Откройте свой Мир!

Тауекел Хан (1582 - 1598) является преемником хана Акназара. Но это было не просто. Ему пришлось на протяжении ряда лет утверждать свое право быть ханом в борьбе с сыновьями Акназара и другими султанами. И, к счастью для казахов, Тауекел вышел победителем из этой длительной борьбы. Само имя «Тауекел», в переводе с арабского означает «упование», дарило казахам надежду, что его правление будет отвечать народным чаяниям. Благодаря уму, предприимчивости и энергии Тауекела, казахи вновь получили независимость, возродили мощь своего государства, сумели не только скинуть ненавистное подчинение иноземцам, но даже покорить, в отместку за причиненные страдания и ущерб, часть чужих владений.

Тауекел уничтожил Баба-султана, убившего сыновей хана Акназара, а возможно и его самого. В 1586 году Тауекел покорил города Туркестана, едва не захватил Ташкент. Для более успешной борьбы с узбекским ханом Абдаллахом, хан Тауекел наладил хорошие отношения с Русским государством. Направленные в Москву послы казахского правителя были приняты благосклонно. Русский царь отрядил в казахское государство своих послов. Они также были встречены со всеми почестями. Русские послы внимательно знакомились с жизнью казахов, вникали в особенности их быта и культуры. Такое знакомство способствовало углублению отношений между двумя странами. Помня о помощи, которую оказали русским казахи в завоевании Сибири, русский государь повелел построить в их владении укрепленный город Тару, который надежным щитом закрыл бы степь от иноземных захватчиков. В начале удача сопутствовала казахскому правителю. Он завоевал Ташкент, Андижан, Ахси. Но в одном из сражений Тауекел получил смертельное ранение и скончался в Ташкенте.

Тахир-хан — казахский хан, правитель Казахского ханства предположительно в1523—1533 годах. Правление Тахир-хана привело к падению могуществаКазахского ханства, завоёванного во времена правления Касым-хана.Сын Адик-султана — Тахир-хан взошёл на ханский престол после недолгого правления и смерти Мамаш-хана.
В первые же годы правления Тахир-хан потерпел ряд поражений от ногаев на западе, потерял кочевья по реке Яик и откочевал в Кочкару. После этой неудачи значительно сократилось число его подданных.
Тахир не пользовался таким авторитетом в народе, как Касым-хан, из-за своей чрезвычайной жестокости, он искал покровительства умогульского хана в борьбе против собственных поданных, против шайбанидов и ногаев. Приём в ставке хана Могулистана был удачным — сестра Тахир-хана была выдана за Абд ар-Рашида.
Около 1526 года к Тахиру присоединилась большая часть киргизов, и после отступления могулов Семиречье осталось в руках казахов и киргизов. Тем не менее союз их продлился недолго — у Тахира был брат по имени Абу-л-Касим-султан (Абулкасым-султан), народ считал, что все жестокости исходят от него, поэтому умертвил его и покинул Тахир-хана.
Тахир-зан умер между 1529 и 1533 годами, по сообщению Мухаммада Хайдара «он остался среди киргизов и умер в самом несчастном [бедственном] положении». После смерти Тахира ханская власть перешла в руки к его брату Буйдашу.

Касым-хан (Касим-хан) (каз. Қасым хан) (1455— 1518 или 1523/1524) — казахский хан, правитель Казахского ханства предположительно в 1511-1522 годах[источник не указан 67 дней], сын Жанибек-хана. При нем Казахское ханство достигло расцвета и установило контроль за обширными территориями Восточного Дешт-и-Кипчака.
[править]БиографияСогласно родословной Абу-л-Гази, Касым-хан был сыном одного из основателей Казахского ханства — Жанибек-хана и являлся потомком тринадцатого сынаДжучи-хана — Тука-Тимура:
У Чингиз-хана сын Джучи-хан, его сын Тукай-Тимур, его сын Уз-Тимур, его сын Ходжа, его сын Бадакул-углан, его сын Урус-хан, его сын Коирчак-хан, его сын Барак-хан, его сын Абу-Саид по прозванию Джанибек-хан. У этого было девять сынов в таком порядке: Иранджи, Махмуд, Касим, за ним следовали Итик, Джаниш, Канабар, Тениш, Усук, Джуак.[1]
Согласно «Тарих-и-Рашиди» после Керей-хана власть в Казахском ханстве унаследовал его сын Бурундук-хана[2]. В то же время в источниках, описывающих период правления Бурундук-хана, упоминаются также имена нескольких казахских султанов, среди которых наиболее авторитетным был сын Жанибек-хана — Касым-султан, который кочевал в районе озера Балхаш и реки Каратал[2].
При этом Бурундук-хан в военной силе уступал Касыму, согласно Мухаммаду Хайдару количество подчинённых Касыму достигало миллиона людей. Кысым, командуя казахскими войсками, отличился в сражениях с Мухаммад Шайбани-ханом, который пытался захватить южные районы Дешт-и-Кипчака. Хотя главным ханом продолжался считаться Бурундук, власть Касыма была настолько велика, что, как считал Мухаммад Хайдар никто и не думал о Бурундуке[3]. Казахские султаны и другие представители знати поддерживали Касыма, так как в каждом военном походе ему сопутствовала удача и он захватывал для знати военную добычу, поэтому авторитет его так вырос, что, не имея ханского титула, он был фактически признан ханом всех казахов, а законный хан Бурундук не пользовался никакой популярностью. Поэтому согласно сведениям Мухаммада Хайдара 915 года хиджры (1509/1510 год), хоть Бурундук и являлся ханом, правление ханством и полнота власти принадлежала Касым-хану. Известно, что побеждённый Бурундук был изгнан из степи и умер на чужбине в Самарканде[3].
Параллельно росли военные успехи Шайбанидов в Мавераннахре (междуречье амударьи и Сырдарьи), известны сведения источников о четырёх походов Мухаммад Шайбани-хана на казахсов. С начала 1480-х годов степи Дешт-и-Кипчака стали объектом борьбы между Шайбанидами и казахскими султанами. По сообщению Рузбихана в «Михман-наме-йи Бухара»:
…был издан указ, чтобы население Туркестана никаких торговых сделок с казахскими купцами не совершало, и чтобы между ними и жителями этих земель не было взаимных посещений и поездок купцов… у его ханского величества возникло намерение не допускать казахов ступить в его владения, где они воочию увидели бы и рассмотрели красу, благоденствие, орудия завоевания мира и преимущества узбеков. Не дай бог, если лицезрение всей этой благодати толкнёт казахов на путь войны и распри.[4]
В 1509 году Мухаммад Шайбани-хан со своим войском напал на владения Касыма в районе Улу-Тау (Улытау) и разгромил зимовки казахов, однако данный поход закончился поражением Мухаммад Шайбани-хана, что, вероятно, и явилось причиной последовавшего за этим событием ослабления его власти и гибели под Мервом.
В 1512 году Касым-хан встретился с могульским ханом Султан-Саидом, который пытался склонить Касым-хана к продолжению борьбы против Шайбанидов, однако Султан-Саид при этом не добился положительных результатов[5]. Ряд исследователей считает, что отказ Касым-хана от союза с Султан-Саидом свидетельствовал, что политика казахов в то время была независимой и Касым-хан мог не считаться с формально-зависимым положением относительно Могулистана[5].
Известен факт, что в 1512 году будущий знаменитый джуйбарский шейх Ислам бежал от Бабура и кызылбашей к Касым-хану и довольно долго пользовался его гостеприимством. Однако после того, как Бабур потерпел поражение, а остатки кызылбашей бежали из Мавераннахра, Ходжа Ислам собрался возвратиться в Бухару. В это время от племянника Мухаммад-Шайбани-хана, победившего Бабура и кызылбашей, к Касым-хану прибыли послы сватать его дочь за своего хана, утвердившегося тогда правителем Бухары. Касым-хан дал своё согласие и отдал отправляемую в Бухару дочь под попечение Ходжи Ислама, который тогда и вернулся на родину.[6]
Согласно описи царского архива известно существование связей Касым-хана с московским царем Иваном III, однако их характер неизвестен[7].
Согласно Мухаммаду Хайдару Касым-хан умер в 924 году хиджры (1518 год)[источник не указан 67 дней]. Гаффари в «Джахан-ара» сообщает год смерти — 930 год хиджры[8].
Умер и похоронен в Сарайчике — захваченной им столице Ногайской Орды[источник не указан 67 дней]. При нем Казахское ханство достигло расцвета и установило контроль за обширными территориями Восточного Дешт-и-Кыпчака[источник не указан 67 дней]. После смерти Касым-хана в Казахском ханстве начались усобицы между султанами, и могущество Казахского ханства сильно пошатнулос

Керей хан (туған жылы белгісіз, XV ғасырдың 70-ші жылдарының басында қайтыс болған) – қазақ хандығының негізін қалаушы ұлы екі тарихи тұлғаның бірі, алғашқы қазақ ханы, «Таурих-и гузидайи Нусратнама» дерегі бойынша Керей хан - Орыс ханның немересі Болат ханның ұлы. 1456-жылы Керей хан мен Әз Жәнібек ханның Әбілхайыр хан үстемдігіне қарсы күрескен қазақ тайпаларын бастап шығыс Дешті-Қыпшақтан батыс Жетісу жеріне қоныс аударуы қазақ хандығының құрылуына мұрындық болған маңызды тарихи оқиға еді. Бұл оқиғаның мән-жайы мынада болатын: 1428 жылы Ақ Орданың ақырғы ханы Барақ ішкі феодалдық қырқыста қаза болған соң, Ақ Орда мемлекеті ыдырап, ұсақ феодалдық иеліктерге бөлінгенде өзара қырқыс үдей түсті. Бұрынғы Ақ Орданың орнына Әбілхайыр хандығы мен Ноғай одағы құрылды. Шайбани тұқымынан шыққан Әбілхайыр хан бұрын Орда Ежен ұрпағы билеген Ақ Орда территориясы - Шығыс Дешті-Қыпшаққа 40 жыл (1248-1468) үстемдік етті. XV ғасырдың ортасында Әбілхайыр хандығында толассыз орын алған қан төгіс соғыстар мен ішкі феодалдық қырқыстар одан сайын үдеп, феодалдық езгі мен қанау халық бұқарасын ауыр күйзеліске түсірді. Аласапыран соғыстар мен феодалдық бытыраңқылық салдарынан Дешті-Қыпшақ даласында бұрыннан қалыптасқан мал жайылысын пайдаланудың дағдылы көшіп-қону тәртіптері бұзылды, көшпелі тайпалар мезгілінде жайлау-қыстауларына бара алмайтын болды. Бұл көшпенді мал шаруашылығына ауыр зардабын тигізді. Осындай ауыр тауқымет тартқан халық бейбіт өмірді, Әбілхайырдың үстемдігінен құтылып, өз алдына тіршілік етуді армандады. Мұхаммед Хайдар Дулати «Тарих-и Рашиди» атты еңбегінде: «Ол кезде Дешті Қыпшақты Әбілхайыр хан биледі. Ол Жошы әулетінен шыққан сұлтандарға күн көрсетпеді. Нәтижесінде Жәнібек хан мен Керей Моғолстанға көшіп барды. Есенбұға хан оларды құшақ жая қарсы алып, Моғолстанның батыс шетіндегі Шу мен Қозыбас аймақтарын берді. Олар барып орналасқан соң Әбілхайыр хан дүние салды да, өзбек ұлысының шаңырағы шайқалды. Ірі-ірі шиеленістер басталды. Оның үлкен бөлігі Керей хан, Жәнібек ханға көшіп кетті. Сөйтіп олардың маңына жиналғандардың саны 200 мыңға жетті. Қазақ сұлтандары 870 жылдары (1465-1466) билей бастады» дейді. Алғашында қазақ хандығының территориясы батыс Жетісу жері, Шу өзені мен Талас өзенінің алабы еді. Міне, нақ осы территорияға деректемелерде тұңғыш рет «Қазақстан» деген атау қолданылды, ежелден осы алапты мекендеген қазақтың ұлы жүз тайпалары Дешті-Қыпшақтан қоныс аударған қазақ тайпаларымен етене араласып кетті. Әбілхайыр хандығындағы аласапыран соғыс салдарынан қанжілік болған қазақ халқы бұл араға келіп ес жиып, етек жауып, экономикалық тұрмысы түзеле бастады. Мұны көрген Дешті-Қыпшақ көшпенділері Әбілхайыр хан қоластынан шығып, бөгеуін бұзған судай ағылып, қазақ хандығына келіп жатты. XV ғасырдың 50-ші жылдарының ортасынан 70-ші жылдарының басына дейін Әбілхайыр ханның қарамағынан батыс Жетісуға 200 мың адам көшіп барды. 1462 жылы Моғолстан ханы Есенбұға қайтыс болған соң, бұл мемлекетте ішкі феодалдық қырқыс күшейіп, өкіметсіздік жағдайдың өріс алуы, Амасанжы Тайшы бастаған ойрат жоңғарларының жасаған шабуылы салдарынан Моғолстан мемлекетінің шаңырағы шайқалған кезде Жетісуды мекендеген қазақ тайпаларының қазақ хандығына келіп қосылуы үдей түсті. Бұлар жаңадан құрылған Қазақ хандығының үкімет билігін нығайтып, оның беделі мен әскери, саяси күш-қуатын арттыра түсті. Алайда жаңадан құрылған қазақ хандығының экономикалық негізі әлі де әлсіз еді. Бірсыпыра қазақ тайпалары Әбілхайыр хандығының, Моғолстанның, Ноғай одағының және Батыс Сібір хандығының қол астында төрт хандыққа телі болып отырған болатын. Оның үстіне шығыс Дешті-Қыпшақты билеген Әбілхайыр хан өзіне қарсы шығып, Жетісуға қоныс аударған қазақтардың өз алдына хандық құрып, масайрап отырғандығына, әсіресе Әбілхайыр хандығынан көптеген тайпалардың оған ағылып барып жатқанына азуын басып, қылышын қайрап отырды. Ол жаңа құрылған қазақ хандығын тарпа бас салып жойып жіберуге сұқтанды. Оншақты жыл айналасында батыс Жетісу өңіріне екі жүз мың жан саны бар көшпелі тайпалардың жиналуы кең өріс, қоныс керек етті. Ал көшпелі елдің отырықшы-егіншілігі көркейген аудандармен, әсіресе қолөнері мен саудасы дамыған экономикалық орталық - Сырдария жағалауындағы қалалармен сауда-саттық қарым-қатынастарына қолайлы жағдай жасау халық тұрмысындағы маңызды мәселеге айналды. Бұл қарым-қатынастың оңалуына тек көшпелі халықтар ғана емес, отырықшы аймақтардағы егіншілік өнімдерін өткізіп, егіс көлігін алуды аңсаған егіншілер де, қолөнер өнімдерін өткізіп, шикізат (жүн, тері, т.б.) алуды аңсаған қолөнершілер де, сауда тауарын өткізіп пайда табуға саудагерлер де мүдделі болды. Сырдария бойындағы қалалар мен Дешті-Қыпшақ даласы үшін күресте қазақ хандығының басты бәсекелесі және ата жауы Әбілхайыр хан еді. Қазақ хандығы Әбілхайырға қарсы күресу үшін ең алдымен Моғолстан мемлекетімен тату көршілік одақ ойрат жоңғарларының тайшасы Амасанжының Моғолстанға шабуыл жасауынан және Әбілхайыр ханның Жетісудағы қазақ хандығына шабуыл жасауынан тізе қоса отырып қорғануды мақсат етті. 1468 жылы қыста Әбілхайыр хан қазақ хандығын қиратпақ болып, Жетісуға жорыққа аттанды, бірақ сапары сәтсіз болып, жорық жолында қаза тапты. Әбілхайырдың қаза болуы қазақ хандығының нығаюына және көлемінің кеңеюіне үлкен орай тудырды. Әбілхайыр өлгеннен соң оның елінде қиян-кескі қырқыс басталып, хандық ыдырай бастады. Өзбек ұлысының шаңырағы шайқалды, ірі шиеленістер басталды. Оның үлкен бөлігі Керей хан мен Жәнібек ханға көшіп кетті. Мұндай тиімді жағдайды дер кезінде пайдаланған қазақ хандары Керей мен Әз Жәнібек бұдан он екі жыл бұрын өздері ауып кеткен ата қонысы Дешті-Қыпшаққа қайта оралды. Керей хан есімі тарихи деректерде соңғы рет 1472-1473 жылдары Сырдария жағасындағы қалалар үшін Моғолстан ханы Жүністің ордасына Бұрыш сұлтанның шабуыл жасаған кездерінде айтылады. Тарихи материалдарда Керей ханның хандық билікті ұлы Бұрындыққа бергені туралы, Керей ханның өзбек ұлысын басқарған кезеңі, оның тағдыры қай уақытта, қандай жағдайларда қаза болғаны туралы нақты мәліметтер көрсетілмеген. Керей хан 1472-1473 жылдардағы оқиғалардан кейін қайтыс болған деп есептеледі. Оның үш баласы болған. Олардың ішінде 30 жылдан астам Қазақ хандығын билеген Бұрындық ханнан соң тақ түпкілікті Жәнібек ханның ұрпақтарына өткен. Керей ханның екі ұлы туралы мәліметтер жоқ. Дереккөзі: Қазақстан ұлттық энциклопедиясы 4 том

 Как вам в Казахстане ?

                                     
 
               
 
                                             Как вам в Казахстане !