КАРИМ МЫНБАЕВ - УЛТЫМЫЗДАН ШЫККАН ТУНГЫШ АКАДЕМИК!
КАРИМ МЫНБАЕВ - Елимизде аграрлык гылымнын негизин калаушы, ултымыздан шыккан тунгыш биология гылымдарынын докторы, Букилодактык ауыл шаруашылыгы гылым академиясынын (ВАСХНИЛ) академиги, онын Казак болимшесин уйымдастырушы ари тунгыш торагасы, Казак КСР Жогаргы Кенесинин депутаты, республика Мемлекеттик жоспарлау комитетинин биринши орынбасары…
Карим Мынбаев 1906 жылы 16 тамызда Караганды облысынын Нура ониринде дуниеге келген. 1928 жылы Ташкент каласындагы Орта Азия макта жане су шаруашылыгы политехникалык институтынын жана техникалык дакылдар факультетине тусип, оны 1932 жылы уздик битирип шыгады. Содан кейин Маскеудеги «Котапин» атындагы мата фабрикасынын аспирантурасына туседи. Кейиннен Ауыл шаруашылыгы комиссариаты шешимимен, окуын узип, Грузиядагы Кавказ тажирибе стансасында гылыми жумыстар жургизеди. Бирак ол жерде онша коп истемейди. Артынша укиметтин жас мамандарды елдерине кайтарсын деген каулысына сайкес Алматыга оралады.
Ол кезенде кенестик ондирис каркындап орлеу устинде болатын. Химиялык жолмен синтетикалык каучук алу онша дамымаган кезде аскери-стратегиялык материал ретинде оган деген кажеттилик кун санап арткан. Соган байланысты Карим жастык гумырын осы саланын калыптасып, оркен жаюына арнайды. Ози туып оскен Орталык Казакстанннын усак кыратты ониринде оспейтин шоп болмайтын. Резина жасаудын негизги шикизаты осы коксагыз болгандыктан, онын табигаттагы жабайы турлерин Онтустик Казакстаннын тау етектеринен тауып, гылыми-тажирибе жумыстарын бастаган. Арнайы шаруашылыктар курып, зерттеулер жургизип, коксагыздын мол онимди, мадени турлерин шыгарып, осиру технологиясын жасау исине басшылык етеди. Сонын натижесинде, Казакстан Одак бойынша сол жылдарда резина шикизатын шыгаруда жетекши орындарга ие болган екен...
К.Мынбаевтын осы саладагы ашкан гылыми жаналыктары,
енбеккорлык, изденушилик ерекшеликтери гылыми ортада жогары багаланып, институт басшылыгы оны аз уакыттын ишинде катардагы кызметкерден болим менгерушиси дарежесине дейин котереди. Каримнин бул жерде гылыми жумыстарын одан ари карай жалгастыруына Улы Отан согысынын басталуы богет жасайды. Ел басына тускен осынау ауыр шактарда ол Ленинградты коргаушы халык жасагы катарында болады. Артынша аскерге алынып, Омбыда арнайы дайындыктан отеди. Дегенмен, согыска
кажетти ушак, автомашина секилди жане резина пайдаланатын баска да осыган уксас техникалык куралдардын коптеп шыгарылуы каучукке деген суранысты еселей арттырады. Соган байланысты онын жасау тасилдерин жаксы билетин Карим Мынбаев шугыл турде аскерден босатылып, елге кайтарылады….
Сол туста елимиздин ауыл шаруашылыгын гылыми негизде кайта куру ушин бир гылыми орталык курып, оларда ар сала бойынша гылыми-зерттеулер институттарын ашу кажеттилиги туындайды. Сондыктан согыстын кауырт кезенине, елдеги киыншылык пен тапшылыкка карамай 1944 жылы Букилодактык ауыл шаруашылыгы гылым академиясынын Казак филиалы ашылып, онын президиумынын тунгыш торагасы болып К.Мынбаев тагайындалады…
К.Мынбаевтын кажырлы енбеги, искерлиги, улкен абыройынын аркасында казакстандык филиал карамагында аз уакыттын ишинде 4 гылыми-зерттеу институты, 8 тажирибе стансасы, 13 тажирибе аланы уйымдастырылып, гылыми такырыптык зерттеу жумыстары жургизилди. Кейиннен заман жаксара келе ауыл шаруашылыгынын ар салалары бойынша, артурли табиги-климаттык аймактарда жанадан институттар катары осип, жемисти жумыстар куни бугинге дейин жалгасуда…
Мал шаруашылыгы институты жергиликти малдардын тукымдарын асылдандырып, онимин жогарылату ушин шетелдик мол онимди мал тукымдарымен шагылыстырып, алынган будандардын осип-ону касиеттерин арттыруда, оларды дурыс азыктандыру, багу, куту технологиясын жасау багытында гылыми жумыстар жургизди. Мал турлери бойынша жургизилетин зерттеулерди терендету максатында бул институттан оз алдарына гылыми-зерттеу институттары болинип шыкты. Осындай жумыстардын барысында жанадан мол онимди мал тукымдары шыгарылды.
Егин шаруашылыгын дамытуда кара топыракты, ылгалды Солтустик Казакстаннын бес облысы ониринде Карим Мынбаев 1948 жылы Кызылжар каласында ВАСХНИЛ-дин Казак филиалынын кошпели сессиясын откизеди. Онда ози «Ауыл шаруашылыгы дакылдарынын селекциясы мен тукым шаруашылыгынын агробиологиялык негиздери» деген такырыпта баяндама жасайды. Биздин ойымызша, елимизде тын жане тынайган жерлерди игерудин алгашкы гылыми негиздери осы кезден бастап калана бастаган секилди. Ойткени, Какен сол онирдеги Шортанды астык шаруашылыгы тажирибе стансасынын жумыс багытын, колемин зерделеп, зерттеулерди кайта карап, тиисинше тузетулер енгизип, жана багыттар белгилеген екен…
Ерте уакыттарда Арка журты малдарына кыскы мал азыгын дайындай алмайтындыктан, оларды Бетпакдала аркылы куздин жауын-шашыны кезинде Шу, Мойынкум онирине айдап апарып кыстатып, коктемдеги кар суымен жазгы жайлауга оралту ежелден калыптаскан тиршилик дастури болатын. Осы ари-бери кошуде, кейде ауа райынын бузылу салдарынан, жолда мал коп шыгынга ушырайтын. Карим Мынбаев туган елинин патриоты, шынайы галым ретинде халкын осы сан гасырлык азаптан куткару исине коп ман береди. Аталган жайттердин алдын алу жане кун кози жеткиликти тусетин, ауа райы онша катал емес онирди халык игилигине жарату ушин, осы проблеманы жане онын шешимдерин жан-жакты зерттеуди кажет деп табады. Бул жумысты алгаш рет ози бастап, ар турли мамандардан туратын экспедиция уйымдастырып, аймактын осимдиктер алемин, ашык су коздерин, мерзимдик азыктык корларын зерттеп, сонынан 1948 жылы «Бетпакдала шоли» атты монографиясын жазады…
Иа, Карим Мынбаев туган елинин патриоты бола билди. Букилодактык ауыл шаруашылыгы гылым академиясы Казак филиалын ол баскарган жылдары буган мекемелердеги жогары лауазымдагы адамдардын 80% жергиликти улт окилдеринен турды.
Карим Мынбаев 1948 жылы 30 кыркуйекте, Маскеуге иссапармен бара жаткан жолда ушак апатынан кенеттен кайтыс болды. Онда агамыздын узенгилес сериктери, сол кездеги ауыл шаруашылыгы саласындагы билгир маман гылымдар: Кылыш Бабаев, Сапар Нугыманов, Хасен Наурызбаев жане Солодников бирге коз жумды... Сойтип, халкымыз аяулы азаматы, ултынын жанашыры, камкоршысы, желдин отинде, суыктын бетинде турган кимасынан айырылган. Сонгы сапар, бакилыкка елимен бирге казак зиялылары, кара тутып кайгырып, биринен сон бири зират басында егиле сойлеп, шыгарып салады. Академик Каныш Сатбаев агамыздын: «Карим, сен жас кетип барасын. Сенин олимин биз ушин де, ел ушин де ауыр каза. Мезгилсиз кеттин-ау, Карим! Жолдастар, Каримдей адам омирге жуз жылда бир-ак келеди» – деп камыга козин суртип, минберден суры кашып тускени Гулбахрам Сериккызы Мынбаеванын «Агам есиме туссе кеудемди оксик кысады…» атты естелигинде жазылган…
Карим Мынбаев кыска гумырында 200-ден аса гылыми макалалармен еки китап жазып калдырган. Галымнын омирлик косагы Милица Васильевнадан тараган балалары Жапар – профессор, инженер-электрик, Гулнар – геолог, Алла – физик, ал кенжеси Темир Алматыда симфониялык оркестрде дирижерлик еткен. Кейин олар шет елге коныс аударды.
Казак зиялылары оздеринин естеликтери аркылы Какеннин сегиз кырлы бир сырлы жан екенин бизге жеткизе билди. Ол улттык онерди суйген, кадирлеген жане журген ортасында унеми уагыздаган, исимен корсеткен адам болган. Ози де жаксы домбырашы, анши, аншы жане казак тарихын, адебиетин, мадениетин жетик билген жан еди. Осыншама каситетти бойына синирген тулганын Казакстан ауыл шаруашылыгы гылымынан синирген енбегин биздин ойымызша мынадай бир ауыз тужырыммен туйиндеп айтуга болады. Академик Каныш Сатбаев елимизге жер асты казынасынын алгашкы килтин устатып кетсе, жер бети байлыгын гылыми негизде игерудин иргетасын Карим
Мынбаев калады. Сондыктан оны казак ауыл шаруашылыгы гылымынын атасы деп айтуга болады. Небари 20 жылдын ишинде (1928-1948) мектеп окушысынан одактык дарежедеги академикке айналуы, елимизде ауыл шаруашылыгы гылымынын негизин калаган айтулы галым денгейине дейин котерилуи осынын жаркын мысалы.
Еламан ШАХАНОВ, Караганды Осимдик шаруашылыгы жане селекция гылыми-зерттеу институтынын директоры, биология гылымдарынын докторы, академик.
Игорь НЕЧАЕВ, ауыл шаруашылыгы гылымдарынын докторы, академик.
http://www.egemen.kz/2011/0...
Карим Мынбаев 1906 жылы 16 тамызда Караганды облысынын Нура ониринде дуниеге келген. 1928 жылы Ташкент каласындагы Орта Азия макта жане су шаруашылыгы политехникалык институтынын жана техникалык дакылдар факультетине тусип, оны 1932 жылы уздик битирип шыгады. Содан кейин Маскеудеги «Котапин» атындагы мата фабрикасынын аспирантурасына туседи. Кейиннен Ауыл шаруашылыгы комиссариаты шешимимен, окуын узип, Грузиядагы Кавказ тажирибе стансасында гылыми жумыстар жургизеди. Бирак ол жерде онша коп истемейди. Артынша укиметтин жас мамандарды елдерине кайтарсын деген каулысына сайкес Алматыга оралады.
Ол кезенде кенестик ондирис каркындап орлеу устинде болатын. Химиялык жолмен синтетикалык каучук алу онша дамымаган кезде аскери-стратегиялык материал ретинде оган деген кажеттилик кун санап арткан. Соган байланысты Карим жастык гумырын осы саланын калыптасып, оркен жаюына арнайды. Ози туып оскен Орталык Казакстанннын усак кыратты ониринде оспейтин шоп болмайтын. Резина жасаудын негизги шикизаты осы коксагыз болгандыктан, онын табигаттагы жабайы турлерин Онтустик Казакстаннын тау етектеринен тауып, гылыми-тажирибе жумыстарын бастаган. Арнайы шаруашылыктар курып, зерттеулер жургизип, коксагыздын мол онимди, мадени турлерин шыгарып, осиру технологиясын жасау исине басшылык етеди. Сонын натижесинде, Казакстан Одак бойынша сол жылдарда резина шикизатын шыгаруда жетекши орындарга ие болган екен...
К.Мынбаевтын осы саладагы ашкан гылыми жаналыктары,
енбеккорлык, изденушилик ерекшеликтери гылыми ортада жогары багаланып, институт басшылыгы оны аз уакыттын ишинде катардагы кызметкерден болим менгерушиси дарежесине дейин котереди. Каримнин бул жерде гылыми жумыстарын одан ари карай жалгастыруына Улы Отан согысынын басталуы богет жасайды. Ел басына тускен осынау ауыр шактарда ол Ленинградты коргаушы халык жасагы катарында болады. Артынша аскерге алынып, Омбыда арнайы дайындыктан отеди. Дегенмен, согыска
кажетти ушак, автомашина секилди жане резина пайдаланатын баска да осыган уксас техникалык куралдардын коптеп шыгарылуы каучукке деген суранысты еселей арттырады. Соган байланысты онын жасау тасилдерин жаксы билетин Карим Мынбаев шугыл турде аскерден босатылып, елге кайтарылады….
Сол туста елимиздин ауыл шаруашылыгын гылыми негизде кайта куру ушин бир гылыми орталык курып, оларда ар сала бойынша гылыми-зерттеулер институттарын ашу кажеттилиги туындайды. Сондыктан согыстын кауырт кезенине, елдеги киыншылык пен тапшылыкка карамай 1944 жылы Букилодактык ауыл шаруашылыгы гылым академиясынын Казак филиалы ашылып, онын президиумынын тунгыш торагасы болып К.Мынбаев тагайындалады…
К.Мынбаевтын кажырлы енбеги, искерлиги, улкен абыройынын аркасында казакстандык филиал карамагында аз уакыттын ишинде 4 гылыми-зерттеу институты, 8 тажирибе стансасы, 13 тажирибе аланы уйымдастырылып, гылыми такырыптык зерттеу жумыстары жургизилди. Кейиннен заман жаксара келе ауыл шаруашылыгынын ар салалары бойынша, артурли табиги-климаттык аймактарда жанадан институттар катары осип, жемисти жумыстар куни бугинге дейин жалгасуда…
Мал шаруашылыгы институты жергиликти малдардын тукымдарын асылдандырып, онимин жогарылату ушин шетелдик мол онимди мал тукымдарымен шагылыстырып, алынган будандардын осип-ону касиеттерин арттыруда, оларды дурыс азыктандыру, багу, куту технологиясын жасау багытында гылыми жумыстар жургизди. Мал турлери бойынша жургизилетин зерттеулерди терендету максатында бул институттан оз алдарына гылыми-зерттеу институттары болинип шыкты. Осындай жумыстардын барысында жанадан мол онимди мал тукымдары шыгарылды.
Егин шаруашылыгын дамытуда кара топыракты, ылгалды Солтустик Казакстаннын бес облысы ониринде Карим Мынбаев 1948 жылы Кызылжар каласында ВАСХНИЛ-дин Казак филиалынын кошпели сессиясын откизеди. Онда ози «Ауыл шаруашылыгы дакылдарынын селекциясы мен тукым шаруашылыгынын агробиологиялык негиздери» деген такырыпта баяндама жасайды. Биздин ойымызша, елимизде тын жане тынайган жерлерди игерудин алгашкы гылыми негиздери осы кезден бастап калана бастаган секилди. Ойткени, Какен сол онирдеги Шортанды астык шаруашылыгы тажирибе стансасынын жумыс багытын, колемин зерделеп, зерттеулерди кайта карап, тиисинше тузетулер енгизип, жана багыттар белгилеген екен…
Ерте уакыттарда Арка журты малдарына кыскы мал азыгын дайындай алмайтындыктан, оларды Бетпакдала аркылы куздин жауын-шашыны кезинде Шу, Мойынкум онирине айдап апарып кыстатып, коктемдеги кар суымен жазгы жайлауга оралту ежелден калыптаскан тиршилик дастури болатын. Осы ари-бери кошуде, кейде ауа райынын бузылу салдарынан, жолда мал коп шыгынга ушырайтын. Карим Мынбаев туган елинин патриоты, шынайы галым ретинде халкын осы сан гасырлык азаптан куткару исине коп ман береди. Аталган жайттердин алдын алу жане кун кози жеткиликти тусетин, ауа райы онша катал емес онирди халык игилигине жарату ушин, осы проблеманы жане онын шешимдерин жан-жакты зерттеуди кажет деп табады. Бул жумысты алгаш рет ози бастап, ар турли мамандардан туратын экспедиция уйымдастырып, аймактын осимдиктер алемин, ашык су коздерин, мерзимдик азыктык корларын зерттеп, сонынан 1948 жылы «Бетпакдала шоли» атты монографиясын жазады…
Иа, Карим Мынбаев туган елинин патриоты бола билди. Букилодактык ауыл шаруашылыгы гылым академиясы Казак филиалын ол баскарган жылдары буган мекемелердеги жогары лауазымдагы адамдардын 80% жергиликти улт окилдеринен турды.
Карим Мынбаев 1948 жылы 30 кыркуйекте, Маскеуге иссапармен бара жаткан жолда ушак апатынан кенеттен кайтыс болды. Онда агамыздын узенгилес сериктери, сол кездеги ауыл шаруашылыгы саласындагы билгир маман гылымдар: Кылыш Бабаев, Сапар Нугыманов, Хасен Наурызбаев жане Солодников бирге коз жумды... Сойтип, халкымыз аяулы азаматы, ултынын жанашыры, камкоршысы, желдин отинде, суыктын бетинде турган кимасынан айырылган. Сонгы сапар, бакилыкка елимен бирге казак зиялылары, кара тутып кайгырып, биринен сон бири зират басында егиле сойлеп, шыгарып салады. Академик Каныш Сатбаев агамыздын: «Карим, сен жас кетип барасын. Сенин олимин биз ушин де, ел ушин де ауыр каза. Мезгилсиз кеттин-ау, Карим! Жолдастар, Каримдей адам омирге жуз жылда бир-ак келеди» – деп камыга козин суртип, минберден суры кашып тускени Гулбахрам Сериккызы Мынбаеванын «Агам есиме туссе кеудемди оксик кысады…» атты естелигинде жазылган…
Карим Мынбаев кыска гумырында 200-ден аса гылыми макалалармен еки китап жазып калдырган. Галымнын омирлик косагы Милица Васильевнадан тараган балалары Жапар – профессор, инженер-электрик, Гулнар – геолог, Алла – физик, ал кенжеси Темир Алматыда симфониялык оркестрде дирижерлик еткен. Кейин олар шет елге коныс аударды.
Казак зиялылары оздеринин естеликтери аркылы Какеннин сегиз кырлы бир сырлы жан екенин бизге жеткизе билди. Ол улттык онерди суйген, кадирлеген жане журген ортасында унеми уагыздаган, исимен корсеткен адам болган. Ози де жаксы домбырашы, анши, аншы жане казак тарихын, адебиетин, мадениетин жетик билген жан еди. Осыншама каситетти бойына синирген тулганын Казакстан ауыл шаруашылыгы гылымынан синирген енбегин биздин ойымызша мынадай бир ауыз тужырыммен туйиндеп айтуга болады. Академик Каныш Сатбаев елимизге жер асты казынасынын алгашкы килтин устатып кетсе, жер бети байлыгын гылыми негизде игерудин иргетасын Карим
Мынбаев калады. Сондыктан оны казак ауыл шаруашылыгы гылымынын атасы деп айтуга болады. Небари 20 жылдын ишинде (1928-1948) мектеп окушысынан одактык дарежедеги академикке айналуы, елимизде ауыл шаруашылыгы гылымынын негизин калаган айтулы галым денгейине дейин котерилуи осынын жаркын мысалы.
Еламан ШАХАНОВ, Караганды Осимдик шаруашылыгы жане селекция гылыми-зерттеу институтынын директоры, биология гылымдарынын докторы, академик.
Игорь НЕЧАЕВ, ауыл шаруашылыгы гылымдарынын докторы, академик.
http://www.egemen.kz/2011/0...
АКАДЕМИК КАРИМ МЫНБАЕВ
Карим Мынбаев (1906-1948) - казахский советский учёный-селекционер, доктор биологических наук (1944), член-корреспондент АН Казахской ССР (1946). Отец дирижёра Тимура Мынбаева.В 1932 году Карим Мынбаев окончил Среднеазиатский хлопко-ирригационный институт. В 1932 - 1933 годах работал доцентом Казахского сельско-хозяйственного института, старшим научным сотрудником Алма-Атинской селекционной станции, в 1934 - 1936 годах - директором 2-го каучукового промхоза. В 1936 - 1939 годах являлся аспирантом Всесоюзного институтарастениеводства в Ленинграде, в 1940 году работал заведующим каучуково-растениеводческого отдела этого института.
http://www.people.su/77913
Без заголовка
Здравствуйте! Дорогие земляки! Очень рада что вы открыли этот блог! Благодаря которому я нашла своих одноклассников! Очень печально что школьные годы не вернуть назад! Люблю Ивановку потому что здесь я выросла !
настроение: Веселое
В этой группе, возможно, есть записи, доступные только её участникам.
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
