Откройте свой Мир!

Кімге кінә тағарсың, бірақ, дәл қазіргі уақытта қазақ қызының қадірі кетіп болды десем, көпшілік қарсы уәж айта қоймас. Әлбетте, кінәліні іздеу де біздің құзыретімізге жатпайды. Жанымыз ашып, жүрегіміз күйзелгесін айтамыз. Мыңдаған ана жатырында жатқан шақалақты дүние есігін аштырмастан, өлтіріп жатырмыз! Ащы да болса шындық сол, қазақтың санын көбейтеміз деп жүргенде, жасанды түсік жасату қазір әбден «дәстүрге» еніп болды. Басқаны айтпағанда, Атырау облысында мыңдаған түсік жасатады екен жылына! Мыңдаған! Оңармыз бұдан кейін...
Қоғам дейміз, заман дерміз, әйтеуір, тек қана статистикалық мәліметтерге сүйенсек, есі дұрыс адамның үрейі ұшады. Атырау облыстық денсаулық сақтау басқармасының бізге берген мәліметі бойынша, облысымызда заңды түрде түсік жасатқан бойжеткендердің саны жылдан-жылға төмендегені байқалады. Мысалы, 2013 жылы жалпы заңды түрде түсік жасатқандардың саны 2138 болса, өткен жылы олардың саны – 1591-ді құрапты. Бұның ішінде 15 жасқа дейін түсік жасатқаны -1 еу болса, 15 пен 18 жас аралығындағы бойжеткендер саны– 34. Сол сияқты осы жас аралығындағы қыз балалардың жүкті болып, аман-есен босанғандары – 280 болса, оның 28-і ауыл тұрғындары.
Бірде Республикалық басылымдардың біріне берген сұхбатында Саламатты өмір салтын қалыптастыру проблемалары жөніндегі ұлттық орталықтың бас директоры Шолпан Қаржаубаева төмендегідей мәлімедеме жасап еді:
- Қазақстандық қыздардың 70 пайызы некеге дейін жыныстық қатынас жасайтын көрінеді. Ал 60 пайызы некесіз бала туады. Олардың басым бөлігі студенттер екен. Республика бойынша жалпы алғанда жыл сайын мектеп оқушылары мен студенттердің арасынан 10 мың қыз дәрігерлердің көмегімен түсік тастайды. Бұл көрсеткіштің өзі олардың толық саны емес. «Біз жыныстық қатынас арқылы немесе аборт жасағанда инфекция таралуының төмендегені туралы статистиканы келтіргенде ресми тіркеу негізінде айтамыз. Ал шын мәнінде жасөспірім жекеменшік клиникаға барып қаралуы мүмкін. Онда ол біздегі жалпы базаға тіркелмейді». Түсік тастау арқылы жүктілікті тоқтатқан әйелдердің 30 пайызы онкологиялық немесе гинекологиялық ауруларға шалдықса, бұл жас қыздар арасында 2,5 есеге жиі болады екен, – деді. Бұған не дейміз?
Расында бізде жасанды түсік жасау дәрігерлердің кеңесі бойын-ша анаға қауіп төндіргенде, не анасы керек емес деп тапқан жағдайда жасала береді. Өйткені, әйелдің өз еркімен түсікті жасауына біздің елде еш кедергі жоқ. Осы жерде Атырау қаласында қаптаған гинекологиялық орталықтар немен айналысады деген ойға қалатынымыз шындық. Әрине, барлығы бірдей жасанды түсік жасатумен айналыспайтын да шығар. Бірақ, жоғарыда ресми айтылған мәлімдемені де ешкім жоққа шығарып отырған жоқ қой! Оның үстіне, Атырау облысындағы жағдайға қатысты ресми берілген жауап та бұны теріске шығарғандай.
Мысалы, «Жалпы жасанды түсік жасауға облысымызда қандай мекемелердің құқығы бар? Заңсыз жасанды түсік жасағандар жауапкершілікке тартыла ма?» деген сауалды Атырау облыстық денсаулық сақтау басқармасы басшысының орынбасары Дина Камеловаға қойып көрдік.
- Жасанды түсік тек қана мемлекеттік емдеу-сауықтыру ұйымдарында жасалады, яғни облыстық аурухана, облыстық, қалалық перзентхана және аудандық перзентхана бөлімінде. Жеке клиникаларда маман, жансақтау бөлімі және лицензиялары болса ғана рұқсат беріледі. Кішігірім жеке қабылдау кабинеттерінде жасанды түсік жасауға болмайды, ол заңсыз болып табылады.
-Жекеменшіктегі гинекологиялық емханалардың жұмысын кім қадағалайды?
- Жекеменшік гинекологтардың қабылдау кабинеттерін тексеруге құқығымыз жоқ. Егер шағым болған жағдайда (Заңға сәйкес) тексеруді
ҚР ДСж.ӘДМ-і медициналық және фармацевтикалық қызметті бақылау комитеті жүргізуге құқылы, - дейді ол.
Қағаз жүзінде нақты солай екені рас болар. Енді мына жәйтқа назар аударып көрейік. Қазір қаладағы орта арнаулы оқу орындары болып келетін колледж-лицейлердің оқушылары негізінен ауылдан келген қыз балалар. Ағайын- туысқандарының пәтерін сағалап жүрген санаулыларын айтпағанда, көпшілігі өзі секілді құрбыларымен бірігіп пәтер жалдайды. Ана сезімі әлі толығымен қалыптаса қоймаған, 15-18 жас аралығындағы қаракөз қыздарымыздың абыройын төгіп, жасанды түсік жасатып жүргендері, теріс ықпалды діни жолдарға ілігіп кетіп жүргендері осы ауылдан келген студент қыздардың арасында қанша екенін нақты ешкім айтып бере алмас. Бұл аз десеңіз, енді жыныстық қатынас арқылы жұғатын аурулардың да саны мүлдем азаймай отыр. Қайтадан ресми лауазым иесімен болған сұхбатқа берейік кезекті:
- Бүгінгі таңдағы жыныстық қатынас арқылы жұғатын аурулардың да саны күрт өсті деген қауесет бар. Бүгінде тіркеуде тұрған жыныстық жұқпалы ауруларға шалдыққан сырқаттардың саны қанша? Бұл жерде кәмелетке жасы толмағандардың саны ше?
- Өкінішке орай жыныстық жолмен берілетін жұқпалар саны азаймай келеді. Яғни 2013 жылдың қорытындысы бойынша облыста жыныстық жолмен ауырғандар саны 840 болса, 2014 жылы -1114. Кәмелет жасына дейінгілер арасында 1-2 жағдай ғана. Ер бала немесе қыз бала жыныстық қатынасты ерте бастаса, жыныстық жолмен берілетін жұқпалар саны және түрлері көбейе береді. Бұл жағдай қыз бала тұрмысқа шыққанда да жүктілік қиындауы мүмкін. Яғни, ұрықтын дамуы нашарлап тоқтап қалуы, түсікке әкелуі, іштен туа біткен ақаулар т.б. Осы жерде «Денсаулық немесе дені сау ұрпақ керек пе, әлде денсаулығының нашарлауына жол бере бермек пе?» деген сауал туады. Сондықтан жасөспірімдердің өз саулығына, тіпті осындай жағдайда өмірге келетін сәбилерінің өміріне бей-жай қарамауын сұраймыз, - дейді Дина Камелова.
Біз сөзге тартқан, қаладағы орта арнаулы оқу орнының студенті 20 жастағы Әйгерім Аманжолова (есімі өзгертілді) жасанды түсікке жүгінетін замандастарын жиі кездестіретінін жасырмады.
- Жатақханадағы қыздардың көбі жігіттерге алданып жатады. Жасанды түсік жасатқандарды айтпағанда, кейбірінің ата-анасы мәжбүрлегесін сол жігітке тұрмысқа шығады да, балалы болғасын кейін ажырасып кетеді. Осындай көптеген жағдайларға куә болдым, - дейді ол.
Алданып қалған армандар да бар шығар араларында, арбалып қалған арулар да жоқ емес ішінде. Бірақ, осы оқу орнына келерде, ата- анасынан ұзаққа, шалғай жерге барарда тәлім-тәрбие мен арнайы маман кеңестері болмағасын, от басып, опынып жататыны кәміл бойжеткендердің. Маман демекші, бір кезек психологтың да сөзін тыңдап көрген абзал болар. Айталық, біз тілдескен кейбір психологтар болса «Қыз балалардың мұндай әрекетке баруы – олардың ана болуға дайын еместігін сезініп, шарасыз күйге түсетіндігінен. Мұндай жағдай көбіне жасөспірімдердің бақылаусыз қалуынан орын алады», – дейді. Жасыратыны жоқ, лауазымды қызметтегі ата-аналардың өздері де балаға отбасы, ошақ қасында берілетін тәрбиеге қажетті деңгейде көңіл бөлмейді. Олар тәлімнен гөрі, перзенттерінің материалдық жағдайын дұрыстап беруді ойлайды.
Тілші түйіні:
Міне, басты гәп қайда?! «Қатарынан кем қылмайыншы» деп, үлде мен бүлдеге орағанды, тіршілік тауқыметіне тарықтырмай өсіргенді ғана адам қатарына қостым деп білетін қателігі, ақыр айналғанда ең алдыменен, перзенттерінің өзіне ащы таяқ болып тиеді екен. Отбасы бақытын, аналық шаттықты жете түсінбеген аруларымыз аһ ұрып, опық жеп жатады. Үйде қыз қадірін, жұптық өмір киесін ұғынбаса, далаға кеткенде, соның қадірін жете түсінбейді. Ал, өз қадірін білмеген, тазалық пен пәктіктің қасиетін ұғынбаған бойжеткенге жел қуып, ақыл тоқтатпаған жігітсымағың да ойына келгенін оңай жасап кетері де кәдік. Ал, қоғам болса, ең алдыменен мемлекеттік деңгейде отбасылық институттың мәртебесін көтеруге атсалысса ғана, жоғарыдаға мәліметтердің деңгейі төмендер ме еді, қайтер еді? Сөйтсең ғана, өз қадірі кеткен қызыңның құрметін қайтадан қалпына келтіруге болатын шығар ма еді, қазағым? Уақыт тапшы, құрудың аз-ақ алдында қалғандаймыз ғой...

түрік жігіттері Қазақ қыздарына неге құмар?


Құрбымның үйінде қыздар жиналып туған күнін атап отырғанбыз. Студент кездегі жастық шақтарды еске алып отырып, Қымбат деген курстас қызымыз есімізге түсті. "Осы Қымбат қайда?" деген сұраққа әркім өз білгендерін айтып жатты. Бір қыз: "Ол қаланың бір жігітіне тұрмысқа шыққан" десе, біреуі: "Ол қалалық жігіттен ажырасып Алматыға кетіпті" деді. Сая есімді құрбымыз Қымбат туралы білері мол екен. "Мен былтыр фейсбуктен Қымбатты тауып алдым. Мен емес негізі ол мені тауыпты. Тегі өзгерген екен, сондықтан көбіміз интернеттен оны таба бермейміз. Қымбатпен әлі де хат жазысып тұрамыз. Түркияда екен. Көп суреттерін жіберді. Хамле деген печенье шығаратын қалада тұрады. Күйеуі бир фирмада электрик. Қарағандыдан күйеуімен ажырасқан соң, бір баласымен Алматыға кетіпті. Сол жақта барахолкада сауда сатыпты. Сөйтіп жүргенде бір түріктің жігітімен танысып, сол жігітке тұрмысқа шығып, баласымен Түркияға кетіп қалыпты. Қазір екі ұлы бар екен. Түркиядағы өмірі ұнайтын сияқты. Қазақстанға келгісі жоқ. Тіпті маған "түрік жігіттеріне күйеуге шыққың келе ме? Қазақтың қыздарын алғысы келетін түрік жігіттері көп",- деп, суреттерін де салыпты" деп Қымбат туралы бар мәліметті жайып салды.

Көбіміз тұрмысқа шықпаған қыздар болғандықтан, түрік жігіттері деген тақырыпта әңгімені өрбітіп жібердік. Көкейімізде бір сұрақ: Неге осы қыздар түрік жігіттеріне күйеуге шығады? Түрік жігіттері неге қазақ қыздарына әуес? Барлық түрік жігіттеріне шыққан қыздар бақытты ма?

Менің ауылдас қызым түрік лицейінде сабақ беріп жүріп, өзінен төрт жас кіші түрік жігітіне тұрмысқа шыққан. Ауылдасым жас кезінде біраз ауылды шулатқан қыз еді, қазір мүлдем танымастай өзгерді. Қыздың ата-анасы басында қарсы болғанымен, қазір үйренген сияқты. Намаз оқиды, ұзын көйлек киеді. Түрікшеге судай. Бес баласы бар. Қазақстанда тұрады. Күйеуі ұстаздық қызметін тастап, Қазақстан мен Түркия ортасында саудамен айналысады. Ауылдасым жылына бір рет қайын жұртына барып тұрады. Жерлесім өз таңдауына риза сияқты.

Әсем деген құрбымның таныс қызы қыста Түркияға дем алуға барады. Өте әдемі қыз еді. Сол жақта он күн дем алып, жетінші күні бір түрік жігітпен жағажайда танысып, сол түрік жігіті сөз салыпты. Кейінен жігіт өзі іздеп келеді. Содан бастап менің құрбым, өз қаражатымен ай сайын Түркияға махабатына барып тұрды. Аяғында сол жігітке тиіп тыныш тапты. Басында екеуі екі жақта келіп-кетіп жүрді. Жігіт Түркияда, ал қыз босанғанша Қазақстанда болды. Ұл тапты. Кейінен жігіт Қазақстанға келді. Қазір де екеуі Қазақстанда тұрады. Түркияда ұсақ-түйек тірлікпен айналысқан жігіт әзірше қайын-жұртқа еркелеп, жұмыссыз. Бір қызығы менің таныс қызым түрікшеге судай. «Екі айда үйреніп алдым» дейді. Қызымыз бізге білдіргісі келмей ме әлде расымен бақытты ма, "өкінбеймін түрік жігітіне шыққаныма" дейді. Ал жігіт болса не қазақшасы не орысшасы дұрыс емес. Көбіне түрікше сөйлейді екен.

– Ал менің таныс қызымның жағдайы мүлдем мәз емес. Оқуын бітіріп, жұмыс істеп жүреді. Кезінде әкесі көзі тірісінде малын сатып әперген бір бөлмелі үйі бар еді. Сол кезде өзінен біраз жас үлкен бір түрік жігітімен танысады. Араларында махаббат. Сонымен екеуі үйленіп, отбасын құрады. Қыздың аяғы ауыр болып, дүниеге ұл бала келеді. Балалары бір жасқа келгенде, олар бизнес ашпақшы болып, түрік жігіттің айтуымен, таныс қызым үйін сатады. Ақшаны қалтаға салып екеуі Түркияға ұшады. Түркияға барып, сол жақта біраз болады. Сөйтіп жүргенде қыздың анасы қайтыс болып, қыз Қазақстанға қайтуға мәжбүр болады. Қыздың жалғыз шешесі ғана бар еді. Ол кісі ауылда тұратын. Баланы әкесіне тастап, қыз Өскеменге келеді. Анасының жетісін беріп, есін жиған қыз күйеуіне хабарласады. Күйеуі жақында келетіндіктерін, жұмыстарының бітпей жатқандығын айтады. Бір күні күйеуінің аяқ астынан инсульт алып, сал болып қалғандығын естиді. Енді қыз Түркияға бару үшін барып-қайтатын ақша керек. Қызға қол ұшын беретін ешкім жоқ. Не тұратын баспанасы жоқ, сатып жіберген. Сонымен сандалған қыздың есі шықты, баласын сағынып өліп жүр. Не істерін білмейді. Менің бар білетінім осы. Енді не болар екен, – деп сөзімізге қосылған Лаура құрбым.

Осылайша біраз әңгіме қызып, әр құрбым өздеріне таныс жағдай туралы айтып жатты. Сол кезде менің есіме бірге жұмыс істейтін қыздың әңгімесі, есіме түсті: «Менің көршім бар. Есімі - Жанна. Өте ерке қыз еді. Тәрбиесі де орысшалау. Сол Жанна былтыр Түркияға дем алуға барып, түрік жігітін тауып алыпты. Сол дем алатын орында әртүрлі ісшаралар өткізетін аниматор екен. Сол жігіт Жанна кеткенше біраз сыйлықтар әперіп, естен кетпес кештер өткізіп, қыдыртыпты (Өздеріне ғашық қылу үшін жасайтын айлалары болса керек). Қазақстанға келіп күні-түні жігітімен сөйлесіп, тіпті ай сайын Түркияға ұшып жүрді. Жолының бәрін өзі төлейді, қайтсін анасы саудадан тапқан-таянғанын сол Жаннаның жолына сап береді. Жанна өзі бірнеше рет барып келді. Бірақ сол Хасанның бір рет те іздеп келгенін көрген жоқпыз. Қашан сұрасаң "сезон уақыты, жұмыстан шыға алмайды" дейді. Бір күні Жанна машинасын сатып, Хасанға ақша жіберді. Сөйтсек, соңғы кезде Хасанның көңіл-күйі дұрыс болмапты. Себебін сұраса, інісі жаман аурға шалдығып, операциясына көп ақша керек екен. Содан Жанна машинасын сатып, сүйіктісінің інісін құтқару үшін, ақша жібереді. Ақыры, Хасан хабарсыз кеткен соң, Жанна қызымыз тағы іздеп іздеп барды. Бірақ Хасанды таба алмапты. Басқа жұмысқа ауысып кетіпті-мыс. Кім білсін?».

Осы оқиғаларды естіп, одан сайын түрік жігіттеріне ғашық болған қыздарды аяп кеттім. Тағы бір оқиға ойға еріксіз оралды. Арай есімді құрбы қызым бар еді. Ол Алматыда медициналық академияда оқыды. Біреудің жалғыз қызы. Ата-анасы ауқатты еді. Ата-анасы не кием не ішем дегізбеді. Сол Арай екінші курсқа келгенде өзімен бірге оқитын түрік жігітіне тұрмысқа шықты. Әке-шешесі қарсы болса да жалғыз қызының айтқанын істеді. Тойын жасап, қызын ұзатты. Тіпті Алматыдан бір бөлмелі пәтер де әперді. Сол "түрік" отбасын асырады. Екеуі де студент. Тапқан таянғандарын соларға берді. Балалы болды. Жігіт оқуын оқып, дипломын алған соң Түркияға кетіп қалды. Өзін жеті жыл асыраған отбасына "рахметі" сол болды. Қыз баласын құшақтап қала берді. Кейінен қыз екінші рет тұрмысқа шықты. Ал бірінші күйеуі сол күйі хабарсыз кетті, тіпті қызын да іздеген емес.

Сыныптасым Күлпаштың айтқан әңгімесі одан да қызық болып шықты. «Мен қыздармен екі бөлмелі пәтер жалдап тұрған едім. Көрші бөлмеге бір қыз көшіп келді. Есімі - Айлана. Астанада туған. Анасы ғана бар. Жағдайлары өте жақсы. Анасы мұнай компаниясында жұмыс істейді екен. Айлана екі жыл бұрын Астанаға жұмысқа келген бір түрік жігітімен сайт (Знакомства) арқылы танысып, соған күйеуге шыққан екен. Жігіт бір құрылыс компаниясында жұмыс істеген. Басында қыздың шешесімен бірге тұрған екеуі. Астанада Юсуфтың жұмысынан тапқан табысы керемет болмапты. Екеуін де анасы асыраған сияқты. Кейіннен Түркияға кеткен. Түркияда жігіт тұрмысы өте нашар екен. Жұмысы да жоқ. Кедейлік өмірден жалыққан бойжеткен Қазақстанға қайтып кетіпті. Ешқайда жұмыс істемейтін Айлананы Қазақстанға келгенде анасы асырады. "Жеке тұрып үйренгем" деп анасымен бірге тұрғысы келмеді. Бірақ үнемі скайппен Юсуфпен хабарласып, сөйлесіп жүретін. Сол таныс қызымнан мен түрікше "ашкым" деген сөзді үйрендім, яғни "жаным". Біраз уақыттан соң Юсуф "жұмыс таптым, жұмысқа шықтым" депті. Айлана қайтадан Түркияға кетіп қалды. Қазіргі өмірінен хабарсызбын.

Есіме біздің ауылда ертеректе бір қыз Түркияға барып оқуға сол жақта оқуын да аяқтамай бір автобус жүргізуші болып істейтін түрік жігітіне күйеуге тиіп, Түркияда қалып қойған екен. Сонда әжесі: "Осындай автобус жүргізуші өзіміздің ауылда да бар ғой, бұл жігіттің несі артық" деген әңгімесі есіме түсті.

Осындай әңгімеден соң Қазақстанда жұмысқа келіп, кеш батса іштері пысып, уақыт өткізудің амалын іздеп, күнде интернеттен "Как дела?", "Ты красивая" деп жазатын түрік жігіттерінен қорқа бастадым. Түркияға дем алуға барған қыздарымыздың түрік жігіттеріне ғашық "аурумен" ауырып қалатынын түсінбеймін. Әлде біз білмейтін бір құпия-сыры бар ма?

Автор: Альфия Маметқалиева, Астана

Мәңгүрттерге арнау
Сен қазақтілді немесе орыстілді қазақсың ба бәрібір, ҚР-дағы елдің 85 пайызының миы уланған, елес әлемде өмір сүріп жатыр. Өз Отанына жат. Көп қазақ мәңгүрт, ана тіліне салғырт қарайды. Француздар, ағылшындар, испандықтар, қытайлар, орыстар, т.б. өз тілдерін құрметтейді, өз тілдерінде сөйлейді, өз тілінде сөйлемейтінқазақ қана. Сондықтанда Қазахияда тұратын басқа этностар үшін қазақ ұлтының мүддесі керек емес. Қазақ үшін ұлттық идея, ең алдымен – Тілі, сосын барып басқасы. Тіл – іргетас іспетті. Кеңестер одағы кезінде бір маусымда орыстар Қазахиядағы 700 қазақ мектебін жауып тастаған. Олар алдымен арақ-шарап, спірт зауыттарын салды.Не үшін??? Мақсаты – бізді америкалықтар үндістерді құртып жібергендей, ұлт ретінде жойғысы келді. Қазақтар, өз ана тілдеріңді білмеуің жапондық цунами мен жерсілкіністерінен де миллион есе қауіпті. «Тілі жоқтың– ұлты жоқ» деген мақал бар. Тіл қолданыста болмаса, дамымайды, құрып бітеді. Оны тарих талай дәлелдеген. Мәңгүрттер, сендер кімсіңдер?Ұлттық ар-ұят қайда? «Алға Қазақстан» деп айғайлағаннан ештеңе өзгермейді.Екі жүз тілді білсеңде, ана тіліңде сөйлемесең, сен –надансың.

Сегодня я размышляю об опасностях создания генетически модифицированных организмов – ГМО.
На мой взгляд, это более чем страшное преступление человечества против…человечества.
Чем отличается генетически модифицированное растение от обычного? В его ДНК внедряют гены другого растения, либо живого организма. Таким образом происходит искусственное изменение ДНК растения в отличие от селекции, при которой генетические изменения качеств, их улучшение (повышение урожайности, устойчивости к погодным условиям и т. п.) происходят за счет естественного отбора, в результате которого выводятся новые сорта.

Хронология:
1972 год – зарождение генной инженерии. В лаборатории американского профессора Станфордского университета Пола Берга получена гибридная молекула ДНК, состоящая из фрагментов фаговой, бактериальной и вирусной ДНК.
1996 год - первое коммерческое использование генетически модифицированных (ГМ) растений.
1996-2000 годы - площадь посева трансгенных культур только в Америке увеличилась в 25 раз и достигла 44.2 млн. га.
К началу третьего тысячелетия годовая стоимость продукции, выпускаемой в США на основе генно-инженерных методов, достигла более 50 млрд.долларов.

Сегодня посевы трансгенных растений существуют в 13 странах мира, крупнейшие поля этой продукции находятся в США, Канаде и Аргентине. 99% всех трансгенных растений выращивается в США, Аргентине, Китае и Канаде.
Генномодифицированную продукцию выпускают и в России. По данным выборочного тестирования, от 30 до 40% продуктов, продаваемых в Москве, содержат ГМ-компоненты. Шесть московских мясокомбинатов изготавливают сосиски, в которые входят трансгенные продукты, в основном из соевых добавок. При этом предприятия не информируют покупателей о содержании ГМ-компонентов.
В пищевой продукции РФ используется 13 разрешенных генетически модифицированных сортов растений. К ним относятся 5 сортов кукурузы, 3 сорта сои, 2 сорта картофеля, 2 сорта сахарной свеклы и 1 сорт риса.

Официальная цель создания ГМО: решение проблемы с голодом.
Аргументация сторонников применения генной инженерии в сельском хозяйстве:
- ГМО позволяют производить больше пищевой продукции, которая дешевле и вкуснее, чем дают традиционные культуры;
- растения можно модифицировать так, чтобы они содержали больше питательных веществ и витаминов (так, встроив витамин А в рис, можно его затем выращивать в регионах, где люди страдают от нехватки этого витамина в организме);
- генетически модифицированные растения можно приспосабливать к экстремальным условиям (засуха, холод и т.д.);
- использование генетически модифицированных культур, устойчивых к вредителям, позволит менее интенсивно обрабатывать поля химикатами;
- продукты питания, содержащие генетически модифицированные ингредиенты, могут стать полезными для здоровья, если в них встроить вакцины против различных болезней (к примеру, уже получен салат-латук, который вырабатывает вакцину против гепатита Б).

Всё. Более плюсов ГМО нет.
Поговорим о минусах.

Как известно из области эволюционной биологии, мгновенное изменение структуры ДНК является началом серьезных биологических процессов. Главная опасность ГМО-технологий в отдаленных последствиях, выявление которых затруднено необходимостью длительных исследований. Причем их опасность для самих этих организмов, природных экосистем, где они существуют, и для здоровья человека крайне высока, при непредсказуемости масштаба последствий в каждом конкретном случае.
Факт: безопасность ГМ-продуктов для людей и окружающей среды не доказана.

Большая часть информации о проводимых опытах на животных, потреблявших ГМ-продукты, скрывается от общественности.
Из последних фактов: в июле 2005 года лишь по решению суда г. Кельна (Германия) были обнародованы данные испытаний трансгенной кукурузы, проводившихся на крысах, в которых показаны негативные изменения в кровеносной и иммунной системах животных, питавшихся генно-модифицированным кормом. По мнению президента Общенациональной Ассоциации Генетической Безопасности Александра Баранова, встраивание гена в незнакомое для него генетическое окружение приводит к тому, что в результате его работы синтезируются вещества, оказывающиеся незнакомыми для внутриклеточных систем. Поэтому невозможно точно определить, возникнут ли в ГМ-организмах новые токсичные, аллергенные, мутагенные и канцерогенные вещества.

Пример: ученые Эдинбургского университета (Великобритания) изобрели в 2000 году генетически модифицированный картофель, листья которого при недостатке воды излучают легкое сияние. Светиться картофель заставляет ген медузы Аеquorea Victoria, встроенный в ДНК растения. Светящийся картофель не предназначен для питания. Его можно высаживать по краям полей с другими культурами в качестве «часового», сообщающего фермеру о необходимости полива.
Возможные последствия: из школьного курса биологии известно, что при определенных условиях два биологических объекта могут генетически скрещиваться на горизонтальном уровне. Таким образом, к примеру, селекционеры выводят новые сорта сельхозкультур. Применительно к вышеуказанному примеру, кто может дать гарантию, что генетически модифицированный картофель не поделится фрагментами своего ДНК с обычным картофелем? И если поделится, новый генетически модифицированный в природных условиях картофель не превратиться в некое биологическое оружие?

ГМО как геноцид: теоретически уже сегодня генная инженерия способна создать ГМО, употребление которого способно спровоцировать вспышки масштабных эпидемий отдельно взятой расы. Кто даст гарантию, что подобное биологическое оружие ещё не создано?

ГМО как долгоиграющее оружие массового поражения: как показывают результаты употребления крысами ГМ-продуктов, вследствие насильственных изменений ДНК употребляемых в пищу продуктов, проявляются негативные изменения в кровеносной и иммунной системах живого организма. Кто даст гарантию, что многократные всплеск аллергических и иммунных заболеваний среди детей на пороге 21 века не связан с генетически модифицированными продуктами, либо их производными?

По статистике, около 70% импортируемых продуктов изготовлены из генетически модифицированного сырья. К таким продуктам относятся: соевые продукты, мука, шоколад, шоколадные батончики, вино, детское питание, сухое молоко, молоко, кефир, йогурт, творог, газированные напитки, консервированные кукуруза и помидоры, кукурузное масло, печенье, крахмал, соевый белок, соевое масло, соевый соус, лецитин, хлопковое масло, сиропы, томатные соусы, кофе и кофейные напитки, поп-корн, готовые завтраки и др.
Предполагается, что часть импортного пива также содержит генетически измененные молекулы, перенимаемые напитком из модифицированных дрожжей. Кроме того, возможно, что ввозимые помидоры, киви, манго, клубника и картофель также имеют трансгенные компоненты. Постоянными потребителями генетически модифицированных продуктов являются многие сети быстрого питания, которые закупают их из-за низкой стоимости.

В настоящее время проводятся многочисленные научные исследования, подтверждающие токсичность, аллергенность и мутагенность генетически модифицированной продукции. Так, по данным исследований, токсичность генетически измененного картофеля приводит к изменению состава крови у подопытных животных, уменьшению объема их мозга, разрушению печени, ослаблению защитных сил организма. Животные, которым скармливали подобный картофель, приносят потомство, имеющее врожденные патологии, которые значительно снижают жизнеспособность молодняка. Кроме того, коровы, питавшиеся трансгенными соей и кукурузой, дали молоко, содержащее в себе следы генетически измененных растений.
Генетически модифицированная соя может привести к таким болезням, как синдром расстройства кишечника, гипертрофия и гиперплазия поджелудочной железы, синдром хронической усталости, неврологические болезни, головные боли, а также заболевания кожи, в том числе угревая сыпь и экзема.
Российские ученые на симпозиуме по генетической модификации 10 октября 2005 года обнародовали данные исследований, проведенных в научной лаборатории над крысами. Животным добавляли в корм концентрат генетически модифицированной сои. В результате было выявлено влияние трансгенного продукта на потомство – смертность 50% превысила, примерно 36% крысят было свойственно чрезмерное ослабление организма. Помимо этого, у самок и их потомства отмечалась повышенная агрессивность по сравнению с животными, не получавшими с кормом генетически модифицированные добавки.
После проведенного эксперимента были исследованы внутренние органы подопытных крыс, в результате обнаружились значительные изменения в печени и семенниках. Причиной этих изменений ученые считают употребление трансгенной продукции. А ведь морфология и биохимия крыс очень похожа на человеческую, поэтому их и используют в лабораторных исследованиях.
Беременные женщины, ежедневно употребляющие пищу, содержащую трансгенные компоненты, могут передать чужеродные гены плоду, в результате чего у ребенка возможны врожденные уродства, патологии и мутации, которые могут даже привести к гибели.

Свежий факт: жертвами кишечной инфекции в Европе за май месяц, по последним данным, стали 16 человек. Опасный вирус уже добрался до Швеции. В Германии тоже есть новые погибшие, а тяжелобольных - сотни. О десятках случаев заболевания сообщают и из других стран. Новые случаи заражения зафиксированы в Великобритании и Швейцарии. Главные "подозреваемые" – огурцы. Есть ли ранее в истории примеры заражения человека вирусом таким безобидным овощем, как огурец?

Как Еврокомиссия «борется» с последствиями генетического отравления человека: Еврокомиссия рекомендует фермерам устанавливать пыльцевые барьеры вокруг посевов генетически измененных растений (зеленые ограждения и т. п.). Кроме того, для предотвращения нежелательного опыления рекомендуется на соседних фермах выращивать растения с разным временем цветения....Типа, отгоняйте злобный СПИД веером...

Всё это меня более чем настораживает. Заболевания на уровне иммунной системы не лечатся одной таблеткой.

Из нескольких десятков используемых в сельском хозяйстве ГМ-растений более двух третей были созданы для того, чтобы культуры выдерживали большие дозы гербицидов.
Казалось бы, правы те, кто говорит о новой эре во взаимоотношении человека с природой – человек конструирует по своему желанию организмы с любыми новыми свойствами. Прекращается бесконечная борьба с вредителями и сорняками, отступает угроза голода, возникающая в связи с численным ростом населения Земли.… Однако, эта картина оказывается утопической. Реальность в том, что человечество в лице ГМО столкнулось с опасностью, ставящей под угрозу нормальное существование всей биосферы и самого человека.

Так же как атомная энергетика первоначально возникла, чтобы частично оправдать колоссальные затраты на атомное оружие (а не из реальных потребностей энергетики), а пестициды – как субпродукт химического оружия, так и трансгенные технологии исходно были созданы для разработки нового поколения биологического оружия.
Кто-то решит, что это всё слишком далеко от нас: как географически, так и по важности среди всевозможных проблем.
Отнюдь.
Опасность ГМ-продуктов уже здесь, уже сейчас.
Человек не может обходиться без еды и напрямую зависит от того, что он употребляет в пищу.
Посмотрите на своих детей и сравните их физическое состояние с вами, когда вам было ровно столько же….
Посмотрите на своих родителей и посмотрите на себя: сможете ли вы прожить столько же, сколько живут (и дай Бог что б жили дальше) ваши родители.

казагым карындасым адам болудын камын ойландар!!!!
Аңқау қыз арамзаларға жем боп қалам деп ойлаған жоқ. Біраз уақыт билеп, шаршағанымды басамын да жатақханаға қайтамын деген. Алайда жоспардағыдай болмады. Бөрілердің ортасына түсіп қалды. Көмекке шақыруын шақырды ғой. Айқайлады, қарсыласты… Бірақ оны биге тоймай жатқан «алқаштар» қайдан естісін. Өкінішті. Ендігі жерде болашағы не болмақ? Жаның ашиды. Әжетхананың есігін іштен іліп алып біреудің ардақтап отырған қызын қаңғыған оңбағандар оңдырмай кетті. Ең жаманы бұндай жерлерде жасалған қылмыстарды дәлелдеу өте қиын. Ауылдағылар түнгі клубта жүргенін білмейді емес пе, айтуға батпайды. Қателігі мен қайғысы ішінде қалды. Осындай түнгі клубтарда қазақ қыздарының болашағы быт-шыт бүлініп жатыр. Кінәлі кім?

Қазіргі БАҚ-тың дамығаны бар, адамдардың азғаны бар, бәленің түрін естиміз. Ата-анасын балталап тастау, кішкентай қыздарды қорлау фактілері, өз сәбиінен бас тарту, бойжеткендердің тәнін саудалауы секілді қылмыстарға толы уақытта өмір сүріп жатырмыз. Интернеттің іші хаус. Еркекпен еркек құшақтасып, құтырған нәпсілерін түнгі клубтарда қанағаттандырып жүргені де шындық. Жан жағымыз былыққа толған жалған дүниеде мұсылман адам дос таңдауда абайлап, иманына сақ болмаса тағы болмайды. Түнгі клуб демекші, ол жерлерде жамандық атаулының бәрі бар. Басқаша ойлап қалмаңыз, онда барғанымыз жоқ. Бірақ барып жүргендерден көп нәрсені естиміз. Айтқандарымызды ұл-қыздарына шектен тыс еркіндік беріп, асырып еркелетіп жүрген ата-аналар қауымы назарына алса екен. Ешқандай жарнама жасағымыз келмейді. Өзгелерге сабақ болсын деген ниетте жазып отырмыз.

Астана қаласындағы түнгі ойын-сауық (жынойнақ) ордаларында жұмыс жасайтын жігіттердің айтуынша, онда барлығы бар… Олар айтпаса да белгілі нәрсе ғой. Осы уақытқа дейін құқық қорғау органдарының қызметкерлері талай тексеріс, талай рет төңкеріс жасады. Бірталай қылмыстың бетін ашты. Анау Сайын көшесіндегі «қыдырғандардың» жайын айтып жүрміз. Ол түнгі клубтардағы болып жатқан быт-шыттардан артта қалады. Өзінің есімін атамауды сұраған Ж. есімді азамат (Астана қаласындағы түнгі клубтардың бірінде нанын тауып жүр) қазақ қыздарының осындай жерлерде тәнін саудалап жүргенін жасырмайды. Ондайлар көп дейді. Жасыратыны жоқ, шетінен сұлу қазақ қыздары. Олардың жас шамасы 17-24 жас аралығында. Алкогольді ішімдікке тойдырып, көлігіне салып әкететін бетсіздер жетерлік екен. Араларында қарны шыққан, жасы елуге келген біздер көке деп сыйлап жүрген шалдар да бар дейді. «Клубтарда көңіл көтеріп, би билеп жүрген қыздардың барлығын қаралаудан аулақпын. Дегенмен, ақшаның иісіне мас болғандар жетіп артылады» – деп ашығын айтты жаңағы жігіт. Ал, А. есімді тағы бір қызметкер еркекшоралардың жайын айтып берді: «Соңғы екі жылда олардың саны көбейіп бара жатыр. Осындай жерлерде бір бірімен танысады. Сырттарынан қарасаң ақшаға зар боп жүрген қайыршыларға ұқсамайды. Астарында қымбат көлік, қолдарында бума-бума көк қағаздар жүреді. Бәрінен де VIP, яғни люкс бөлмелерге кіріп кетіп жасайтын әрекеттері жиіркенішті… Сөйтіп таңда бір-ақ шығады». Айналамыздағы әке, аға есебіне жарайтын шалбар кигендер қарындастарын қуыршақ ретінде пайдаланады. Басқа бір азғандары бір біріне «сыр» айтады. Құтырған қауым деген осы.

Сенсеңіз де, сенбесеңіз де

түнгі клубтарда наша немесе құрамында есірткі, психотроптық заттар қосылған таблеткалардың сатылатыны шындық. Қалада шалқақтап жүрген «крутой» көкіректер, имансыз комерсанттар, еркекшоралар, құлағын тестіруден бастаған қызтекелер, бөксесін жарнамалаудан жасқанбайтын, жалықпайтын сұлулар, инесіз шыдамайтын нашақорлар, барлығы берекеңді қашыратын топтар және олардың дерттері жұқпалы. Алматы қаласының өзінде 300-ден астам түнгі клубтар жұмыс жасап тұр. Болашағына балта шауып жүргендердің санын кім біліпті.

Ауылдан келген жастар қаланы қызықтаймыз деп жүріп жаманшылыққа ұрынып қалмаса екен дейсің. Бәленің бәрі бір рет байқап көруден басталады. Қалаға оқимын деп келгеннен кейін оқу керек. Әдетте мешітке сұранып тұратындар осындай жерлерге барғысы келсе әке-шешенің рұқсатын ұмытып кетеді. Жақсылықпен жамандықты айыра алмай қалғанбыз.

«Времяның» ниеті жаман!

Тақырыпқа орай айта кетейік, біреу білер, біреу білмес, осылай аталатын басылым бар. Елдің мұңын жоқтаған боп отырады да, артыңнан пышақ сұғып алады. Кейін кешірім сұрайды, іштей алдайды. Бетіңнен сүйіп тұрып, тістеп алғысы келеді. «Саясаткер жазғышбайлардың» біразы сонда жүр. Былықтырып жазсаң атақ та, ақша да сенікі. Тек Қазақстанды жамандай бер.

Бұл сұмдар әсіресе қазақтың «заманауи» қыздарын мақтауға құмар. Өткен аптада тағы бір қазақ қызының артынан «жел» берді. Жасап жүрген кәсібін жарнамалады. «Жанна Нигматуллина есімді студент күндіз білім алса, түнде нағыз еркектерді өзіне қызықтыратын сиқырлы бикеш» деп мақтаған тілшінің мақсаты көп болған-ау. Түнгі клубтардың бірінде стриптиз билейтін Жаннаның «аузынан ұрып тұрып» газеттің тілшісі сауалдарына қалаған жауаптарын жазып алған. «Менің түнгіханаларда өнер көрсететінімді анам жақсы біледі. Бұлай тірлік жасап нан тауып жүргеніме қарсы емес» деген қыздан болашақта қандай ана шығады? Осындай азған мақалалардан кейін біздің әпке-қарындастарымыз жайында «ақшасын берсең екі айтқызбайды», «бұл ұлттың сұлулары шетінен жеңілтек» деп ойламай ма? Сол Жанна сияқтылардың шешінгенін қызықтап, ауыздарынан су ағып шапалақ ұрып жүрген біздің қазақ жігіттерінің есі дұрыс емес! Намысы құлағандар!

Өзге ұлттың өкілдері осылайша қазақтың ақылсыздарын сөйлетіп сөйлетіп алады да, кейін өзімізге оқ ретінде пайдаланады. Дәл осы күні «Времяның» ұстанған саясаты – ол Қазақияны ұлтсыздандыру!

Кім не десе де,

қандай да бір сылтау айтса да түнгіханалардағы істердің барлығы лас! Басындағы миын жасатпаған сұлуларымыз «заманымның жұлдызы болдым» деп лағып жүр. Ұяты жоқ пенденің иманы қайдан болсын. Осындай да жастарың бар, ағайын!

письмо западной женщины.

письмо христианки мусульманам.
Рассказы о примерах перехода в ислам западных женщин весьма многочисленны. В этой статье приведены выдержки из письма известной христианской писательницы Джоанны Фрэнсис, где она рассказывает о положении и участи женщин на Западе, а также выражает свою признательность мусульманской женщине. Свое свидетельство она изложила в послании, которое направила тем, кого назвала «сестрами-мусульманками».
Джоанна Фрэнсис пишет:
Письмо христианки мусульманским женщинам
После начала сионистской «войны с террором», мусульманский мир теперь – самая обсуждаемая тема в каждом американском доме. Я вижу резню, смерть и разрушения, которые случились в Ливане, но я также вижу кое-что еще: я вижу вас.
Я не могу не замечать, что почти каждая женщина, которую я вижу, ждет ребенка или находится в окружении детей. Я вижу, что хотя эти женщины одеты скромно, их красота все же сияет сквозь одежду. Но я замечаю не только внешнюю красоту. Я также замечаю что-то странное в себе: чувство зависти.
Я не могу не восхититься вашим достоинством (неприступностью), красотой, скромностью, и более всего вашим видом, излучающим счастье. Да, это странно, но мне пришло в голову, что даже под постоянными бомбардировками вы все же кажетесь более счастливыми, чем мы, потому что вы все еще живете естественной жизнью женщины. Такой, какой женщины жили испокон веков, с самого начала мироздания. На Западе женщины также придерживались этого образца жизни до 60-х, когда мы также подверглись бомбардировке врагом. Только на нас обрушились не настоящие боеприпасы, а коварный обман и моральное разложение.
Искушение
Они обстреляли нас, американок, не из реактивных самолетов или танков, а из Голливуда. Они пожелали бы обстрелять вас такими же «боеприпасами», после того, как завершат бомбежку инфраструктур ваших стран. Я не хочу, чтобы это случилось с вами. Вы будете чувствовать унижение точно так же, как и мы. Вы можете избежать этого, если прислушаетесь к тем из нас, кто уже понес серьезные потери от их пагубного влияния.
Потому что все производство Голливуда, которое вы видите, является сплошной ложью, искажением действительности, шаманством. Они представляют случайный секс безвредным развлечением, потому что стремятся разрушить моральные устои обществ, куда потом транслируют свои ядовитые программы.
Они попытаются совратить вас своими возбуждающими фильмами и клипами, ложно описывая нас, американок, счастливыми и удовлетворенными, гордящимися своей одеждой как у проституток и довольными тем, что у нас нет семей. Большинство из нас несчастливы, поверьте мне.
Миллионы из нас проходят лечение антидепрессантами, ненавидят свою работу, и плачут ночью из-за мужчин, которые сказали, что любят нас, потом жадно использовали нас и бросили. Они хотели бы разрушить ваши семьи и убедить вас иметь меньше детей. Они делают это, представляя брак формой рабства, материнство – проклятием, а скромных и чистых – старомодными. Они хотят, чтобы вы унизили себя и потеряли вашу веру. Они походят на сатану, соблазнившего Еву яблоком. Не поддайтесь обману.
Чувство собственного достоинства
Я считаю, что вы как драгоценные камни, как чистое золото… Некоторые из нас были обмануты и усомнились относительно ценности вашей чистоты… Целомудрие женщины является бесценным, но они убеждают нас, что оно дешево. Но поверьте мне, ничто не может заменить собой возможность смотреть в зеркало и видеть чистоту, невинность и чувство собственного достоинства, смотрящие на вас в отражении.
Мода западного пошива предназначена для того, чтобы убедить вас, что самое ценное, что у вас есть – это сексуальность. Но, как ни странно, ваши красивые платья и завесы более сексуальны, чем любая западная мода, потому что они окутывают вас ореолом тайны и показывают осознание вами собственного достоинства и веру. Сексуальность женщины нужно охранять от недостойных глаз, так как она должна быть подарком человеку, который так любит и уважает вас, что женится на вас. И так как ваши мужчины – все еще мужественные воины, они заслуживают ни больше, ни меньше, как вас, наилучших. Наши мужчины больше не хотят чистоты. Они не признают в жемчуге большой ценности, выбирая вместо него роскошный по виду, но фальшивый бриллиант. Выбирают только для того, чтобы также бросить его!
Самое ценное в вас – внутренняя красота, ваша невинность, и все, что делает вас теми, кто вы есть. Тем не менее, я заметила, что некоторые мусульманские женщины переступают грани и пытаются всячески подражать западным, даже те, кто надевают хиджаб (когда не покрывают платком часть волос). Зачем подражать тем женщинам, которые сожалеют о своем утраченном достоинстве, или тем, которые скоро лишатся его? И нет никакой компенсации этой потери. Вы – безупречные алмазы, не позволяйте им обманывать вас и превратить вас в ничего не стоящие камни. Все, что вы видите в западных модных журналах и телеканалах, является ложью. Это сети дьявола. Это золото дураков.
Сердце женщины
Открою небольшой секрет, на всякий случай, если вы любопытны: добрачный секс не такой уж и замечательный. Мы доверили свои тела мужчинам, в которых мы были влюблены, полагая, что это заставит их любить и жениться на нас, так же как мы, взрослея, видели это по телевизору. Но без тыла брака и уверенности, что он всегда будет с нами, это даже неприятно! Это – ирония. Это была только растрата чувств. Это оставляет нас в слезах.
Говоря, как женщина женщинам, я полагаю, что вы понимаете меня. Поскольку только женщина может действительно понять то, что находится в сердце другой женщины. Мы действительно все одинаковы. Наши расы, религии или национальности не имеют значения. Сердце женщины – одинаково повсюду. Мы любим. Это – то, что мы делаем наилучшим образом. Мы лелеем наши семьи, создаем комфорт и придаем силу мужчинам, которых мы любим. Но мы, американские женщины, были обмануты, веря, что мы станем счастливейшими, имея карьеру, собственный дом, в котором можно жить одной, и свободу давать свою любовь тому, кого мы выбрали.
Это не свобода. И это не любовь. Только в тылу брака тело и сердце женщины могут безмятежно любить. Не соглашайтесь ни на что меньшее. Это не стоит того. Вы не будете даже любить это, и вы будете даже менее любить себя впоследствии. Тогда, когда он оставит вас.
Самообман
Грех никогда не окупается. Он всегда изменяет вам. Даже, при том, что я пыталась вернуть свою честь, нет цены тому, что изначально я была опозоренной. Нам, западным женщинам, «промыли мозги», что якобы вы, мусульманские женщины, угнетаемы. Но в действительности, мы – те женщины, кого угнетают: рабыни моды, унижающей нас, одержимые своим весом, просящие любви у мужчин, которые не хотят быть взрослыми. В глубине души мы знаем, что были обмануты.
Мы тайно восхищаемся и завидуем вам, хотя некоторые из нас не признают этого. Пожалуйста, не смотрите свысока на нас и не думайте, что нам нравится подобное положение дел. Это не наша ошибка. У большинства из нас не было отцов, чтобы защитить нас, когда мы были молоды, потому что наши семьи были разрушены. Вы знаете, кто стоит за этим заговором.
Не будьте одурачены, мои сестры. Не позвольте им сделать это и с вами. Оставайтесь невинными и чистыми. Мы, христианские женщины, должны видеть, какой действительно должна быть жизнь женщины. Мы нуждаемся в вас, чтобы вы были примером для нас, потому что мы заблудшие. Держитесь за вашу чистоту.
Помните: невозможно вдавить зубную пасту обратно в тюбик. Так охраняйте же вашу честь тщательно! И я надеюсь, что вы примете этот совет, который я хотела передать вам, в духе дружбы, уважения и восхищения.
От вашей сестры-христианки с любовью.
Джоанна Фрэнсис – журналист (с

Қазаққа қазақ жаулығын қашан қояды? Тоқтар Әубәкіровке жан-жақтан шабуылдап, қоғамнан тысқары қалдырдық… 1992 жылы қазақ үшін ұмытылмас кезең еді. Ескерерлігі сол жылдар ешкімнің есінен кетпесі ақиқат. Бір сөзбен айтқанда, Тоқтар емес, ғарышқа қазақ ұшпап па еді?! Тіл мен ұлт деп шырылдап жүрген әлемге әйгілі ақын Мұхтар Шахановқа берекесіздігіміздің кесірінен оңды-солды шабуылға көшіп, десін басып, рухына соққы бердік. Бүйректен сирақ шығарып, ала бүйректену біздің қоғамның жасампаздығына айналды… Ұлт үшін әділін айтып, өз позициясында тұрған бірбеткей азаматтарға неге жауығамыз? Ал, қазақтың сөзін сөйлейтін саусақпен санарлықтай ат төбеліндей адамдар бар еді, соларды арадай талап жатырмыз… Бірін-бірі талап жатқан өзге ұлт емес, қазақ… Осы індетке тоқтау болар ма? Өзіміз арадай талаған сол тұлғалардың бәрі жетістікке жеткен ұлттың феномені. Бұл мақаламызда, істікке шаншылып жатқан Бекболат Тілеухан жайлы ой қозғамақпыз.

Бекболат десе елең етпейтін қазақ жоқ шығар? Шынымызды айтайықшы, жек көрмейтінімізді жасырмайықшы, ағайын. Қазақ деген қастерлі ұлт бар болса, соның сорпа бетіне шығатын саусақпен санарлық азаматтарының ішінде Бекболат есімі ақ семсердей жарқылдап тұр. Қазақтың рухы, тілі, діні деп шырылдап жүрген адамға қарсы бүгінгі қазақ қоғамында түрлі мақалалар жарияланып жатыр… Газет беттері мен интернет айнасын қара тұмандай басып алған сөз шеберлерінің Бекболатқа қарсы сілтеген шоқпарлары дамыл таппауда.

Мақаланы жазайын деп жазбайсың, ақты қара, адалды арам, жарықты қараңғы дейтін бүгінгі әділетсіз қоғамдағы қазаққа-қазақтың тас атып жатқаны еріксіз қолыма қалам алдырды. Тектіге тепсініп, адами құндылыққа адырая қараған бауырларымының істеріне бей-жай қарап отыруға азаматтық ұжданым жібермеді.

Сұм дүние тонап жатыр, ісің бар ма?

Баяғы күш, баяғы тұсың бар ма?

Алды – үміт, арты – өкініш алдамшы өмір,

Желігін жерге тықпас кісің бар ма?



Дәмі қайтпас, бұзылмас тәтті бар ма?

Бір бес күннің орны жоқ аптығарға.

Қай қызығы татиды бұл өмірдің

Татуды араз, жақсыны жат қыларға? –

деп басталатын Абай өлеңдері есті адамның сана тербелісі мен жан дүниесінің қопарылысына дауыл тұрғызбайды деп кім айта алады. Осы бір әнді бүкіл тұла бойымен айтқанда, сізге өтірік маған шын, Бекболат соқыр көзден жас шығарады. Шабытпен әнді салған кезде, Ақан сері қайта оралып, Біржан көз алдымызға елестеп, Әсеттің дауысы тау суындай сарқырап, Дәнеш емірене ән салып тұрғандай күйге бөленеміз. Сол бір таңғажайып сәттер көз алдымыздан кино экранындай өтетіні бар. Қазақтың ұлы парасат иесі Абай, Шәкәрім, алаш арыстарын Бекболаттан артық ділі мен жанымен түсінетін кім бар? Қазақ үшін еңірегенде етегі толып, сол ұлттың табанына кірген шөгір маңдайыма кірсін деп бүкіл болмысымен күрескен кім? Қазақтың киелі домбырасын мың құбылтып, жыраулық және халықтық әнді Х ғасыр тереңдетіп, дәуір мен тұңғиық тарихты күңірентіп сөйлеткен кім? Қадыр Мырза Әлидің: «Бекболат болмаса қазақтың халық әндерінің отыз тісі төгіліп аузынан түсер еді» дегенін неге ұмытуға тиістіміз? Коммунистік жүйенің улауымен келген халыққа ХІХ ғасырдағы Абай ұстанған ақиқи таухитті дәріптеп, Әбуханифа мәсхабын тереңдетіп білуді дәріптегені дінтанушы ғалымдарға мағлұм. Айта берсе таусылар ма? Тіпті, нақтырақ айтқанда, мінсіз адам болуы мүмкін емес. 99 жақсылық жасап, 1 пайыз ағаттығы үшін күйдіріп жіберу кісілік пе? Мұндай атүсті шешімдер, адами тұрғыдан өміршеңдік рухқа соққы беріп қана қалмастан, ізгі қасиеттері бар адамды су түбіне жібермей ме?

Ойға жүйрік, сөзге шешен Бекболат кімдердің жолын кесіп еді. Ежелгі қазақ халқының құндылықтарын түгендегеннен басқа қандай кінәсі бар? «Сөз түзелді, тыңдаушы сен де түзел» деп дуалы уәж айтқан хакім Абайдың заңды мұрагері емес пе еді? Бүгінгі Қазақияның қуаттануы үшін іркіліп қалған сәті бар ма? Біз қашан жақсыларымыз бен ізгілерімізге жақсы күн көрсетуші едік? Абайды қалай сабатып едік? Шәкәрімді атқан кім? Енді тағы да өзіңді-өзің талап жеп жатсың? «Қайнайды қаның, ашиды жаның мінездерін көргенде» деген Абай өлеңі бәрін аңғартып тұрмай ма? Ақын мұң-зарын «Сегізаяққа» сіңірмеп пе еді, сезімге семсер, қаныңа сәуле ойнататыны содан. Ежелден төртеу түгел болмай төбедегі келмей, алтау араз болғандықтан ала көз боп жүрген жоқпыз ба? Осыншама байлықты үйіп-төгіп берген жаратушы ием, қарға тамырлы қазаққа неге басқаның ауыз бірлігін бермеді екен?

Қош, сонымен нақты тақырыпқа келейік. Ақпарат тасқыны не дейді? Қалай айтсақ та жалпы өмірде жамандықтың желдей есіп, сеңдей соғылысып, ізгілік атаулыны жермен-жексен етіп келе жатқаны ақиқат. Өткен де, бүгін де ертең де солай бола бермек! Әлгі ақпарат тасқынына қарасаң, басыңды айналдырып жүрегіңді қарайтады… Оның бәріне жауап беру мүмкін емес, сондықтан өткен аптада «Маса.кз» сайтында жарық көрген «Бекболаттың шынайы бейнесі қандай?» деген Жәнібек Бектұрғановтың мақаласы мені толғандырмай қоймады. Мақаланы оқи отырып, автордың Бекболатпен бас араздығы бар ма деген ойға шомдым. Тіпті қызды-қыздымен бетке шауып, төске өрлейді. Ислам дініне байланысты тағылған айыптарға, дін мамандары мен (егер ол кісі шынымен вахабид болса) құқық қорғау органдары зерделей жатар. Депудаттың әрбір сөзінен мін іздеп, мысал келтірген Жәнібек мырза Бекболаттың «Неге біз табанында қалдық орыстың? Неге өзбек табанында қалды орыстың? Неге қырғыз «тряпка» болып жатыр? Неге әзебайжандар қор болып жатыр? Неге Египет осынша қор болып жатыр?», – деген сөздерін мысалға келтірген. Бұл сөзде қандай қателік бар? Мұсылманның басынан бағы ұшып тұрғаны өтірік пе? Ислам мемлекеттерінде діннің тепе-теңдігін сақтамаудың кесірінен, ауыз бірліктің жоқтығынан екіге жарылып жатқаны баршаға аян.

Тағы да Бекболат бүгінгі мұсылман елдеріндегі соғыс және ашаршылық болып жатқанына баға бере отырып, әділет пен махаббатты дәріптеп, «Сендер ойламаңдаршы, Пәкістан керемет, басқа керемет екен деп, алайда, мұсылман емес деп айта алмаймыз оларды. Шынайы таухид ол жерде жоқ. Қай жерде шынайы таухид болатын болса, ол жерде қайғырмайды. Ешқашан кәпірдің табанының астында қалмайды», – деп, таухид (ақ пен қараны ажырату) туралы өз ойын ортаға салады. Пайғамбарымыз с.ғ.с басында 20 жыл өмірін таухидқа арнаған. Бұл жерде ол кісі біз үшін өте маңызды сол түйінді ескертіп отыр. Нақтырақ айтқанда, таухидсыз жасаған құлшылықтан қайыр жоқ. Терең біліммен шариғаттың өзекті бағытын білмесең, қара түнде бағдарсыз адасқан жолаушыға ұқсамаймыз. Демек, таухид – бағдаршамымыз. Абай мен Шәкәрім шынайы таухид. Демек, олсыз сенім тұл.

Әрқандай елдің жақсы-жаманы бар. Ол елдерге саясаткер ретінде саралап, діни сеніміне күдікпен қараса, ол Бекболаттың өз көзқарасы. Бұл жерде Жәнібек құды бір тыңшылық жұмысты тыңғылықты атқарғандай Бекболатты Сауд Арабия елін мадақтайды дейді. Бір мемлекет емес, бір отбасынын өзі қанша діни сектаға бөлініп жатыр. Бірге бірді қосса, екі болатыны сияқты ақиқат біреу.

Бекболаттың: «90 – 91 жылдар қазақ үшін шынында бақытты кезең болды. Еліміз тәуелсіздік алды, діни сенім бостандығы қатар келді. Шынайы таухид сол жылдарда келіп, сол арқылы гүлдендік», – деген сөзінде қаншалық қателік бар, бүйректен сирақ шығаратындай не боп қалды? Жүрек көзі ашылмаған біреудің, киіз қазықты жерге қазық қып қаққандай, дін туралы төрелік айтып ақ пен қараны ажыратқандай Жәнібек мырзаның діннен қаншалықты сауаты барын мен біле алмадым. Ол тағы да сөзін сабақтай түсіп: «Бекболат – Дарын Мүбарактің шәкірті», – дей келіп, «Дарын – белгілі сәлафи-вахабиттік идеолог», – деп атап көрсетеді. Біріншіден, вахаб деген – Алланың бір есімі. Ал, сәлаф сөзі – тура жолды қуушы деген мағынада. Олай болса, осы атты жамылып жүрген жат ниеттегі адамдардың болуы мүмкін. Алайда, оны анықтайтын ҚМДБ мен Ұлттық қауіпсіздік комитеті бар емес пе?

Сонымен Жәнібек сөзін тағы былай өрбітеді: «Отандастарымыздың көпшілігі Бекболат Тілеуханның шынайы бейнесін, вахабит екенін әлі күнге дейін білмейді», – деп Америка құрлығын ашқандай, тылсым дүниенің кілтін тапқандай сыңай танытады. Бұған нақты дәлелі болса, неге осы күнге дейін құқық қорғау органдарына мәлімет бермеген. Бүгінгі біздің қоғамның дерті – дінге құлай берілген тақуа жандарды вахаб деуінде. Әрине, басқа арандатушылықтар бар шығар, бірақ ол басқа әңгіме.

Бұл тәуелсіз елміз деп, түрлі діни секталарға есігін айқара ашып берген қоғамның – жетістігі!.. Бір қыз жалаңаш жүрсе, бір алқаш жерде аунап жатса, қоғамға жарасымды сезіледі. Ұятты жерін жауып, орамал таққан қыз бен сақал қойған жігіттерді таңнан кешке дейін сөз етіп, бүкіл жамандықты солардың басына үймелетеміз. Сонда өзіміз күнәдан пәкпіз бе? Өсек, өтірігімізбен жетістікке жеттік деп ойлаймыз ба? Бізсіз де тезге салатын құзырлы орындар бар ғой!

Бекболат Тілеухан қазақтың аяулы перзенті, әншісі, өнертанушы, қоғам қайраткері. Ол әлдебіреулер айтқандай мезгілдің желіне ұшып кететін қаңбақ емес. Кір тасындай жылжымайтын қазақ деп еңіреген дінім деп, елжіреген біздің дәуірдің перзенті. Хакім Абайдың сөздерінің нүктесіне дейін білетін ойлы зиялысы. Көзі ашық ілім иесі. Және Абай ұстанған діннің үлгісін көрсетуші Бекболаттың шынайы бейнесі осы.

Біз жаһандану кезеңінің қарсаңында тұрмыз. Біздің тапқанымыздан жоғалтқанымыз көп. Бірде, Құнанбай Абайды шақырып алып: «Біз екі нәрсені жоғалтып алдық. Бірі – өзіміз үшін сын айтқанда жақсы қабылдаушы едік. Екінші – топырақты өлімде өкпе, араз ұмыт болып, жақсылық бел алып, орнына келуші еді», – деп, айтқаны әр қазақтың ойында жүрсе қанеки. Демек айтсақ, жақсылықты орнына келтіру үшін ой тастаймыз. Шындық пен ақиқатқа жүгінейік ағайын!.

Серік БОҚАН
Асан ОМАРОВ – техника және философия ғылымдарының кандидаты. Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірі мен шығармасын зерттеп, насихаттаумен айналысады. Осы орайда, Асан Қайырбекұлымен жүргізген сұхбатты назарларыңызға ұсынып отырмыз.



– Шәкәрім Құдайбердіұлы исі қазаққа қай кезден бастап танымал болды?

– Шәкәрімнің есімі 1917 жылғы төңкеріске дейін-ақ исі қазаққа танымал болды. Ол кісінің «Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» және «Мұсылмандық шарты» дейтін кітаптары 1911 жылы Орынборда мың данамен басылып шықты. «Қазақ айнасы» атты өлеңдер жинағы, «Қалқаман-Мамыр», «Еңлік-Кебек» поэмалары 1912 жылы Семейде жарық көрді.

– «Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» қай жылы жазылған?

– Бұл – ақынның алғашқы еңбегі. Бірақ еңбектің жазылған уақыты белгісіз. Шежіре автордың көп жыл там-тұмдап жинаған дүниелерінің түйіні сияқты. Өйткені, шежіренің кіріспесінде «Қазақтың түп атасының жайын білмек болып, көп уақыттан бері сол туралы естіген, білгенімді жазып алып және әртүрлі жұрттың шежіре кітаптарын көп оқыдым» дейді. Кітапты жазу үшін ұзақ уақыт дайындалған сияқты.

Одан кейін Шәкәрім қажының «Абайдан кейінгі ұстазым – Тәржіман» деген сөзі бар. Соған қарағанда, И.Гаспринский шығарып тұрған «Тәржіман» газетін Шәкәрім оқыды деген пікір айта аламыз. Осыдан көп дүние алған.

– Бұлардан басқа қандай дереккөздерін пайдалануы мүмкін?

– Бұдан басқа қандай дереккөздерін пайдаланғаны туралы автордың өзінің жазғаны бар. Мысалы, мұсылман тарихшылары – ат-Табари және Нажиб Ғасымбектің еңбектерін пайдаландым дейді. Орыс тарихшылары Радлов пен Аристовтың дүниелерінен көп мағлұмат таптым дейді. Тіпті «Қоша-цайдам» дейтін ескі жазуды қажетіме жараттым дейді. Бұл – байырғы «Орхан» жазуы. Соған қарағанда, Шәкәрім қажы көне түркі деректерінен де хабары болған ғой.

– Жоғарыдағы И.Гаспринский деген кім?

– Исмайл Гаспринский – қырым татары. Османлы (қазіргі Түркия) мемлекетінде 1839-1878 жылдары жүргізілген жаңару кезеңі «Танзимат» реформасымен жақсы таныс болған. Қысқасы, «Танзимат» реформасы Гаспринскийге үлкен ой салады деуге болады. Ол – Ресейдегі мұсылман жұртының оқу-ағарту жүйесін түбегейлі жаңарту үшін жұмыс істеген адам. Сол себепті, 1883 жылы Бақшасарайда жаңа үлгідегі мектеп ашып, «Тәржіман» атты газет шығарған. Өз заманында озық ойлы саналған оқымысты Ш.Маржаниге жолығып, көп ақыл, кеңес алған.

– Ал орыс білімпаздары Радлов пен Аристовтың қандай еңбектерін кәдесіне жаратуы мүмкін?

– Радловтың 1893 жылы Петерборда басылып шыққан «К вопросу об уйгурах» деген кітабын пайдаланғаны анық. Одан кейін орыстың шығыстанушы ғалымы, тарихшы, этнограф Н.А.Аристовтың «Түркi тайпа-ұлыстарының этникалық құрамы мен саны туралы мағлұматтар» деген зерттеу еңбегi Петербор қаласында шығып тұрған “Живая старина” атты журналға 1894-1896 жылдар аралығында басылған екен. Шәкәрім осыларды оқып, пайдаланған.

– Қажы бұл дүниелерді қайдан тауып, оқып жүр?

– Шәкәрім қажы 1903 жылы Семей қалалық Орыс география қоғамына мүше болып кірген. Радлов пен Аристовтың еңбектері осы қоғамның кітапханасында болған. Қалаға келген сайын қажы өз атына жаздырып, кітаптар алып тұрған. Ол туралы баласы Ахат ақсақалдың естелігінде: «Мен әкейдің кітапханасындай мол кітаптары бар кітапхана көрмедім» дейді.

– «Үш анық» шығармасы туралы не айтасыз?

– «Үш анық» қажының пәлсапалық ой туындысы немесе философиялық трактаты деуге де болады. «Қолда қалам, көзде жас, толқынып ой» деп өзі айтқандай, ой толқудан туған туынды. Кітап 1913-1918 жылдар аралығында жазылған. Жалғыз өзі Саятқорада отырып алып, оңашада жазып шыққан дүниесі. Өзінің айтуынша, осы кітапты жазып шығу үшін 50-ден астам оқымысты ғалымның еңбегін пайдаландым дейді. Стамбулдан көп кітап алдырған. Ресейде 1889-1918 жылдары шығып тұрған «Вопросы философии и психологии» журналын және 1904 жылы жарық көрген «Философиялық словарь» атты туындының екі томдығын пайдаланғаны байқалады.

– Шәкәрім Құдайбердіұлы өткен ғасырдың 50-ші жылдарының аяғында Сәкен, Бейімбет, Ілиястармен бірге ақталған дейді. Сол рас па?

– Ол рас. Ақталуына байланысты «Қазақ әдебиеті» газетіне өлеңдері мен шығармашылығы туралы көлемді мақала жарияланған. Бірақ саяси ахуал кілт өзгеріп, ақын есімі қайта жабылған.

– Себебі…

– Себебі, Қазақстан Компартиясының бірінші хатшысы Д.А.Қонаевтың атына домалақ арыз түседі. Онда былай деп жазылған: «Шәкәрім мен Міржақып екеуі Алаштың белсендісі Қази Нұрмағамбетов өлгенде 2000 адам жинап митинг өткізген. Сонда Кеңес үкіметін қарғап, Алаш партиясына беріле егіліп, өлеңмен жоқтаған. 1918 жылы Семей большевиктерімен соғысып, Барнаулға дейін барған. 1931 жылы «Көк қасқа» сойып, ақ ту көтеріп, Кеңес үкіметіне қарсы көтеріліс ұйымдастырған. Коммунист Олжабай Шалабаевтың басын кесіп, Рамазан деген комсомол мұғалімді әйелімен бірге сүйретіп өлтірткен. Кеңес органдарына шабуыл жасап, кеңсені өртеп, банк пен кооперативті талап алған…» деген тәрізді. Осы арыздан кейін дүние теріс айналған. Өйткені, ол заманда қажының өліміне қатысы бар адамдар аман-есен жүріп жатқан болатын. Олар тірі тұрғанда Шәкәрімді ақтау мүмкін емес еді.

– Осы арызда айтылған оқиғалардың шынымен Шәкәрімге қатысты жағы бар ма?

– Жалпы айтқанда, 1930 жылдан бастап ақынның отбасын қара бұлт торлаған. Жылдың басында үлкен баласы Ғафурды кәмпескілеп, Семей түрмесіне жабады. Ақпан айының 7 күні Шәкәрімнің өзін кәмпескілейді. Түрмеде жатқан Ғафур ақыры шыдамай өзін-өзі бауыздап өлтіреді. Кіші ұлы Ахатты 5 жылға соттап жібереді.

Мұндай жағдай тек Шәкәрімнің отбасында ғана емес, ауыл-аймақты түгел қамтыған. Әсіресе, қазақтардың ұйық мекені Шыңғыстау, Қарауыл өңіріне шолақ белсенділердің тырнағы батып кеткен. Осыдан кейін ел ішінде толқу пайда болған. Оның арты көтеріліске ұласқан. Шолақ белсенділер осының бәрін істетіп отырған Шәкәрім деп ойлаған. Міне осыдан барып, «Қасқырдың аузы жесе де қан, жемесе де қан» дегендей, артынан істің бәрін осы кісіге жауып жіберген.

– Жоғарыда қажыны ақтау кезінде пәле болып жабысқан Олжабай Шалабаев деген кім?

– Бұл адам Кеңес үкіметіне адал берілген, сол кездің тілімен айтқанда, қырағы чекист болған көрінеді. Жаңағы көтерілісшілер ә дегенде, аудан орталығынан 3-4 шақырым жерде отырған Олжабайдың ауылын басып алған. Себебі, мұнда жұрттан тартып алып, сойған малдың етін сақтаған қойма болған. Әп-сәтте Қарашоқы жақтан мылтық атып, «Ақсарбас» деген айғаймен құжынаған атты адамдар баса көктеп кірген көрінеді.

Осы шабуылда чекист Олжабай Шалабаев көз жұмады. Өзен жағалап жаяу қашып бара жатқан жерінде Қарабала Қожақанов дейтін малшы адам балтамен бастан салып қалып өлтірген екен. Бүлікшілер бәрін күйретіп болған соң кермеде тұрған Олжабайдың торжорға атын Қасымбек Солтабаев деген көтерілісші іле кетеді.

Артынан барлық пәле осы торжорғадан шығады. Әзімбайдың баласы Бердештің айтуына қарағанда, бұл торжорғаны Олжабайға ертеде Шәкәрім сыйлаған дейді. Ал білетіндер: «торжорғаны Шәкәрім емес Олжабайға осы Бердештің өзі сыйлаған» деп айтады. Соңғы сөздің жаны бар сияқты. Өйткені, көтерілістен соң, Қасымбектің астындағы торжорғаны Бердеш «бұл – менің атым» деп тартып алған. Осы оқиғадан кейін арада бір ай өткенде Шәкәрім қажы оққа ұшады. Дәл сонда қажының астында осы торжорға ат болған.

– Бұл ат қажының тақымына қалай түсіп жүр?

– Кезінде Бердештің өз аузынан жазып алып, өткен 90-жылдардың басында газетке жариялаған Қабден Есенғараұлының мақаласы бар. Сонда Бердеш: «Торжорға атты көтерілістен кейін бір ай өткен соң Шәкәрімге өзім апарып бердім. Ондағы ойым Шәкәрімді Қытайға алып өтпек едім. Оған көнбеді. Атты да алмады. Ойланар деп атты тастап кеттім. Оның үстіне Шәкәрім мен баласы Зиятта жалғыз қоңыр аттан басқа бұт артар көліктері де қалмапты» дейді. Бұл сөзді Бердеш 1963 жылы айтқан.

Жоғарыдағы оқиғалардың басы-қасында болған, тіпті көтерілісті басқарған нағыз көкжал Бердеш Әзімбайұлы 78 жасында ауырып отырып осылай деген. Бердеш үшін үкіметтен қаймығатын, туысы Шәкәрім туралы сыр жасыратындай ештеңе де қалмаған шақ еді. Өйткені, дәл осы тұста тағы да Шәкәрімді ақтаймыз деп үкіметтік комиссия құрылып, жұмыс жүріп жатқан еді.

– Шәкәрімнің қазасы туралы не білесіз?

– Шәкәрімнің қалай атылғаны, кім атқаны жөнінде, жалпы дүмпу басталған 1931 жылдың 3 қыркүйегінен бастап, қажы оққа ұшқан 2 қазанға дейінгі оқиғаларды сараптап қарағанда, қауесет әңгімелер өте көп. Әрі дерек-дәйектер бір-біріне қиғаш келіп жататыны бар. Себебі, Шәкәрімнің өліміне қатысты адамдар сол кездің өзінде-ақ көпшілікті куәге тартып, оларға «қылмысқа бізді апарған Шәкәрім десеңдер, босатамыз, әйтпегенде өздеріңді жоқ қыламыз» деп, немесе «ол жалғыз болмаған, қарулы бандымен бірге келе жатқан» деген сияқты жалған «мифтерді» жаздырту арқылы қылмыстың ізін жасырған.

Мысалы, 1963 жылы Абай аудандық партия комитеті жанынан Шәкәрімді ақтау мақсатымен 9 кісіден құрылған комиссия жасақталып, 3 ай бойы ел аралап, 300-дей адаммен сөйлесіп, көп дүние жазып алған. Комиссияның төрағасы жазушы Х.Ерғалив болыпты.

Енді осы комиссия жазып алған мәліметтерге үңілсек: Қарасартов басқарған топтың ішінде болған Айтмырза Түңлікбаев айтады: «Оқиға тұсында Қарасартовтың қарауында қызмет атқардым. Бандылар Қарауылды шауып, Олжабайды өлтіріп кеткеннен кейін, арада үш күн өткенде Шәкәрім қажы біздің үйге келді, қатты ауырып жатқан тоқсандағы әкемнің көңілін сұрады. Сонда ол: «Қарауылдың балшық үйін қиратып, кісі өлтіргенде жексұрын көрінгеннен басқа не бітірді бұл жұрт, өңшең ақымақтар» деп, бүліншілікке қатысқандарды қатты жазғырып отырды» депті. Сонда ол кісінің банды болғаны қайсы?

Ал, ақын қазасы жайында тағы да осы А.Түңлікбаевтың өз қолымен жазған мәліметіне жүгінсек: «Таң мезгілі. Күздің бір бұлыңғыр күні еді. Жерді қырбақ қырау басқан, боқырау шағы. Күзетте тұрған башқұрт Халитов анадайдан мұнартып бір топ атты адамның келе жатқанын байқайды. Оларды банды деп ойлаған Қарасартов бізге «Атыңдар!» деп бұйырды. Мылтық дауысын естіп, аналар іркіліп қалды. Сол кезде іркілген топтың ішінен бір адам суырылып шығып, астында төгілген торжорға аты бар, бізге қарай беттеді. Қайта-қайта қолын көтеріп, «атысты доғарыңдар!» дегендей белгі берді. Жақындағанда Шәкәрім екенін бәріміз таныдық. Бірақ, «Атысты тоқтатыңдар!» деген бұйрық болмаған соң Халитов тағы екі дүркін оқ атты. Шәкәрім қажы атының жалын құшып, жерге құлап түсті. Қасындағы адамдар зым-зия жоқ болып кетті. Шәкәрім бізге бірдеңе деуге де шамасы келмеді. Ат, түйе мінген қалпымызда біз оны қоршап біраз уақыт үнсіз тұрдық. Қажы осылай жан тәсілім болды. Маған «мүрдені Бақанасқа жеткіз» деп бұйрық берді. Мен түйемді шөгердім де, астымдағы өре киізді жайып жіберіп, соған өлікті ұзын күйінде орап, екі жерден арқанмен бунап, өзім түйеге жайдақ мініп, Бақанасқа жеткіздім. Біздің қазған жерімізге қарттың ұзын денесі бойламаған соң, соған отырғыздық та жүзін жасырдық» – депті.

– Осы комиссия Бердеш Әзімбайұлының аузынан бірдемелер жазып алып үлгерді ме екен. Өйткені, Бердеш дәл осы 1963 жылы қайтыс болды емес пе?

– Бердештің аузынан жазып алынған дүние көп. Оны комиссияның төрағасы Х.Ерғалиевтің өзі жазып алыпты.

– Онда не айтылыпты?

– Бердеш айтады: «Біз төрт-бес адам жиналып Шәкәрім қажының күйін білгелі Шақпақтағы мекеніне бардық. Аға бір мезгіл аң аулап, сендермен бірге көңіл сергітейін деген соң шыққан бетіміз сол еді. Таң мезгілі, күн бұлыңғыр болатын. Жазықта аттылы-түйелі адамдардың шоғыры мұнартып көрінді. Солай қарай беттей бергенімізде неше мәрте атылған оқтан секем алдық та іркіліп қалдық. Шәкәрім: «Тегінде бұлар әнеукүнгі бандыларды қуып жүрген отряд шығар, мен оларға жолығып жөнімізді айтайын, сендер осы арада аялдай тұрыңдар» деп жүріп кетті. Барған бетінде екі дүркін мылтық атылды. Шәкеңе оқ тигенін бірден сездік. Бұлар енді бізді де аямас дедік те, сол бетімізбен Қытай асып кеттік».

– Шәкәрім оққа ұшқан соң баласы Зият жаңағы Бердешке еріп Қытайға өтіп кетті. Осы іс қажының құптауымен болған дейді, рас па?

– Зияттың Бердешпен бірге Қытайға өтуі әкесімен екеуара келісілген шаруа сияқты. Өйткені, қажы сүт кенжесі Зиятқа қимас серігі қоңыр атын береді. Жүріске мықты, әрі қуғын түссе сытылып кетуге лайық бұдан басқа жылқы жоқ. Осылай қажының қоңыр атының басы Қытайда қалды. Зияттың осы жылқыға арнап жазған «Қоңыр ат» өлеңі бар. Оны бізге жеткізген – Қытайда Зияттың қолында тұрған жиені Қожағапан Сүлейменов деген адам.

Одан кейін «Абай» журналының 1994 жылғы 9-санында Зият туралы мақала шықты. Сол мақалада: «1931 жылы қазан айының бірі күні Шәкәрім қажы қасында Идаят, Ғылымбай деген жолдастары және кенже ұлы Зият бар – төртеуі Шақпақтастағы қорасынан «Керегетас» жаққа аттанады. Осы сапарға аттанар алдында Идаят пен Ғылымбайға Шәкәрім қажы: «Мен көп ойландым, барар жер, басар тауым қалмапты. Қытайға өтетіндерге Зиятты қосып жібермекпін» деген сөзін келтіреді.

– Шәкәрім атылған соң Зият арғы бетке өтіп кетті, қалған тұқым-тұяғын үкімет қолға алды ма?

– Қолға алғанда қандай түгін қоймай құртып жіберген. Жоғарыдағы көтерілістен соң ГПУ-дің кәріне ұшырап опат болғандар мен жоғалып кеткендер жүздеп саналады. Мысалы, Тобықтының 70 адамын Семейге әкетіп, атып өлтіреді. Осылардың ішінде Абайдың баласы Мекайыл бар. Қалған елді Қарауыл маңында халық «Абзалдың азап лагері» деп атап кеткен лагерьге қамап, сонда ұстаған. Осы лагерьде Шәкәрімнің әйелі Айғанша, қызы Күлзия мен ұлы Қабыш өледі.

– Осы Айғанша апамыз аса парасатты адам болған дейді…

– Шәкәрімнің жиені марқұм Тауфиқ Досаевтың жазуы бойынша Айғанша апамыз тегі қазандық татар Махмұт деген кісінің қызы екен. 1882 жылы Шәкәрім үлкен әйелі Мәуеннің үстіне осы Айғанша апамызды тоқалдыққа алған. Осы Айғаншадан Ғафур, Жебірәйіл, Қабыш, Ахат, Зият деген төрт ұл, Күлзия, Жәкім, Гүлләр деген үш қыз сүйеді. Жебірәйіл мен Күлзия жастай шетінеп кеткен. Шәкәрім атылған соң кешікпей «Шәкәрімнің отбасы түгелімен қамауға алынсын» деген хабар жетіп, ағайын­туыс, бала­шаға, азан­қазан, у­шу болысады. Сол кезде Айғанша бәйбіше: «Тоқтатыңдар, біз тым жақсы өмір сүрдік, 50 жыл не кием, не ішем демедік, тіпті бір зауал келетін уақыты болды емес пе? Несіне қайғырасыңдар, Алланың жақсылығын көрдіңдер, жаманын қайтармақсыңдар ма?» деген екен.

– Ойпырым-ай, нағыз жүрегіне иман сіңген адамның сөзі ғой бұл, сіз бұны қайдан естіп жүрсіз?.

– Мен бұл сөзді Ғафурдың қызы Кәмиланың «Жұлдыз» журналына жазған естелігінен алып отырмын.

– Шәкәрім қажының Алаш Ордамен байланысы жөнінен не білесіз?

– 1918 жылдың басында Алаш Орда өздеріне ескіше «төбе би» етіп Шәкәрім ақсақалды сайлайды. Қажы Алаш қаласына (қазіргі Жаңасемей) келіп, қызметке кіріседі. Ахаттың сөзіне қарағанда, Шәкәрім қаланың Жоламан жақ шетінде, Үдері қажының бір бөлмелі үйінде тұрып қызмет жасаған. Қажы осы байламы жайында «Мұтылғанның өмірі» атты ғұмырбаяндық жырында:

Оқыған жастың етегін,

Қабыл алдым жетегін.

Босқа жатып нетемін,

Бостандық туын көрген соң, – дейді.

Одан кейін айтпағымыз: 1918 жылы көктемге қарай Алаштың үні атанған «Сарыарқа» газетінде «Тұңғыш құрбан» атты мақала жарияланған. Мақаланың авторы, ұмытпасам, Бейімбет Майлин. Оқиғасы – Алаш Орда милициясының өкілі 22 жасар Қазы Нұрмұхаметұлының қызылдар қолынан мерт болуы жайында. Марқұмды жерлегенде Шәкәрім сөз сөйлейді. Қажының сөзі түгелдей хатқа түсіп, журналға шығады. Артынан қажыны 1958 жылы ақтамақ болғанда осы оқиға кедергі болғанын жоғарыда айттық.

– Шәкәрім қажы көзі тірісінде жазушы Сәбит Мұқановқа хат жазып, хабар алмасып тұрыпты. Ол туралы дерек Сәбеңнің Алматыдағы мұражай үйінде бар көрінеді. Ендігі мәселе өзінің ауылдасы үлкен қаламгер Мұхтар Әуезовпен ара қатынасы жайында не әңгіме айтасыз?

– Студент Мұхтар 1925 және 1926 жылдары қатарынан екі жаз Бақанас бойына келіп, Саятқорада жалғыз жатқан Шәкәріммен көп сұхбат құрғаны жайында дерек бар. Бұл кезде Мұқаң Абай өміріне қатысты мәлімет жинап жүрген. Одан кейін тағы бір есте болатын дүние, 1933 жылы Мұқаңның араласуымен Абайдың толық өлеңдер жинағы жарық көрді. Онда 1909 жылы Мүрсейіттің қолжазбасы негізінде Петерборда шыққан кітапта жоқ 1086 жол өлең жаңадан қосылған. Осы өлеңдерді Мұқаңа Шәкәрімнен басқа кімнің беруі мүмкін.

Осы кезде ел ішінде жасы жағынан да, ақындық қуаты жағынан да Шәкәрімнің алдын орайтын ешкім жоқ. Мұқаң Абайды тану үшін «Абайдың бар қоймасын білетін адам» Шәкәрімді қалайда атап өте алмас еді. Тағы бір дерек: Мұқаң Семейдегі педтехникумға ұстаздық қызметке келгенде, Ахат Шәкәрімұлы осы техникумның бірінші курсында оқып жүрген екен. Ахат өзінің естелігінде: «Әкей мен Мұхтар аға екеуі үнемі хат-хабар алмасып тұратын. Мен соны жалғастырдым» дейді.

– «Абай жолы» эпопеясында Шұбар-Шәкәрім бейнесі тым көмескі. Неге олай?

– «Абай жолы» эпопеясы жазылып жатқан заманда Шәкәрімге «халық жауы» деген жала жабылып, есімін атауға тыйым салынды. Бұндай жағдайда жазушы-ғалым Тұрсын Жұртбай айтқандай, Шәкәрімнің атын бүркемелеп, мегзеуден басқа Мұхтардың өзге амалы да жоқ еді.

Әңгімелескен Бекен ҚАЙТАРҰЛЫ

Әбу Һурайра (р.а.): «Аллаһ елшісі (с.ғ.с.): Бір-бірін балағаттап керісіп қалған екі адамның аузынан шыққан жаман сөздердің күнәсін сөз естіген адам сөз қайтаруда шектен шықпаса, бірінші болып бастаған адам арқалайды – деп айтты» – деген.
(Муслим риуаят еткен)

Бір күні Қожанасыр көшенің қақ ортасында әр тұсқа бір қарап, шарқ ұрып сандалып, ары-бері ұзақ жүреді. Қожекеңді көргендер:

– Қожеке, не болып қалды? – деп жөн сұрайды. Сөйтсе Қожанасыр:

– Бір нәрсемді жоғалтып алып едім, соны іздеп жүрмін, – дейді көзін жерден алмастан. Жиналған жұрт Қожекеңді сыйлағандарынан жоғын табуға көмектеспек болып, бірге іздесе бастайды. Олар да ары-бері жүріп, айналадағы жердің бәрін көзбен сүзіп, шолып шығады. Жоғалған нәрсенің табыларынан күдер үзгенде бірі:

– Қожеке-ау, тура қай тұста жоғалтып едіңіз, соны айтыңызшы. Сол маңды қарайық, – дейді. Сонда Қожанасыр еш саспастан:

– Үйде жоғалтқан едім, – депті. Бұны естіген көпшілік шу ете қалады.

– Е, онда далада іздеп неге әуре болып жүрсіз, бағаналы бері үйіңізден іздемейсіз бе? – дейді Қожекеңнің ісіне таң қалғандар.

– Үй қараңғы, ал, дала жарық болған соң, осында шығып іздеп жүр едім, – деп жауап беріпті сонда Қожанасыр.

Әрдайым халқына астарлы әзілімен бағыт-бағдар беруге талпынған дана Қожекең осы іс-әрекетімен маңындағы жұртқа сағымға алданбай, жоғалтқан нәрсесін сол жоғалтқан жерінде іздеу керектігін ескертпек болғандай. Ендеше, біз де осы ақиқатты мойындап, әзәзілдің азғыруына бас имей асылымызды жоғалтпауға күш салайық, қол жеткізсек деп ынтыққан бағалымыз бен бақытымызды айдаладан емес, ыстық ұямыздан, яғни өз шаңырағымыздан іздейік!

Ол галина викторовна кудрина деген кісі, 15.02.1964 жылы туылған. Солтүстік Қазақстан облысының табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасында бас маман-іс жүргізуші, қарапайым тілмен айтқанда кадровик қызметін атқарады. Мемлекеттік қызмет стажы 15 жылға жуық. Қазақтарды жан-тәнімен жек көреді. Бірақ онысын сыртқа шығарып, көрсетпейді. Дегенмен байқампаз адам бірден аңғарады. Басқармада жұмыс істейтін орыстарды біріктіріп алып, қазақтарға қарсы қоюға құмар. Өте қу, айлакер әрі стратег адам (қалталы және лауазымды қазақ жігіттерінің басын айналдырудан тайынбайды). Ол кісінің Астанада қамқоршысы бар, депутат петр гаврилович дмитриенко (ол да қазақтарды жек көреді). Кезінде, 2005 жылы осы басқарманың бастығы болған адам. Ол басшы болған кезде талай жерлер сатылып кеткен дейді. Осы мекемеге басшы болып келе салысымен көпшілік болған қазақтарды қысқартып тастап, бірден азшылыққа айналдырып жіберген. Қалғандарының өзін мемлекеттік қызметтен шығарып, шарт бойынша отырғызып қойған. Бескөл ауылында әкім болып тұрған кезінде осы әйел хатшысы болған екен, сонда келген қазақтардың өтінішін оған кіргізбестен жыртып тастайды екен. Әкімдіктен түскен себебі, алдына барған қазақ әйелін балағаттаған. Ол кісі облыс әкіміне арыз жазған, нәтиже болмаған соң, республикалық газетке мақала жазған. Содан кейін Дмитриенконы әкімдіктен алып тастап, керек болса облыс әкімінің кеңесшісі қызметіне ауыстырған. Сосын 2005 жылы осы басқармаға бастық етіп тағайындаған. Сол жылдары Омбыдан саңғыратып екі коттедж салып алған. Баласы мен қызын сонда жіберген. Қызылжарда өзінің жеке демалыс орны бар – Абакшино деп аталады. Тапқан-таянғанын бәрін Ресей асырып, Омбыға жібереді.

галина викторовна барлық мәселелерін әлі күнге сол кісімен ақылдасып, шешеді. Проблема туындай қалса, телефон шалып, өзін дмитриенконың көмекшісімін деп таныстырады. Және біздің басқарманың қызметіне байланысты барлық мәселелерді сол кісіге жеткізіп отырады дейді-мыс. Қазақтарға кезектен тыс сыйақы, қосымша ақы тағайындалатын болса, бірден бухгалтериямен сөйлесіп, болғыздырмай қояды. Ал енді жұртшылықпен бірге алатын сыйақыға әрине шамасы келмейді. Жұмысқа тұратын қазақтардың еңбек өтілін (стажын) барынша қысқартып, қосуға келетін жерлерін азайтып көрсетеді. Орыстар болса көбейтуге тырысады. Онымен тіпті өзінің орыс қандастары да басы артық байланысуға қорқады. Себебі өзіне қатысты мәселе туындай қалса ешкімге қарамайды, «пройдется по головам». Үнемі пара алады, Біздің мекеме мемлекеттік экологиялық сараптама қорытындысын және қоршаған ортаға эмиссияларға рұқсаттар беру тәрізді мемлекеттік қызмет көрсетеді. Соған жоба әзірлеушілерден (проектировщик) үнемі пара алып тұрады. Біздің мекемеге бағынысты 12 мемлекеттік орман мекемесі бар аудандарда. Солардың директорларынан да пара алғыш. Өсек секілді болғанмен, шындығы сол.

ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМ ИДЕОЛОГИЯСЫ

«Ұлттық патриотизмсіз ұлтты сақтап қалу мүмкін емес,
ал ұлт болмаған жерде мемлекеттік деген ұғым да жойылады.
Біз қазақ ұлтын сақтап қалғымыз келсе
ұлттық патриотизмді мықтап дамытуымыз қажет».
(Қазақ халқы)

Біз-қазақ ұлты терең тарихы, бай мәдениеті, озық өнері мен шешен де маңызды тілі бар елміз.
Арғы тарихымыз біздің дәуірімізге дейінгі V-ІІІ ғасырлардағы сақ, ғұн, үйсін тайпаларынан басталатын болса, «қазақ» деген атауға ие болып, қазақ мемлекетінің құрылғанына 550 жыл толып отыр. Римді жаулаған ғұн патшасы Еділ (Атилла), Кирдің басын алған Томирис ханшайым, түркі дүниесінің төріндегі Бумын, Тоныкөк қағандар, Мысыр билеушісі Сұлтан Бейбарыс, Үнді жеріне иелік еткен Бабыр, Шыңғыс хан, Абылай, Кенесары, шығыс жауһарлары атанған Әбу Насыр Әл Фараби, Ибн Сина, Ұлықбек есімдері біз үшін тек зор мақтаныш қана емес, рухани әлеміміздің шамшырақтары екені даусыз.
Түркі мәдениетінің жауһарлары өз дәуірінде ғана емес ХХІ- ғасырда да әлемдегі ең озық мәдениет екенін тарих дәлелдеп отыр. Египеттің пирамидаларынан Қожа Ахмет Яссауи мовзолейі, перғауындардың саркафагтарынан қазақ даласының алтын сауыттары кем емес екені әлде қашан дәлелденген. Көшпенділер өнері, шумерлік мәдениет әлемді мойындатқалы қашан.
Ғылыми зерттеулер бойынша қазақ тілінің түп атасы-түркілердің сына жазуы славян-кирилл жазуынан 15 ғасыр, грузин және армян жазуынан 10 ғасыр бұрын пайда болған.
Қазақстан жер көлемі жағынан әлем бойынша 9-шы, ТМД бойынша 2-ші орынды иеленеді.
Қазақ ұлты тарихта тағдыр талайын аз көрмеген халық. Жер шарының жартысын табанының астына салған дүбірлі дәуірімен бірге халқының үштен екісін жоғалтып, өз жерінде жалпы халықтың 24 пайызын ғана құраған, зиялысымен бірге ер азаматтарынан мүлде айырылып қалудың аз алдында қалған, соған қарамастан ұлттық намысын, салт-дәстүрін, діні мен тілін, ұлттық болмысын ғана емес мемлекеттігі мен жерінің тұтастығын сақтап қалған қайсар да жауынгер, кемел де кемеңгер халық. Қазақ екенімізге мақтана алатын артықшылықтарымыз аз емес.
Алайда ХХІ-ғасырда , жаһандану дәуірінде қазақ халқын тағы бір үлкен сын күтіп тұр. Ол-қазақ ұлтын ұлт ретінде сақтап қалу және Қазақстанды әлемдегі озық мемлекеттердің алдына шығару.
Бұл-ұлы мақсат. Қазақстан мемлекеті мен қазақ ұлтын дамыту мен гүлдендіру мақсаты.Оған жетудің оңай емес екені де белгілі. Бұл идеология Қазақстан болашағы үшін, қазақ ұлтының келешегі үшін жаны ашитын, тілі мен діні, жарқын болашағы, ертеңгі алаңсыз өмірі, келешек ұрпағының бақыты үшін күресетін, берік бірлігін сақтай отырып, бір мақсатқа жұмыла әрекет ететін, «Мен қазақпын, мен қазақ екенімді мақтан тұтымын, ұлтым үшін у ішуге дайынмын» деген адамдарға арналады.
Біздің ұлттық идеологиямыздың түп қазығы: «Көп балалы бол және оларды ұлттық рухта тәрбиеле».
Біздің ұлттық идеологиямыздың ұраны: «Бізді құтқаратын-Ислам»
Біздің ұлттық идеологиямыздың ұстанымы: «Қазақ баласы- жер сенікі, ел сенікі. Жеріңе, еліңе ие бол. Өз жеріңде, өз Отаныңда тұрып басқаның құлы болма.»
Біздің ұлттық идеологиямыздың ойтұмары: «Қазақ қызы біздің ең негізгі байлығымыз. Қазақ қызын сыйламаған адам бізден емес, ол біздің жауымыз.»

Біз-қазақ ұлтының патриоттары өзіміздің ұлтымызды сүйетінімізді, әрқандай жағдайда ұлтымыздың болашағы үшін күресуге дайын екенімізді басқаларға мақтана айтуға тиіспіз. Бұл күресте біз аса білімді және ұшқыр ойлы, жылдам әрекетті болуға міндеттіміз. Ол үшін бізге берік денсаулық керек. Берік денсаулыққа жету үшін жат қылықтардан, өрескел әдеттерден алыс жүруге тиіспіз.
Әркім өзінің ата-анасын, бауырын, қарындасын, туып-өскен жерін, ана тілін, дінін жақсы көргені үшін айыпты бола алмайды. Жақсы көрмеген адам-сатқын, екіжүзді болып есептеледі.
Алла бізге өзімізге ғана тән түр берді, тіл, дәстүр берді. Байтақ жер мен орасан байлық нәсіп етті. Оның бәрі үшін бір Аллаға ғана қарыздармыз. Ата-бабамызға бас иеміз. Қазақ болып тудық, қазақ болып өлеміз.
Америкадағы арабтардың, Ресейдегі грузиндердің жағдайын ойыңа ал. Ондаған миллион күрдттердің, сығандардың тағдырын есіңнен шығарма.
Өз жерің үшін күрес, өз еліңде еркін, алаңсыз, қорықпай өмір сүр, ұрпақ өсір.

ҰЛТТЫҚ ПАТРИОТИЗМ ИДЕЯСЫ

Қазақ ұлты- Қазақстан мемлекетінің негізін қалаушы мәртебелі ұлт. Қалған ұлттар диаспора болып саналады. Қазақ ұлты басқа ұлттардың дамуы мен тілін, дінін, салт-дәстүр, әдет-ғұрыпын сақтауға кедергі келтірмейді. Басқа ұлт өкілдерінің қазақ ұлтының тілі мен дінін, салт-дәстүр, әдет-ғұрыпын, ұлттық болмысын сыйлауын, құрметтеуін талап етеді.

Қазақ тілі- мемлекеттік тіл, диаспоралар мен аз ұлттардың тілі мемлекеттік тіл бола алмайды. Барлық қазақстандықтар мемлекеттік тілді білуге және оның дамуына үлес қосуы міндетті. Қазақ ұлты басқа ұлттардың өз тілін сақтауы мен дамытуына қарсы болмайды.

Қазақтар-мұсылман ел. Ислам діні қазақ ұлтының тарихи діні, сенім-нанымдарының түпқазығы болып саналады. Дін-мемлекеттік саясаттың негізгі бағытының біріне айналуы тиіс. Қазақстан мемлекеті дәстүрлі діндердің дамуына жағдай жасайды, дәстүрлі емес діни ағымдар мен секталардың жұмысына тосқауыл қоюы тиіс.

Қазақстанның азаматтығы. Шет елдерден оралған қазақ ұлтының өкілдері кедергісіз Қазақстан азаматтығын алады. Басқа шет елдік ұлт өкілдері Қазақстан мемлекетінің дамуы мен қазақ ұлтына ерекше еңбегі сіңген болмаса уақытша виза алуы тиіс.
Қазақстан жерінің иесі-қазақтар. Қазба байлықтары ең алдымен қазақ ұлтының игілігі. Қазақстанның жері мемлекеттің және тек Қазақстан азаматтарының жеке иелігінде болады. Жер қандай да бір игілік үшін мәртебелі ұлт өкілдеріне тегін берілуі тиіс.Шет елдік азаматарға жер тек уақытша жалға берілуі тиіс және оның мерзімі 25 жылдан аспауы қажет. Қазба байлықтарды игеруші компанияларға иелік етуде мәртебелі ұлт өкілдерінің үлесі 50 пайыздан кем болмауы керек. Ұлттық компанияларда жұмыс істейтін мәртебелі ұлт өкілдеріне артықшылықтар беріледі.

Өзін ұлтының патриотымын деп санайтын әрбір азамат қазақ ұлтының мүддесін кез-келген артықшылықтар мен жеке басының мүддесінен жоғары қоюы тиіс. Қажет болса жанын да қиюы керек.

Ұлт патриоттары қазақ қызын сыйлауды бірінші орынға қояды. Біз қыздарымызды сыйлау арқылы ұлтымызды сыйлаймыз. Қазақ қызы-қазақтың анасы. Ана-болашақ ұрпақтың бастауы, қайнар көзі. Бұлақтың басы лай болса, одан таза ұлт шығуы мүмкін емес.

Қазақ жігіттері басқа ұлттардың көрікті, ақылды қыздарын алуы мүмкін. Ал қазақ қыздарының басқа ұлт өкіліне тұрмысқа шығуын жөн көрмейді. Біз қан тазалығын, тек тазалығын сақтауға тиіспіз. Тексіз халықтың болашағы болмайды.

Ұлт патриоттары жезөкшелік пен зинақорлыққа, нашақорлық пен маскүнемдікке қарсы ымырасыз күрес жүргізеді. Қажет болса жазалайды да.

Ақпарат құралдарына шет елдік азаматтар мен заңды тұлғалардың иелік етуіне жол берілмейді. Ұлтаралық араздыққа, белгілі бір ұлттардың артықшылықтарын дәріптеуге, зорлық-зомбылықты, бейәдептілікті насихаттауға, қазақтың ұлттық мүдделеріне қайшы келетін ақпараттар таратуға тиым салады.

Шет ел мәдениетінің экспансиясына қарсы тұрады. Ұлттық өнер мен мәдениетті, кино мен музыканы дамытуға күш сала отырып, шет елдік жат мәдениетке жастардың еліктеуіне тосқауыл қояды.

ҰЛТ ПАТРИОТЫ ДЕГЕН КІМ?

Ұлты- қазақ, Өз денсаулығына ыждахатпен қарайтын, отбасы мен балаларының жағдайын жасайтын, көп балалы болуға ынталы жаны ақ, ары таза, елін, жерін, ұлтын жақсы көретін азамат.
Діні-Ислам. Аузында Алласы бар, иманы берік, намазы толық, ақидасы түзу мумин.
Білімі-жоғары. Көп білуге құштар, білімі мен білігін ең алдымен өзі үшін, содан кейін отбасы- балалары, әке-шеше, туыс-бауырлары үшін, елі-жері, жұрты үшін жұмсайтын ізденімпаз тұлға.
Тілі- қазақ тілі. Ана тілінің қадір-қасиетін терең түсінетін. Қазақша ойлап, қазақша сөйлейтін, жаза білетін, тілінің дамуын мақсат тұтатын жанашыр.
Балаларын ең алдымен иманға, содан кейін елін-жерін, ұлтын сүюге тәрбиелейтін ата-ана.

МАҚСАТҚА ЖЕТУ ҮШІН НЕ ІСТЕУ ҚАЖЕТ?

Бірінші белес.
1. Өзін-өзі ұғыну, ұлт патриоты болуға деген құштарлықты сезіну. Осы идеологияда көрсетілген талаптарды түсіну және қажетсіну.
2. Идеологияның талаптарын тану, өзін ұлт патриотымын деп сезіну. Айтылған талаптарды орындауға дайын болу.
3. Идеологияны басқаларға түсіндіру, ұлт патриоттарының қатарын арттыру.
4. Ұлт патриоттарының шағын топтарын құру.

Екінші белес
1. Ұлт патриоттарының қоғамдық қозғалысын құру, аймақтық филиалдарын құру. Басқа патриоттық ұйымдармен ынтымақтасу.
2. Шұғыл және ұзақ уақытқа арналған бағдарлама қабылдау. Қозғалыс жұмысына қажетті ережелер мен құжаттар қабылдау.
3. Ақпараттық кеңістікті мейлінше ұтымды пайдалану, халыққа идеологияны түсіндіру, түрлі ақпараттық өнімдер шығару.
4. Ұлттық патриоттар партиясын құру. Түрлі дәрежедегі сайлауларға қатысу. Парламенттен, мәслихаттардан мейлінше көп орындар алу.

Үшінші белес
1. Биліктің барлық тармақтарында ұлт патриоттарының отыруына қол жеткізу
2. Идеологияда көрсетілген негізгі мақсаттарға жетуді қолға алу.


ҚОРЫТЫНДЫ

Бұл әрине өте қиын шаруа, бірақ қолдан келетін іс. Ол үшін ең алдымен иманымыз түзу, сертімізге берік болуымыз қажет. Осы ісіміз үшін таяқ та жерміз, мүмкін басымызды бәйгеге де тігерміз, алайда біз мұның бәрін өзіміздің еркін де тыныш өміріміз үшін, байлық пен бақыттың өз игілігімізде болмағы үшін, балаларымыздың ертеңгі жақсы тағдыры үшін тер төгеміз. Ертең балаларымыздың табаны тілініп, құл, қызымыздың етегі түріліп, күң болмауы үшін күресеміз. Табандылық пен сабыр табысымыздың кілті.
Біз бәрін де жеңеміз. Алла жар болсын!

сейчас казахская молодежь заворожено засматривается на рекламные щиты,видеоролики и кинофильмы и концерты с участием западных и россиских развратных и конченных артистов и возводят их в свои кумиры. Возникает вопрос;Что знает казахская молодежь о прошлом своего народа??? Как вернуть казахам историческую память? Наше государство почти не уделяет никакого внимания своей историй казахов. А вместо этого учат нас как танцевать этот танец "кара жорга" пропагандирует как голосовать за этих развратных артистов в передаче "екi жулдыз" и т. д.Чем тратить многомиллионные деньги на создание глупых , подлых, развратных фильмов, сериалов , концертов(это жаным, кайрат чемпион, келiн, асель друзья и подруги,шiркiн лайф, битва экстрасенсов(шайтанов) и т. д.)рекламируют ставить на себя печать дьявола это татуйровки и пирсинги, и каждый второй молодежь уродует свое тело. Эти поганые фильмы и концерты только и губят молодежь. Ведь кино имеет огромный потенциал влиять на массы. Лучше бы на эти бюджетные деньги сняли бы фильмы про Толе-би, Казыбек-би, Айтеке-би, про Кенесары, про Махамбета, и нравственные , патриотичные передачи. Мы должны воспитывать казахскую молодежь в нравственном, духовном, патриотическом духе. А сейчас что мы видим.......безнравственность, бездуховность, разврат,беспредел, девушки пьют и курят прямо на улице и развратничают, а парни как скоты, ведут себя не по мужский.(Я не про всех). Почти 50 процентов казахов незнают свой родной язык, культуру, традиций. Позор!Запомните, эти подлые, развратные фильмы и передачи делают из людей развратниками, тупыми, быдлами, психами, манкуртами.На протяжений нескольких десятилетий усилиями атеистической советской идеологий (сейчас российской и западной) идеологий, укрывалось истина, историй казахского народа, в школьных учебниках пропагандировалась превосходства культуры русских и запада(европейцев), в то время как казахам отводилась на этих страницах жалкая роль монголоидных дикарьей, не имевших ни писменности ни культурного наследия предков. И это все делается специально, эти подонки не хотят успокоятся до тех пор, пока не уничтожат все признаки самостоятельности и независимости казахов и не превратят личности в скотину. Не дай Бог! Берегите себя и детей!!!

Қазақ бол!




Жасыңыз 16-ға толып, жеке басыңызды куәландыратын құжатыңызды аларда әкеңіздің атына орыстандыру дәуіріндегі жасанды түрде жалғанған, салтымызда жоқ «-ов» («-ова»), «-ев» («-ева»), қосымшасынан құтылып, қазақ екенімізді білдіретін «-ұлы», «-қызы» деген сөздерді қосуларыңызды сұраймыз. Егер әке-шешелеріңіз түрлі себептермен (бұрынғы аты-жөні көрсетілген диплом, аттестат, т.б ауыстыру қиындығынан) қазақ тіліндегі қосымшаға көше алмаса, Сіздерден соң, Сіздердің арқаларыңызда Сіздерден тарайтын барлық ұрпақтың аты-жөні ұлттық нұсқада қалыптасады.

Қазақтың ұлттық ерекшелігіне қайтып оралу – бәріміздің қасиетті борышымыз!

Қазақи нұсқадағы аты-жөнімізге оралу Сіздерден басталады деп сенеміз!

Әлемдегі барлық халық өз аты-жөндерін тек өздерінің ұлттық негіздерін сақтап жазады:

Егер –

Армияндар – Акопян,

Әзірбайжандар – Мамедоглы,

Грузиндар – Махарашвили,

Украиндер – Костенко,

Латыштар – Лацис,

Молдовандар – Кодру,

Эстондықтар – Томме,

Түркімендер – Мактумкули,

Литвалықтар – Вайкуле,

Орыстар – Иванов болса, қазақтар неге Момышұлы болмаймыз?!


«Ұлт тағдыры» қозғалысы




Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы:


ҰЛТЫ ҚАЗАҚ АЗАМАТТАРДЫҢ ТЕГІ МЕН ӘКЕСІНІҢ АТЫН ЖАЗУҒА БАЙЛАНЫСТЫ МӘСЕЛЕЛЕРДІ ШЕШУ ТӘРТІБІ ТУРАЛЫ





Ұлты қазақ азаматтар өздерінің тегі мен әкесінің атының жазылуын қазақ тіліне тән емес аффиксті алып тастай отырып, өзгертуге хақылы, алайда, тегі мен әкесінің атының түбірлік негізі сақталуға тиіс. Бұл ретте әкесінің атын жазған кезде азаматтың жынысына қарай «ұлы» немесе «қызы» сөздері қосылып, бірге жазылады.



Қазақстан Республикасының Президенті

Кто спасет новое подрастающее поколение казахов от растление душ, от потока мерзостей хлынувших с телеэкранов? Никто не несет ответственности. Неужели у нас нету цензуры на эти вещьи? Неужели нету нравственных чиновников, которые могут этот беспредел остановить? Ах да забыл,чиновники и акимы разных мастей заняты набиванием своих карманов долларами пустышками. Предательство общечеловеческих ценностей и идеалов взращивается как часть новой поганой, подлой демократической(демонкратической) идеологий. Порно, эротика,разврат, водка вино, табак, экстрасенсы(они все шарлатаны) мтв, и т.д. втягивает подрастающее поколение. Молодым людям сегодня неведом стыд. парни ведут себя как тупые самцы, девушки стали походить на проституток. (я не про всех).И это все со школьной скамьи.... Общество сегодня целенаправленно развращает молодежь.В основном через ТВ и журналы.(передачи на 90 процентов подлые, поганые, развратные.) Если кто то повесился сразу же об этом обьявляют по тв , радио , и газеты.(рекламируют), Я думаю причины вешания молодежьи кроется в этом. И это же кто то контролирует, ведь так же.Например в Казахстане уже порнофильмы стали сниматься за счет госбюджета,(келiн) а газеты печатают услуги проституток и голубых и всяких гадалок шарлатанов.И это как будто все нормально, в порядке вещей.Идет полномасштабная диверсия против наций.Снимают для нас развратные сериалы(жаным, асел друзья и подруги, келiн, передачи шiркiн лайф, екi жулдыз, битва экстрасенсов(шайтанов) и т. д. Я думаю не зря наши нац. каналы скупают российские и иностранные компаний.
Метки:

берегите своих детей!
Формирование безнравственной культуры начинается с детства с внедрения в сознание малышей "идеологий уолта диснея". этот один из известных американских масонов выработал специальную методику деформирования сознания ребенка, переставляя акценты его внимания с традиционных, справедливых, нравственных ценностей на несущественные детали жизни и пропаганду содоимства, порнографий, глумления над верой и т. п. Путем сознания 2игрового мироощущения" и исскуственной беззаботности дети лишаются почвы для утверждения ценностей человеческого сознания- доброты, совестливости. Жизнь открывается перед ребенком как игра или развлечение, главными элементами в которой являются деньги и борьба за власть. Многочисленные мульт сериалы с космическими войнами супергероями разрушают у малыша врожденное чувство доброты. Мультфильмы и комьпютерные игры внедряют в его сознание насилие и стремление подражать супергероям, которые легко расправляются со своими врагами самыми разнообразными способами умертвляя их, расстреливая, взрывая, разрезая на части, сжигая в огне, топя в воде.Включаясь в игровой мир насилия и убииства ребенок по мере взросления привыкает к насилию как наркотику.К юношескому возрасту такой ребенок уже не способен смотреть нормальные фильмы. читать хорошие книги. Они кажутся ему скучными.Став взрослым он предпочитает душераздирающие боевики, фильмы ужасов и т. д.Дальнейшее такое воспитание молодежь получает из рекламных роликов, безнравственных развратных клипов, образы которых он впитывает вместе с молоком матери. За кажушейся безобидностью этих вещейскрывается пресскоторыми штампуются души людей. ребенок воспитанный в идеологий этого масона уолта диснея и рекламных роликах и клипах , чаще всего уже не способен воспринимать нормальную нравственную культуру а является адептом так называемой массовой попкультуры.Поэтому матери сначала,не обращающие внимание на увлечение детей комп.играми и космическими мультиками в последствий не могут понять непослушных своих детей. Они не только не реагируют на зов матерей и отцов, им становится неприятными их голоса и даже их внешность. Происходит постепенная дегродация личности, утончаются и расшатывается нервы. Они становятся нервными и агрессивными. Сейчас эти развратники подонки снимают для нас бессмысленные сериалы типа (асель друзья и подруги, жаным, кайрат чемпион, келiн, ит.д. и развлекалки шiркiн лайф-2 это (дом-2) всякие развратные концерты. Куда катимся??? куда смотрят эти продажные чиновники?Можем же снять полезные, нравственные фильмы и передачи.Скорее всего поэтому вешаются подростки и развращаются на наших глазах молодежь. Берегите своих детей. Казак кыздары уяттарынды жогалтпандар!

Салем осы уйым катысушылары мен конактары! Кыздардын шаштарын жиберип(жайып журулерине) ким калай карайтынын билгим келеди. "Кыздын шашынын узын болганы дурыс" деймиз,ал сол узын шаштын орип немесе туйип жургени дурыс деп санамайсыздар ма?

 Мен  қазақ  қыздарына қайран қалам,
Жанары жана жаздай жайрандаған...

казак кыздары маржандай масаты,тотыдай таранган,жибектей жумсак,айнадай таза,кундей коркем,гулдей асем,раушандай хош исти болуы керек!!!!!!!!!!!!!!!