошларидан ўпиб қўйган. Иккинчи учрашув эса
дастлабки ваҳий тушгач, содир бўлди. Уч йилдан сўнг Варақа вафот этади,
ваҳий эса 23 йил давомида тушиб турди. Насронийлар Найранда, Яманда ва
бир қанча яҳудийлар Ясрибда ҳам бор эди. Муҳаммаднинг (с.а.в.) Найранда
нубувватдан олдин ҳам, кейин бўлганлиги қайд этилмаган. Ваҳийдан олдин
ул зот Мадинада бир маротаба бўлганлар. У ҳам бўлса 6 ёшларида онаси
билан қариндошлариникига ва оламдан ўтган оталари қабрига зиёратга
борганлар. Шундан келиб чиқиб, Муҳаммад (с.а.в.) икки шаҳар ўртасида
яширинча қатнаб юриши мумкин эмас. Бундай усул билан Қуръон
жамланишининг умуман иложи ҳам йўқ. Баъзи танқидчилар Муҳаммадни
(с.а.в.) яҳудийлар ва насронийлар билан баҳслашганини айтишади. Буни эса
ҳатто Қуръон ҳам тасдиқлайди. Фақат бу баҳслар Муҳаммаднинг (с.а.в.) 13
йил Маккада яшаб, сўнг Мадинага кўчиб ўтганларидан кейин бўлган. Ушбу
баҳсларгача эса Қуръоннинг 3 дан 2 қисми тушиб бўлган эди.
Мавжуд барча ҳужжатлар ваҳийдан олдин Муҳаммаднинг (с.а.в.) Маккадан
бошқа жойларга сафар қилганларини кўрсатади. Демак, 6 ёшларида оналари
билан Мадинага, 11 ёшларида тоғалари Абу Толиб раҳнамолигида Сурияга, 25
ёшларида Хадижанинг карвонини Сурияга бошлаб борганлар.
Жамол Бадавий дейдики: “Муҳаммад (с.а.в.) иш билан сафар қилиб, тўсатдан
яҳудийлар ва насронийларни учратиб қолиб, улардан янги қудратли дин
тузиш учун ҳар икки дин тўғрисида етарли даражада маълумотларни ола
билган, деган назарияга ишониш жуда-жуда қийиндир”.
Юқорида билдирилган эътирозлар, назарияларлардан келиб чиқиб қуйидаги 6 та саволни ўртага ташлаймиз
Метки: ислом
Kotta Xola,
10-09-2010 10:12
(ссылка)
Hayit kuni Arshni Larzaga solgan voqea.....
Janobi payg'ambar hayit namozini o'qib chiqayotganlarida ko'chani chekkasida yerga qarab yig'lab o'tirgan 4 yoshlardagi yetim bolani ko'rdilar. Boshqa bolalar tuyalarga minib, ota-onalari qo'llariga shirinlik tutgan kunda haligi bola g'amgin edi. Payg'ambar s.a.v. shu bolani oldiga bordilar va so'radilar:
- Nima uchun yig'laysan, ey bola?
- Men yetimman yo Rasululloh. Mening otam ham, onam ham, aka-opalarim ham yo'q.
Janob payg'ambar s.a.v. bag'irlariga bosib, peshonasini silab:
- Yoshlikda men ham yetimlikda o'sdim, katta bo'lgach qavmim meni sig'dirmay boshqa shaharga hijrat qildim, - dedilar. Yana boladan so'radilar:
- Sen ota-onalik, aka-ukalik bo'lishni hohlaysanmi?
- Albatta hohlayman. Men ham boshqa bolalarga o'xshab o'ynashni hohlayman.
Rasulluloh bolani qo'llaridan ushlab, uylariga olib bordilar va bolaga dedilar:
- Men Muhammad s.a.v. sening otang bo'lay. Oisha onang bo'lsin. Ali sening akang-u, Hasan-Husanlar ukang bo'lsin. Fotima sening opang bo'lsin.
Bola xursand bo'ldi. Yuvintirib, biroz narsa berib, qornilarini to'ydirgandan keyin bola aytdi:
- Mening ham bolalarga o'xshab ko'chaga chiqiqb o'ynagim kelayapti.
Rasululloh bolani qo'llaridan ushlab ko'chaga o'ynatgani olib chiqdilar. Boshqa bolalarni ko'rgan haligi norasida:
- Ey, otajon. Anavu bolalarni qarang, ularni ota-onalari tuyaga mindirib qo'yibdilar. Mening ham ota-onam bo'lganida tuyaga mindirardilar, - dedi.
Rasululloh muborak qo'llarini yerga qo'yib, tizzalari bilan yurib, yetim xursand o'lsin deb Madina ko'chalarida yelkalariga mindirib yurdilar. Bola yana atrofdagi bolachalarga qarab:
- Yo Rasululloh, anu bolalarning tuyalarining og'zida jilovi bor ekan. Mening tuyamning jilovi yo'q-ku! - dedi. Rasululloh muborak sallalarining peshini olib, og'zilaridan o'tkazib, yelakalridan oshirib, bolaga berdilar. U bo'lsa goh-gohida oyog'ini silkitib qo'yardi, jilovni tortardi. Ba'zi tuyalarning ovoz berib "aff-aff" dedydigan odati bor edi. Hali bola Payg'mbar s.a.v.ga:
- Ey, otajon, bularning tuyasini qarang, ovoz berib, "aff-aff" deydi. Nega meniki afflamaydi, - dedi. Shunda Jabroil amin a.s. kelib:
- Yo, habibulloh! Alloh sizdan rozi bo'ldi. Yetimni xursand qildingiz. Alloh subhanahu va taolo amr qildiki, "Jamiki ummatimni gunohini avf qil deya ikki bor "aff-aff" deng. Habibimiz s.a.v. ikki bor "avf-avf" deganlarida, hazrat Jabroil aytdilar:
- Ey, Muhammad s.a.v. uchinchi avfni aytmang. Arshi a'lo larzaga tushdi. Uchinchi avfni qiyomatga qoldiring...
Hurmatli Dindoshlar!!
Alloh Bizani Shunda Mexribon, hamma orzu qigan Payg'ambar (s.a.v.)ga Ummat qib yaratdi.. Allohga bexisob, cheksiz shukurla bo'sin!! Ey odamla Shukur qilishimza kere....
Inshollox oxiratda bizani shafoat qiladigan, do'zax olovidan olib Allohi marhamati bilan Jannatga kirishmizda yordam beradigan Rosulullox (s.a.v)ga Salomlarmiza bo'sin!!! Ilohim hammamizaga ula bilan birga Jannatda yashab Mubore yuzlarini ko'rishi Alloh hammamizaga nasib qisin......
- Nima uchun yig'laysan, ey bola?
- Men yetimman yo Rasululloh. Mening otam ham, onam ham, aka-opalarim ham yo'q.
Janob payg'ambar s.a.v. bag'irlariga bosib, peshonasini silab:
- Yoshlikda men ham yetimlikda o'sdim, katta bo'lgach qavmim meni sig'dirmay boshqa shaharga hijrat qildim, - dedilar. Yana boladan so'radilar:
- Sen ota-onalik, aka-ukalik bo'lishni hohlaysanmi?
- Albatta hohlayman. Men ham boshqa bolalarga o'xshab o'ynashni hohlayman.
Rasulluloh bolani qo'llaridan ushlab, uylariga olib bordilar va bolaga dedilar:
- Men Muhammad s.a.v. sening otang bo'lay. Oisha onang bo'lsin. Ali sening akang-u, Hasan-Husanlar ukang bo'lsin. Fotima sening opang bo'lsin.
Bola xursand bo'ldi. Yuvintirib, biroz narsa berib, qornilarini to'ydirgandan keyin bola aytdi:
- Mening ham bolalarga o'xshab ko'chaga chiqiqb o'ynagim kelayapti.
Rasululloh bolani qo'llaridan ushlab ko'chaga o'ynatgani olib chiqdilar. Boshqa bolalarni ko'rgan haligi norasida:
- Ey, otajon. Anavu bolalarni qarang, ularni ota-onalari tuyaga mindirib qo'yibdilar. Mening ham ota-onam bo'lganida tuyaga mindirardilar, - dedi.
Rasululloh muborak qo'llarini yerga qo'yib, tizzalari bilan yurib, yetim xursand o'lsin deb Madina ko'chalarida yelkalariga mindirib yurdilar. Bola yana atrofdagi bolachalarga qarab:
- Yo Rasululloh, anu bolalarning tuyalarining og'zida jilovi bor ekan. Mening tuyamning jilovi yo'q-ku! - dedi. Rasululloh muborak sallalarining peshini olib, og'zilaridan o'tkazib, yelakalridan oshirib, bolaga berdilar. U bo'lsa goh-gohida oyog'ini silkitib qo'yardi, jilovni tortardi. Ba'zi tuyalarning ovoz berib "aff-aff" dedydigan odati bor edi. Hali bola Payg'mbar s.a.v.ga:
- Ey, otajon, bularning tuyasini qarang, ovoz berib, "aff-aff" deydi. Nega meniki afflamaydi, - dedi. Shunda Jabroil amin a.s. kelib:
- Yo, habibulloh! Alloh sizdan rozi bo'ldi. Yetimni xursand qildingiz. Alloh subhanahu va taolo amr qildiki, "Jamiki ummatimni gunohini avf qil deya ikki bor "aff-aff" deng. Habibimiz s.a.v. ikki bor "avf-avf" deganlarida, hazrat Jabroil aytdilar:
- Ey, Muhammad s.a.v. uchinchi avfni aytmang. Arshi a'lo larzaga tushdi. Uchinchi avfni qiyomatga qoldiring...
Hurmatli Dindoshlar!!
Alloh Bizani Shunda Mexribon, hamma orzu qigan Payg'ambar (s.a.v.)ga Ummat qib yaratdi.. Allohga bexisob, cheksiz shukurla bo'sin!! Ey odamla Shukur qilishimza kere....
Inshollox oxiratda bizani shafoat qiladigan, do'zax olovidan olib Allohi marhamati bilan Jannatga kirishmizda yordam beradigan Rosulullox (s.a.v)ga Salomlarmiza bo'sin!!! Ilohim hammamizaga ula bilan birga Jannatda yashab Mubore yuzlarini ko'rishi Alloh hammamizaga nasib qisin......
Kichkina Xola,
07-09-2010 20:18
(ссылка)
Binolarga Naqsh qilish
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Одамлар миржалларга ўхшатиб бинолар қилмагунча қиёмат қойим бўлмайди», - дедилар».
Иброҳим: яъни, жимжимадор кийимларга ўхшаш», деди.
Шарҳ: Имом Бухорий ҳадисдан сўнг ундаги тушиниш қийин бўлган «миржал» сўзининг ровийлардан бири Иброҳим айтган маъносини келтириб қўйган эканлар. Бунда ҳадисни ўрганувчи учун ёрдам бор.
Бу ҳадисдан қиёматнинг аломатларидан бири, одамлар нақш солинган уйлар қилиб, шунга берилмагунча қиёмат қойим бўлмаслиги зикр қилинмоқда. Уйларни нақшинкор қилишга берилиб кетиш ҳам қиёматнинг аломатларидан бир аломат экан. Демак, бу соҳада кимўзарга мусобақа қилишдан сақланиш керак.
Муғийранинг котиби Варроддан ривоят қилинади:
«Муовия Муғийрага «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганларинг ҳақида ёзиб юбор», деб хат жўнатди. Бас, у:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар намознинг ортида «Лаа илааҳа иллаллоҳу, ваҳдаҳу лаа шарика лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шайъин қодийр. Аллоҳумма лаа мааниъа лимаа аътойта. Ва лаа мўътия лимаа манаъта. Ва лаа янфаъу зал жадди минкал жидду» дер эдилар», деб ёзди.
Яна: «У Зот соллаллоҳу алайҳи васаллам қийлу-қолдан, кўп саволдан ва молни зое қилишдан қайтарар эдилар. У зот оналарга оқ бўлишдан, қизларни тирик кўмишдан ва қайтарар эдилар», деб ёзди».
Шарҳ: Бу ҳадис ҳазрати Али розияллоҳу анҳунинг даврларида ҳам, кейин Муовиянинг вақтларида ҳам Куфага волий бўлган Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳунинг мирзалари Варрод розияллоҳу анҳудан ривоят қилинмоқда.
Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳу катта ва илмли саҳобий бўлганлар, кўп нарсани билганлар. Шунинг учун ҳазрати Муовия ибн Абу Суфён розияллоҳу анҳу у кишига «Сен менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганларинг ҳақида бир мактуб ёзиб юбор» деган мазмунда хат юборган.
Шунда Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳу у кишига қуйидаги мазмунда мактуб ёзган эканлар: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар бир намознинг ортида «Лаа илааҳа иллаллоҳу, ваҳдаҳу лаа шарика лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шайъин қодийр» деб, «Аллоҳумма лаа мааниъа лимаа аътойт…»ни охиригача ўқир эдилар».
Сўнг мактубнинг давомида: «У Зот соллаллоҳу алайҳи васаллам қийлу-қолдан, яъни беҳуда гап-сўздан, кўп савол беришдан, яъни фитна қўзғаш учун, ихтилоф чиқариш учун, нотўғри ғаразлар учун қитмирлик қилиб, бўлар-бўлмас бемаъни саволлар бераверишдан, молни зое қилишдан, кераксиз жойларга беҳуда сарфлаш, ҳаром-ҳаришга сарфлашдан, ота-онага оқ бўлишдан, қизларни тириклай кўмишдан қайтарар эдилар», деб ёзганлар.
Бу ҳадиси шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам сиз билан биз умматларига таъкидлаб тавсия қилган ишларидан бир нечаси зикр қилинмоқда:
1. Ҳар намознинг ортидан «Лаа илааҳа иллаллоҳу, ваҳдаҳу лаа шарика лаҳу, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шайъин қодийр. Аллоҳумма лаа мааниъа лимаа аътойта. Ва лаа мўътия лимаа манаъта. Ва лаа янфаъу зал жадди минкал жадду», деган зикрни айтиш.
2. Қийлу-қолдан – деди-деди-дан четда бўлиш.
3. Кўп савол беришдан сақланиш.
4. Молни зое қилишдан ҳазир бўлиш.
5. Оналарга оқ бўлишдан эҳтиёт бўлиш.
6. Қизларни тирик кўмишдан қайтиш.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Сизлардан бирортангизга амалингиз нажот бера олмайди», дедилар.
«Сизга ҳамми, ё Аллоҳнинг Расули?» дейишди.
«Менга ҳам. Магар Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таоло мени Ўз раҳмати билан қамраб олсагина. Бас, ўртача бўлинг ва унга яқин бўлинг. Эрталаб, кун ўртасида ва кечадан бир қисмида юринг (ибодат қилинг). Ўртача, тежамкор -мўътадил бўлинг. Манзилга етарсиз», дедилар».
Шарҳ: Бу ҳадисни ушбу бобда келтиришдан мақсад тежамкорлик, молни беҳуда ҳою-ҳавасга сарф қилмаслик маъноларини таъкидлаб ўтишдир.
Ушбу ҳадиси шарифда ақийда масаласига оид баъзи тушунчалар борлигидан уни бироз шарҳлашга тўғри келади.
«Сизлардан бирортангизга амалингиз нажот бера олмайди».
Нажот сўзи ҳалокат хавфи бор нарсадан қутилиш маъносини англатади.
Бу жумланинг маъноси, жаннатга кириш бирор кишининг амали муқобилига бўлмайди, десак тўғри бўлади.
Чунки, агар амал риёкорлик, хўжакўрсин ва манманликдан холий бўлган ҳамда шариатнинг барча кўрсатмаларига мувофиқ бажарилган чоғида ҳам Аллоҳ таолонинг неъматларидан биргина неъматнинг шукрига тенг кела олмайди. Балки, банданинг барча амалларини олганда ҳам Аллоҳ таолонинг биргина неъматига тенг кела олмайди.
Бас, шундай бўлгандан кейин, банданинг амалининг ўзигина қандай қилиб унинг жаннатга киришига сабаб бўла олади?!
Яъни, банда жаннатга фақат амали сабабидан кирмайди. Балки, Аллоҳ таолонинг фазли ила киради. Амални қилишга ҳам банда Аллоҳ таолонинг фазли ила муяссар бўлади. Амалнинг қабул бўлиши ҳам Аллоҳ таолонинг фазли билан бўлади.
Имом Нававий: «Оятларнинг юзаки маъносига қаралса жаннатга киришга амаллар сабаб бўлади. Ҳа! Амалга йўллаш, уларни ихлос ила адо қилишга ҳидоят қилиш ва амалларни қабул қилиш ҳамма-ҳаммаси Аллоҳ таолонинг фазли ва раҳмати ила бўлади», деган.
Яхши амалнинг нажотга сабаб бўлиши, худди таомнинг тўйишга ва ичимликнинг сероб бўлишга сабаб бўлишига ўхшайди. Мўмин киши Аллоҳ таоло хоҳламаса, таом уни тўйғиза олмаслигини билиб туриб озиқ-овқатни тановул қилади. Шунингдек, сув ичаётганда, Аллоҳ таолонинг иродаси бўлмаса, сув уни сероб қила олмаслигига эътиқод қилади. Шунга ўхшаш Аллоҳ таолонинг ёлғиз ўзи ризқ берувчи эканига иймон келтиради ва шу билан бирга ризқ талабида ҳаракат қилади.
Бас, яхши амалнинг тасирига бўлган эътиқод солиҳ мўминни мўътадиллик ила амал қилишга ундайди. У суннатда собит бўлган амални қилади. Аллоҳ таолога доимо муҳтожлигини билдириб туради. Амалигагина суяниб қолмайди.
Саҳобаларда Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ажрлари кўплиги ва амаллари тўғрилиги ҳақида тушунча борлигидан. У зотга қуйидаги саволни бериб:
«Сизга ҳамми, ё Аллоҳнинг Расули?» дейишди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қоида ҳаммага баробар эканини баён қилдилар.
«Менга ҳам. Магар Аллоҳ Субҳанаҳу ва Таоло мени Ўз раҳмати билан қамраб олсагина», дедилар.
Бу гапдан амалнинг ёлбиз ўзи нажотни вожиб қилмаслиги аён бўлганидан, уни Аллоҳ таоло нажотга сабаб қилиши, Аллоҳнинг фазлига васийла бўлишини билдириш учун яна амалга чорланди.
«Бас, ўртача бўлинг ва унга яқин бўлинг. Эрталаб, кун ўртасида ва кечадан бир қисмида юринг (ибодат қилинг). Ўртача, мўътадил бўлинг. Манзилга етарсиз», дедилар».
Демак, Аллоҳ таолонинг Ўзи кўрсатган чегарадан чиқиб ҳам кетмаслик ёки ўша чагарага етмай ҳам қолмаслик лозим. Ана шунда кўзланган мақсадга саломат етилади ва нажотга эришилади.
Пост в Рамазане имеет 3 вида
Ассаламу aлейкум уа рахматуллахи уа баракатух,
Дорогие братья и сестры,
Среда 11.08.2010 начался благословенный месяц Рамадан, в котором был ниспослан Коран и в котором мусульмане должны совершать пост..
Цель правильного Исламского поста, как объявляет Коран, - это «АТ-ТАКУА» (богобоязненность):
"О те, которые уверовали! Предписан вам пост, так же как он предписан тем, кто был до вас, - может быть, вы
будете богобоязненны!". (Сура Корова, аят 183)
Пост в Рамадане имеет 3 вида:
Первый – примитивный: это отказ от питья, еды, полового сношения, курения и т.д.
Второй вид – пост органов: сюда входит первый вид и добавляется отказ органов человека от совершения грехов. Рука поститься, когда отказывается нанести вред кому-либо. Нога поститься, когда отказывается идти в запретные места. Язык поститься, когда отказывается говорить неприличную речь: отказывается лгать, сплетничать и т.д. Ухо поститься, когда отказывается слушать все, что запретноe; например, отказывается слушать песни, которые приводят к прелюбодеянию. Глаз поститься, когда отказывается смотреть на запретное и на то, что скрывают люди, и т.д.
Третий и самый прогрессивный вид поста: это все, что сказано выше плюс пост сердца!! Да, пост сердца! Что это значит?! Это значит очищение сердца от всего, что не подходит Иману и Ихласу (вере и искренности). Ведь обращение своим сердцем кому-то, кроме Аллаха (cубханаху уа тааля); мысли о греховном; занятия бесполезными суетными делами; зависть, ненависть, тщеславие, и т.д. – все это не совместимо с постом. Поэтому, сколько людей, которые постятся, но ничего из поста, кроме голодания и жажды не получают?!
В Рамадане, как вам известно, есть особый дополнительный намаз «Ат-Тарауих», который читается после ночной молитвы. Братья и Сестры старайтесь каждый день в Рамадане ходить в мечеть и читайте эту молитву в группе, ибо за это, вы получите инша'Аллах, большое вознаграждение.
В одном из хадисов Пророка Мухаммада (с.а.с) говориться, что: «тот, кто поститься в Рамадане и читает дополнительный намаз в нем; и делал это искренне ради Аллаха, тот выходит из Рамадана (по окончанию его) как-будто бы вышел из утроба своей матери, как в тот день, когда родился (т.е. без греха)».
Если во время поста к вам обращаются грубо, будьте терпеливы и отвечайте так, как учил нас Пророк (с.а.с): - «Поистине, я пощусь!».
Рамадан является месяцем Корана, месяцем освобождения от грехов, месяцем очищения сердца, месяцем богобоязненности.
Да поможет Аллах всем мусульманам во всем мире молиться, поститься, поклоняться Всевышнему Аллаху искренне и приблизиться к Нему своими добрыми деяниями. Аминь!
Стакан молока
Стакан молока
С утра было очень холодно. Мальчик, продающий хозяйственные мелочи, чтобы иметь возможность оплатить проезд на свое обучение, обессилел и сильно проголодался. И он решил попросить еды в ближайшем доме. Но, постучавшись и увидев молодую женщину, открывшую дверь, он постеснялся и попросил только стакан воды.
Однако женщина догадалась, что мальчик голоден, и принесла ему большой стакан молока.
Мальчик медленно выпил молоко, а затем спросил, Сколько я вам должен за это?
Абсолютно ничего, ответила женщина. Мама всегда учила нас, что мы не должны брать плату за добрые дела.
Тогда я буду молиться за вас, за вашу доброту, обрадованно произнес Адам Закр. Когда он покинул тот дом, он не только почувствовал себя сильнее физически, но и его Вера во Всевышнего стала сильнее.
Прошли годы, и многое изменилось в их поселке. Та женщина постарела и сильно заболела. Местные врачи города оказались бессильными помочь ей и отправили ее на лечение в город, в главную больницу к специалистам, чтобы те могли верно назначить лечение ее редкой болезни. Доктор Адам Закр был специально вызван для консультации.
Когда он услышал название поселка, откуда приехала эта больная, странный свет наполнил его глаза. И он, ни секунды не мешкая, решил взглянуть на эту пациентку.
Одетый, как и положено доктору, Адам Закр вошел в палату. Он сразу узнал в больной ту женщину из их поселка, которая была так добра к нему.
Доктор вернулся в консультационное отделение и твердо решил, что постарается приложить все усилия, чтобы спасти жизнь этой женщины и в кратчайший по возможности срок вылечить ее малоизученное специалистами заболевание. С того дня он уделял повышенное внимание ее случаю.
После продолжительного лечения, болезнь была побеждена. Доктор Закр распрядился, чтобы ее больничный счет за лечение был предварительно показан ему для подтверджения.
Получив счет, он взглянул на сумму, а затем написал что-то внизу, расписался, и только после этого разрешил передать счет той женщине.
Когда ей предъявили счет, запечатанный в конверте, она даже боялась открыть его, так как была уверена, что он будет так высок, что ей придется продать все свое последнее имущество, чтобы расплатиться за лечение. Обратившись с мольбой к Всевышнему о помощи, она наконец распечатала конверт и стала изучать счет.
И сразу же ее внимание привлекла строка, дописанная вручную внизу Оплачено полностью одним стаканом молока. После этих слов стояла собственноручная подпись Доктора Закра.
Растроганная женщина сразу вспомнила того худенького мальчика, обратившего к ней в тот день. И стакан молока...
Женщина разрыдалась от радости. И она благодарно прошептала сквозь слезы, Спасибо Тебе, о Милостивейший Всевышний, воистину Ты простираешь свою милость и доброту без границ через людские сердца и умы.
Хадис: Посланник Всевышнего, Пророк Мухаммад, мир ему, сказал:
Кто искренне даст милостыню из своего честного заработка, пусть это даже всего один финик, Аллах примет это благое деяние, а затем увеличит награду за это, так что финик станет равено горе. (передали Бухари и Муслим).
Биз сураяпмиз, лекин бермаяптику, нима учун?
Ibrohim Adhamga bir guruh kishilar murojaat qilishdi:”Alloh taolo:”Duo qiling, ijobat qilayin”, deydi. Holbuki, biz so’rayapmiz, lekin bermayapti-ku!”
Ularga Ibrohim Adham shunday javob berdilar:
- Allohdan so’raysizu, unga itoat qilmaysiz! Hazrati Payg’ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni taniymiz deysizu, u zotning sunnatlariga ergashmaysiz! Qur’onni o’qiysizu, u ko’rsatgan yo’ldan yurmaysiz! Ato etgan ne’matlaridan foydalanasizu, Haq taologa shukr qilmaysiz! Jannat ibodat qiladiganlarga atalganini bilasizu, unga intilmaysiz! Do’zax osiylarga atalganini bilasizu, undan qochmaysiz! Ota-bobolaringizning holi nima bo’lganini bilasiz, ammo ibrat olmaysiz! O’z ayblaringizni isloh qilish o’rniga birovlarning nuqsonini izlaysiz!
Bunday odamlar shukr qilishning o’rniga yana nimalarni istaydilar?! Shu hollarida boshlariga tosh yog’ilib, yerga kirib ketmaganlarinig o’zi ham duolarining natijasi bo’lishga yetmaydimi?!
Irfon taqvimidan olindi
Бескорыстный взгляд
Шведский
корольГуставIII:
"Основа Ислама очень проста - это формула: Нет бога,
заслуживающего служения, кроме Аллаха, и Мухаммаду была ниспослана эта истина.
И не найдете в этой Книге (в Коране) ничего, что противоречит наукам нынешней
эпохи. И заслуживает эта религия, чтобы ей последовали".
Толстой:
"Как
ни странно это сказать, для меня, ставящего выше христианские идеалы и
христианское учение в его истинном смысле, для меня не может быть никакого
сомнения в том, что Магометанство (Ислам) по своим внешним формам стоит
несравненно выше церковного православия. Так что, если человеку поставлено
только два выбора: держаться церковного православия или Магометанства, то для
всякого разумного человека не может быть сомнения в выборе и всякий предпочтёт
Магометанство с признанием одного догмата, единого Бога и Его Пророка, вместо
того сложного и непонятного в богословии - Троицы, искупления, таинств, святых
и их изображений и сложных богослужений...
Мир делал
все что хотел, предоставляя церкви, как она умеет, поспевать за ним в своих
объяснениях смысла жизни. Мир учреждал свою, во всем противную учению Христа
жизнь, а церковь придумывала иносказания, по которым бы выходило, что люди,
живя противно закону Христа, живут согласно с ним. И кончилось тем, что мир
стал жить жизнью, которая стала хуже языческой жизни, и церковь стала не только
оправдывать эту жизнь, но утверждать, что в этом-то состоит учение Христа.
Я бы
очень рад был, если бы вы были бы одной веры со мной. Вы вникните немножко в
мою жизнь. Всякие успехи жизни - богатства, почестей, славы - всего этого у
меня нет. Друзья мои, семейные даже, отворачиваются от меня. Одни - либералы и
эстеты - считают меня сумасшедшим или слабоумным вроде Гоголя; другие -
революционеры и радикалы - считают меня мистиком, болтуном; правительственные
люди считают меня зловредным революционером; православные считают меня
дьяволом.
Признаюсь,
что это тяжело мне... И потому, пожалуйста, смотрите на меня, как на доброго
магометанина (мусульманина), тогда все будет прекрасно".
Джордж
Бернард Шоу:
"Если
бы человеку, подобному Мухаммаду, суждено было единолично управлять нынешним
миров, он преуспел бы в разрешении его проблем, что, в свою очередь, принесло
бы этому миру покой и счастье, которых ему так недостает".
П.Я.
Чаадаев:
"Ислам
- одно из наиболее замечательных проявлений Закона. Мухаммад - несравненно
более заслуживает уважения со стороны людей, чем вся эта толпа бесполезных
мудрецов, которые не сумели ни одно из своих размышлений облечь в плоть и
кровь, и ни в одно человеческое сердце вселить твердое убеждение; которые лишь
внесли разделение в человеческое существо, вместо того, чтобы постараться
объединить разрозненные элементы его природы".
Отто
фон Бисмарк:
"О
Мухаммад! Я опечален, что не был твоим современником. Человечество только
единожды увидело твою великую силу и больше никогда ее не сможет увидеть. Я
восхищаюсь тобой".
Ричард
Белл:
"Европа
стоит на пороге большого упадка. За блестящим, великолепным фасадом таятся
стрессы, безумие, самоубийства, душевные болезни, разврат, употребление
наркотиков и алкоголя, разбой, изнасилования, невообразимый рост венерических
заболеваний. Взаимная любовь и доверие друг к другу исчезли. Всех панически
угнетает страх смерти. Нарушена целостность семьи и оборваны связи между ее
членами. Правители государств не могут найти выхода из этого положения.
Интеллектуальные круги бездействуют в нравственной пустоте. Перед Европой стоит
единственный выбор. Единственный путь к спасению. Этот путь - Ислам. Другого
выбора нет".
Гете об
Исламе:
"Как
глупо так и эдак воспевать
Свои
суждения об этом и о том!
Ведь если
ислам покорность означает Богу,
Мы все
живем, и все умрем в исламе".
"Вера
в единого Бога - всегда поднимает дух, поскольку служит критериям внутреннего
человека".
"Уже
само по себе восхваление имен Аллаха, отражающих девяносто девять Его качеств,
- это великолепное хвалебное молебствование. Одновременное поминание присущих
Творцу утверждающих и отрицающих качеств говорит о непостижимости Его Существа;
молящийся удивлен и очарован, покоряется Его воли и успокаивается..."
"...Итак,
мы должны остаться в Исламе (т.е. в полном подчинении воле Божией)... К этому
не могу добавить больше ничего".
"Он
не поэт, а Пророк, и донес до нас Коран - божественный закон, а не книгу,
написанную человеком для развлечения или повышения общей
образовательности".
"Пречист
Иисус и был покорен лишь Богу одному Единому;
Оскорбляло
Бога, что возвеличили как Бога Иисуса.
Пусть
воссияет правда, которую донес до нас Мухаммад,
Который
через постижение Единого
Весь мир
к покорности перед Аллахом клонил".
Метки: взгляд на ислам
В этой группе, возможно, есть записи, доступные только её участникам.
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
