Айгуль БОЛАТХАНКЫЗЫ,
28-10-2012 19:45
(ссылка)
БҰЛ ТОЛАҒАЙ ҚАЙ ТОЛАҒАЙ?
Биылғы Лондон олимпиадасында қазақтың Әнұраны жеті рет шырқалды. Қоржынымызға жеті алтын түсті. Қуанбаған қазақ жоқ бұған. Ақжолтай Александрдың жолы жеңіл екен, іле-шала шынашақтай Зүлфия екінші алтынды алды. Солай кете береді. Қай қайсысы болсын қазақтың әр шаңырағына көл-көсір көңіл сыйлады, қуанышқа бөледі. Мая мен Светлананың көз жасы, Ильяның қуанышы... Серіктің салмағы ауыр, жауапкершілігі зіл-батпан дара алтыны... Олар жайлы «толағай қыз-жігіттеріміз...», «тау көтерген толағайлар» деп сол уақытта айтылып та, жазылып та жатты. «Біздің толағайлар» деген жазуды да телеларналардан жиі көз көрді.
Олимпиаданың дүрмекке толы күндерінің бірінде Ержан ағамның (Момышұлы) «біздің толағайлар» дегенді естіген сайын бір түрлі... жағымсыз» дегенін естіп, елең ете қалдым. «Ол әбден сіңіп кетті ғой. «Толағай» сөзінің мағынасын бұл күнде ешкім біле бермейді», – деп Зейнеп апа да әңгімеге араласты. Менің бар білетінім – өзіме бала кезімнен жақсы таныс «Толағай» ертегісі.
– «Толағай» қырғыз ертегісі ғой. Ертегі кейіпкерінің аты. Әбділда Тәжібаев ағамыздың өлеңі арқылы қазаққа жетті. Ал «толағай» деп қазақ қу басты (череп) айтады, – деген Зейнеп апаның сөзін естігенде тіпті таңғалдым...
Менің үнсіз қалғанымды көріп апа әңгімесін жалғап кетті.
– Махамбет батыр жырындағы «қу толағай бастанбай» деген сөз есіңде ме? Білмеймін, сендерге тың дүние секілді көрінетін шығар. Ал менің түсінігімде «толағайдың» мағынасы әлгіндей. Бұл күнде журналистер, тілшілер мағынасына терең бойламай, осы сөзбен байланыстырып соға беретін болды. «Толағай табыстарға жеттік», «толағай табыстар тілейміз»... Жастарды былай қойғанда, мұны үлкендер де біле бермейді.
...Түн қатып жүріп, түс қашпай,
Тебінгі теріс тағынбай.
Темір қазық жастанбай,
Қу толағай бастанбай,
Ерлердің ісі бітер ме?.. Иә, «қу толағай бастанбай» делінеді жырда...
Апа бір қасын кере «енді жетті ме, енді түсіндің бе» дегендей маған қарады. Жүзінен «басқалар да неге осыны түсінбейді, ап-айқын, ұғынықты сөз ғой» деген жазуды оқығандай болдым. Сонда-а-а... «Біздің толағайлар – біздің ...».
Қолыма Ғылым және жоғары білім министрлігі бекіткен ҰҒА А.Байтұрсынов атындағы Тіл білімі институты ф.ғ. докторы, профессор Т.Жанұзақовтың жетекшілігімен жарық көрген Қазақ тілінің сөздігі түсті (Алматы: «Дайк-пресс», 1999 ж). Онда: «Толағай (1) – толассыз соғатын жел; Тоқтамай соққан толағай, толастар мезгіл жеткей дүр (Алдаспан); Толағай (2) – түгі жоқ, тап-тақыр, жалаңаш; Тау толағай көрінер тасы кетсе... (Алдаспан)» деп көрсетіліпті. Ал ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі Тіл комитетінің тапсырысы бойынша дайындалып басылып шыққан (жауапты шығарушылар – ф.ғ.к Ғарифолла Әнес пен Алмас Үдербаев) диалектологиялық сөздікте (Алматы: «Арыс», 2007) «толағай» сөзінің (Павлодар облысы, Үрлітөбе ауданы) «жалғыз», «жеке» деген мағына беретіні жазылыпты. «Ахмет әлі үйленген жоқ, толағай басы жүр» деп мысал да келтірілген екен.
Өкінішке қарай, менің қолымда тек осы екі кітап қана бар. Өзгелерге ұсақ-түйек бірдеңе көрінуі мүмкін. Қалай десе де, «қу тақыр», «жалғыз», «қу бас» деген мағынада болғандықтан, Ержан ағам айтпақшы, «біздің толағайлар» деген маған да біртүрлі жағымсыз әсер қалдырды...
ұмытуым керек...
мен сені ұмытуым керек... Алматының аппақ қарын кешіп өз өзімнен осы сөздерді қайталай беріппін. Бойымды қаһарлы қыстың ызғары қарып бара жатса да жаяу жүріп келем... Қайда бара жатырмын, не керек маған... беймәлім... сен қиналмайсың. Тіпті менің жан-жүрегімдегі алай дүлей дауылды сезбейсің де. Дәл қазір даладағы азғардан гөрі, жүрегімдегі суыққа тоңып келемін. неге ұмыта алмаймын сені? Мені саған байлап қойған қандай күш екен? Неге сенен алыстап кете алмаймын? Өтінемін, өзіңді ұмыттыршы...
Бас тартпа!..
Тал бесіктен жер бесікке дейінгі адам ғұмыры сан түрлі мүмкіндіктер мен таңдау жолдарына толы. Сол мүмкіндіктер мен таңдау құқығын тиімді пайдалана білген жан жетістікке жетіп, еңбегінің жемісін көре алады. Бірақ өмірде өз еркімізден тыс, Алланың қалауымен болатын құбылыстар бар. Оған наразылық білдіріп, тағдырға тас атып, бас тартудың қажеті шамалы. Ең бастысы - тағдыр қалауына мойынсұнып, өмірдің қаралы тұстарын әдемі бояумен бояй білу керек. Алланың қалауымен болатын, адамның бас тартуына қақысы жоқ құбылыстарды жіктеп көрсек...
Туған жерден бас тартпа. Егер туған жерді таңдау мүмкіндігі болса, сәбилердің бәрі салыстырмалы түрде болсын әділеттілік орнаған елді таңдар еді. Алайда, туған жерді таңдау адамның еркіндегі дүние емес. Сондықтан кіндік қаның қай жерде тамды, сол жерді жақсы көруге міндеттіміз. Мейлі ол қарбаласы көп қала болсын, мейлі құлазыған дала болсын, мейлі адамдары қайсар да қайырымды болсын, мейлі арам да айлакер болсын, тіпті ол тарихи Отаның болмаса да туған жердің аты – туған жер! Сондықтан одан бас тартуға болмайды. Ес біліп, ер жеткенше ауасымен тыныстап, суын жұтып, топырағына аунап өскен, бір кездері басыңа пана болған жерді күндердің бір күнінде өзге елге барып жер-көкке сыйғызбай жамандап отыратын жанды көрсем жағасына жармасып, кеудесіндегі жүрегін жұлып алғым келеді!
Ата-анаңнан бас тартпа. Егер ата-ананы таңдау мүмкіндігі болса, бала атаулы зиянды әдеттерден аулақ, жан жылуын төге білетін ата-ананы таңдар ма еді, кім білсін?! Бізде ондай мүмкіндік жоқ: ата-анаң маскүнем, мүмкіндігі шектеулі немесе жалғыз басты жан болуы да мүмкін. Ата-ананы әлеуметтік статусына қарап бағаламайды. Себебі, әкенің аты – әке, ананың аты – ана! Кейде жолы болмаған жандардың «Елдің ата-анасы сондай, менің ата-анам маған жағдай жасамады» деп налып отырған кейпіне қарап «Ата-ана саған бәрін бермесе де, бәрін көруге болатын өмір сыйлады ғой!» дегің келеді...Қазіргі таңда қаншама ата-ана қарттар үйін паналап отыр?! Өмір сыйлаған жандарды қалайша тірілей өлтіруге болады?!.
Ана тіліңнен бас тартпа. Әр адамның ана сүтімен бойына дарыған тілі бар. Ол тіл әлем бойынша ең көп қолданылатын тілдің бірі болуы да, болмауы да мүмкін. Өмір ағыны мен заман талабына қарай үш тілді, төрт тілді меңгеруге тура келсе де, ана тіліңді ұмытып қалуға қақың жоқ!.. Өзге тілді білсе де, өз тілін ұмытпаған адам қандай құрметке болсын лайықты. Ал өзге жүз тілді меңгерсе де, өз тілінде сөйлей білмейтін, өз тілінде ойлай білмейтін адам – мәңгүрт. Жалғандағы ең үлкен жалғыз бақытсыздық – мәңгүрттік шығар. Оны Шыңғыс Айтматовтың «Боранды бекетін» оқысаңыз, түсінерсіз. Ондағы кейіпкер қолдан жасалған мәңгүрттіктің құрбаны болса, қазіргі қоғамдағы мәңгүрттік – өз қалауымызбен таңдап алған жол! Одан өкінішті не бар?!
Бауыр етің – балаңнан бас тартпа. Иә, бұл да Алланың қалауымен болатын жағдай. Алланың ғана емес, өз қалауымен бойға біткен баланы тоғыз ай бойы толғанып күткен ана құндақтаулы сәбиін перзентханаға қалдырып кете барады. Одан кейін бейкүнә сәбиді анасының ыстық құшағы емес, тастанды балаларға арналған үй күтіп алады... Баланы жалғыз қалдыру, қалдырмау мәселесі ананың ғана емес, әкенің де бас қатыратын мәселесі. Өкінішке орай, орын алатын мұндай жағдайлардың бәріне ананы ғана кінәлі санап жатады. Шын мәнінде ешкім ешкімді ақтап алуға тиісті емес. Себебі, бала болашағы үшін оның пайда болуына себепші болған екі адам да жауапты. Әдетте жетім бала айналасындағы адамдарға көз салып, дүниені танып-біле бастағанда «Басқада бар ана неге менде жоқ? Басқада бар әке неге менде жоқ? Олар қайда?» деген сұрақтардың жауабын іздей бастайды. Бір кездері керек қылмай тастап кеткен анасын жерді жеті айналса да тауып алатын балалар болады. Сондағы қалағандары – «Не үшін?» деген жалғыз сұраққа жауап алу. Өкінішке орай, ол кезде «Сен өмірге мүгедек болып келіп едің...», «Әкең тастап кетіп еді, жалғыз асырай алмадым» және тағы да басқа толып жатқан «себептер» оны ақтап ала алмайды...
Өміріңнен бас тартпа. Сан сынақ пен бұралаң жолдары көп өмірде адасып қалып, өзіңді жапандағы жалғыз жандай сезінетін кездер болады. Оң жағыңа, сол жағыңа, алдыңа қарасаң да – белгісіздік, ал артыңа көз салсаң - бұлдыр сағым ғана болатын сәттер бар. Ондай кезде төмен түскен басыңды жоғары ұста, жерге қараған жүзіңді аспанға қарат: көктегі күнді – үміт сәулесін көре біл. Жылап ал, не бар даусыңмен айғайла. Қаласаң, себепсіз сықылықтап күліп ал, әйтеуір әрекетсіз қалма. Тығырықтан шығар жол ізде, тек өміріңнен бас тартпа! Өмірден аяулы, өмірден қадірлі ештеңе жоқ, себебі өмірге бір-ақ рет келіп, бір-ақ рет кетеміз...
Адамның екі туған жері, екі анасы, екі әкесі, ана сүтімен дарыған екі тілі, екі өмірі болмайды. Көзіңнің қарашығындай қорғап, жүрегіңде аялап ұстау керек қастерлі ұғымдардың бәрі – жалғыз!..
Туған жерден бас тартпа. Егер туған жерді таңдау мүмкіндігі болса, сәбилердің бәрі салыстырмалы түрде болсын әділеттілік орнаған елді таңдар еді. Алайда, туған жерді таңдау адамның еркіндегі дүние емес. Сондықтан кіндік қаның қай жерде тамды, сол жерді жақсы көруге міндеттіміз. Мейлі ол қарбаласы көп қала болсын, мейлі құлазыған дала болсын, мейлі адамдары қайсар да қайырымды болсын, мейлі арам да айлакер болсын, тіпті ол тарихи Отаның болмаса да туған жердің аты – туған жер! Сондықтан одан бас тартуға болмайды. Ес біліп, ер жеткенше ауасымен тыныстап, суын жұтып, топырағына аунап өскен, бір кездері басыңа пана болған жерді күндердің бір күнінде өзге елге барып жер-көкке сыйғызбай жамандап отыратын жанды көрсем жағасына жармасып, кеудесіндегі жүрегін жұлып алғым келеді!
Ата-анаңнан бас тартпа. Егер ата-ананы таңдау мүмкіндігі болса, бала атаулы зиянды әдеттерден аулақ, жан жылуын төге білетін ата-ананы таңдар ма еді, кім білсін?! Бізде ондай мүмкіндік жоқ: ата-анаң маскүнем, мүмкіндігі шектеулі немесе жалғыз басты жан болуы да мүмкін. Ата-ананы әлеуметтік статусына қарап бағаламайды. Себебі, әкенің аты – әке, ананың аты – ана! Кейде жолы болмаған жандардың «Елдің ата-анасы сондай, менің ата-анам маған жағдай жасамады» деп налып отырған кейпіне қарап «Ата-ана саған бәрін бермесе де, бәрін көруге болатын өмір сыйлады ғой!» дегің келеді...Қазіргі таңда қаншама ата-ана қарттар үйін паналап отыр?! Өмір сыйлаған жандарды қалайша тірілей өлтіруге болады?!.
Ана тіліңнен бас тартпа. Әр адамның ана сүтімен бойына дарыған тілі бар. Ол тіл әлем бойынша ең көп қолданылатын тілдің бірі болуы да, болмауы да мүмкін. Өмір ағыны мен заман талабына қарай үш тілді, төрт тілді меңгеруге тура келсе де, ана тіліңді ұмытып қалуға қақың жоқ!.. Өзге тілді білсе де, өз тілін ұмытпаған адам қандай құрметке болсын лайықты. Ал өзге жүз тілді меңгерсе де, өз тілінде сөйлей білмейтін, өз тілінде ойлай білмейтін адам – мәңгүрт. Жалғандағы ең үлкен жалғыз бақытсыздық – мәңгүрттік шығар. Оны Шыңғыс Айтматовтың «Боранды бекетін» оқысаңыз, түсінерсіз. Ондағы кейіпкер қолдан жасалған мәңгүрттіктің құрбаны болса, қазіргі қоғамдағы мәңгүрттік – өз қалауымызбен таңдап алған жол! Одан өкінішті не бар?!
Бауыр етің – балаңнан бас тартпа. Иә, бұл да Алланың қалауымен болатын жағдай. Алланың ғана емес, өз қалауымен бойға біткен баланы тоғыз ай бойы толғанып күткен ана құндақтаулы сәбиін перзентханаға қалдырып кете барады. Одан кейін бейкүнә сәбиді анасының ыстық құшағы емес, тастанды балаларға арналған үй күтіп алады... Баланы жалғыз қалдыру, қалдырмау мәселесі ананың ғана емес, әкенің де бас қатыратын мәселесі. Өкінішке орай, орын алатын мұндай жағдайлардың бәріне ананы ғана кінәлі санап жатады. Шын мәнінде ешкім ешкімді ақтап алуға тиісті емес. Себебі, бала болашағы үшін оның пайда болуына себепші болған екі адам да жауапты. Әдетте жетім бала айналасындағы адамдарға көз салып, дүниені танып-біле бастағанда «Басқада бар ана неге менде жоқ? Басқада бар әке неге менде жоқ? Олар қайда?» деген сұрақтардың жауабын іздей бастайды. Бір кездері керек қылмай тастап кеткен анасын жерді жеті айналса да тауып алатын балалар болады. Сондағы қалағандары – «Не үшін?» деген жалғыз сұраққа жауап алу. Өкінішке орай, ол кезде «Сен өмірге мүгедек болып келіп едің...», «Әкең тастап кетіп еді, жалғыз асырай алмадым» және тағы да басқа толып жатқан «себептер» оны ақтап ала алмайды...
Өміріңнен бас тартпа. Сан сынақ пен бұралаң жолдары көп өмірде адасып қалып, өзіңді жапандағы жалғыз жандай сезінетін кездер болады. Оң жағыңа, сол жағыңа, алдыңа қарасаң да – белгісіздік, ал артыңа көз салсаң - бұлдыр сағым ғана болатын сәттер бар. Ондай кезде төмен түскен басыңды жоғары ұста, жерге қараған жүзіңді аспанға қарат: көктегі күнді – үміт сәулесін көре біл. Жылап ал, не бар даусыңмен айғайла. Қаласаң, себепсіз сықылықтап күліп ал, әйтеуір әрекетсіз қалма. Тығырықтан шығар жол ізде, тек өміріңнен бас тартпа! Өмірден аяулы, өмірден қадірлі ештеңе жоқ, себебі өмірге бір-ақ рет келіп, бір-ақ рет кетеміз...
Адамның екі туған жері, екі анасы, екі әкесі, ана сүтімен дарыған екі тілі, екі өмірі болмайды. Көзіңнің қарашығындай қорғап, жүрегіңде аялап ұстау керек қастерлі ұғымдардың бәрі – жалғыз!..
Метки: Туған жер, Ата-ана, ана тіл, өмір
Айгуль БОЛАТХАНКЫЗЫ,
10-01-2013 22:57
(ссылка)
ЖАН АҒАМ ЕДІ...
Көктен бір жарық жұлдыз құлап түсті... Аға, сіз «өмірден
өтті» дегенді естігенде көз алдыма келген сурет осы болды... Ар жағы есімде
жоқ, айғайлап дауыс салып жылап алдым... Болды, сосын жасымды сүрттім де,
өзіңізді көз алдыма елестетуге тырыстым. «Аман жүр, күнім!» – деген сөзіңіз дәл
құлағымның түбінен естілгендей болды осы сәт... Кеуде тұсым өртеніп сала берді...
Енді ешқашан сіздің дауысыңызды естімейтін болғаным ба...
Сізді ойлағанда тек әдемі әрі нысанаға дөп тиетін
мергеннің оғындай әзілдеріңізді есіме алғым келеді. Еріксіз езу тартқызатын сол
әзілдеріңіз бен бірқақпайларыңыз уақыты келгенде апамның қаламы арқылы
маржандай әріптермен ақ парақтың бетінде моншақтай тізіледі әлі... Алла нәсіп
еткен күні әрі сағыныш, әрі еске алу, әрі немерелеріңізге мұра, әрі сізді жақсы
көретін жандарға ескерткіш ретінде кітап болып ұсынылады бұйыртса...
«Қалың қалай, күнім? Жұмысың қалай? Асқар аман ба?». Мейірлене сұрайтынсыз. Әр жолы осылай. Апам
шайға шақырғанда да сол мейіріммен орын нұсқайсыз. Кейде нанға май жағып
беретінсіз. Сондайда өзімді кішкентай бала сезінуші едім. «Алсаңшы, кәмпит
жесеңші», – деуді де еш ұмытпайсыз... Көл-көсір көңіліңізге мәз болатынмын...
Дастарқанның басында әңгімелесіп ұза-а-ақ отырушы едік кейде...
Ал апаға айтуға батпайтын сөзімді сізге еркін жеткізетінмін...
Ондай кезде «телефонды ағам көтерсе ғой» деп тілейтінмін. Ал тұтқаның ар
жағынан сіздің дауысыңыз естілгенде «Бақытжан аға, бұл мен Айгүлмін ғой», –
дейтінмін қуанып. «Танып тұрмын ғой»...
Бір жолы «ренжідіңіз»... «Дауысыңнан танимын ғой, сен осы
үйдің қызы емессің бе» дедіңіз зілсіз ғана...
Кетіп бара жатып міндетті түрде үйдің терезесіне қарайтын
едім. Сіз балконнан қол бұлғайтынсыз. Ал кеш қайтқан күні үйге жеткен соң,
звондауымды қадағалап тапсыратын едіңіз. «Асқардың бетінен сүй» дегенді де
ешқашан ұмытпайтынсыз...
Сіз жайлы кө-ө-өп жазар едім... Өлім атты «жаратылыстың
бұлтартпай бұғаулайтын тұзағы» (Момышұлы І) жанымды жаралап, тілімді байлап
тұр. Кеудемдегі жара әлі толық жазылған жоқ...
Өзіңізге белгілі, бізге беймәлім әлемге кеткеніңізге қырық
күн болады. Сағынып еске аламыз. Мұңайған сәтте тағы өзіңіз «құтқарасыз», аға.
Сіздің тауып айтқан сөздеріңізді жарыса айтып, жадырауға тырысамыз... Сіз мені
азғана уақытта тәрбиеледіңіз. Сіз кеткеннен кейін де сол ұлағат, сол өнеге, сол
мейірім жалғасуда. Елмұрат, Әділ, Абай (сіздің рухани інілеріңіз) ағалар,
Несібелі, Клара жеңешелер арқылы сіз сол жылылықты, сол мейірімді қалдырып
кетіпсіз, аға. Осыған шүкіршілік етем. Бетімнен Ержан ағам сүйіп қарсы алады.
Ал кетерде бар ғой, ол мұны ұмытып кетсе, сыртқа шыға сап жылап аламын. Осы
кезде мынандай «қулық» ойлап таптым. «Мен кеттім» деп айтқаныммен жүрі-і-іп алам.
Ержан ағам шығарып салмайынша!.. Аға, сіздің орыныңызды біртіндеп Ержан ағам
басатынын білем, сезем. Тек оған да уақыт керек екен. Ал апамды ешқашан ренжітпеуге,
жалғызсыратпауға уәде беремін, аға!
... Көшеге шыға салып терезеге көз салу әдетке айналғалы
қа-ша-а-ан! Сіз көрінбейсіз бірақ... Кеуде тұсым біз сұққандай шаншып кетеді
сол сәтте... «Үнемі халықпен бірге бол, халықтың жолымен жүргі. Халықпен,
қазақпен бірге болсаң, жалғыздық көрмейсің, жалғыздық көрмейсің, халықтың
жолымен жүрсең, адаспайсың» деген әке өсиетін бұлжытпай орындадыңыз. Оған дәлел
– қалың қазақтың қабырғасы қайысып,
қазаңызға шын қайғыра білгендігі. «Кетеріңде өзгелер жылап, өзің ризашылықпен
қуанып кететіндей істе...» деген әке аманатына адалдығыызды да көрсетіп
кеттіңіз.
...Көктен бір алып жұлдыз құлап түсті. Айналасына жарығы
мен жылуын шашып... Ал күндер өткен сайын сол жарық жұлдыздың жол көрсетіп
тұратын шамшыраққа айналғанына көзім жете түседі. Ол шамшырақ СІЗСІЗ, аға...
Сагыныш......
Ол келеді дегенді естігеннен бастап күттім. Сағына күттім, тағатсыздана күттім.Оны осыншалықты қатты сағынғанымды енді ғана сезгендеймін. Сағат санап күттім, арманымды күттім.Маған қырсыққандай сағаттың да тілі қозғалмайтындай.Есіктің қоңырауын күттім.Бар әлем менің төзімімді сынағандай, бірақ менің ішім сағыныштан өртеніп жатса да,жүзіме еріксіз күлкі үйіремін.Өзімді қайрап,қамшылап қоямын.Міне, арман болған адамым есігімді қағып тұр.Қуанышым қойныма симай есікке жүгірдім жас балаша.Есікті ашсам алдымда сүйгенім, сағынышым тұр.Бас салып құшақтап босатар емеспін, сағынышым енді ғана сыртқа шыққандай булығып жылап та үлгердім.Ал ол болса аң-таң.Менің сағынышымды "Мама сізге не болды"деген екі ұлымның дауыстары селк еткізді. Сасқан үйрек артымен жүзір демекші сасқанымнан ба, ұялғанымнан ба күле бердім.Он үш жыл отау құрған әкесінің мойнына сағындым деп асылып, жылаған аналарының қылығы ерсі көрінді ме екен, жоқ әлде мына көрініс күтпеген жағдай болды ма екен, әйтеуір екі ұлым ма,ан қарап шексіз күлді. Екі ай басқа қалада жұмыспен жүрген күйеуімді сағынғанымды ұлдарымның алдында көрсеткеніме ұялсам да сол мезетте меннен асқан бақытты адам болған емес. Міне, менің таңым осылай бақытқа, қуанышқа толы басталды....
настроение: Бакыттымын
Метки: Авторы Сапаргалиева Арай
Айгуль БОЛАТХАНКЫЗЫ,
28-10-2012 19:46
(ссылка)
АҒА...
«Сені ағаң кіреберістен бетіңнен сүйіп күтіп алып, кетеріңде де солай шығарып салады. Ал ол кім көрінгенге ондай пейіл көрсете бермейді...». Апа екеуміздің әдеттегідей телефон арқылы ұза-а-ақ сөйлескендегі әңгіме арасында айтылған еді бұл...«Осы қызды, үп-үлкен болса да, бетінен сүйіп жатасың ылғи», – деді тағы бірде. Бұл – өзім үйге кезекті бір келгенімде апаның айтқаны....
Әскери борышын атқарар жасқа жеткен ұлға ана болсам да, менің бала болып еркелейтін бір үйім осы – сіздер отырған қасиетті қара шаңырақ. Мұны өзімнің Асекем жақсы біледі. Қаланың қым-қуыт тіршілігінен шаршағанда, өзімнің жауапкершілігі зіл-батпан өмірім қажытқан сәтте осы бір жылылық пен мейірімге толы үйге келем. Өйткені бұл – өзгелерге айтпайтын өзімнің ертегідей ғажап мекенім, ақыл айтар қарты бар қазына-шаңырақ.
Сіз әзіл-қалжыңды көп айтасыз. Астарлап. Кейде түсінбей қара-а-ап қалам, айтқаныңыздың астарын, мағынасын түсінген сәтте ішек-сілем қатып күлем. Өз басым өмірде айтқанын екі етпей орындайтын әрі қатты сыйлайтын екі адам болса, соның бірі, жалғыз адам болса, соның өзі – апа. Апаның мінезіне үйрене бастадым дегеніммен тура айтып тастайтын тік мінезінен қаймығам. Өзімсініп ұрсатынын да білем. Өзгелерге көрсететін тентек мінезді апаға көрсете алмаймын бірақ. Өйткені ол кісіні қатты құрметтеймін. Ал сізбен барынша еркін сөйлесе аламын... Апаны ерекше сыйлайтынымды да сізден артық ешкім білмейтін шығар...
Бірде әдеттегідей қайтарда «Асқарға алып кет» деп дайындаған апаның сәлемдемесін қара басып ұмытып кетіппін. Ары қарай жұмысыма келдім. Сосын барып қана үйге қайттым. «Айеке, не бүлдірдің?» – деп сөйлей есік ашты ұлым. Аң-таңмын. Ештеңе бүлдірмегенім өзіме аян. Бір кезде-е-е... Дайын сәлемдемені алмағаным есіме түсті... «Апаң хабарласты. Звонда. «Ет те жейсің, сорпа да ішесің қазір» деген баламның жүзіне мысқылдай қарадым. Апаның қолжазбасын оған үнемі оқып беріп жүретін едім... Әрине, сәлемдемені ұмытқаным үшін «ет те жедім, сорпа да іштім»... Осы оқиғадан соң «қайтарда апаңнан не беретінін сұрап ал» дейтін болдыңыз.
Әр келген сайын тек мейірімге ғана шүпілдеп толып тұратын көздеріңізді көрем. Қайтар кезде есіктің аузына дейін шығарып салып: «Асқардың бетінен сүй! Абайлап жүр, күнім!» – дейсіз. Жүрегіңізден шыққан осы сөздер өн бойыма шуақ таратады. Аялдамаға жеткенше сіздерге тек амандық тілеп, аллаға шүкіршілік айтам. Бұл менің бұлжымайтын әдетіме айналған...
Ақтауға жол жүретінімді айттым. Әдеттегідей шығарып салдыңыздар. Он шақты күннен кейін келе сап қоңырау шалдым... Апа сіздің ауырып қалғаныңызды айтты. Телефонның ар жағында – апа, бер жағында мен. Үнсіз қалдық. Көз жасымызға ие бола алмай қалған едік сол кезде... Арада біраз уақыт өткен соң көрдім сізді. Жүдеп кеткен түріңізді көріп жүрегім аунап түсті... Жансақтау бөлімінің ұнамағанын айттыңыз...
Әдеттегідей аялдамаға жеткенше амандықтарыңызды тілеп, құдайға жалбарынып келем. Көшеде жылағанға ұялмадым сол жолы. Автобус күтіп тұрғандардан еш қымсынбадым да...
Тағы бір келгенімде: «Апама еркелеп болған жоқсыз ба?» – дедім әдеттегідей хал сұрасқан соң. Жазыла бастағаныңыз өңіңізден байқалды. Бұл күнде бәрі артта қалды. Аллаға шүкір, аға, алдымен алла, содан кейін апаның күтімінің арқасы. Ешқашан ауырмаңызшы...
Сізден көп нәрсені үйрендім, аға. Қиындыққа мойымауды, қайғыны жеңуді, түсінуді, жүрекке жазылмастай етіп жара салған адамдарды кешіре білуді... «Қай кезде үйреніп жүр бұл...» деп таңғаласыз ғой иә... Апаның айтқандары арқылы, жазғаны бойынша сізден тәлім алдым... Өйткені сіз екеуміздің тағдырымыздағы кей ұқсастықтар менің сізден үлгі алуға мәжбүрледі. Өзімді қинап келген сұрақтарға жауап таба білдім... Тәубе! Сіздерге әр келген сайын көңілім тазарып, арқама қанат байланғандай күй кешем. Пенделіктен де алыстай түсетіндеймін... Аллаға шүкір!
Бүгін сіздің туған күніңіз, аға! Жердің бетіндегі барлық жақсылықты тілеймін! Апа екеуіңіз немерелеріңіздің қызығын көріңіздер! Осы жазбамды сізге арнап, «моему любимому дедушке, у которого в груди бьется золотое сердце» деген сүйікті Мәдинамыздың сөзімен аяқтадым. Өйткені сабағы тым ерте кесілген раушан гүліңіз – Макушаңыздың сізге берген бағасына ештеңе жетпейді деп ойлаймын. Аман болыңыз, менің Бақытжан ағам, ешқашан ауырмаңыз!
Айгуль БОЛАТХАНКЫЗЫ,
07-11-2012 07:22
(ссылка)
АЛҒАШҚЫ ӘСЕР НЕМЕСЕ ҚАЗАҚТЫ
1988 жылы Қазақ тілі мен әдебиеті пәннен өткен тұңғыш олимпиадаға каникулды қимай, шалғайдағы ауылымнан келгім келмей… ұстазым Қанипа Бітібаеваны қатты ренжіткен едім. Балалықтан бұрын еркелік қой баяғы… Келесі жылында облыстық олимпиадаға тағы қатыстым. Соның өзінде бірінші күні жолдан келіп… ұйықтап қалып… кешігіп барып… Есіме түссе осы күнге дейін екі бетім ду-у-у ете қалады. Тура 9-ға бес минут қалғанда көзім іскен күйі шығарма жазуға отырдым. Ұстазымның мені атарға оғы жоқ. Енді ше… Үміт еткен шәкірті… Шығарманы ойдағыдай жазып, үн-түнсіз елден бірінші шығып кетіп, интернатқа келгенмін… Ертеңінде Қанипа апайдың дауысынан ояндым… Ұрысқан жоқ. Абайдың өлеңдерін тебірене оқыған, Сәкен, Бейімбет, Ілиястардың атылғаны жайлы сабақты көзіне жас ала отырып өткізген, Әуезовтің «Абай жолын» санама мықтап сіңірген осы бір сүйікті ұстазым еркелетіп келеді жол бойы… Ұстаз сенімін ақтап, Таразда өтетін Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен ІІ республикалық олимпиадаға қатысуға мүмкіндік туды...Кілең қара өлеңнің қадірін білетіндер, шашасына шаң жұқтырмайтындар жиналған екен мұнда. Таразға бірінші рет келіп тұрмыз. Олимпиада барысында қатысушыларға арнап бірнеше жерде концерт қойылды. Сондай концерттік бағдарламада күлгін пүліштен тігілген бөрік киген ұлттық киімдегі сүйкімді бала назарды аудара берді. Оның алдында ғана Алматыдағы №2 қазақ тілі мен әдебиеті пәнін тереңдетіп оқытатын мектеп-интернаттың өте өжет бір баласының өнерін көрген едім. Өзі бір орнында отыра алмайтын бала… 6-сыныпта оқиды екен. Ұлттық киімдегі сүйкімді баламен шамалас, қайта ол керісінше салмақтылау көрінді… Концерт басталды… Кезегі келгенде домбырасын қолтықтап бөрікті бала сахнаға шықты. «Сағындым Кенен атамды» атты Алтынбек Қоразбаевтың әні әуелеп сала берген сол сәтте… Кірпік қағуға шама қайда, зал сілтідей тынған… Құдай-ау, неткен дауыс?! Неткен құдірет бұл! Жұдырықтай баланың көмейінен шығып жатыр ма мынау? Жүректен шыққан ән жүректердің төрінен орын алды. Қайта-қайта қол соғылып, әлгі сүйкімді баланы сахнадан ешкімнің жібергісі жоқ… Екінші рет «Кеш жарықты» айтты… Тағы да сол сиқырлы дауыс. Домбыраның күмбірін айтсаңызшы… «Тіл-көзден сақтасын» деп қалды сонда үлкендер… «Дауысының кереметін-ай...» деді жігіттер жағы… «Түрінің сүйкімдісін-ай» деп тамсанды қыздар. Көмейіне бұлбұл ұя салған сол бала Мейрамбек еді… Ал анау бір орнында отыра алмайтын тынымсыз өжет бала Тоқтар болатын.
Кейі-і-і-ін 2002 жылы ұлттық арнада істегенімде «Ақжүніске» әншіні бірнеше рет шақырдық. «Мейрамбек, сенің орындауыңдағы мына ән бағдарламаның мазмұнын аша түседі, қолың бос болса, қатыса аласың ба?». Өтінішім жерге қалып көрмеді. Ешқашан. Бір жолы уәде еткен Мейрамбегім жоқ. Сағат 4.30. «Қайдасың, бауырым-ау...». «Міне, ұштым!».«Тоқташы, кешіксең кешіге бер, тек асықпашы. Көлікпен абайлап жүр...». Риясыз күліп алып: «Жарайды», – деді ол… Ылғый – осы. Сабырлы, салмақты, қарапайым, кішіпейіл...
Сол көз алдымда ержеткен бала Мейрамбектің туған күні бүгін. Басың аман, бауырың бүтін болсын, бауырым! Ғұмырлы бол, қазақтың Мейрамбегі!
Метки: туға күн, әнші
Олжас Шынжігіт,
09-07-2012 09:19
(ссылка)
толык билмей ой корыту каншалыкты зиян
15-04-2012 14:34 (ссылка)
Ауежайга асыга жеткенимде ушакка отыргызылу уакытына али 15 минут бар екен. Енди аптыгымды басып,
кол сомкемдеги кужаттарымды тугелдеуге киристим. Унеми асыгыс ойлап, асыгыс журетин адетим,
ештенемди умытпаган секилдимин!? Енди оз-озимди дурыстап, донгершектен "жулдыздар отбасы" журналын
жане де кишкене калташадагы кепкен кулшени сатып алып колтыгыма кыстым да, куту орындыктарынын
бирине жайгастым. Калташадагы таттимди бетин жырткан куйде жаныма коя салып, журналды парактай
бастадым. Дал сол кезде жаныма биреудин жаигасып отырып жатканы конилимди болди. Кигаштай караганымда козиме
шалынганы жасы озимнен ересектеу, жупынылау киинген ер киси болды. Назар аудармагандай журнал
беттерин парактай бердим. Ангарганым ол кисинин де колында бир газеттин болганы. Мен окып отырган
затымнан бас алмай отырып, жаныма койган таттимнен жей бастадым. Бир кезде алги киси оз газетине
туниле отырып, дал мен секилди бейне бир оз затындай, кымсынбай таттиден биреуин аузына салды. Мен
таныркагандай бир карадым да озим де биреуин алдым. Иле-шала дал осы коринис тагы кайталанды. Енди
менин айел минезиммен куйгелектигим кысып, ашуым келе бастады. Дал осы ушинши рет кайталанганда,
алги кисинин бетине тике карап ызгарлана уялмайсызба дедим. Ал ол болса самаркау гана ойлы козимен
кулимсиреп бир карады да, газетине тунилип калташага тагы кол салды. Бул кезде онда бир гана татти калган
екен ол еш таныркамай оны еппен екиге болди да, жартысын мен таман ысырып кимылын кайта жалгады. Сол
кезде бул кисинин иси мени корлагандай болып орнымнан турып кеттим, жане айналама естирте бир-еки
соз де айтып жибердим. Кол сомкемди жинап козгала бергенимде, санкылдаган дауыс ушакка отыргызылу
басталганын хабарлады. Алги кисинин алдынан кесе отип бара жатып ызгарымды тагы бир шашып оттим.
Бул окига конилимди сондай бузып, ашуландырганына одансайын ширыгып кеттим, ап сатте. Кужаттарымды
тексертип турып артыма ериксиз коз тастадым, алги киси бир турли ойлангандай бир нуктеге тесилип отыр
екен. Ушакка отырганымда да, алги кисинин истегени есимнен кетпей ашуланып отырдым. Терезеге карап
бираз тунилген сон оз-озимди жубатып конилимди баска жакка аудару ушин онтайланып отырдыми да,
опа-далабымды издеп кол сомкеме кол жугирттим. Сойтсем алги донгершектен сатып алган таттим сомкемде
тур. Алып карайм таныркап, типти али ашылмаган. Сонда мен керисинше алги кисинин затына кол жугирткем
бе!? О жараткан кандай шыдамсыз.... енди оз-озимди сондай жек кордим кайта ушактан секирип тусип, алги
ер адамды тауып алып, кеширим сурагым келди....кеш бирак. Кандай устамсыз едим асын кызганган иттей
ысылдаганымды. Ол кисинин ойлы коздери али кунге коз алдымнан кетпейди. Содан кеиин оз-озимди катты
жек корип кеттим. Минезиме шыдамсыздыгыма налимын. Енди кайда журсемде сондай пишиндеги ер адамды
корсем аиналып барып бетине караймын. Балким бир куни кездесер...балким мени кеширер...аи кайдам...
Еш женилдемеи койдым...! расында да коз шалган нарсе туралы бирден дурыс ой калыптастыра билу ен рухы
мыкты адамдардын иси екенине енди козим жетуде....
ЛАКТЫРГАН ТАС, АТЫЛГАН ОК, БОЛГАН ИС КАЙТЫП КЕЛМЕЙДИ....
ШЫНЖІГІТ ОЛЖАС
кол сомкемдеги кужаттарымды тугелдеуге киристим. Унеми асыгыс ойлап, асыгыс журетин адетим,
ештенемди умытпаган секилдимин!? Енди оз-озимди дурыстап, донгершектен "жулдыздар отбасы" журналын
жане де кишкене калташадагы кепкен кулшени сатып алып колтыгыма кыстым да, куту орындыктарынын
бирине жайгастым. Калташадагы таттимди бетин жырткан куйде жаныма коя салып, журналды парактай
бастадым. Дал сол кезде жаныма биреудин жаигасып отырып жатканы конилимди болди. Кигаштай караганымда козиме
шалынганы жасы озимнен ересектеу, жупынылау киинген ер киси болды. Назар аудармагандай журнал
беттерин парактай бердим. Ангарганым ол кисинин де колында бир газеттин болганы. Мен окып отырган
затымнан бас алмай отырып, жаныма койган таттимнен жей бастадым. Бир кезде алги киси оз газетине
туниле отырып, дал мен секилди бейне бир оз затындай, кымсынбай таттиден биреуин аузына салды. Мен
таныркагандай бир карадым да озим де биреуин алдым. Иле-шала дал осы коринис тагы кайталанды. Енди
менин айел минезиммен куйгелектигим кысып, ашуым келе бастады. Дал осы ушинши рет кайталанганда,
алги кисинин бетине тике карап ызгарлана уялмайсызба дедим. Ал ол болса самаркау гана ойлы козимен
кулимсиреп бир карады да, газетине тунилип калташага тагы кол салды. Бул кезде онда бир гана татти калган
екен ол еш таныркамай оны еппен екиге болди да, жартысын мен таман ысырып кимылын кайта жалгады. Сол
кезде бул кисинин иси мени корлагандай болып орнымнан турып кеттим, жане айналама естирте бир-еки
соз де айтып жибердим. Кол сомкемди жинап козгала бергенимде, санкылдаган дауыс ушакка отыргызылу
басталганын хабарлады. Алги кисинин алдынан кесе отип бара жатып ызгарымды тагы бир шашып оттим.
Бул окига конилимди сондай бузып, ашуландырганына одансайын ширыгып кеттим, ап сатте. Кужаттарымды
тексертип турып артыма ериксиз коз тастадым, алги киси бир турли ойлангандай бир нуктеге тесилип отыр
екен. Ушакка отырганымда да, алги кисинин истегени есимнен кетпей ашуланып отырдым. Терезеге карап
бираз тунилген сон оз-озимди жубатып конилимди баска жакка аудару ушин онтайланып отырдыми да,
опа-далабымды издеп кол сомкеме кол жугирттим. Сойтсем алги донгершектен сатып алган таттим сомкемде
тур. Алып карайм таныркап, типти али ашылмаган. Сонда мен керисинше алги кисинин затына кол жугирткем
бе!? О жараткан кандай шыдамсыз.... енди оз-озимди сондай жек кордим кайта ушактан секирип тусип, алги
ер адамды тауып алып, кеширим сурагым келди....кеш бирак. Кандай устамсыз едим асын кызганган иттей
ысылдаганымды. Ол кисинин ойлы коздери али кунге коз алдымнан кетпейди. Содан кеиин оз-озимди катты
жек корип кеттим. Минезиме шыдамсыздыгыма налимын. Енди кайда журсемде сондай пишиндеги ер адамды
корсем аиналып барып бетине караймын. Балким бир куни кездесер...балким мени кеширер...аи кайдам...
Еш женилдемеи койдым...! расында да коз шалган нарсе туралы бирден дурыс ой калыптастыра билу ен рухы
мыкты адамдардын иси екенине енди козим жетуде....
ЛАКТЫРГАН ТАС, АТЫЛГАН ОК, БОЛГАН ИС КАЙТЫП КЕЛМЕЙДИ....
ШЫНЖІГІТ ОЛЖАС
неге бұлай?
Адамдар кобіне бір-бірінің өмірін қиындатуға құмартып тұратындай көрінеді. Неге бұлай?
Адамдар басқалардың қиыншылықтарын қызық көреді. Неліктен?
Адамдар өз болмыстарын тұмшалап, өзіне тән емес әрекеттерді жамауға құмар. Не мақсат?
Адамдар өзгенің сөзіне ергіш, сенгіш.. Өздік пікір дегенді ұмыт қалдырып жатады. Не үшін? Кім үшін?
Бір қадам алға жылжыған адам ойламаған жерден, ойламаған адамдардан ондаған "жұдырықсыз соққы" алып жатады. Неліктен?
Ойламаған адам зымияндығын жасап, күтпеген адамнан адамшылық көретініміз тағы бар.. Неге бұлай?
Иә, мен де адаммын. Бірақ, кішкентай санаулы ғана уақытта неге тек бір-бірімізге қиындық тудыруымыз керек?
Неге "менде бәрі жақсы - сенде де бәрі жақсы" ұстанымымен ғұмырды әдемі өткізбеске?!
Адамдар басқалардың қиыншылықтарын қызық көреді. Неліктен?
Адамдар өз болмыстарын тұмшалап, өзіне тән емес әрекеттерді жамауға құмар. Не мақсат?
Адамдар өзгенің сөзіне ергіш, сенгіш.. Өздік пікір дегенді ұмыт қалдырып жатады. Не үшін? Кім үшін?
Бір қадам алға жылжыған адам ойламаған жерден, ойламаған адамдардан ондаған "жұдырықсыз соққы" алып жатады. Неліктен?
Ойламаған адам зымияндығын жасап, күтпеген адамнан адамшылық көретініміз тағы бар.. Неге бұлай?
Иә, мен де адаммын. Бірақ, кішкентай санаулы ғана уақытта неге тек бір-бірімізге қиындық тудыруымыз керек?
Неге "менде бәрі жақсы - сенде де бәрі жақсы" ұстанымымен ғұмырды әдемі өткізбеске?!
айналадағы әлеммен қарым-қатынасымыз
Біздің қоғамдағы әрбір әрекетіміз – біздің сол
ортамызға деген қарым-қатынасымыз. Біз өз басымызда болып жатқан мәселелерге,
түрлі әрекет-қылықтарымызға сырттан қарай алмаймыз да, дұрыс емес болып тұрған
жағдайда да өзімізді қалай да ақтауға, «менікінің» жеңіп шығуына көп мән
бергендіктен де, айналамыздағы жағдайларды шынайы қабылдай алмай жатамыз.
Өйткені, сезімге, ашуға, өзбілермендікке салынуымыз ақиқат дүниені көріп
түйсінуімізге кедергі жасайды. Сондықтан, басқаларға сыни көзқарасымызды
төмендетіп, керісінше, өз қарым-қатынас жасауымыздағы олқы тұстарымызға көбірек
бақылау мен жауапкершілік қажет сияқты. Қазір байқап қарар болсақ, жастардың арасында "ляп-тяп" сөйлеу сәнге айналған ба деп қаласың... Әрине, көпке топырақ шашудан аулақпын.. Дегенмен, өзін "сондаймын" деп көрсеткісі келетіндер жоқ емес. Қалай болса солай қылық көрсетіп, ойына келгенді ақтара салып, артынан жуып-шайып жату қазақ қызына тән дүниелер емес. Өзіне абырой алып бермесі анық, ал енді сырттан қараған адамдарға сүйкімі бөлек әңгіме. Ләзімі, еркелікті көтеретін адамға жасаған дұрыс-ау.
Кейде қызық жайлар болып жатады... мысалы, өзін періште кейпінде ұстап жүрген адамның өзі көзіңе күліп жүріп, айнала бере кереғар мінез танытып отырса, лажсыз "пәлсапа" бөлмесін бір айналып өтеді екенсің. Біраз уақыттан бері мендік санада абыройы өсіп қалған әйел кісі 25-30 секунд ішінде бір ғана әрекетімен өзіне деген құрметімді жуып жіберді десем болғандай. Байқаусыз "қателігінен" мен оның шын мәнінде өзім деп көрсеткісі келгені өзі емес екендігіне көзім жетті. Мүмкін, бізден кішірек қоғамның алдында солай абыройға кенелем деді мекен?! Артынан көп қызарақтады, білем... мен де пендешілікке салынып, іштей бір тіксініп қалдым, дегенмен соңынан бұл жағдай "өмір тамаша" нүктесін іске қосты)) Бұл да бір сабақ боларлық дүние болды, ойласам. Бірақ, бір-ақ сәтте бұзуға болатын қарым-қатынас пен көңілдің қиюын қайта қалпына келтіре қою қиын-ақ. Айтайын дегенім, авторы есімде жоқ, "өзіңмен өзің бол, басқа рөлдер бос емес" мағыналас сөзі табиғи қалыпты ұстануға меңзейді.
Бәріне жағу міндет те емес, дегенмен, айналамен шынайы қарым-қатынаста болу - бізді адами бақытқа жетелейтін бір жол іспеттес.
ортамызға деген қарым-қатынасымыз. Біз өз басымызда болып жатқан мәселелерге,
түрлі әрекет-қылықтарымызға сырттан қарай алмаймыз да, дұрыс емес болып тұрған
жағдайда да өзімізді қалай да ақтауға, «менікінің» жеңіп шығуына көп мән
бергендіктен де, айналамыздағы жағдайларды шынайы қабылдай алмай жатамыз.
Өйткені, сезімге, ашуға, өзбілермендікке салынуымыз ақиқат дүниені көріп
түйсінуімізге кедергі жасайды. Сондықтан, басқаларға сыни көзқарасымызды
төмендетіп, керісінше, өз қарым-қатынас жасауымыздағы олқы тұстарымызға көбірек
бақылау мен жауапкершілік қажет сияқты. Қазір байқап қарар болсақ, жастардың арасында "ляп-тяп" сөйлеу сәнге айналған ба деп қаласың... Әрине, көпке топырақ шашудан аулақпын.. Дегенмен, өзін "сондаймын" деп көрсеткісі келетіндер жоқ емес. Қалай болса солай қылық көрсетіп, ойына келгенді ақтара салып, артынан жуып-шайып жату қазақ қызына тән дүниелер емес. Өзіне абырой алып бермесі анық, ал енді сырттан қараған адамдарға сүйкімі бөлек әңгіме. Ләзімі, еркелікті көтеретін адамға жасаған дұрыс-ау.
Кейде қызық жайлар болып жатады... мысалы, өзін періште кейпінде ұстап жүрген адамның өзі көзіңе күліп жүріп, айнала бере кереғар мінез танытып отырса, лажсыз "пәлсапа" бөлмесін бір айналып өтеді екенсің. Біраз уақыттан бері мендік санада абыройы өсіп қалған әйел кісі 25-30 секунд ішінде бір ғана әрекетімен өзіне деген құрметімді жуып жіберді десем болғандай. Байқаусыз "қателігінен" мен оның шын мәнінде өзім деп көрсеткісі келгені өзі емес екендігіне көзім жетті. Мүмкін, бізден кішірек қоғамның алдында солай абыройға кенелем деді мекен?! Артынан көп қызарақтады, білем... мен де пендешілікке салынып, іштей бір тіксініп қалдым, дегенмен соңынан бұл жағдай "өмір тамаша" нүктесін іске қосты)) Бұл да бір сабақ боларлық дүние болды, ойласам. Бірақ, бір-ақ сәтте бұзуға болатын қарым-қатынас пен көңілдің қиюын қайта қалпына келтіре қою қиын-ақ. Айтайын дегенім, авторы есімде жоқ, "өзіңмен өзің бол, басқа рөлдер бос емес" мағыналас сөзі табиғи қалыпты ұстануға меңзейді.
Бәріне жағу міндет те емес, дегенмен, айналамен шынайы қарым-қатынаста болу - бізді адами бақытқа жетелейтін бір жол іспеттес.
Nurbolat Amanzholov,
21-12-2011 13:38
(ссылка)
Сен оған керексің!..
Қазақтың сөзінің жаманы жоқ. Десе де айтқан адамына, айтылған ретіне қарай сол сөзді ұнатпай, тіпті жек көріп кететініміз бар. Әр адамның өзіндік мұндай сөздік қоры болады. Оны өзі елемеуі мүмкін, бірақ әркімде мұндай сөздіктің барына шүбәсіз сенемін. Бүгін, міне, менің дәл осындай қорыма жаңа сөз емес, бірден бас-аяғы түгел сөйлем қосылды. Төрт сөзден тұратын...
Айқұлақ агентте бір замандас құрбы мұңын шақты. Мұң дегені болмаса, өзін ақтауға да болмайды. Ойнап жүріп, от басқан. Обалы да біреуге емес. Ақыр аяғы не керек, жарға шықпай жатып, құрсағына «дәнек» түскен. Енді содан құтылудың амалын ойлап әлек. «Ол маған керек емес» дейді... Менің де жек көріп кеткен сөйлемім – осы болды...
Дүниедегі тепе-теңдік пе, әлде текетірес пе, осы бір құбылысқа таң қаламын. Біреулер тоңып, біреулер тойып секіретіні секілді. Кей жандар бір перзентке зар боп, пешенесіне өкпе айтып жатса, екіншілері құрсағына Жаратқан салған құдіреттен бас тартады. Баланың бірінші жүрегі жаралады. Жүректің соққаны – оның да тіршілік иесі екенінің айғағы. Демек, оның да еркі мен құқығы бар. Ол жалған да болса, жарық дүниенің ләззатын татуға құқылы. Ал бұл жазылмаған заңды аяққа таптағысы келеді кей ана деген атқа лайық еместер. Таптап та жатыр. «Ол маған керек емес» дейді. Бірақ баладан сұрады ма соны? Ауыз қуысындағы тілі жоқ болса да, жүрегінің тілі бар емес пе? Замандас құрбыма жақсы көретін сөздік қорымнан бір сөйлем жазып жібердім:
-Сен оған керексің!..
Айқұлақ агентте бір замандас құрбы мұңын шақты. Мұң дегені болмаса, өзін ақтауға да болмайды. Ойнап жүріп, от басқан. Обалы да біреуге емес. Ақыр аяғы не керек, жарға шықпай жатып, құрсағына «дәнек» түскен. Енді содан құтылудың амалын ойлап әлек. «Ол маған керек емес» дейді... Менің де жек көріп кеткен сөйлемім – осы болды...
Дүниедегі тепе-теңдік пе, әлде текетірес пе, осы бір құбылысқа таң қаламын. Біреулер тоңып, біреулер тойып секіретіні секілді. Кей жандар бір перзентке зар боп, пешенесіне өкпе айтып жатса, екіншілері құрсағына Жаратқан салған құдіреттен бас тартады. Баланың бірінші жүрегі жаралады. Жүректің соққаны – оның да тіршілік иесі екенінің айғағы. Демек, оның да еркі мен құқығы бар. Ол жалған да болса, жарық дүниенің ләззатын татуға құқылы. Ал бұл жазылмаған заңды аяққа таптағысы келеді кей ана деген атқа лайық еместер. Таптап та жатыр. «Ол маған керек емес» дейді. Бірақ баладан сұрады ма соны? Ауыз қуысындағы тілі жоқ болса да, жүрегінің тілі бар емес пе? Замандас құрбыма жақсы көретін сөздік қорымнан бір сөйлем жазып жібердім:
-Сен оған керексің!..
Nurbolat Amanzholov,
20-01-2012 14:02
(ссылка)
Сұрақ-жауап...
Адам өмірі сұрақ пен жауаптан ғана тұратындай... Өзіңіз айтыңызшы, сұрақ қоймаған, жауап бермеген бір күніңіз бар ма? Жоқ шығар... Ұйқыдан тұра сап өзімізге сұрақ қоямыз: «Бүгін не істеймін?».. Одан тұрып туыстарымызға сауал тастаймыз: «Қалай ұйқтадың?».. Тысқа шықсаң тағы сауал-жауап:
-Қалайсың?..
-Жақсы. Өзің?..
Осылай күні бойы... Осылай күн сайын... Жатарда тағы кеп өзімізге сұрақ қоямыз: «Бүгін не істедім?»... Соңғы сұрауды Аллаға тастап ұйқыға кетеміз: «Уа, Жаратқан, жар бола гөр!»..
Мұның бәрі бер жағы ғана. Бұрын Жаратушыға, өзімізге және жанымыздағыларға сауал тастаушы ек, қазір сұрағымыз да, жауабымыз да көбейген. Алысты жақындатқан телефон, ғаламтор пайда болуымен жебе сұрақтар мен қалқан жауаптар – ең қарқынды қолданысқа түсті емес пе? Кейде тіпті, қатты шаршатады. Өз сұрағыңа өзің жауап таппай жүргенде, жан-жағыңнан мың сауалға көміп жатса, батпаққа батып жатқандай сезінесің өзіңді... Жауап таппай әбен қиналып, жан қысылғанда ақыры араша тілеп, Аллаға тағы сұрақ қоясың...
Әйтеуір сұрақ көп, жауап аз. Қызығы, мәңгіліке аттанғанда алдымыздан тағы да Алланың сұрағы тосады ғой. Жауабымыз оған әсте дайын болуы қажет. Сірә, Жаратқан соған дайындалу үшін де бұл жалғанды сұрақ-жауаптан әдейі жаратып қойған сықылды. Қызығы, алдамшы дүние адамдары да әртүрлі. Біреу сұрақ қоюға шебер, бірақ жауабын іздемейді. Келесілері жалғанның сұрақтарына жауап іздеп әуре. Әйтеуір, диалог додасында жауабын таппай қалып жатқан сұрақтар көп-ақ. Оның жауабын кім бермек?
Белгілісі біреу ғана: бұл дүниеде жауап іздеп ұмтылмағанның СОҢҒЫ сұраққа жауап табуы тым қиын болмақ...
-Қалайсың?..
-Жақсы. Өзің?..
Осылай күні бойы... Осылай күн сайын... Жатарда тағы кеп өзімізге сұрақ қоямыз: «Бүгін не істедім?»... Соңғы сұрауды Аллаға тастап ұйқыға кетеміз: «Уа, Жаратқан, жар бола гөр!»..
Мұның бәрі бер жағы ғана. Бұрын Жаратушыға, өзімізге және жанымыздағыларға сауал тастаушы ек, қазір сұрағымыз да, жауабымыз да көбейген. Алысты жақындатқан телефон, ғаламтор пайда болуымен жебе сұрақтар мен қалқан жауаптар – ең қарқынды қолданысқа түсті емес пе? Кейде тіпті, қатты шаршатады. Өз сұрағыңа өзің жауап таппай жүргенде, жан-жағыңнан мың сауалға көміп жатса, батпаққа батып жатқандай сезінесің өзіңді... Жауап таппай әбен қиналып, жан қысылғанда ақыры араша тілеп, Аллаға тағы сұрақ қоясың...
Әйтеуір сұрақ көп, жауап аз. Қызығы, мәңгіліке аттанғанда алдымыздан тағы да Алланың сұрағы тосады ғой. Жауабымыз оған әсте дайын болуы қажет. Сірә, Жаратқан соған дайындалу үшін де бұл жалғанды сұрақ-жауаптан әдейі жаратып қойған сықылды. Қызығы, алдамшы дүние адамдары да әртүрлі. Біреу сұрақ қоюға шебер, бірақ жауабын іздемейді. Келесілері жалғанның сұрақтарына жауап іздеп әуре. Әйтеуір, диалог додасында жауабын таппай қалып жатқан сұрақтар көп-ақ. Оның жауабын кім бермек?
Белгілісі біреу ғана: бұл дүниеде жауап іздеп ұмтылмағанның СОҢҒЫ сұраққа жауап табуы тым қиын болмақ...
Nurbolat Amanzholov,
26-08-2011 10:50
(ссылка)
Қала қазағы мен ауыл қазағы...
Қазаққа метафораны көбейтіп алдық. «Жаңа қазақ», «шала қазақ». «Оңтүстіктің қазағы», «солтүстіктің қазағы». «Ұлтшыл қазақ», «космополит қазақ». «Қала қазағы», «ауыл қазағы»... деп кете береді. Демеске лаж жоқ, артында ащы шындық жатыр. Әсіресе, соңғысы жайлы сөз көп. Сонымен, қала қазағы мен ауыл қазағының он айырмашылығы қандай?
***
Ең бірінші айырмашылық, қонаққа барудан көрінеді. Қала қазағының тойы кешкі алтыда басталып, 11-12-де тарқап кетеді. Ауылдікі 4-5-ке шақырады, қонақтың басы 7-де келе бастайды, содан той өтіп, соңғы қонақ таң ата бір-ақ қайтады. Дәлірек айтқанда, үйіне апарып тастайды. Ауыл қазағының келуі де қиын, кетуі де қиын...
***
Екінші айырмашылық қонақ күтуден көрінеді. Қала қазағы қонақ келерден бұрын дастарқан жайып, тоңазытқыштағы етті енді қазанға түсіріп қайнатып күтіп отыратын болса, ауыл қазағы қонақ келгеннен кейін ғана қой сойып, етті қазанға сала бастайды. Асығатын не бар?..
***
Үшінші айырмашылық қандай? Үшіншісі сол піскен етті жеуден көрінеді. Қала қазағы ет турай алмай қиналады. Туралып келген ет болса, қуанып қалады. Бас ұстаудан қашады. Етті шанышқымен жейді. Ауыл қазағы сыншыл емес, бірақ табақ таңдайды. Бас келсе, кімге қандай мүше ұсынуды беске біледі. Бешбармақты бес бармақпен жейді. Ауылда білім төмен дегенді кім айтты екен?
***
Төртінші айырмашылық бар, мінезге қатысты. Қала қазағы ашуға жақын, асығады да жүреді. Ауылдікі болса, кең пейіл, сабырлы, дархан...
***
Бесінші айырмашылық қазақтың баласынан көрінеді. Қала қазағының баласы толып барады, фаст-фуд жеп, қозғалмай «контр страйк» ойнаған балаға тән қылық, ауыл баласы болса, әлі асықты ұмытқан жоқ. Жердің шаңын көкке көтеріп, доппен ойнайды, ләңгі де тебеді...
***
Алтыншы айырмашылықты қазақ келіндерінен көресіз. Қала келіндері орамалды ұмытқан, бұрымды кескен, ат тергеуді айтпағанның өзінде... Ауыл келіндері ақжарқын, шашын орамал астында ұстайды, ата сыйлайды, ене құрметтейді.
***
Жетінші айырмашылық бар. Қала қазағының жастары мешітке көп барады. Ауылда шалдар ғана. Қала қазағының үлкендері ішеді. Ауылда жастар ішкіш. Осы жағы өкінішті.
***
Сегізінші айырмашылықты жастар романтикасынан көреміз. Қала жастары қызына «Гүлденген әлем,...-ден сәлем» деп хат жазуды ұмытқан. Одан гөрі sms әлдеқайда жеңіл. Терезе түбінде күтіп тұру жоқ. Ауылда мұның бәрі әлі бар. Жазда далада ұйқтасаң, құлағыңа небір ысқырықтар келіп жатады... әуендеткен...
***
Тоғызыншы айырмашылық. Қала қазағы Бритниді біледі, Джексонды біледі, Диманы біледі... Бірақ жеті атасын білмейді. Ауыл жастарының жеті атасын емес, өз жүзінің шежіресін жатқа соғатыны қуантады.
***
Оныншы айырмашылық бар. Ең өкініштісі. Қала қазағы ауылға барғысы келмейді. Ал ауыл қазағы керісінше, қалаға құмар... Сонда ауылда кім қалады?..
***
Ең бірінші айырмашылық, қонаққа барудан көрінеді. Қала қазағының тойы кешкі алтыда басталып, 11-12-де тарқап кетеді. Ауылдікі 4-5-ке шақырады, қонақтың басы 7-де келе бастайды, содан той өтіп, соңғы қонақ таң ата бір-ақ қайтады. Дәлірек айтқанда, үйіне апарып тастайды. Ауыл қазағының келуі де қиын, кетуі де қиын...
***
Екінші айырмашылық қонақ күтуден көрінеді. Қала қазағы қонақ келерден бұрын дастарқан жайып, тоңазытқыштағы етті енді қазанға түсіріп қайнатып күтіп отыратын болса, ауыл қазағы қонақ келгеннен кейін ғана қой сойып, етті қазанға сала бастайды. Асығатын не бар?..
***
Үшінші айырмашылық қандай? Үшіншісі сол піскен етті жеуден көрінеді. Қала қазағы ет турай алмай қиналады. Туралып келген ет болса, қуанып қалады. Бас ұстаудан қашады. Етті шанышқымен жейді. Ауыл қазағы сыншыл емес, бірақ табақ таңдайды. Бас келсе, кімге қандай мүше ұсынуды беске біледі. Бешбармақты бес бармақпен жейді. Ауылда білім төмен дегенді кім айтты екен?
***
Төртінші айырмашылық бар, мінезге қатысты. Қала қазағы ашуға жақын, асығады да жүреді. Ауылдікі болса, кең пейіл, сабырлы, дархан...
***
Бесінші айырмашылық қазақтың баласынан көрінеді. Қала қазағының баласы толып барады, фаст-фуд жеп, қозғалмай «контр страйк» ойнаған балаға тән қылық, ауыл баласы болса, әлі асықты ұмытқан жоқ. Жердің шаңын көкке көтеріп, доппен ойнайды, ләңгі де тебеді...
***
Алтыншы айырмашылықты қазақ келіндерінен көресіз. Қала келіндері орамалды ұмытқан, бұрымды кескен, ат тергеуді айтпағанның өзінде... Ауыл келіндері ақжарқын, шашын орамал астында ұстайды, ата сыйлайды, ене құрметтейді.
***
Жетінші айырмашылық бар. Қала қазағының жастары мешітке көп барады. Ауылда шалдар ғана. Қала қазағының үлкендері ішеді. Ауылда жастар ішкіш. Осы жағы өкінішті.
***
Сегізінші айырмашылықты жастар романтикасынан көреміз. Қала жастары қызына «Гүлденген әлем,...-ден сәлем» деп хат жазуды ұмытқан. Одан гөрі sms әлдеқайда жеңіл. Терезе түбінде күтіп тұру жоқ. Ауылда мұның бәрі әлі бар. Жазда далада ұйқтасаң, құлағыңа небір ысқырықтар келіп жатады... әуендеткен...
***
Тоғызыншы айырмашылық. Қала қазағы Бритниді біледі, Джексонды біледі, Диманы біледі... Бірақ жеті атасын білмейді. Ауыл жастарының жеті атасын емес, өз жүзінің шежіресін жатқа соғатыны қуантады.
***
Оныншы айырмашылық бар. Ең өкініштісі. Қала қазағы ауылға барғысы келмейді. Ал ауыл қазағы керісінше, қалаға құмар... Сонда ауылда кім қалады?..
Гулдерай Асылбеккызы,
24-08-2012 10:07
(ссылка)
«Әзірге берерім, балалық махаббат»
Міне, мен ауылға
бара жатырмын. Себебі, анашымның туған күні. Көлік ішінде ойға шомып келемін. Әншейінде
ойлануға да мұрша таптырмайтын қазіргі заманда көліктегі бірнеше сағат сол
мүмкіндікті сыйлайтынын мойындап та қоямын. Көлік терезесінен сыртқа көз
жіберіп отырып көсіліп жатқан сайын даланы анамның көңіліне ұқсаттым. Қонақ
келсе «шапқылап» кететін, отбасы үшін барын салатын анама жол бойы ішкі сырымды
үнсіз ғана ақтарумен болдым. Оның мені қарсы алғандағы жүзіндегі қуаныш күлкісі
мен баурап алар ыстық та саялы құшағын
ойлап, тез жетсем екем деп әсем сезімге беріліп те алдым. Осы сәтте анама деген
сағыныш жүрегімді сыздатып, әрқашан анамның жанынан табыла алмайтыныма іштей
күрсініп те жібергенімді байқамай қалдым...
Әрине, кім анасын
жақсы көрмес, ал баласын қай ана жек көрсін?! Дегенмен сезімін әркім әр түрлі
білдіре ме деймін? Бір ана баласын төбесіне көтеріп, айналып-толғанып, айтқанын
екі етпей орындаумен болса, кей ана қабағымен бәрін ұқтырып, жақсы көретінін
ісімен дәлелдеп бағады. Әрине балалары да дәл осындай... Ал, анашым, біздің
арамыздағы қатынас кейінгісіне көбірек келетін секілді. Бірақ мен бұдан жаман
болмадым. Мың мәрте қайталар едім, еш жамандық
көріп, неге бұлай деп көрмеппін. Себебі, ішкі түйсік бізді ылғи да ортақ
түсіністік пен сол сезімнің ешқашан өлмейтінін сездірумен келеді екен.
Екеуара байланыста
ана баласының тура жолмен жүргенін қалайтыны айдан анық. Менің ойыма мектепке
алғаш барған жылдағы бір оқиға түсіп отыр. Анашым, оның маған сондайлық әсер
еткені сонша әлі күнге біреуден бір зат аларда міндетті түрде осы жайтты есіме
аламын. Ол уақыт қазіргі балалардай жылтырақтың көкесін тағатын кез емес екен.
Оған балалық қызығушылықты қосып
қойыңыз. Сабақтан өзіммен бірге оқитын қыздың шашқа тағатын қыстырғышын тағып
келгенім есіңізде болар?! Өз қызығым өзімде боп, қыстырғышпен әуреленіп жүргенімді
байқаған сіз сұрақтың астына алдыңыз. «Қайдан алдың, не үшін алдың?» деп. Әсіресе,
«ұрлап алдың ба?» деп жанымды алып жіберіп едіңіз. Сол сәтте әуелден қанымда
бар кертартпа мінез-қырсықтығым ұстады да қалды. Ондай кезде сөйлеу деген
қайда? Үн жоқ. Үндемек тұрмақ, көзден жас та шығар емес. Жауап ала алмай
шаршадыңыз ба, дедектетіп «қора» дейтін «жазалаушы орынға» қарай беттедік.
Есігін ашса «айтам» деп, жапса үндемей қойып, біраз сарсаңды бұл жерде де өткіздік.
Ит жемес жаман мінезді қойсаңшы, «ертеңге дейін сұрап алдым» деген сөзді
айттырмай тұрған. «Үһ» дегенде «бір күн тағу үшін» (әй,балалық-ай!) алғанымды
айттым-ау. Онымен де тоқтамай қайтарып беруге уәдемді алғаннан соң сөмкеме
салдырып қойып едіңіз, анашым...
Есімді білгелі
алған алғашқы сабағым осы болды. Бұл жағдай менің жылтыраққа деген әуестігімді
басты, уәдемде тұруға үйретті. Ең бастысы, әр адамның затын қолданудың дұрыс
еместігі және де ұрлық деген ауылмен
қоңсы болмауды санама құя білдіңіз. Ұсақ зат қой деп мән бермей қалмаған
анашым, сізге бүгінде алғысым шексіз. Бірінің киімін бірі киіп, ұрлық жасауда
да қымсынбайтындарды көргенде сіз берген тәрбиеге шүкірлік етемін.
Мен келе жатқан
ойлы-қырлы, шоқалағы көп жолдай өмірде де қалтарыс-бұлтарыс көп болады емес пе?
Сондай бір басыңа қиындық түскен шақта әрине анаңнан артық ақылшы таппасың
анық. Кей кездергі шешімі ортақ талқылаудан табылатын жайттарда, рас қызы өз
пікірін айтып, бірдеңе десе бетінен алып, ұрсып тастайтын аналарды да көріп
жүрмін. Анашым, асыра мақтағаным емес, бірақ әрқашан сіз менің де пікіріммен де
санасып келесіз. Егер дұрыс болмаса «мына жағынан қарағанда қалай болады?» деп
ақырын ақылыңызды айтатыныңыз мені өсіріп тастайтынын несіне жасырайын?! Менің
бойымда жақсы қасиет болса, оны ана, сіздің тәрбиеңіз арқылы келген деп мақтана
алам! Ал егер жаман қылық көріп жатсаңыз, ол менің сіздің жаныңызда болмаған
сәттегі жіберген қателігім деп санап, кешіре білсеңіз деймін!
Анашым! Мен сізді
Алла разылығы үшін сүйемін! Ең алғаш маған жарық дүние сыйлағаныңызға шүкір
етемін. Әйтпегенде сіздей мейірімді жүректі анамның жүзі мен тәрбиесін көрмеген
болар едім. Мың шүкір, тәубә!
Ақылға бағынып,
ашуға ерік бермеуді үйретуден жалықпайсыз-ақ. Бірақ көбіне ақылдың шеңберінен
асып кететінімді мойындаймын. Себебі маған, анашым, Алланың сізге сыйлағанындай
сабырлы мінезі жетіспейді. Сондықтан, осындай бір ашу кезінде артық сөз айтып, ренжіткен
кездерім баршылық болар. Ол үшін ана сізден үлкееен кешірім өтінемін! Кейде көңіліңізге
кірбің түсіргеннен гөрі кішкентай ғана, сіздің құшағыңызда маужырап жата берер сәби
болғым келіп кетеді. Дегенмен, мен сізге әрқашан да сәби болып өтерімді
білемін. Алайда анашым, жылуы мол алақаныңыз бен саялы құшағыңыз, мейірімге
толы көзіңізді толтырып, қасыңызда жүре берсем деймін кейде. Әттең, өмір сан
тарауға таралған жолдардай жұмыс, оқу, шаруа деп әр жақта жүруге мәжбүр
етеді екен. Бірақ анашым, мен шүкіршілікпен
БАҚЫТТЫМЫН дей алам! Себебі менің сіздей
анам бар!
Ауылға жақындаған
сайын өз үйіме деген сүйіспеншілік «мына көлік тасбақа боп кетті ме?» деген
ойға жетелеп, шегіне жетпестей жолға қаратып қойды. Ауылға қарай құстай ұшып
келе жатқан көліктей менің де ойларым тағы да шарықтап кетті. Иә, әрине жол
бойы түрлі ойлар келді. Тәтті армандар құшағына ендім. Талай мақсаттарға қол
создым. Қиялмен қияларды шарлап та шықтым. Осы ойлағандарым орындалып, тек
қасымда анамның болуын Алладан сұрадым. Мені құшағына тартқан ол ойларды жария
еткім келмейді. Себебі анашым, ол сізге ғана іштей жүрегіммен жар салып айтар
сырларым екен.
Ойдан арылып түрлі
тағдырлар мен сан-салалы армандарға толы машинадағы адамдар жүзіне бір сәт
үңілгім келді. Қарасам, біразы ұйықтап жатыр, кейбірі алысқа қарап ойға
шомыпты, ендігісі әңгіменің майын тамызып жатыр екен. Ойланып отырған адам
жаныма жақын көрінді. Бәлкім, ол да анасын ойлап отырған болар... Ооо, айтпақшы
мені дүниеге әкелген сіздің өмірге келген күніңіз Құрбан айт мерекесімен бір
күнге сәйкес келген екен ғой. Міне, бұл да Алланың сыйы болар деген оймен іштей
анашым сізге дұға тіледім. Е, Жаратқан
Ием, анама әрқашан жар бола гөр!
Көп дүниелерді
сарапқа салғызған осы жолаушылық сапар, сіздің маған берген тәлім-тәрбиеңізбен
қатар маған қаншалықты қымбат екеніңізді ұғындырды, анашым!
Тағы да тұңғиығына
тартқан ойыммен арпалысып ауыл ішіне кіргенімізді байқамай қалыппын. Жүрегім
атқақтай соғып қоя берді. Анам, амандықтан кейін өзімнің қаншалықты жақсы
көретінімді айтқым келген сізге. Бірақ,
-Туған
күніңізбен, анашым!...
Еркелеткендегі «кызымка»
деген үніңіз бен құшағыңыз маған бәрі-бәрін түсіндірді... жақсы көріп, сүйе
білу айқайлап айтар сезім емес, жүректердің өзара ұғысып, түсінісуі екен.
Сіздей ана жер
дүниеде біреу ғана, анашым!
Ерекше ілтипатпен қызыңыз Гүлдерай.
Метки: Анашым, тарбие, омирлик тагылым, шукирлик
Anara Risbaevna,
09-08-2012 08:57
(ссылка)
Адилетсиздик пе?
Кимди катигез дейин? Алланы ма? Алде тагдыр, омир?
Бугинги кун (07.08.12ж.)оте кайгылы жаналыкпен басталды. Мен ол тиршилик иесин ес билгеннен танимын. Агамнын жакын жолдасы, жок жан досы. Екеуи бир сыныпта окып, кашанда бирге журетин еди. Бизге ози корши туратын. Арамыз уш уй. Ози тым акконил, копшил, керек жерде такаппар, жакынынан ештенесин аямайтын жан еди. Агам екеуинин тиршиликтери болса ол оз басын ойламайтын ешкашан. Биринши елге, сосын озине конил аударатын жан болатын. Биреумен ашуланып урсысып, биреуди балагаттап отырганын корген емеспин омири. Куанышымызды да, кайгымызды да болисип, аркашан отбасымыздын ортасынан табылатын. Агамды жалгыз калдырмайтын жан ретинде есимде. Оте енбеккор жан. Келиншегинде танимын. Бир- бирин дал тапкан, жарасымды жандар. Екеуи отбасын кургандагы танданысымды жасырмаймын. Араларында мектеп кезинен сезим болган екен. Аралары уш жас. Айналасы 5-6 жыл кездесип журип, шанырак котерипти. Отбасын шаттыкка болеген кишкентай кыздарымен осы жана жылды карсы алуга ауылга бирге бардык. Сол кезде Айзада жол бойы бар ангимесин айтып берди. Ози калжынга жакын жан. Дархан апасы мен атасынын тарбиесин корип оскен. Билуимше акеси онын бала кезинде кайтыс болган. Ал Айзада коп балалы отбасы тарбиесинин дамин таткан жан.
Агам танертен тым конилсиз болды. Артык арам ойым болмады. Жумысында тагыда киындыктар болган шыгар - дедим де койдым. Жумыска кешигип бара жаткан сон мени куте туруын сурадым. Уйден бирге шыктык. Жузи оте салкын болды. Сосын ози айтты. "Дархан кайтыс болды........" Басымнан ауыр затппен ургандай сезимде болдым. Журегим жылап тур, козимнин жасы кокейме келип тирелип калгандай. Есимди жиа алмай бираз уакыт унсиз отырдым. "Кашан? Неге? Неден? Не себеп болды?" Агам унсиз калды. Тек аздан сон " ауылга шыгам казир" - деп сыбыр етти. Аялдамадан коликтен тусип автобусты кутип турмын. Коз алдымнан кулген саттери кетер емес. Алиде. Сене алар емеспин. Тым жас, тым жаксы жан. . . Неге булай? Алиде корер куанышы коп еди гой.
Анам конырау шалып жылаганда типтен озимди устай алмадым. "Сендер аман-есен болындаршы, акен екеумиздин алдымызда кетпендерши. Алла бизди сендердин алдарында алса екен. Кандай жагдай болсада сендердин алдарында." Козимнин жасын тиа алмадым. "Казир барып кайттым уйлерине. Адам шыдап тура алмайды. Ешкимнин басына бермесин мундай кайгыны. Журегим шыдамай кайтып кеттим" Биз осындай куйдемиз. Апасы, атасы, келиншеги кандай жагдайда екен десенизши. Типтен елестету мукин емес. Олардын муны, олардын куйи типтен ауыр - ау.
Тагдыры неге осыншама киын болды? Ози акесиз оскенде , енди кызы оз тагдырын кайталамак па? Алла дал осы сатте неге адилетсиз болды екен? (Алла Та*Алла кешир). Кимнин кинаси дейсин муны? "Ажал айтып келмейди"-деген осы болар. Баримизде бугин болмаса ертен Алла алдына баратынымыз анык. Тек кандай жагдайда, кай кезде, кай уакытта екени....
Дал казир оны жер койнауына тапсырып жатыр. Ишимдеги арпалыс сезимди типтен созбен жеткизу мумкин болмай тур. Тым ауыр. Тым ауыр сезим. Жаткан жерин жайлы болсын Дархан....
Алла Та*Аллам жалынам сизге. Онын билип, билмей жасаган куналари болса кеширинизши. Жаны жанатта болса екен. Артындагы кызына узак та, бакытты гумыр буйыртынызшы.
Бугинги кун (07.08.12ж.)оте кайгылы жаналыкпен басталды. Мен ол тиршилик иесин ес билгеннен танимын. Агамнын жакын жолдасы, жок жан досы. Екеуи бир сыныпта окып, кашанда бирге журетин еди. Бизге ози корши туратын. Арамыз уш уй. Ози тым акконил, копшил, керек жерде такаппар, жакынынан ештенесин аямайтын жан еди. Агам екеуинин тиршиликтери болса ол оз басын ойламайтын ешкашан. Биринши елге, сосын озине конил аударатын жан болатын. Биреумен ашуланып урсысып, биреуди балагаттап отырганын корген емеспин омири. Куанышымызды да, кайгымызды да болисип, аркашан отбасымыздын ортасынан табылатын. Агамды жалгыз калдырмайтын жан ретинде есимде. Оте енбеккор жан. Келиншегинде танимын. Бир- бирин дал тапкан, жарасымды жандар. Екеуи отбасын кургандагы танданысымды жасырмаймын. Араларында мектеп кезинен сезим болган екен. Аралары уш жас. Айналасы 5-6 жыл кездесип журип, шанырак котерипти. Отбасын шаттыкка болеген кишкентай кыздарымен осы жана жылды карсы алуга ауылга бирге бардык. Сол кезде Айзада жол бойы бар ангимесин айтып берди. Ози калжынга жакын жан. Дархан апасы мен атасынын тарбиесин корип оскен. Билуимше акеси онын бала кезинде кайтыс болган. Ал Айзада коп балалы отбасы тарбиесинин дамин таткан жан.
Агам танертен тым конилсиз болды. Артык арам ойым болмады. Жумысында тагыда киындыктар болган шыгар - дедим де койдым. Жумыска кешигип бара жаткан сон мени куте туруын сурадым. Уйден бирге шыктык. Жузи оте салкын болды. Сосын ози айтты. "Дархан кайтыс болды........" Басымнан ауыр затппен ургандай сезимде болдым. Журегим жылап тур, козимнин жасы кокейме келип тирелип калгандай. Есимди жиа алмай бираз уакыт унсиз отырдым. "Кашан? Неге? Неден? Не себеп болды?" Агам унсиз калды. Тек аздан сон " ауылга шыгам казир" - деп сыбыр етти. Аялдамадан коликтен тусип автобусты кутип турмын. Коз алдымнан кулген саттери кетер емес. Алиде. Сене алар емеспин. Тым жас, тым жаксы жан. . . Неге булай? Алиде корер куанышы коп еди гой.
Анам конырау шалып жылаганда типтен озимди устай алмадым. "Сендер аман-есен болындаршы, акен екеумиздин алдымызда кетпендерши. Алла бизди сендердин алдарында алса екен. Кандай жагдай болсада сендердин алдарында." Козимнин жасын тиа алмадым. "Казир барып кайттым уйлерине. Адам шыдап тура алмайды. Ешкимнин басына бермесин мундай кайгыны. Журегим шыдамай кайтып кеттим" Биз осындай куйдемиз. Апасы, атасы, келиншеги кандай жагдайда екен десенизши. Типтен елестету мукин емес. Олардын муны, олардын куйи типтен ауыр - ау.
Тагдыры неге осыншама киын болды? Ози акесиз оскенде , енди кызы оз тагдырын кайталамак па? Алла дал осы сатте неге адилетсиз болды екен? (Алла Та*Алла кешир). Кимнин кинаси дейсин муны? "Ажал айтып келмейди"-деген осы болар. Баримизде бугин болмаса ертен Алла алдына баратынымыз анык. Тек кандай жагдайда, кай кезде, кай уакытта екени....
Дал казир оны жер койнауына тапсырып жатыр. Ишимдеги арпалыс сезимди типтен созбен жеткизу мумкин болмай тур. Тым ауыр. Тым ауыр сезим. Жаткан жерин жайлы болсын Дархан....
Алла Та*Аллам жалынам сизге. Онын билип, билмей жасаган куналари болса кеширинизши. Жаны жанатта болса екен. Артындагы кызына узак та, бакытты гумыр буйыртынызшы.
настроение: Грустно
хочется: Плакать
слушаю: Иман келтиру. Роза Алккожа, Абдижапар Маликов.
Метки: Журекти ауыртар жайт.
Сынакка толы тагдыр
Өмір.... Өмір шіркін неткен керемет десенші. Бірде кайгы мен муң, бірде шаттык, куаныш. Алма - кезек, турлі де сынды галам. Сол омірді, сол тагдырды адам өзі өзгерте алса гой. Бари өз калаганымыздай болганда галам кандай болар еді?!
"Менің тагдырыма кейде назаланатын кездерімде болады. Әйтседе осы өмірге келгеніме куаныштымын". Бул Алинанын сонгы тангаларлык жаналыкты естігеннен кейін маган келіп сырласып отырганда ауыр курсініспен айткан созі еді. Жан курбым - ай 17 жыл ішінде каншама сыннан сурінбей отіп еді. Осы жолы тобесінен жай тускендей болды-ау бәрі. Неге тагдыры онын осыншама киын болды екен.
2 апталык кезімде анам тастап кетті акемнін аялы алаканына. Бар - жогы 2 - ак апта ана сутін татып кордім. Дегенмен бакытты екенмін, баска каншама перзенттер соны да кормеді емеспе. Акем өзі жас болганнан ба, алде анамнын тек мені емес өзінде тастап теріс айналып кеткеніне шыдай алмады ма екен, мені апам мен атамнын кен кушактарына сыйлады. Олардын мен өздері каламаса да дуниеге келген алгашкы немерелері болдым. Некесіз туылган бала деп кеудемнен кері итермепті. Мені алакандарында аялап өсірді. "Есейе келе анам жок деп киналмасын"-деген болар акемді Гаухардай асыл анаммен косты. Оны өз анам деп білдім. Аллага шукір артымнан еріп журердей ап-адемі Жулдыз, Мерейдей ерке інішегімді жане Балаусадай татті сінілімді сыйлады маган.Ес білген кезімде "анан сені туганнан кейін кайтыс болган. Гаухар сенін огей анан"- деп ескертті атам мен апам. Бірак, ол жаналык менің оларды туганымнан артык жаксы коруіме кедергі жасамады. Мен акемнін емес атамнын кызы болып остім. Мен ушін атамнан аскан кымбат адам болмады. Балаларына не уйретсе маган олардікінен екі есе кылып акылын айтып, тарбие берді. Ар сәтін мені омір агыстарына карсы койып уйретті. Атамнын аркасы шыгар сіра, казірге дейін тірі журуім. Мектепте алгыр окушы болдым. Бірде -бір адам маган анасы жок жетім кыз деп аяушылык коздерімен караган емес. Өзімнін аркашан куліп журетіндігімнен бе екен, алде атамнын аудан депутатыдеп сыйлаганнан ба, айтеуір маган кызыга карайтын баріде. 8- сыныпка дейін апаммен атамнын жандарында болдым. Кейіннен акем ауданымыздын бір мектебіне директорлык кызметке ауысты. Атамнын жанынан 1 кадам да алыстамаушы едім. Өкінішке орай акеммен бірге отбасы болып сол жакка коштік . Ауыл "Береке" - деп аталатын. Атына заты сай ауыл. Арине басында уйренісе алмадым кейіннен, ауылдын еркесі болдым. 1 жыл ішінде керемет достар таптым. Кім кымбат, кім душпан, бәрін, бәрін ажыратып та уйрендім. Сені жолыктырдым. Кейіннен өзінмен бірге студенттік өмірге кадам бастым. Сен менін сыр сактайтын кобдишамдай болдын. Кашанда жанымнан табылатынсын. Бір рет болсада маган жок демедін. Студенттік өмірдін кызу канды омірінде еркелеп журіп гашыктык дертіне де шалыктым. Суюдін кандай болатынын сезіндім. Арсенсіз бір кунімде отпейтіндей болды. Бірак олай емес екен курбым. Өзінде білесін гой Саят кезікті. Саяттын аз гана гумырына куаныш сыйлау ушін Арсенімнен айырылдым. Ия .... Киналмадым емес киналдым. Дал казіргі куйім онын жанында тукте емес кой. 17 жыл бойы кайгырудын не екенін білмеген едім. Козімнен жас тамсада журегімнен жас тамбаган еді. Осы 1 жыл мен ушін ен киын кезең болды. Саятпен косылып, Арсенен айырылдым, тек ойлаганымдай болмады. Саятпен аз да болса куанышты омір сургім келген еді. Алла оны да коп кордіме, Саяттан да айырылып калдым. Жузімнен кулкі кетті. Артынан кымбатым атам, мені ен керек кезінде калдырып кетті.Кымбат жан деймін-ау(ызалана мырс куліп). Ия осы уакытка дейін мені алдап келді. Енді өзі кеткен сон бар шындыкты айтпай-ак өзімен бірге неге ала кетпеді екен а?! Баскаларга ештене айтпастан маган олер алдында өз колымен хат жазып калдырыпты. Не хат деймісін. Хат.... Анамнын тірі екені жазылган бір жапырак хат. Сонына "кешір кулыным"- деп жазыпты. Кешірмеймін дегенмен пайда барма айтшы курбым. Муңлы кундерім отіп жатты. Арсенмен бірге болсам барін умытармын деп кеше оган барып кешірім сурадым. Білесін бе не айтканын. керек емессін сен маган деді. Арине 2 жылга жуык бірге болдык. 2 ай ішінде өзгеріп сала бердім емеспе. Жылап турып маган "КЕТ" - деді. Тунімен уйыктамадым. Барін саралап ой елегінен өткіздім. Жылап жатып "болды кайтадан туру керек канша куласамда, кайтадан кулу керек канша жыласамда"- деп, танертемен куле бастаган едім. Енді кара, тагы да сенін етегіне басымды койып алып жылап отырмын. Кайдан гана сол курып кеткір телефон трубкасын котердім десенші. Жек коретін адамымнын даусын естірімді білсем алдын-ала жоламас едім гой манынада. Ар жагындагы айел адам өзін "сенін ананмын" - деп таныстырды. Талып калуга шак калдым. Есімді жия алмай біраз отырдым. Ал ол болса "Кешірші кунім мен кіналімін" - деп актала бастады. Трубканы койган сатте акемде кіріп келгені бар емеспе. "Ол кім Галина деген"- деп сурадым. Акем: "Кызым анаңды таптым"
Жылап отырып өткенін есіне алып, курбым ащы сырын айтты. Не айтарымды да білмей сасып калдым. калай комек корсетерімді де білмеймін. Ол анасын коргісі де келмейді. Казір акесіменде бірге турмайды. Екеуміз жеке патер жалдап өмір суріп жатырмыз. Бурынгы Алина жок. Киналып куліп, киналып ертенгі кунге кадам басып келеді. Акылда айта алар емеспін. Отбасы туралы соз козгагым келмейді емес келеді-ау, бірак ол жайлы аузымнан бір де бір соз шыгармауымды талап етті. Не істесем болады агайын? Жан курбымды отбасымен калай татуластырсам екен, калай онын кулімдеген көздерін, кездерін кайтып оралтсам екен ?! Калай ана мен бала арасындагы жек корушілік сезімін сондіре аламын?
"Менің тагдырыма кейде назаланатын кездерімде болады. Әйтседе осы өмірге келгеніме куаныштымын". Бул Алинанын сонгы тангаларлык жаналыкты естігеннен кейін маган келіп сырласып отырганда ауыр курсініспен айткан созі еді. Жан курбым - ай 17 жыл ішінде каншама сыннан сурінбей отіп еді. Осы жолы тобесінен жай тускендей болды-ау бәрі. Неге тагдыры онын осыншама киын болды екен.
2 апталык кезімде анам тастап кетті акемнін аялы алаканына. Бар - жогы 2 - ак апта ана сутін татып кордім. Дегенмен бакытты екенмін, баска каншама перзенттер соны да кормеді емеспе. Акем өзі жас болганнан ба, алде анамнын тек мені емес өзінде тастап теріс айналып кеткеніне шыдай алмады ма екен, мені апам мен атамнын кен кушактарына сыйлады. Олардын мен өздері каламаса да дуниеге келген алгашкы немерелері болдым. Некесіз туылган бала деп кеудемнен кері итермепті. Мені алакандарында аялап өсірді. "Есейе келе анам жок деп киналмасын"-деген болар акемді Гаухардай асыл анаммен косты. Оны өз анам деп білдім. Аллага шукір артымнан еріп журердей ап-адемі Жулдыз, Мерейдей ерке інішегімді жане Балаусадай татті сінілімді сыйлады маган.Ес білген кезімде "анан сені туганнан кейін кайтыс болган. Гаухар сенін огей анан"- деп ескертті атам мен апам. Бірак, ол жаналык менің оларды туганымнан артык жаксы коруіме кедергі жасамады. Мен акемнін емес атамнын кызы болып остім. Мен ушін атамнан аскан кымбат адам болмады. Балаларына не уйретсе маган олардікінен екі есе кылып акылын айтып, тарбие берді. Ар сәтін мені омір агыстарына карсы койып уйретті. Атамнын аркасы шыгар сіра, казірге дейін тірі журуім. Мектепте алгыр окушы болдым. Бірде -бір адам маган анасы жок жетім кыз деп аяушылык коздерімен караган емес. Өзімнін аркашан куліп журетіндігімнен бе екен, алде атамнын аудан депутатыдеп сыйлаганнан ба, айтеуір маган кызыга карайтын баріде. 8- сыныпка дейін апаммен атамнын жандарында болдым. Кейіннен акем ауданымыздын бір мектебіне директорлык кызметке ауысты. Атамнын жанынан 1 кадам да алыстамаушы едім. Өкінішке орай акеммен бірге отбасы болып сол жакка коштік . Ауыл "Береке" - деп аталатын. Атына заты сай ауыл. Арине басында уйренісе алмадым кейіннен, ауылдын еркесі болдым. 1 жыл ішінде керемет достар таптым. Кім кымбат, кім душпан, бәрін, бәрін ажыратып та уйрендім. Сені жолыктырдым. Кейіннен өзінмен бірге студенттік өмірге кадам бастым. Сен менін сыр сактайтын кобдишамдай болдын. Кашанда жанымнан табылатынсын. Бір рет болсада маган жок демедін. Студенттік өмірдін кызу канды омірінде еркелеп журіп гашыктык дертіне де шалыктым. Суюдін кандай болатынын сезіндім. Арсенсіз бір кунімде отпейтіндей болды. Бірак олай емес екен курбым. Өзінде білесін гой Саят кезікті. Саяттын аз гана гумырына куаныш сыйлау ушін Арсенімнен айырылдым. Ия .... Киналмадым емес киналдым. Дал казіргі куйім онын жанында тукте емес кой. 17 жыл бойы кайгырудын не екенін білмеген едім. Козімнен жас тамсада журегімнен жас тамбаган еді. Осы 1 жыл мен ушін ен киын кезең болды. Саятпен косылып, Арсенен айырылдым, тек ойлаганымдай болмады. Саятпен аз да болса куанышты омір сургім келген еді. Алла оны да коп кордіме, Саяттан да айырылып калдым. Жузімнен кулкі кетті. Артынан кымбатым атам, мені ен керек кезінде калдырып кетті.Кымбат жан деймін-ау(ызалана мырс куліп). Ия осы уакытка дейін мені алдап келді. Енді өзі кеткен сон бар шындыкты айтпай-ак өзімен бірге неге ала кетпеді екен а?! Баскаларга ештене айтпастан маган олер алдында өз колымен хат жазып калдырыпты. Не хат деймісін. Хат.... Анамнын тірі екені жазылган бір жапырак хат. Сонына "кешір кулыным"- деп жазыпты. Кешірмеймін дегенмен пайда барма айтшы курбым. Муңлы кундерім отіп жатты. Арсенмен бірге болсам барін умытармын деп кеше оган барып кешірім сурадым. Білесін бе не айтканын. керек емессін сен маган деді. Арине 2 жылга жуык бірге болдык. 2 ай ішінде өзгеріп сала бердім емеспе. Жылап турып маган "КЕТ" - деді. Тунімен уйыктамадым. Барін саралап ой елегінен өткіздім. Жылап жатып "болды кайтадан туру керек канша куласамда, кайтадан кулу керек канша жыласамда"- деп, танертемен куле бастаган едім. Енді кара, тагы да сенін етегіне басымды койып алып жылап отырмын. Кайдан гана сол курып кеткір телефон трубкасын котердім десенші. Жек коретін адамымнын даусын естірімді білсем алдын-ала жоламас едім гой манынада. Ар жагындагы айел адам өзін "сенін ананмын" - деп таныстырды. Талып калуга шак калдым. Есімді жия алмай біраз отырдым. Ал ол болса "Кешірші кунім мен кіналімін" - деп актала бастады. Трубканы койган сатте акемде кіріп келгені бар емеспе. "Ол кім Галина деген"- деп сурадым. Акем: "Кызым анаңды таптым"
Жылап отырып өткенін есіне алып, курбым ащы сырын айтты. Не айтарымды да білмей сасып калдым. калай комек корсетерімді де білмеймін. Ол анасын коргісі де келмейді. Казір акесіменде бірге турмайды. Екеуміз жеке патер жалдап өмір суріп жатырмыз. Бурынгы Алина жок. Киналып куліп, киналып ертенгі кунге кадам басып келеді. Акылда айта алар емеспін. Отбасы туралы соз козгагым келмейді емес келеді-ау, бірак ол жайлы аузымнан бір де бір соз шыгармауымды талап етті. Не істесем болады агайын? Жан курбымды отбасымен калай татуластырсам екен, калай онын кулімдеген көздерін, кездерін кайтып оралтсам екен ?! Калай ана мен бала арасындагы жек корушілік сезімін сондіре аламын?
Қыз узату
Қимайды
ұзатқан жан қыз баласын,
ұзатқан жан қыз баласын,
Қалай
ғана жүрегің
сыздамасын?
ғана жүрегің
сыздамасын?
Құдалар
алақанға салып бердік,
алақанға салып бердік,
Жүректің жұлып алып
бір панасын.
бір панасын.
Біледі гой кимастыктын өлшемін,
Аке болып, ана болып корсе кім.
Өз колымен, өзі жулып бергендей,
Журегінін ен кажетті болшегін.
Шыныменде кыз узату деген бір -.... Не айтарымды да білмеймін тіпті. Алдынгы аптанын 16- куні жан курбымнын узату тойы болды. Алгаш рет кыз жолдас болдым, алгаш рет кыз узату тойында кордім. Кеш жаксы басталды, әзіл-калжын, шад-шадыман кулкі ел жузінде. Тек анасы гана канша куліп журседе кулкі астынан кимастыктын бір белгісі корінеді. Достарымен канша куанышын болісіп, елдін конілін тауып жугіріп жургеніменде, екі козін кызынан алар емес. Кайтсін енді алгашкы балапаны, суйеуі де, тіреуіде бола білген асыл кызы емеспе. Кім біледі ішінен не ойлап жатканын?! Курбымда (есімі-Жанар) гулдей жайнап, кулпырып отырганыменде, іштей кобалжулы. Улкені бар, кішісі бар тойга келген барша журт ак - тілектерін карша жаудырып жатты. Ортасында биде билетті, ойында ойнатты. Тамада талантты жан екен. Әр бір тілек айткан жанга сол мезетте келістіріп олен жолдарында айтып, тойдын санінде кіргізе білді. Баріміз керемет куанышпен журміз. Ойымызда айтарлыктай ештемеде жок. Сагат тунгі 11 шамасында курбымныннын кобалжулы куйі айкын сезіле бастады. Ішкен сусыны тамагынан әрен отуде. Жасынын барі келіп тамагына тіреліп тургандай. Оган карап өзімде кобалжып отырдым. Тіпті соз сойлегенде не айтарымды білмей саскалактапта калдым. Дәл бір курбым емес, өзім узатылып кетердей. Мумкін бул омірде ен жакын курбым сол болганынан ба. Жаным шыгып кетердей болып отырдым.
Тура орталыкка, торден-есікке дейін узынынан-узак ак мата тоселді. "Кыз узатуга" арналган ауеннінде сынгыры шыга бастады. Тойга келген халыктын барі ак матанын екі жагына жиналып тур. Екі женгесі курбымнын колынан жетектеп ак мата касына акелді. Мен Айнур курбымнын жанына жакындап колын кыстым. Тек Жанардын гана емес менінде тамагыма іштегі бар кобалжуым, кимастык сезімім, өксік болып тіреліп тур. Акырын гана ак матаны басып курбым келеді. Анасы бетінен суйді, жыламады кызы жанынан откенше. Туыскандарынан жанынан отіп барады. Барі бетінен суйіп, коздерінін жасын суртуде. Курбым жасын корсетпей шыгам деп тырысып еді. Кайдан?! Апасы келіп бас салып кушактап еніреп жылаганда ешкімде шыдай алмады. Менде Айнурдын иыгына басымды койып, жылап жібердім. Достарымда "Сен неге жылайсын, бірге барасын гой Жанармен. Кой жылама" - деп мені жубатып, козімнін жасын суртіп кояды, кушактап. Өздерінін де коздері жаска толып тур. Курбым есікке жакын калды. Артындагы елдін барі жылауда. Анасына карасаныз тіпті киналасыз. Енді есікке жеттіме дегенде агаларынын алдына турып алганы бар емеспе. Ержан ага тура курбымнын алдында тур. Жанар болса жылап томен карауда. Агасынын жылап турган жузін коргісі келмеді. Ия алтын бауыры сол кісі болатугын. Женгелері Ержан аганын кеудесінен итеріп, курбымды есік тубіне алып кетті . Ары карай куйеу бала курбымды котеріп машинага отыргызды. Ержан аганын жанынан арен оттім. Кандай жаман куйде болганын корсеніздер гой. Еш адам шыдамас еді оган. Тақ бір журегін жулып алган адам кейпінде. Өзіде солай емеспе..... Артта калган журттын кимастыгын болісем деп, курбымнын машинасына улгермедім. Отыргыза салып алып кетіпті. Неге асыкты десем, артынан бауырлары жугірген болуы керек. Баска машинага отырып, артынан ілестік. Машина ішінде солк-солк етіп жылап отырмын. Іштегілер жуатып әлек. Ешкімнін созі мені баса алмады. Уйіне жеткенше өзімді арен токтаттым.
17-куні беташар откізді. Куаныштын арты толыгып жатты. Кешегі кун канша жадымызда калганмен, бугінгі кун барін бір сатке умыттырып жібергендей. Курбымнын жузі кулкіге толы. Соган куандым. Ішімнен "Алла Та*Аллам куанышын узагынан суйіндірсе екен. Дидар екеуі бакытты да, баянды гумыр кешсе екен"-деп дугамды окыдым.
Жастар жиналып, өзімізбен-өзіміз атап өтіп отырганбыз. Маган соз кезегі тиді. Кулдімде "Осы уакытка дейін акеме "Мен уйде жалгыз кызбын, уйдін кішісімін. мені узатып шыгарасын міндетті турде. Айтпесе уйленбей коям"-деп еркелеп, міндет жуктеуші едім. Енді Алла буйыртып акемді корсем "Айналайын акетай той керек емес, узату той жасамай-ак койшы"-деп айтпасам деген едім барі дуу етіп кулді. Курбымда куанышты жузімен маган карап "Онда менін жанымда кала сал, тойдын артын тойга уластырамыз. Саган бір жігіт табылады"-деп кулдіртті барімізді. Осылай жан курбымда бір уйдін уйыткысы болар жанга айналды. Барі керемет болды тек тойдагы елдін жылаганы гана болмаса.... Қазақ шіркіннін тойы бітпейді гой, ләйім узілмей-ак та койсын. Тойларымыз тойга уласа берсін ардакты қазақ журтым!!!! Инш Алла ....
Тура орталыкка, торден-есікке дейін узынынан-узак ак мата тоселді. "Кыз узатуга" арналган ауеннінде сынгыры шыга бастады. Тойга келген халыктын барі ак матанын екі жагына жиналып тур. Екі женгесі курбымнын колынан жетектеп ак мата касына акелді. Мен Айнур курбымнын жанына жакындап колын кыстым. Тек Жанардын гана емес менінде тамагыма іштегі бар кобалжуым, кимастык сезімім, өксік болып тіреліп тур. Акырын гана ак матаны басып курбым келеді. Анасы бетінен суйді, жыламады кызы жанынан откенше. Туыскандарынан жанынан отіп барады. Барі бетінен суйіп, коздерінін жасын суртуде. Курбым жасын корсетпей шыгам деп тырысып еді. Кайдан?! Апасы келіп бас салып кушактап еніреп жылаганда ешкімде шыдай алмады. Менде Айнурдын иыгына басымды койып, жылап жібердім. Достарымда "Сен неге жылайсын, бірге барасын гой Жанармен. Кой жылама" - деп мені жубатып, козімнін жасын суртіп кояды, кушактап. Өздерінін де коздері жаска толып тур. Курбым есікке жакын калды. Артындагы елдін барі жылауда. Анасына карасаныз тіпті киналасыз. Енді есікке жеттіме дегенде агаларынын алдына турып алганы бар емеспе. Ержан ага тура курбымнын алдында тур. Жанар болса жылап томен карауда. Агасынын жылап турган жузін коргісі келмеді. Ия алтын бауыры сол кісі болатугын. Женгелері Ержан аганын кеудесінен итеріп, курбымды есік тубіне алып кетті . Ары карай куйеу бала курбымды котеріп машинага отыргызды. Ержан аганын жанынан арен оттім. Кандай жаман куйде болганын корсеніздер гой. Еш адам шыдамас еді оган. Тақ бір журегін жулып алган адам кейпінде. Өзіде солай емеспе..... Артта калган журттын кимастыгын болісем деп, курбымнын машинасына улгермедім. Отыргыза салып алып кетіпті. Неге асыкты десем, артынан бауырлары жугірген болуы керек. Баска машинага отырып, артынан ілестік. Машина ішінде солк-солк етіп жылап отырмын. Іштегілер жуатып әлек. Ешкімнін созі мені баса алмады. Уйіне жеткенше өзімді арен токтаттым.
17-куні беташар откізді. Куаныштын арты толыгып жатты. Кешегі кун канша жадымызда калганмен, бугінгі кун барін бір сатке умыттырып жібергендей. Курбымнын жузі кулкіге толы. Соган куандым. Ішімнен "Алла Та*Аллам куанышын узагынан суйіндірсе екен. Дидар екеуі бакытты да, баянды гумыр кешсе екен"-деп дугамды окыдым.
Жастар жиналып, өзімізбен-өзіміз атап өтіп отырганбыз. Маган соз кезегі тиді. Кулдімде "Осы уакытка дейін акеме "Мен уйде жалгыз кызбын, уйдін кішісімін. мені узатып шыгарасын міндетті турде. Айтпесе уйленбей коям"-деп еркелеп, міндет жуктеуші едім. Енді Алла буйыртып акемді корсем "Айналайын акетай той керек емес, узату той жасамай-ак койшы"-деп айтпасам деген едім барі дуу етіп кулді. Курбымда куанышты жузімен маган карап "Онда менін жанымда кала сал, тойдын артын тойга уластырамыз. Саган бір жігіт табылады"-деп кулдіртті барімізді. Осылай жан курбымда бір уйдін уйыткысы болар жанга айналды. Барі керемет болды тек тойдагы елдін жылаганы гана болмаса.... Қазақ шіркіннін тойы бітпейді гой, ләйім узілмей-ак та койсын. Тойларымыз тойга уласа берсін ардакты қазақ журтым!!!! Инш Алла ....
Умиттин жана таны
Үміттің жаңа таңы
Шіркін, солай болса гой....!
Мен сені сағындым! Сенің енді жер
бетінде жоқ екеніңе, енді сені қайтып көрмейтініме еш сене алмаймын! «Арай
қайтыс боп кетті...» деген хабарды естіп тұрып, сенбегенмін. Ақыл санаммен
өзіңнің қысқа ғұмырыңның қиылғанын қабылдағаныммен, сені қабірге қимағам. Үнемі
айналасын күлкіге орап жүретін көңілді бейнең ап сәтте үйілген топыраққа
айналатынына сене алмағанмын.... Тіпті, ендігі бейнең топырақ үйіндісі екенін көрмеу үшін, зиратыңа барғым
келмеген... Кім білсін, жүрегімнің түкпірінде «Арай тірі, баяғыдай алыста,
басқа қалада. Жер бетінде тіршілік етіп жүр» деген жалған сенімімді жұбаныш
еткім келген болар...
Қарашаның жиырма алтысы, күн
сенбі болатын. Мен кезекті емтихандарымды тапсырып жүргенмін. Сол күні соңғысы
еді. Кешкі алты жарымға поезға билет алып қойғанмын, Алматыға қайтпақпын. Билет
сұрақтарын тағы бір шолып өтіп, жауаптарымды пысықтап алу мақсатымен оқу
залында отырғанмын. Ұялы телефоным шырылдап қоя берді. Зияш көкемнің есімі
шығып тұр екен, ойымда дәнеңе жоқ, тұтқаны көтердім. Амандық саулық сұрасқан
соң, «қазір Алматыға келдім. Арай кеше реанимация бөліміне түсіпті. Көңілім
қобалжып тұр. Өзімен сөйлеспегелі екі-үш күн болып еді...» деп даусы дірілдеп
кетті. Әдеттегі ана жүректің алаңдауы деп қабылдаған мен, бірден басу айта
жөнелдім. «Алаңдамаңыз, маған кеше хабарласқан. Дене қызуының көтеріліп тұрғаны
болмаса, бәрі жақсы» дегенін тәптіштеп айтып жатырмын. «Онда қазір ауруханаға
барамын, мән-жайды білген соң, өзіңе хабарласамын ғой»,- деп тұтқаны қойды.
Ойым онға, санам санға бөлініп, әдеттегідей Алладан тілеу тілей бастадым. «Е,
Алла! Арайға қорған бола көр. Амандық бере көр, аурудан айықтыра көр!» іштей
қайталай бердім. «Кеше сөйлескенде жап- жақсы еді ғой» деп телефондағы
әңгімемізді оймен бір шолып өттім. «Қашан келесің?»,-- деп қайта-қайта сұраған.
Соңғы емтихан қалғанын айтып, екі күннен соң жетем деп қуантып едім. «Ләйлә,
осы мен өліп қалатын сияқтымын...» деп қалғаны санама сарт ете түсті. Мән бермеппін.
Себебі «өлім» туралы ой менде мүлде болмаған еді, Арайдың аурудан айығып, тік
тұрып кететініне сенімім зор болатын. Әлгі сөзіне ұрсып бергем, енді есіме
түсті. «Құдай үшін, Арайжан, жақсы ой ойлап, жақсы сөз сөйлеші...» Өз
күдігімнен мазам кете бастады. Жүрегімнің соғуы жиілеп, Алматыға қарай ұшып
кеткім кеп тұр. Амал жоқ. Дегбірім қашып, телефонға қарай бердім. Өзім
хабарласуға батылым барар емес. Емтиханның басталғаны сол еді, телефоным
айқайлап қоя берді. Әпкем екен. «Арай қайтыс болып кетіпті....»
Мүмкін емес! Ойымнан осы сөз
кетпейді. Қостанайдан Алматыға қарай сырғып келе жатқан жүрдек пойыздың жүрісі
тым бәсең секілді. Жылай-жылай көзім ашылмай қалған... Сонда да көңіл шіркін
сенбейді. «Мүмкін «комада» жатқан шығар... Дәрігерлер қателесуі мүмкін ғой.
Тірілетін шығар. Аллам-ау, сенің құдіретіңде шек жоқ қой, өтінем сенен, Арайды
тірілтші...» Сеніммен тіледім. Телефон шырылдаса, «Арай тірілді!» деген қуанышты
дауысты еститіндей болып, сол хабарды асыға күттім. Өкінішке қарай, Арайдың
тірілгенін емес, қаралы топтың ауруханадан сүйекті алып, ауылға аттанғанын
естідім.
Сен кеткелі, білесің бе, өлімнен
қорықпайтын болдым. Ата-әже, көрші,
ауылдас ағайындардың өмірден қайтқанына шын қайғырсам да, дәл қазіргідей
қиналмаппын. Сұм ажалдың «ақ жарқын Арайды» алып кеткеніне қайранмын... Араша
түскім келеді, шарасыздығыма күйінем. Телефонымда сақталған есімің мен номеріңе
қарай берем, өшіруге батылым бармайды. Агенттегі соңғы жазулар... Өшіре алар
емеспін! Өмірде жоқ екеніңді сезінген сайын «шынымен өмір не үшін керек?
Мәнсіз, мағынасыз! Ұлы мақсаттың өзі жоққа айналады...» Өзің қайтқалы өлімді
жиі ойлап жүргенмін. Түсіме кірдің. Төт жолдың торабында тұр екенмін. Ары-бері
зулаған көп көлік... Үлкен тас жолдың арғы бетінен өзіңді көріп қалыппын.
«Арай, Арай!»,- деп қол бұлғап, шақырып жатырмын. Өзіңе қарай жүгіргім-ақ кеп
тұр, көп көлік мүмкіндік бермейді. «Кетіп қалмаса екен деп» жолдың арғы беіне
өтуге ұмтыламын. Еш көлік жол беретін
емес. Қарап тұрдың да, «келме!» деп айқайладың. Даусың тура жанымнан шыққандай
анық естілді. Тағы да «келме!» деп қол бұлғадың да ары қарап, кетіп қалдың. «Неге
тоқтамады?» деп мұңайып қарап тұрып оянып кеттім... «Өмір сүруім керек екен
ғой» деп жорыдым да, күш жинауға тырыстым... Ойымды жинақтап, ата- анамның
үміті екенімді есіме алдым. Олардың үмітін үзіп, өзектерін өртеуге еш хақым
жоқ! «Басы қараның бары игі» дегенді анамнан жиі естуші едім. Тіршілік етуім
керек...
Бүгін тағы түсіме кірдің.
Дүниеден озғаныңа көп уақыт болмаса да, екінші рет өзіңмен түн құшағында түс
әлемінде қауыштым. Қуанышымда шек жоқ, мәзбін. Себебі сен «о дүние» әлемінен
қайтып келген екенсің деймін. Баяғыдай көңілдісің. «Қайтып келдің?» деп сұрап
жатырмын, «қайтып кетуің мүмкін бе?» деген көңілімнің күдігін кетіру үшін.
«Білмеймін, бір ата келді де, орныңнан тұр, сені үйіңе апарып тастауға келдім
деп, мені жатқан жерімнен көтеріп алды да, үйдегі төсегіме алып келіп жатқызды»
дейсің. «Еш жерің ауырмай ма? Жазылып келдің бе?» деп жатырмын, тағы да «қайтып
кетпесе екен» деген тілекпен... «Денем жеп-жеңіл» дейсің күліп. Қуанып анаңа
барыппын. «Айттым ғой, Құдайдың құдіретінде шек жоқ! Арайдың қайтып келуі
мүмкін деп айтып едім гой. Есіңізде ме, Арайды ұрысқым келеді деуші едім
ғой «емделем деп ауруханаға кіріп кетіп,
қайтып шықпай қойғаны үшін, бізді алдағаны үшін...» Қазір ұрсам, енді қайтып алдамайтын болады»
деп күліп жатырмын. Сенің қайтқаныңа 40 күндік нәзір өткізудің қамына кіріскен
қалың жұрт маған қарап, «иа, иа Алланың құдіретінде шек жоқ!» деп жатыр екен.
Ал анаң нәзірдің емес, өзіңнің қайтып келгеніңнің құрметіне той жасап, бауырсақ
пісіруге қамданып жатыпты. Өзіңді сағынғаным соншалық, жүгіріп барып, құшақтап
жатырмын. «Шынымен еш жерің ауырмай ма, келші арқаңды ұқалап берейін» деп баяғы
әдетімше жауырыныңа массаж жасауға кірісіппін. «Сен енді өлім туралы ойламашы,
біз ұзақ өмір сүреміз, нағашы апам секілді 83-84 жасқа жетеміз» десем, сен мәз
боп күлесің де: «83-84 жас деген тым ұзақ емес пе, алжысақ қиындау ғой» дейсің,
әдеттегі қалжыңыңа басып. Сенің сөзіңе күліп жатып оянып кеттім. Ұйқым шайдай
ашылды. Өңім секілді... Қараңғы бөлмені көрген соң ғана, түсім екенін түсіндім.
Жастығымның тұсында жатқан ұялы телефонымның сағатына үңілсем, түнгі 3-тен 10
минут өтіпті. Фатиханы біраз қайталап, өз-өзіме келгендей болдым. «Сағыныштан
қиналып жүргендіктен шығар түсіме енгені» деп жорамалдап қойсам да «шынымен
тірілсе, қалай болар еді?» деген сұраққа жауап іздеп, қиялдап кеттім. «Өлген
адамның қайта тірілуі» көңілде қорқыныш оятады екен. Арай шынымен қайтып келсе,
оның қасына жан адам жоламас еді-ау... Түсімдегідей мәз боп, құшақтап, қайта
тірілуімен құттықтай алар ма едім...? Көңілдегі қорқыныш басқа әлемге тән
адамды бұрынғыдай қабылдауыма мүмкіндік бермес еді-ау... Күтпеген жерден Арайды
арамыздан алып кеткеніне Құдайға қатты ренжігем... Күпірлік екенін біле тұра,
Алланың қаталдығына таң қалғам... Құлынынан айрылған ана жүрегінің езілгеніне
еш ем таба алмап едік. Кеудеге толған өксіктен арыла алмай, жылай бергем, жылай
бергем... Түсімді ой елегінен бір өткізіп, Құдайдан кешірім сұрадым. «Қимай
қиналғаным рас, сағынғаным рас. Пендеңе жылы жүрек берген соң, оның жағдайын
өзің ғана түсінесің... жақсы көруді ерекше етіп жаратқан Раббым-ау, мені сөге
көрме! Өзіңе ренжіп қалсам, жақынымды жақсы көргендіктен ғана. Шын мәнінде,
Арайды сен менен көрі артық жақсы көретініңді ойламаппын. Жанын жәнәтта етіп,
менің өзіңе деген өкпе-назымды кешіре көр. Құдайдың әміріне құлдық еттім» деп
дұға еттім. Бөлемнің қайтыс болғанына сенбегендіктен құран да бағыштай
алмағанмын. Әкемнің арнайы пісірілген жеті нанды ортаға қойып, дастархан
басында құран оқып, әдеттегі о дүниелік болған ата-әжелеріміздің есімдерінің
арасынан Арайдың есімін атаған кезде жүрегімді біреу тіліп жібергендей болған,
жылап жібергенмін. «Мүмкін емес! Арай тірі...»
Сосын іштей, «Арай, мен сені
жібердім. Жатқан жерің жайлы болсын!» деп бөлеммен тұңғыш рет қоштастым... Ұлы
емші уақыттың көмегімен қайғым ұмытылар...Бірақ кеудеме өксік боп тығылған ащы
зар мен мұңға толы сағынышқа қалай ем тапсам екен?! Сенің жарқын бейнеңді ұмыту
мүмкін емес!!!
Жасымнан жастығым суланып
қалыпты. Орнымнан турып, бетімді салқын сумен шайдым. Баяғыдай емес, зілдей
ауыр күйіктен арылғандаймын, байқалмайды. Сергіп қалғандаймын. Таң атып келе
жатқан уақыт. Мен тағы да үміттенуге тырыстым. Тағы да болашақтан жақсылық
күтуге, ертеңімнің жарқын болатынана сенгім келді. Сол сәтте шырылдап қоя
берген «оятқыштың» даусы күмбірлеген өмір күймесінің көңілді күйіндей әсер
етті. Төсегімнен тұрып... сән салтанат құрған өмір күймесіне қайта енгендей
болдым.
Айгуль БОЛАТХАНКЫЗЫ,
31-10-2011 22:00
(ссылка)
ӨЗІҢДІ САҒЫНҒАНДА...
…
Сен онсыз да басқа қаладасың. Онсыз да екеуміз ғаламтордың көмегімен,
агент арқылы ұза-а-ақ сырласатын едік. Еркелейсің. Жасым үлкен болған
соң ақылдасасың. Күні бойы не істегеніңді «айтып» бересің. Қойшы, не
керек әйтеуір бір-біріміздің «жанымыздан» күнұзаққа айналшықтап
шықпаймыз.
Ауруханаға
түсіп қалғаныңа бір апта болды… Адамнан айла да, ақыл да артылмаған
заман ғой. Қазір де солай. Тек ұялы телефон арқылы хаттарымыз жалғасып
жатыр. Бірақ хаттарың бұрынғыдай емес, кейде мұң арқалап жетеді.
Аурухана төсегінен қатты жалыққаныңды айтып шағынасың. Дәрі ішкің
келмейтінін, иненің білегіңді көгертіп тастағанын айтып «жылайсың».
Сондайда кейде не деп жұбатарымды білмей кетем. Сөз таппай қалам...
Сен
менің жігерлім едің ғой, қиындыққа төзу керек… Сен қайсар қызсың ғой,
ауыртпалықты үнсіз көтере білгенің жөн… Сен менің ақылдым емессің бе,
уақытша сәтсіздікке шыдашы… Кейде жауап жазуды сәл кешіктіріп алам.
«Ұмытып кеттің ғой...» дейсің. Көздерін жас шылаған «домалақтар» қоса
келеді сондайда. Неге ұмытайын… Күйкі тірліктің күйбеңі мойын бұрғызбай
кететіні болмаса, бір минут та санамнан шыққан емессің. Осыған сенші!
Мен сені күтіп жүрмін, еркетайым!
Сен онсыз да басқа қаладасың. Онсыз да екеуміз ғаламтордың көмегімен,
агент арқылы ұза-а-ақ сырласатын едік. Еркелейсің. Жасым үлкен болған
соң ақылдасасың. Күні бойы не істегеніңді «айтып» бересің. Қойшы, не
керек әйтеуір бір-біріміздің «жанымыздан» күнұзаққа айналшықтап
шықпаймыз.
Ауруханаға
түсіп қалғаныңа бір апта болды… Адамнан айла да, ақыл да артылмаған
заман ғой. Қазір де солай. Тек ұялы телефон арқылы хаттарымыз жалғасып
жатыр. Бірақ хаттарың бұрынғыдай емес, кейде мұң арқалап жетеді.
Аурухана төсегінен қатты жалыққаныңды айтып шағынасың. Дәрі ішкің
келмейтінін, иненің білегіңді көгертіп тастағанын айтып «жылайсың».
Сондайда кейде не деп жұбатарымды білмей кетем. Сөз таппай қалам...
Сен
менің жігерлім едің ғой, қиындыққа төзу керек… Сен қайсар қызсың ғой,
ауыртпалықты үнсіз көтере білгенің жөн… Сен менің ақылдым емессің бе,
уақытша сәтсіздікке шыдашы… Кейде жауап жазуды сәл кешіктіріп алам.
«Ұмытып кеттің ғой...» дейсің. Көздерін жас шылаған «домалақтар» қоса
келеді сондайда. Неге ұмытайын… Күйкі тірліктің күйбеңі мойын бұрғызбай
кететіні болмаса, бір минут та санамнан шыққан емессің. Осыған сенші!
Мен сені күтіп жүрмін, еркетайым!
Дүниедегі ең сазды әуен
Дүниедегі ең сазды әуен
...Демалысты дұрыс ұйымдастыра білу де - өнер. Құрбым Маржан екеуміз көптен баруға сәті түспей жүрген Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театрына бардық бүгін. Т. Нұрмағамбетовтың «Бес бойдаққа бір той » комедиясына... Театрда ине шаншар орын жоқ десем көпе-көрнеу өтірік айтқандай боламын, дегенмен ертерек келсек те бізге орын артқы қатардан тиді. Енді жайғаса бергенімізде, жанымызға ұстазына ілескен оқушы балалар келіп жетті. Балалар бірден отыра қоймады: балық үлестіргендей у да шу болып жатыр. Қытыр-қытыр, сытыр-сытыр, қолдарындағы фаст фуд қағаздарын асығыс ашуда. Бір қызық көрініс! Бар назарым енді олардың әңгімесіне ауды: сабақ жайында, кімнін қандай сусын ішіп, не жеп отырғаны туралы сөз қозғап жатыр... «Маданбек, тыныш отыр!», «Пәленше, алдыңғы орынға отырма, ол жердегі көке ұрсады», «Тамақтарыңды сөмкелеріңе салып қойыңдар!» сынды бұйрықтар дамылсыз берілуде. Жанымда отырған кішкентай қыз менің басымнан аяғыма шейін барлап, киіміме тінте қарап отырғанын сездім де жалт қарадым, тостағандай көздерін тайдырып әкетті. «Қайда оқисыңдар? Атың кім?» деп жаттанды сұрақтарымды қоя бастап ем, мені менсінбеді ме, кім білсін, сөйлесуге аса ықылас таныта қоймады. Басқаның жөні бөлек, бірақ бала патшалардан («Айгөлек» журналының бас редакторы Қымбат Әбілдақызының сөздік қорынан) бетің қайтқаны жаман екен, біртүрлі қысылып қалдым. Қойылымға енді ден қоя бергенімізде, сықыр-сықыр тағы басталды. Орын нұсқаушы қыз келіп ескерту жасады. Оны тыңдар бала бар ма, қайтадан күбір-сыбыр. Билетті еріксіз сатып алды ма екен деймін ішімнен, ешқайсысының сахнада болып жатқан көрініспен шаруасы жоқ. Бір бейқамдық, әйтеуір! Әуелгіде артқы жақтан орын тиіп, құрбымнан ажырап қалғаныма көңілім түсіп кеткен-ді, кейінірек мынадай тынымсыз көрермендердің қозғалысын бақылай алғаныма риза болдым. Орын нұсқаушы қыз қойылым біткенше бірнеше рет ескерту жасады, ешқайсысы құлақ аспайды. Комедия тәмамдалып, бес бойдақты үйлендірдік соңында... Екі көзім балаларда: апыл-ғұпыл орындарынан тұрып, құдды бір комедияны бастан-аяқ ынта-шынталарымен көріп шыққандай аяусыз шапалақ ұрып жатыр. Езулерінде – күлкі, жанарларында – мөлдірлік... Не естісе де қалтқысыз сенеді, не көрсе де шын көреді...Бәрінен де шулағандарын айтсаңызшы... Қатқыл да сұсты бейнесін ел аңыз қып айтатын Бауыржан атам Момышұлының өзі «Баланың у-шуына жетер дүниеде не бар? Одан өткен сазды әуенді табу мүмкін бе?» деген ғой. Ендеше мен бұл күні дүниедегі ең сазды әуенді тыңдай алдым. Алла бұйыртса, театрға әлі талай келіп, бес бойдақты бірнеше рет үйлендіріп қайтуым мүмкін, бірақ балалардың осындай риясыз күлкісі мен жекіп тастауды қажет етпейтін шуылын күнде естімесім анық.
Ф. М. Достоевскийдің «Ағайынды Карамазовтар» романында «Баланың бір тамшы көз жасына дүниенің бар байлығы татымайды» деген тіркес бар. Неге екенін білмеймін, қайтып бара жатқанда осы сөз ойыма орала берді...
P.S. Балалар туралы ойларымды оқып, мені бір ересек адам секілді елестетіп отырған боларсыз! :) Осынша таза әлемнен алыстай қоймадым, бірақ өзімнен күн бұрын туылған ақиық ақын Мұқағали сияқты мәңгі бала болып қалуды қалайтындардың қатарынанмын...
Роза ӘРЕН,
01:39, 4.02.10.
...Демалысты дұрыс ұйымдастыра білу де - өнер. Құрбым Маржан екеуміз көптен баруға сәті түспей жүрген Мұхтар Әуезов атындағы академиялық драма театрына бардық бүгін. Т. Нұрмағамбетовтың «Бес бойдаққа бір той » комедиясына... Театрда ине шаншар орын жоқ десем көпе-көрнеу өтірік айтқандай боламын, дегенмен ертерек келсек те бізге орын артқы қатардан тиді. Енді жайғаса бергенімізде, жанымызға ұстазына ілескен оқушы балалар келіп жетті. Балалар бірден отыра қоймады: балық үлестіргендей у да шу болып жатыр. Қытыр-қытыр, сытыр-сытыр, қолдарындағы фаст фуд қағаздарын асығыс ашуда. Бір қызық көрініс! Бар назарым енді олардың әңгімесіне ауды: сабақ жайында, кімнін қандай сусын ішіп, не жеп отырғаны туралы сөз қозғап жатыр... «Маданбек, тыныш отыр!», «Пәленше, алдыңғы орынға отырма, ол жердегі көке ұрсады», «Тамақтарыңды сөмкелеріңе салып қойыңдар!» сынды бұйрықтар дамылсыз берілуде. Жанымда отырған кішкентай қыз менің басымнан аяғыма шейін барлап, киіміме тінте қарап отырғанын сездім де жалт қарадым, тостағандай көздерін тайдырып әкетті. «Қайда оқисыңдар? Атың кім?» деп жаттанды сұрақтарымды қоя бастап ем, мені менсінбеді ме, кім білсін, сөйлесуге аса ықылас таныта қоймады. Басқаның жөні бөлек, бірақ бала патшалардан («Айгөлек» журналының бас редакторы Қымбат Әбілдақызының сөздік қорынан) бетің қайтқаны жаман екен, біртүрлі қысылып қалдым. Қойылымға енді ден қоя бергенімізде, сықыр-сықыр тағы басталды. Орын нұсқаушы қыз келіп ескерту жасады. Оны тыңдар бала бар ма, қайтадан күбір-сыбыр. Билетті еріксіз сатып алды ма екен деймін ішімнен, ешқайсысының сахнада болып жатқан көрініспен шаруасы жоқ. Бір бейқамдық, әйтеуір! Әуелгіде артқы жақтан орын тиіп, құрбымнан ажырап қалғаныма көңілім түсіп кеткен-ді, кейінірек мынадай тынымсыз көрермендердің қозғалысын бақылай алғаныма риза болдым. Орын нұсқаушы қыз қойылым біткенше бірнеше рет ескерту жасады, ешқайсысы құлақ аспайды. Комедия тәмамдалып, бес бойдақты үйлендірдік соңында... Екі көзім балаларда: апыл-ғұпыл орындарынан тұрып, құдды бір комедияны бастан-аяқ ынта-шынталарымен көріп шыққандай аяусыз шапалақ ұрып жатыр. Езулерінде – күлкі, жанарларында – мөлдірлік... Не естісе де қалтқысыз сенеді, не көрсе де шын көреді...Бәрінен де шулағандарын айтсаңызшы... Қатқыл да сұсты бейнесін ел аңыз қып айтатын Бауыржан атам Момышұлының өзі «Баланың у-шуына жетер дүниеде не бар? Одан өткен сазды әуенді табу мүмкін бе?» деген ғой. Ендеше мен бұл күні дүниедегі ең сазды әуенді тыңдай алдым. Алла бұйыртса, театрға әлі талай келіп, бес бойдақты бірнеше рет үйлендіріп қайтуым мүмкін, бірақ балалардың осындай риясыз күлкісі мен жекіп тастауды қажет етпейтін шуылын күнде естімесім анық.
Ф. М. Достоевскийдің «Ағайынды Карамазовтар» романында «Баланың бір тамшы көз жасына дүниенің бар байлығы татымайды» деген тіркес бар. Неге екенін білмеймін, қайтып бара жатқанда осы сөз ойыма орала берді...
P.S. Балалар туралы ойларымды оқып, мені бір ересек адам секілді елестетіп отырған боларсыз! :) Осынша таза әлемнен алыстай қоймадым, бірақ өзімнен күн бұрын туылған ақиық ақын Мұқағали сияқты мәңгі бала болып қалуды қалайтындардың қатарынанмын...
Роза ӘРЕН,
01:39, 4.02.10.
настроение: Бодрое
Nurbolat Amanzholov,
30-11-2010 07:02
(ссылка)
Қорқамын...
Жар болғым келмейді. Үйленуден қорқамын. Үйленуден қорықпаймын-ау, үй салудан қорқамын. Үй салудан да қорықпаймын-ау, үй болудан қорқамын...
Әке болғым келмейді. Балалы болудан қорқамын. Балалы болудан қорықпаймын-ау, тәрбиесінен қорқамын. Тәрбиесінен да қорықпаймын-ау, нәтижесінен қорқамын...
Ақын болғым келмейді. Атағынан қорқамын. Атағынан қорықпаймын-ау, шарабынан қорқамын. Шарабынан да қорықпаймын-ау, Алланың ақынға қояр сұрағынан қорқамын...
Әкім болғым келмейді. Қаласынан қорқамын. Қаласынан қорықпаймын-ау, жабар жаласынан қорқамын. Жаласынан да қорықпаймын-ау, мойнынға жүктер халықтың наласынан қорқамын...
Ғалым болғым келмейді. Атынан қорқамын. Атынан қорықпаймын-ау, хатынан қорқамын. Хатынан да қорықпаймын-ау, ғылымға қосар затынан қорқамын...
Адам болғым келмейді. Бар ісінен қорқамын. Бар ісінен қорықпаймын-ау, кінәсінен қорқамын. Кінәсінен де қорықпаймын-ау, пәни дүниеде жасайтын күнәсінен қорқамын...
Кім болғым келеді?..
Аллаға сүйген құл болғым келеді...
Әке болғым келмейді. Балалы болудан қорқамын. Балалы болудан қорықпаймын-ау, тәрбиесінен қорқамын. Тәрбиесінен да қорықпаймын-ау, нәтижесінен қорқамын...
Ақын болғым келмейді. Атағынан қорқамын. Атағынан қорықпаймын-ау, шарабынан қорқамын. Шарабынан да қорықпаймын-ау, Алланың ақынға қояр сұрағынан қорқамын...
Әкім болғым келмейді. Қаласынан қорқамын. Қаласынан қорықпаймын-ау, жабар жаласынан қорқамын. Жаласынан да қорықпаймын-ау, мойнынға жүктер халықтың наласынан қорқамын...
Ғалым болғым келмейді. Атынан қорқамын. Атынан қорықпаймын-ау, хатынан қорқамын. Хатынан да қорықпаймын-ау, ғылымға қосар затынан қорқамын...
Адам болғым келмейді. Бар ісінен қорқамын. Бар ісінен қорықпаймын-ау, кінәсінен қорқамын. Кінәсінен де қорықпаймын-ау, пәни дүниеде жасайтын күнәсінен қорқамын...
Кім болғым келеді?..
Аллаға сүйген құл болғым келеді...
Біз кімбіз?
...Тұтқаның ар жағынан сенің баяу да қатқыл үнің естіледі. "Қыз бен жігіт шынайы дос бола алады ма?" – деп сұрадың. "Әрине, бола алады ғой. Достық деген ұлы ұғым. Досыңның қыз, не жігіт болғаны маңызды емес" – деп жауап қаттым мен. Үнсіздік. бірер минут ойландың ба, әйтеуір үнсіздіктен соң тіл қаттың. "Меніңше, дос бола алмайтын сияқты. Олар бір-біріне не ғашық боп қалады, не ғашық болып, түрлі сезімді бастан өткергеннен кейін дос болады". Мен тұтқаның бергі жағында отырып, келіспеген кейіп танытып, басымды шайқадым. Бір сәт ойланып та кетіппін. достарым көп. Бәрлығы демесчем де, солардың 40 пайызы ер адамдар. Сонда солардың көбісі маған ғашық болды ма? Әлде мен оларды ұнаттым ба? "Маржан, естіп тұрсың ба?" Сенің сөзің ойымды бөліп кетті кенеттен. "Ал біз кімбіз?" Даусым дірілдеп шықты. "Айтшы, біз кімбіз?" Сұрағымда тағы қайталадым. Сен: "мен білмеймін. меніңше, екеуміз дос болып та қала алмаймыз, бірге де бола алмаймыз", – дедің жай ғана. Тұтқаның қызыл нүктесін қалай басқанымды да байқамаппын. Сен маған дос бола алмадың. Бір-бірімізді танығанымызға да алты ай болыпты. Сенің күнделікті қоңырауларыңа, әдемі әзілдерің мен ғибратты сөздеріңе әбден үйреніп қалыппын. Сенен қол үзген шақта ғана сені ұнататынымды сезіндім. Сол шақтарда сен маған дос едің, ал қазір... қазір мен сені сағынып жүрмін, досым...
Nurbolat Amanzholov,
23-11-2010 12:58
(ссылка)
Тәпішкі...
Реті келгенде, мақтанып қалайыншы... Менің Роза есімді қарындасым бар. Өзін сондай жақсы көрем. Туған қарындасым болмаса да, тойымда бас құдаша осы Роза болады. Өзі ақылды, қылықты, өкпелесе де, еркелесе де өзіне жарасып тұрады. Мақтай берсем, тіл өтіп кетер, айтқым келгені, Розаның бір қызық мінезі еді...
Оған қазақшаланып кеткен орысша сөздер ұнайтын. Мәселен, тәпішкі... брәтішке... мәшік... жәшік дегендей. Интернеттегі шағын блогында да «тәпішкілердің» ізі сайрап жатады. Сондай сөздерін оқыған сайын езуіме зілсіз күлкі келеді. Өйткені дәл сол «тәпішкі» тектес оқиғалар менің де басымнан талай өткен-ді...
...Алматыға келген алғашқы жылым болатын. Ол кезде бәрі қызық, автобусқа мінсем болды, терезеге телміремін. Фурманов көшесімен жүретін 79-ға мінгенде, шет тілінде жазылатын неше түрлі дүкен атауларына көз суарамын. Бірінің мағынасын білсем, таппағанымды жатақханаға келгенде, сөздіктен қарайтынмын. Бірақ бір дүкен атауы ғана қанша мәрте 79-ға мінсем де, түсініксіз қала берді. Не өзім білмеймін, не сөздікте жоқ. Атауы ағылшынша жазылған «Тепи Тох» деген дүкен. Фурманов көшесінің бойында... Әр өткен сайын ойландырып тастайды...
Сөйтіп жүргенде, жұмбақтың шешімі өзі-ақ шешілді. Менің ағылшынша «Тепи Тох» деп оқып жүргенім қазақша «ТЕРІ ТОН» екен. Тері мен теріден жасалатын тондарды сататын дүкен. Ай, автобуста отырсам да, ұятты жиып қойып, армансыз күлгенмін сонда. Алматы көшелеріндегі шет тілдегі атаулардың санамды улап болғаны сонша, қазақша оқудан қалыппын ғой сол кезде...
Розаның «тәпішкісін» оқығанда осы оқиға есіме түседі де тұрады. Кеше тағы бір армансыз күлдім. Бір танысыммен кездесу керек болып, ойда-жоқта би үйірмесіне барып қалғанмын. Оның әлі мектепке де бармайтын кішкентай інісі биге қатысады екен, басқа реті болмай, сол жерде кездесуге тура келген. Содан не керек, танысым бүлдіршін биші інісіне ақыл үйретіп тұр: «Тәпішкіңді шеш... Нәскиіңді шешпей-ақ қой, тоңып қаласың... Күртешеңді сөмкеңе салып қой да, билейтін чешкиіңді киіп ал...» Күліп қарап қалсам керек, танысым ақылгөйсіп кеткеніне ұялды ма, маған қарап: «брәтішкем ғой...» демесі бар ма? Онсыз да өзімді әрең ұстап тұрған мен мына сөзден кейін жарылдым кеп...
Ай, тәпішкі, брәтішке... «Тәпішкің» тозбасын, Розажан!..
Оған қазақшаланып кеткен орысша сөздер ұнайтын. Мәселен, тәпішкі... брәтішке... мәшік... жәшік дегендей. Интернеттегі шағын блогында да «тәпішкілердің» ізі сайрап жатады. Сондай сөздерін оқыған сайын езуіме зілсіз күлкі келеді. Өйткені дәл сол «тәпішкі» тектес оқиғалар менің де басымнан талай өткен-ді...
...Алматыға келген алғашқы жылым болатын. Ол кезде бәрі қызық, автобусқа мінсем болды, терезеге телміремін. Фурманов көшесімен жүретін 79-ға мінгенде, шет тілінде жазылатын неше түрлі дүкен атауларына көз суарамын. Бірінің мағынасын білсем, таппағанымды жатақханаға келгенде, сөздіктен қарайтынмын. Бірақ бір дүкен атауы ғана қанша мәрте 79-ға мінсем де, түсініксіз қала берді. Не өзім білмеймін, не сөздікте жоқ. Атауы ағылшынша жазылған «Тепи Тох» деген дүкен. Фурманов көшесінің бойында... Әр өткен сайын ойландырып тастайды...
Сөйтіп жүргенде, жұмбақтың шешімі өзі-ақ шешілді. Менің ағылшынша «Тепи Тох» деп оқып жүргенім қазақша «ТЕРІ ТОН» екен. Тері мен теріден жасалатын тондарды сататын дүкен. Ай, автобуста отырсам да, ұятты жиып қойып, армансыз күлгенмін сонда. Алматы көшелеріндегі шет тілдегі атаулардың санамды улап болғаны сонша, қазақша оқудан қалыппын ғой сол кезде...
Розаның «тәпішкісін» оқығанда осы оқиға есіме түседі де тұрады. Кеше тағы бір армансыз күлдім. Бір танысыммен кездесу керек болып, ойда-жоқта би үйірмесіне барып қалғанмын. Оның әлі мектепке де бармайтын кішкентай інісі биге қатысады екен, басқа реті болмай, сол жерде кездесуге тура келген. Содан не керек, танысым бүлдіршін биші інісіне ақыл үйретіп тұр: «Тәпішкіңді шеш... Нәскиіңді шешпей-ақ қой, тоңып қаласың... Күртешеңді сөмкеңе салып қой да, билейтін чешкиіңді киіп ал...» Күліп қарап қалсам керек, танысым ақылгөйсіп кеткеніне ұялды ма, маған қарап: «брәтішкем ғой...» демесі бар ма? Онсыз да өзімді әрең ұстап тұрған мен мына сөзден кейін жарылдым кеп...
Ай, тәпішкі, брәтішке... «Тәпішкің» тозбасын, Розажан!..
Шақыру қағазы
Қолымда шақыру қағазы.... Сен мені тойыңа шақырыпсың. Сен және ол... Екеуміз көптен бері таныспыз. Өзге жанға сыр аша бермейтін мына мен сенің алдыңа келгенде өзімді еркін сезінуші ем. Бәлкім, сені ұнаттым ба екен? Мүмкін ақиқаты аз, өтірігі басым мына әлемде мен үшін ең жақын адам да сен болдың ба... Екеуміз қыста кездесе қалдық. Біраз әңгімеден соң "Үйленбекшімін" дедің жай ғана. Сен үшін қуанып тұрсам да, іштей күйініп, өкініп тұрғандай сезіндім өзімді. Бірақ досымның қуанышына мен де шын жүрегіммен қосылған едім.
Көктемде тағы жүздестік. Бұл жолы той қамымен жүгіріп жүр екенсің. Қал-жағдайымды сұрадың. екеуміз бұрынғы күндердегідей сыр алысып, емін еркін сөйлестік. Тағы да өкініш, күйініш сезімі бойымды жайлады. Неге екенін қайдам, сені оған қимай тұрдым.
Ал бүгін... телефон соғып кездесуімізді сұрадың. Көрмегелі көп болған соң ба, алып ұшып бардым. Бұрынғыдай жайдары жүзбен қарсы алмадың мені. Біраз үнсіз тұрдың да ақ конфертті ұсындың."Қазір емес, кейінірек ашып қарашы" деп өтіндіі. Жолай ақ конвертті аштым. Ішіне шақырумен қоса бүкітелген кішкентай қағазды салыпсың. Ақ қағазда үш сөйлем... "Мен сені алғаш танысқан күннен бастап ұнаттым. Бірақ сенің ойың басқада ма деп қамықтым. Бұл сырды айтпауым да керек еді. Бірақ білгеніңді қалаймын."
Қолымда шақыру қағазы...Сен мені тойыңа шақырыпсың... Сен және ол... Көзімнен мөп-мөлдір жас тамшылайды...
Көктемде тағы жүздестік. Бұл жолы той қамымен жүгіріп жүр екенсің. Қал-жағдайымды сұрадың. екеуміз бұрынғы күндердегідей сыр алысып, емін еркін сөйлестік. Тағы да өкініш, күйініш сезімі бойымды жайлады. Неге екенін қайдам, сені оған қимай тұрдым.
Ал бүгін... телефон соғып кездесуімізді сұрадың. Көрмегелі көп болған соң ба, алып ұшып бардым. Бұрынғыдай жайдары жүзбен қарсы алмадың мені. Біраз үнсіз тұрдың да ақ конфертті ұсындың."Қазір емес, кейінірек ашып қарашы" деп өтіндіі. Жолай ақ конвертті аштым. Ішіне шақырумен қоса бүкітелген кішкентай қағазды салыпсың. Ақ қағазда үш сөйлем... "Мен сені алғаш танысқан күннен бастап ұнаттым. Бірақ сенің ойың басқада ма деп қамықтым. Бұл сырды айтпауым да керек еді. Бірақ білгеніңді қалаймын."
Қолымда шақыру қағазы...Сен мені тойыңа шақырыпсың... Сен және ол... Көзімнен мөп-мөлдір жас тамшылайды...
Отбасында кім басшы?
Әне-міне дегенше бір үйдің отанасы, отағасы атанар 23-25 жастағы жастар жиналдық. Әңгіме ауаны болашақ жарды таңдау, әдепті отанасы мен ақылды отағасы атану жайына қарай ығысты.... Бір кезде Мұрат есімді досым "Отбасында бәрі еркекке байланысты" деп пікірін білдірді. Осы сәт Гүлнұр есімді пысық қыз жұлып алғандай: "Мұрат-ау, оны саған кім айтып жүр?" деді. "Кім айтқаны қалай? Бұл табиғаттың заңы емес пе? Бәрін де ер адам шешеді. Әйелді де басқара білу керек. Еркектің сөзі қашанда заң" деп қадап айтты. Пікірталасқа айналған тақырыпты Айжан жалғай түсті: "бәрін еркек емес, әйел шешеді. Гендерлік саясатты тықпалап, бәлсініп тұрғам жоқ. Тек еркек түзде, әйел отбасында би екенін айтқаным ғой" деді сыпайы үнмен. Әңгімеге Нұрлан да араласа түсті: "Сонда отбасындағы басты рөл әйелде демекшісің бе?". Нұрланға Гүлнұр жауап қатты дереу: "Жоқ,а отбасында екі адамның рөлі бірдей болады. Тек отбасындағы береке де тыныштық та әйелге байланысты. Ақылды әйел бәрін жасырын жайғастырады. Яғни өзгенің көзінше ерін бәрінен биік көріп, оның қас қабағына сай қимылдайды. Ал ақымақ әйел билеп төстегені былай тұрсын, ерін елдің көзінше ез етеді". Бұл тақырыпты талқылау ұзақ жалғасты. ақыры бір тоқтамға келе алмадық. жігіттер өз пікірінде, қыздар өз пікірінде қалды. Ал сіз қалай ойлайсыз?
В этой группе, возможно, есть записи, доступные только её участникам.
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
