ДАРВОЗ
Зи дурихои дур,ёду хаёли ман ба парвоз аст,Паём аз шахри гурбатхо,ба суи мулки Дарвоз аст.
Манам андар фироки чах-чахи мургони хушхонаш,
Даруни сина,дил нолад,ки майлаш суи Дарвоз аст.
Рахояш гар кунам,аз ин кафас,болида мегардад,
Вале сад хайф,ки тан ин чо ,равонам суи Дарвоз аст.
Ачаб мулкест Дарвоз,садкаи хар пораи сангаш,
Хаёлам оби чонбахши хаёт,дар чуи Дарвоз аст.
Манам андар фироки чах-чахи мургони хушхонаш,
Даруни сина,дил нолад,ки майлаш суи Дарвоз аст.
Рахояш гар кунам,аз ин кафас,болида мегардад,
Вале сад хайф,ки тан ин чо ,равонам суи Дарвоз аст.
Ачаб мулкест Дарвоз,садкаи хар пораи сангаш,
Хаёлам оби чонбахши хаёт,дар чуи Дарвоз аст.
НАВРУЗ БА КАРОН ОМАД
Эй лолаи хушранг биё,тарфи чаман кун, Навруз ба Карон омад,
Эй булбули шурида биё,сайри чаман кун,
Навруз ба Карон омад.
Ин сабзаву себаргаву гул,домани Дарвоз,
Ин муждаи Навруз,
Эй дил ту тамошои гулу сарву суман кун,
Навруз ба Карон омад.
Дар тули асрхо,хамуш шамъи Карон буд,
Гуё,ки нухуфта,
Эхёи нави сахфаи торихи Ватан кун,
Навруз ба Карон омад.
Навруз хумоюн ба ту,эй шахри ниёгон,
Бо номи Кароншахр,
Ин чомаи сабз,чомаи эхё ту ба тан кун,
Навруз ба Карон омад.
(Чахонгири Хукумзод)
Эй булбули шурида биё,сайри чаман кун,
Навруз ба Карон омад.
Ин сабзаву себаргаву гул,домани Дарвоз,
Ин муждаи Навруз,
Эй дил ту тамошои гулу сарву суман кун,
Навруз ба Карон омад.
Дар тули асрхо,хамуш шамъи Карон буд,
Гуё,ки нухуфта,
Эхёи нави сахфаи торихи Ватан кун,
Навруз ба Карон омад.
Навруз хумоюн ба ту,эй шахри ниёгон,
Бо номи Кароншахр,
Ин чомаи сабз,чомаи эхё ту ба тан кун,
Навруз ба Карон омад.
(Чахонгири Хукумзод)
Кто есть Иисус?
от Марка 15:34 " В девятом часу возопил Иисус громким голосом: Элои! Элои! ламма савахфани? --что значит: Боже Мой! Боже Мой! для чего Ты Меня оставил?" Если Иисус - Бог, то к кому он тогда обращается?
от Марка 16:19 Итак Господь(по гречески "кириос" "господин"), после беседования с ними, вознесся на небо и воссел одесную (по правую сторону) Бога". - Отсюда я делаю вывод, что Иисус - не Бог. Здесь не написано: "одесную Отца" здесь именно написано: "одесную Бога"!!
Почему же Иисуса называют "сын Божий"
Сынами Божьими был назван еврейский народ:
"И в негодовании пренебрег сынов Своих и дочерей Своих"(Второзаконие 32:19)
Но сыны божьи по Библии - это не просто еврейский народ - сыны божии по Библии - это праведные люди.
Такой вывод мы можем сделать из стиха: "но они развратились пред ним - они не дети Его по порокам своим":(Второзаконие 32:5) Тоесть развратные люди не являются детьми Божьими по пятикнижью Моисея. Иисус был праведным человеком, поэтому его и называли "сыном Божьим".
Иисус же предрекает, что сынами божьими будут названы миротворрцы(творящие мир).(Евангелие от Матфея 5:9)
А Отец - это обращение не только Иисуса. И в пятикнижье Моисея мы находим: "Не он ли Отец твой - усвоил тебя, создал тебя и устроил тебя" (Второзаконие 32:6)
Когда же Иисус увидел, что обращение "сын Божий" может привести к обожествлению, он стал называть себя "Сын Человеческий"
И в заключение хочется сказать словами Иисуса:
"Господу Богу твоему поклоняйся и Ему одному служи" (Евангелие от Луки 4:8)
"Ибо и Сын Человеческий не для того пришел, чтобы Ему служили, но чтобы послужить"(Евангелие от Марка 10:45)
Тимур Джумагалиев
Источник:http://blogs.mail.ru/mail/timjum/1B90D80CA4A1868D.html
от Марка 16:19 Итак Господь(по гречески "кириос" "господин"), после беседования с ними, вознесся на небо и воссел одесную (по правую сторону) Бога". - Отсюда я делаю вывод, что Иисус - не Бог. Здесь не написано: "одесную Отца" здесь именно написано: "одесную Бога"!!
Почему же Иисуса называют "сын Божий"
Сынами Божьими был назван еврейский народ:
"И в негодовании пренебрег сынов Своих и дочерей Своих"(Второзаконие 32:19)
Но сыны божьи по Библии - это не просто еврейский народ - сыны божии по Библии - это праведные люди.
Такой вывод мы можем сделать из стиха: "но они развратились пред ним - они не дети Его по порокам своим":(Второзаконие 32:5) Тоесть развратные люди не являются детьми Божьими по пятикнижью Моисея. Иисус был праведным человеком, поэтому его и называли "сыном Божьим".
Иисус же предрекает, что сынами божьими будут названы миротворрцы(творящие мир).(Евангелие от Матфея 5:9)
А Отец - это обращение не только Иисуса. И в пятикнижье Моисея мы находим: "Не он ли Отец твой - усвоил тебя, создал тебя и устроил тебя" (Второзаконие 32:6)
Когда же Иисус увидел, что обращение "сын Божий" может привести к обожествлению, он стал называть себя "Сын Человеческий"
И в заключение хочется сказать словами Иисуса:
"Господу Богу твоему поклоняйся и Ему одному служи" (Евангелие от Луки 4:8)
"Ибо и Сын Человеческий не для того пришел, чтобы Ему служили, но чтобы послужить"(Евангелие от Марка 10:45)
Тимур Джумагалиев
Источник:http://blogs.mail.ru/mail/timjum/1B90D80CA4A1868D.html
3-е Вдохновение Кораном.
СУРА 68 ЧАСТЬ ВТОРАЯ
(34) Истинно, набожным у Господа блаженные сады.
(35) Поступим ли Мы с Подчиненными как с теми, что грешны?
(36) Что с вами и каково суждение?
(37) Или у вас писание, а в нём учение
(38) Что вам, поистине, любое предпочтение?
(39) Или у вас Наши клятвы вплоть до Дня Предстояния о том, что вам – плод вашего суждения?
(40) Спроси их, кем будут клятвы подтверждены?
(41) Или у них – святые? Пускай же приведут своих святых, если правдивы они.
(42) В тот день, когда откроются все тайны, и призовут земной поклон вершить, они не смогут сделать преклонение –
(43) Опущены их взоры и их постиг позор, а ведь могли они пасть ниц, (когда спустилось повеление).
(44) Оставь Меня с теми, кто ложью считает этот рассказ – когда они не будут знать, их жизнь постигнет завершение –
(45) Я дам отсрочку им, ведь замыслы Мои прочны.
(46) Или ты просишь награды и у них от платы отягощение?
(47) Или, быть может, пишут они тайное откровение?
(48) Ты дотерпи! Господь решит! Не будь подобен спутнику кита. Вот он воззвал, когда его постигло заточение.
(49) И если б не Господня милость, то был бы выброшен он на пустырь, его постигло б унижение.
(50) Избрал его Господь и сделал человеком правоты.
(51) А те, кто отвергает, своими взорами тебя готовы опрокинуть, и, слушая Упоминание, говорят: «Его коснулось бесов проникновение»
(52) Но это - не что иное, как Упоминание для народов, (ниспосланное с Божьей высоты).
Тимур Джумагалиев - ответственный за перевод.
Источник: http://blogs.mail.ru/mail/timjum/62F437EA42AA03A5.html
(34) Истинно, набожным у Господа блаженные сады.
(35) Поступим ли Мы с Подчиненными как с теми, что грешны?
(36) Что с вами и каково суждение?
(37) Или у вас писание, а в нём учение
(38) Что вам, поистине, любое предпочтение?
(39) Или у вас Наши клятвы вплоть до Дня Предстояния о том, что вам – плод вашего суждения?
(40) Спроси их, кем будут клятвы подтверждены?
(41) Или у них – святые? Пускай же приведут своих святых, если правдивы они.
(42) В тот день, когда откроются все тайны, и призовут земной поклон вершить, они не смогут сделать преклонение –
(43) Опущены их взоры и их постиг позор, а ведь могли они пасть ниц, (когда спустилось повеление).
(44) Оставь Меня с теми, кто ложью считает этот рассказ – когда они не будут знать, их жизнь постигнет завершение –
(45) Я дам отсрочку им, ведь замыслы Мои прочны.
(46) Или ты просишь награды и у них от платы отягощение?
(47) Или, быть может, пишут они тайное откровение?
(48) Ты дотерпи! Господь решит! Не будь подобен спутнику кита. Вот он воззвал, когда его постигло заточение.
(49) И если б не Господня милость, то был бы выброшен он на пустырь, его постигло б унижение.
(50) Избрал его Господь и сделал человеком правоты.
(51) А те, кто отвергает, своими взорами тебя готовы опрокинуть, и, слушая Упоминание, говорят: «Его коснулось бесов проникновение»
(52) Но это - не что иное, как Упоминание для народов, (ниспосланное с Божьей высоты).
Тимур Джумагалиев - ответственный за перевод.
Источник: http://blogs.mail.ru/mail/timjum/62F437EA42AA03A5.html
Султон DAVLATSHOEV,
18-08-2012 21:06
(ссылка)
Таронаҳои мақбули оҳангсози номаълум
Инак панҷоҳ сол мешавад, ки дар Тоҷикистони азизи мо суруд таронаҳои ӯ қариб, ки ҳар рӯз дар тӯю базмҳо, маҳфилҳо, консертҳо садо медиҳанд. Таронаҳои ӯро на як насл ду насл сурудаанд. Барои мисол таронаи ӯ «Ба нӯги панҷа меравӣ»-ро агар аввал Ҳунарпешаи мардумии Тоҷикистон, шодравон Тоҷиддин Муҳиддинов суруда бошад, имрӯз духтари ин овозхони маъруфи кишвар, Шабнами Тоҷиддин ҳамчун мерос аз падар месарояд.
Сурудҳои машҳури Ҳофизи Халқии Тоҷикистон, худораҳматӣ апаи Нигина Рауфова «Рақсида биё, ёрат мануме», «Дуздида ба ман дидиву ман дидам» низ аз сохтаҳои ӯ мебошанд. Ҳунарманди мардумии Тоҷикистон Дона Баҳромов солҳои 70-уми асри гузашта суруди дигар ӯ «Катим бугу магу кардие»-ро миёни алоқамандони мусиқӣ дар Тоҷикистон маъруф карда буд.
Ба гуфтаи Ҳунарманди мардумии Тоҷикистон Қурбоналӣ Раҳмонов яке аз сабабҳои ҳанӯз аз даврони мактабхонӣ мақбули алоқамандони мусиқӣ гардидани ӯ ҳамчун овозхон дар яке аз озмунҳо сурудани таронаи «Ма қурбони сару пои ту мешам модари ман»- мебошад, ки матн ва оҳанги он сохтаи ҳамин шоиру овозхону оҳангсоз ҳаст. Ва ногуфта намонад, ки ин суруди зеборо аввалин маротиба Ҷӯрабек Назриев, овозхони маъруфи кишвар, ки бо Аҳмад Зоҳир аз наздик шинос буд ва ҳатто бо ӯ чанд суруди дугона хондааст, аз Афғонистон ба Тоҷикистон ба армуғон овардааст.
Сурудҳои дигари ӯ «Худо бувад ёрет, Қуръон нигаҳдорет», «Дӯстат дорам ҳамеша, ҳамеша», «У Шаҳрбону, бону ҷоно», «Кай бошаду кай», «Не, не, ҳаргиз, ҳаргиз» тавассути садои Аҳмад Зоҳири нотакрор вориди Тоҷикистони мо шуданду дар ин ҷо ба сурудҳои дӯстдоштаи алоқамандони мусиқии ноб табдил ёфтанд. Имрӯз ин таронаҳоро қариб ҳамаи овозхонҳои ҷавони мо азёд медонанду месароянд.
Хонандаи гиромӣ, сухан то ин дам дар бораи таронаҳое рафт, ки ҳам матн ва ҳам оҳанги онро ин шоир, оҳангсоз ва ҳам овозхон эҷод кардааст. Вале ӯ боз бар ашъори шоирони классик ва муосири шинохтаи форсзабон низ таронаҳои мондагор сохтааст. Барои мисол метавонем таронаҳои «Зи ҳамроҳон ҷудоӣ маслиҳат нест» (ғазали Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ), «Набар ин гумон, ки муфтӣ ба Худо расида бошӣ» (ғазали Мирзо Абдулқодири Бедил), «Имшаб аз бода харобам куну бигзор бигирям» (ғазали Баҳодури Ягона), «Маро чун қатраи ашке зи чашм андохтӣ рафтӣ» (шеъри Муҳаммади Қаҳрамон)-ро намуна биёрем, ки низ онҳоро Аҳмад Зоҳири нотакрор хондааст.
Ӯ танҳо барои Аҳмад Зоҳир суруду тарона эҷод накарда буд. Оҳангҳои сохтаи ӯро дар Афғонистон аз устод Сароҳанги машҳур, ки лақаби «Сартоҷи мусиқӣ»-ро дорад, сар карда то овозхонҳои насли имрӯз бо як шавқу рағбати зиёд месуруданду месароянд. Вале, мутаассифона, на танҳо дар Тоҷикистони мо, балки дар Афғонистон ҳам доираи васеи мухлисони савту суруд, ҳатто баъзан овозхонҳо ҳам, намедонанд, ки оҳангҳои ин суруду таронаҳои маҷзубу марғуб моли кадом оҳангсоз, матни бархе аз онҳо эҷоди кадом шоир мебошанд.
Пас, дар ҳақиқат, ин фарде, ки таронаву сурудҳояш ҳамаи марзҳоро убур кардаву ба дилҳо маъво гирифтаанд, вале номи ӯ дар Тоҷикистони мо на танҳо ба алоқамандони ин ҳунари воло, балки ҳатто ба сарояндагони сурудҳои дилнишинаш шиносу ошно намебошад, кӣ ҳаст? Ба хусус вақте ки дигар ӯ дар қайди ҳаёт нест ва наметавонад бигӯяд, ки ҳамаи ин шоҳкориҳои мусиқиро аз худ ӯ ба мерос гузоштааст.
Бале, ана ҳамин оҳангсоз, шоир ва овозхони хеле барҷаста, вале барои алоқамандони мусиқии мо ношинос, рӯзи 11-уми декабри соли 2007 хеле дур аз Афғонистони азизаш дар дори ғурбат, дар яке аз гӯшаҳои иёлати Калифорнияи ИМА дар сини 81 солагӣ доии аҷалро лабайк гуфту ба ҷавори Ҳақ пайваст. Ва дар санги сари гӯри ӯ авлодонаш чунин суханҳоро ҳаккокӣ карданд:
«Устод Шоҳвалӣ Валии Таронасоз овозхон, шоир, оҳангсози машҳури Афғонистон, писари марҳум ҷенрол Муҳаммад Валихони Дарвозӣ, вакили салтанати шоҳ Амонуллоҳхон».
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз дар тӯли зиндагонии хеш талхиву шириниҳои зиёдеро чашидаву пастиву баландиҳо бешумореро паймудааст. Қиссаи шарҳи ҳоли ин шахсияти бузурги олами зебои мусиқӣ ниҳоят шуниданӣ ва хонданист.
Овони кӯдакии Таронасоз
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз соли 1927 дар Кобул дар хонадони Шоҳмуҳаммад Валихони Дарвозӣ, ки ҳамон солҳо дар мақоми ноибуссалтанат ва вазири корҳои хориҷаи давлати нав ба истиқлолрасидаи Афғонистон ба раҳбарии Шоҳ Амонуллоҳхон ифои вазифа менамуд, чашм ба ҷаҳони ҳастӣ кушод. Шоҳмуҳаммад Валихони Дарвозӣ, ки худ низомии ҳирфаӣ буд ва рутбаи ҷенеролӣ дошт, шояд табъи шоирӣ низ дошта бошад, ки дар баъзе маъхазҳо ӯро бо тахаллуси «Огоҳ» ёд мекунанд.
Шоҳмуҳаммад Валихон ба Узро, духтари Фақирмуҳаммад ном шахсе аз қавми пупалзай хонадор шуд ва аз ин издивоҷ соҳиби нӯҳ фарзанд: шаш писар ва се духтар гардид. Писари калонии Шоҳмуҳаммад Валихон Аҳмад Алӣ Валӣ ба Обида, духтари Амонуллоҳхон, хонадор мешавад. Аз ин издивоҷ як фарзанде бо номи Аклил монда буд, ки то соли 2007 дар Рим, пойтахти Италия, зиндагонӣ мекард.
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз, писари саввуми Шоҳмуҳаммад Валихон мебошад. Ӯ аз хурдсолӣ ба шеъру мусиқӣ рағбати беандоза калон зоҳир мекунад. Зеро падари фарҳангдӯсти ӯ сари ҳарчанд вақт дар хонаи худ маҳфилҳои шеъру суруд ороста ба он шоирону овозхонҳои маъруфи кишварро даъват мекард, ки аз ин ҳамоишҳо фарзандони ӯ низ баҳра мебурдаанд. Ба гуфтаи Фирӯза Валӣ Таронасоз, духтари Шоҳвалӣ Валии Таронасоз, гули сари сабади ин маҳфилҳо устод Қосими Афғон, бузургтарин овозхони аввали асри гузаштаи мелодии Афғонистон буд.
Устод Қосими Афғон, сардафтари мусиқии муосири афғон бо он машҳур аст, ки соли 1919 қабл аз эълон шудани истиқлолияти давлатии Афғонистон дар як баҳси фарҳангӣ сафири Бритониё Добсро, ки ҳам навозанда ва ҳам донандаи хуби мусиқӣ буд, ночор месозад оҳанги таронаи озодии Афғонистонро бо ӯ якҷо навозад ва устод Қосим он сурудро бисарояд. Ба назари банда чун ин қисса ҷолиб аст, мехоҳам онро ба тавваҷҷӯҳи шумо, хонандаи азиз, муфассалтар қисса кунам.
Мунозираи устод Қосим бо сафир Добс
Ин ҳодиса замоне ба вуқӯъ пайваст, ки ҷанги саввуми Бритониё бо Афғонистон хатм шуда , вале ҳанӯз созишномаи сулҳ ба имзо нарасида ва Бритониё Афғонистонро ба расмият ҳанӯз нашинохта буд. Добс гӯё ҳамон шабу рӯз масъул буд, ки масъалаи ба расмият шинохтан ва ё нашинохтани Афғонистонро аз сӯи Бритониё дар Кобул ҳаллу фасл бикунад.
Дар яке аз даъватҳои расмӣ, ки дар он устод Қосими Афғон низ ширкат мекард, Добс аз овозхони машҳур мепурсад, ки кадом олоти мусиқиро ӯ навохта метавонад. Устод Қосим посух медиҳад, ки ҳамаашро. Добс боз мепурсад, ки пиониноро ҳам навохта метавонад? Устод Қосим посух медиҳад, ки бале.
Добс боз аз устод Қосим савол мекунад, ки оё шумо навохтани яке аз оҳангҳои эҷод кардаатонро дар пианино ба ман ёд дода метавонед? Устод Қосим посух медиҳад, ки бале, вале ба як шарт. Шарт ҳамин, ки ҳамон як оҳангро ман аз як парда менавозам шумо аз пардаи дигар. Агар розӣ бошед шурӯъ мекунем. Добс розӣ мешавад.
Устод Қосим оҳанги таронаи истиқлоли Афғонистонро дар ҳамон қасри бошукӯҳ месарояд:
Мактаби мост ҷои истиқлол,
Дарси мо нуктаҳои истиқлол.
Вақте, ки ин мисраъҳоро устод Қосим месарояд, аҳли маҳфил бо шавқ кафкӯбӣ мекунанд. Ҳарчанд, ки баъди ин Добс ба назокати масъала сарфаҳм меравад, вале аз идомаи навохтани мусиқӣ дигар худдорӣ карда наметавонад.
Дар худи ҳамин маҳфил дар як суруди дигараш устод Қосим бо ишора ба чашмони обии сафири англис Добс боз мегӯяд:
Мезанад чашми кабуди ту ба мижгон нохун,
Тарсам, ай шӯх, миёни ману ҷанг шавад.
Ва боз байтеро ҳамчун шаккаррез дар идомаи ин суруд мехонад:
Ҳамин ҷо сулҳ кун бо мо, чӣ лозим,
Ки дар маҳшар зи мо шарманда бошӣ!
Дар поёни ин ҳамоиш устод Қосим дар ҳузури Добс ин сурудро, ки матнаш аз шоир Мустағнист ва баъдҳо ба яке аз таронаҳои машҳури Афғонистон табдил ёфта буд, месарояд:
Ноз дорад бесарусомониям,
Баҳр дар бар қатраи тӯфониям,
Осмон сайраст саргардониям,
Мушкили ҳар кор шуд осониям,
Гар надонӣ ғайрати афғониям,
Чун ба майдон омадӣ медониям.
Кист афғон дар замони гиру дор,
Менатарсад аз наҳиби корзор,
Рашки Рустам, ғайрати Исфандиёр,
Кай бувад аз хасм рӯгардониям.
Гар надонӣ ғайрати афғониям,
Чун ба майдон омадӣ медониям.
Кай ба ғайр аз ҷанг бошад кори ман,
Ҷанг бошад кори ман, кирдори ман,
Шуд фароз аз ҷанг нангу ори ман,
То ба чанд, ай хасм, метарсониям.
Гар надонӣ ғайрати афғониям,
Чун ба майдон омадӣ медониям.
Гирдиҳамомадагони он маҳфили фаромӯшнашуданӣ ба ин ҳозирҷавобиҳову ҳунари волои сарояндагии устод Қосим то дер кафкӯбӣ мекунад. Устод Қосими Афғонро барҳақ сарояндаи истиқлолу озодӣ ном мемонанд. Акнун бармегардем ба идомаи қиссаи шогирди устод Қосими Афғон Шоҳвалӣ Валии Таронасоз, ки таронаҳояш ним аср боз дилҳоро дар қаламрави аълоҳазрат забонӣ форсӣ ба шӯру валвала меоранд.
Фоҷиаи хонадони Шоҳмуҳаммад Валихон
Шоҳмуҳаммад Валихон чун шавқу рағбати бузурги писараш Шоҳвалиро ба мусиқӣ мебинад аз устод Мадамхони ситорнавоз, донандаи илмӣ мусиқӣ хоҳиш мекунад, ки асосҳои ин ҳунари зеборо ба ӯ сабақ бидиҳад. Шоҳвалӣ дар муддати кӯтоҳ навохтани ҳармонияро ёд мегирад. Ӯ ташнаеро мемонд, ки ба лаби чашма расида буду мехост, ки ҳарчи тезтар ташнагиашро бишканад. Вале тақдир дигар чизро мехостааст…
Аввалҳои солҳои сиюми асри гузаштаи мелодӣ, замони подшоҳии Муҳаммад Нодиршоҳ буд. Муҳаммад Нодиршоҳ ҳукумати Бачаи Сақоро агарчи суқут ва худи ӯро ба қатл расонда бошад ҳам, вале дар дил хавфи онро дошт, ки бозмондагон ва ё тарафдорони Ҳабибуллохон дар мамлакат исён мекунанду ӯро барканор хоҳанд кард. Нодиршоҳ ҳатто ба собиқ аъзои ҳукумати Амонуллоҳхон, махсусан ба ҷенерол Шоҳмуҳаммад Валихон, чандон боварӣ надошт.
Ӯ ҳамеша дар бими он буд, ки рӯзе ин гурӯҳ сар бардошта даст ба як табадуллоти давлатӣ хоҳанд зад. Бинобар ин рӯзе аз рӯзҳои аввали соли 1933 Муҳаммад Нодиршоҳ ба навкаронаш амр медиҳад, ки ҷенерол Шоҳмуҳаммад Валиро ба иттиҳоми машрутахоҳӣ ва ҷонибдорӣ кардан аз ҳукумати Бачаи Сақо ба дор бикашанд.
Ҷасади беҷони ӯро ба хонааш оварда амр мекунад, ки ӯро хомӯшона шабона ба хок супоранд, то касе аз мурдани Шоҳмуҳаммад огоҳ нашавад ва дар ҷанозааш ҳам одами зиёд ширкат накунад. Рӯзи дигар ақрабои марҳум бо як мушкилоте аз қабристони маҳал ду метр заминро харида шабона Шоҳмҳамад Валихонро ҷаноза карданӣ мешаванд.
Дар лаҳзаи ахир аз куҷое дусад сиёҳпӯши ниқобдор пайдо мешаванду дар маросими ҷаноза ширкат карда тобутро то қабристон дасти ба даст гирифта бо ҳамроҳии мардум мебаранд. Баъд аз он ки шаҳид Шоҳ Муҳаммад Валихонро ба хок месупоранд сияҳпӯшон ҳамон тавре, ки омада буданд, ҳамон тавр нопадид мешаванд.
Аз ин рӯ дар байни хешовандони Шоҳмуҳаммад оиди ин дусад нафар ду ақида вуҷуд дошт ва то ҳоло низ баҳсҳо дар ин бора идома доранд. Якум нуқтаи назар инаст, ки ин дусад нафар фариштаҳои осмонӣ буданд, ки бо амри Худованд дар ҷанозаи дӯсти Ӯ ширкат карданд.
Дигарон бар ин назаранд, ки ин дусад нафар ҳамон тарафдорони марҳум буданд, ки ошкоро наметавонистанд, ки азхуд дарак бидиҳанд. Аз ин сабаб ба чеҳраи худ ниқоб кашида буданд. Ба гуфтаи Фирӯза духтари Шоҳ Валии Таронасоз, падари ӯ дар ин вақт тахминан 6-7 сол доштааст.
Хонаводаи Шоҳмухаммад Валихони Дарвозӣ баъд аз ин пурра зери назорати ҳукуматдорони вақти Афғонистон қарор мегирад. Расман ба мадрасаҳо ва мактабҳои таълимӣ амр дода мешавад, ки фарзандони ин хонаводаро ба таълим фаро нагиранд.
Вале фарзандони ӯ қариб ҳама ба пуррагӣ ба таври худомӯзӣ ва ё пинҳонӣ хату савод бароварда соҳиби илму ҳунар мегарданд ва барои миллату кишвари хеш хизматҳои арзанда анҷом медиҳанд. Шоҳвалӣ Валии Таронасоз инчунин боз касби меъмориро низ ба таври худомӯзӣ аз худ мекунад. Феълан дар бораи ҳаёти ин хонавода, ба хусус Шоҳвалӣ Валӣ, баъди марги Шоҳмуҳаммад Валихон чандон иттилои зиёде дар даст надорем.
Аз солҳои ҷавонии устод Таронасоз як акси якҷо бо актрисаи машҳури вақти синамои Ҳиндустон Мадҳубала гирифтаи ӯ ба ёдгор модааст. Хонум Мадҳубала, ки завҷаи овозхони машҳури Ҳиндустон Кишор Кумар буд, дар солҳои панҷоҳуми асри гузашта (акс соли 1952 гирифта шудааст) рақиби асосии ҳунарманди машҳури синамои Ҳинд Наргис буд ва дар даҳҳо филмҳои ҳунарӣ нақшҳои асосиро бозӣ кардааст. Ин акс аз ҳунардӯстиву ҳунарҷӯиҳои устод Таронасоз равшан гувоҳӣ медиҳад.
Шоҳвалӣ Валӣ соли 1960 бо хонум Морӣ Афзалӣ ақди никоҳ мебанданд ва аз ин издивоҷ соҳиби панҷ фарзанд мешаванд. Фарзандони ӯ Муҳаммадвалӣ Валӣ, Узро Валӣ, Фирӯза Валӣ, Адҳам Валӣ ва Масеҳ Валӣ мебошанд.
Ба гуфтаи Фирӯза Таронасоз аввалин таронаи падари ӯ суруди «Чашми сиёҳ дорӣ» мебошад, ки он солҳои панҷоҳуми асри гузашта сохта шуда аввалин бор онро хонум Мирман Парвин хондааст. Соли 1962 таронаи эҷоднамудаи ӯ «Рам кун, рам кун, рам, рам, рам» дар иҷрои Абдураҳим Сорбон аз тарафи Вазорати матбуот, ки баъдан ба Вазорати иттилоот ва култур тағйири ном кард, бо ҷоизаи беҳтарин суруди сол қадрдонӣ шуд.
Шоҳвалии Таронасоз ва устод Сароҳанг
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз ҳунар ва илми мусиқиро ба шакли ҳирфаӣ чун бархе аз ҳамтоёни худ дар пеши мутахассисини мусиқии ғарбӣ ва ё устодони мактабҳои ҳиндӣ наомӯхтааст. Ҳамаи он чи ки ӯ дар мусиқӣ ва дар касби меъморӣ комёбӣ дорад тавассути истеъдоди худододиву заҳматҳои фаровон ба даст овардааст. Ногуфта намонад, ки дар Кобули ахири солҳои шастум бо нақшаи ӯ чанд биное эъмор шудааст, ки барои он замон хеле диданӣ ҳам буданд.
Ҳамин тариқ Шоҳвалӣ Валӣ ба худ тахаллуси Таронасоз мегирад ва барои овозхонҳои машҳури кишвараш суруду тарона месозад. Ин корро дар як ресторани шахсиаш, ки ба хотири эҳтироми зодгоҳи падар онро «Дарвоз» номгузорӣ кардааст, анҷом медиҳад. Ресторани «Дарвоз» амалан ҷои ҷамъомад ва машқу тамрини навозандаҳо ва овозхонҳое будааст, ки суруду таронаҳои Таронасозро менавохтаанду месуруданд.
Суруду таронаҳои устод Таронасоз, ки ҳама ҳамрадифи шодиву сурур ва ғаму андӯҳи мардуми Афғонистон будаанд, аввалин бор дар ҳамин муассисаи ба зоҳир на он қадар мӯҳташам, вале дар маънӣ баробар ба бузургтарин як қасри Тарона, садо додаанд ва баъдан ба студиёҳои машҳур роҳ ёфта дар он ҷойҳо сабт гардидаанд. Бародари бузурги ӯ Аммонуллоҳи Валӣ, ки низ ошиқи ҳунари мусиқӣ будааст, дар хонаи худ ҳамин гуна маҳфилҳоро ташкил менамудааст. Хоҳарзодаи устод Сароҳанг, овозхони маъруф Шариф Ғазал дар як сӯҳбати худ ба хабарнигорон аз ин хусус чунин ёд кардааст:
«Устод Таронасоз бо устод Сароҳанг дӯсти самимиву наздик буданд. Ҳамеша маҷолиси мусиқӣ доштанд. Устоди бузург дар манзили худашон ва дар манзили бародарашон Амонуллоҳи Валӣ маҷолиси мусиқӣ ташкил мекарданд ва устод Сароҳанг мара бо худ мебурданд. Устод Таронасоз дар категорияҳои мухталиф оҳанг сохтаанд. Оҳангҳое ҳаст, ки барои насли ҷавон ҳаст.
Оҳангҳоии фолклорӣ дорад ва инчунин оҳангҳои ҳамосиву меҳанӣ. Устод Таронасоз шогирди устод Сароҳанг буданд. Ва оҳангҳоеро мӯҳтарам Таронасоз кампуз карданд дар чавкоти рогҳоест, ки аз нигоҳи теорӣ ва илмӣ оҳангҳои эҷодшуда оҳангҳои фавқулодда дар сатҳи бисёр олӣ ҳаст ва ҷовидон ҳаст.
Кампузҳое, ки дар Роги Пилу сохтаанд на танҳо омотурҳо оҳангҳои устод Таронасозро замзама мекарданд ва аз он файз мебурданд, балки касоне, ки профессионал буданд вақте, ки оҳанги зебову мақбули устод Таронасозро мехонданд, мегуфтанд, ки «беҳтарин оҳанги хотираҳои ман аст». (Сухан дар бораи оҳанги «Ҳанӯзам, ҳанӯзам ба ёди манастӣ, Ту дар хотиру дар ниҳоди ман астӣ» меравад, ки онро Алтоф Ҳусайн Сароҳанг, писари устод Сароҳанг хондааст ва суханҳои мазкурро гуфтааст. С.Ҳ.)
Ҳамчунон устод вақте, ки роги Анандирро шабҳо иҷро мекарданд, Таронасоз соҳиб нути рога пурсон мекарданд ва гуфтанд, ки ма дар чавкоти ҳами рог як оҳанг кампуз кардем. Ва яке аз оҳангҳои худро замзама карданд ва устод Сароҳанг беҳад хуш шуданд ва бисёр ташвиқашон карданд. Ва шабҳо баъзе авқот вақте, ки устод мехонданд, устод Таронасоз ҳамроҳаш замзама мекарданд».
Муҳаққиқи осори устод Таронасоз Ҳамид Ҳомӣ менависанд, ки оҳанги суруди машҳури устод Сароҳанг «Чун ҷони хароботам, ҷонони хароботам» сохтаи устод Таронасоз мебошад.Устод Таронасоз тақрибан ҳазор суруду тарона эҷод кардааст, ки аксарияти овозхонҳои машҳури афғон аз қабили хонум Парвин, хонум Жило, хонум Рухшона, хонум Ноҳид, устод Маҳваш, хонум Салмо, Абдураҳими Сорбон, Аҳмад Зоҳир, Аҳмад Валӣ, Ҳайдар Салим ва дигарон онҳоро хондаанд.
Шоҳвалии Таронасоз ва Аҳмад Зоҳир
Қариб ҳамаи суруду таронаҳои эҷоднамудаи Шоҳвалӣ Валии Таронасоз миёни алоқамандони мусиқӣ маъруфу машҳур ҳастанд, писанди оммаи васеъ гардидаанд. Вале он суруду таронаҳои ӯро, ки аввалин бор аз лаҳни Аҳмад Зоҳир садо додаанд, имрӯз бо гузашти беш аз сӣ сол қариб ҳамарӯза овозхонҳои зиёде ҳам дар Афғонистон ва ҳам дар дигар кишваҳои ҳамҷавори он бо шавқу рағбати зиёде месароянд.
Ба ақидаи Фирӯза Таронасоз, падари ӯ барои Аҳмад Зоҳир таронаҳои зиёдеро сохтааст. Дар айни ҳол ӯ аз 30 таронае ном мебарад, ки оҳанги онҳоро падараш эҷод кардааст ва Аҳмад Зоҳир сурдааст. Ба гуфтаи ӯ аз миёни ин 30 суруд на танҳо оҳанг, ҳатто матни 15 таронаи онро низ падари ӯ тасниф намудааст.
Ба ин қатор сурудҳои «Ту бо манӣ, ту бо манӣ, ту бо манӣ», «Ту бароям муқаддасӣ», «Мара, мара, май бидеҳ», «Худо бувад ёрет Қуръон нигаҳдорет», «Худо бувад ҳамроҳет, Қуръон пушту паноҳет», «Не, не, ҳаргиз, ҳаргиз», «Дӯстат дорам валлоҳ биллоҳ», «Дӯстат дорам ҳамеша, ҳамеша», «Ба оташин хӯи худ», «Мегум ки дустат дорум», «Кай бошаду кай», «У бону бону бону», «Бад дуъоят кунам», «Ошиқ шудаӣ, ай дил, ғамҳот муборак бод!», «Ай Худо, модари ман боз ба ман деҳ!» дохил мешаванд.
Рости гап, дар масъалаи моли кӣ будани суруди «Ошиқ шудаӣ, ай дил, ғамҳот муборак бод!» солҳост, ки миёни муҳаққиқини осори Аҳмад Зоҳир баҳсу мунозираҳои зиёде меравад. Дар Тоҷикистон мусиқишиноси тоҷик Шаҳобиддини Ҳақназар бар ин назар аст, ки оҳанги ин таронаро солҳои 1976-77 оҳангсози маъруфи тоҷик, шодравон Фаттоҳ Одинаев бар пояи як шеъри устод Лоиқ Шералӣ бо номи «Шодиёна» («Дар тобу табат бинам, бехоби шабат бинам») сохтааст.
Устод Лоиқ ин шеърро дар шакли мусаллас бар як ғазали машҳури Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ эҷод кардааст. Ва худи ҳамон солҳо онро овозхони маъруфи кишвар Тоҷиддин Муҳиддинов аввалин бор сурудааст. Ба тахмини мусиқишиноси тоҷик шояд сурудро Аҳмад Зоҳир аз тариқи радиои Тоҷикистон шунида бошад ва оҳанги он ба ӯ писанд омада бошад.
Сипас бо хоҳиши ӯ дар ҳамин вазну шакли шеърӣ шоире барояш таснифе навишта бошад ва он таснифро Аҳмад Зоҳир дар ҳамон оҳанги таронаи тоҷикӣ суруда бошад. Дар худи Афғонистон низ сари моли кӣ будани ин тарона дер боз ин баҳсҳо идома доранд. Масалан истифодабаранда аз сайти Youtube.com Karwizz- ин оҳангро моли оҳангсози машҳури Афғонистон Найнавоз медонад.
Вале духтари Таронасоз, Фирӯза Таронасоз дар ҷавоби иддаъои ӯ бо истинод ба муқоваи албоми панҷуми сабти студияи «Музик сантар», ки дар он номи Шоҳвалӣ Валии Таронасоз ҳамчун муаллифи оҳангҳои ин албом навишта шудааст, мегӯяд, ки оҳангҳои сурудҳои ин албом пурра эҷоди падари ӯ мебошанд.
Матни чанд таронаи ин албом ннз ба қалами устод Таронасоз тааллуқ доранд. Вале дар бораи кӣ будани муаллифи матни таронаи мазкур чизе намегӯяд. Фирӯза танҳо аз он ҳарф мезанад, ки оҳанги ин таронаро падари ӯ эҷод кардааст. Ин албом соли 1978, ҳанӯз замони дар қайди ҳаёт будани Аҳмад Зоҳир бо номи «Ту бо манӣ» нашр шуда ба бозор бароварда шудааст.
Ба ин албом 11 таронаи зерини Аҳмад Зоҳир ворид карда шудаанд:
Ошиқ шудаӣ, ай дил ғамҳот муборак бод!
Ай нозанин аз ишқи ту девонаам девонаам,
Дӯстат дорам валлоҳ биллоҳ
Кай бошаду кай
Маро чун қатраи ашке зи чашм андохтӣ рафтӣ,
Ай Худо, модари ман боз ба ман деҳ
Рақс бикун шӯр бидеҳ
Ту бо манӣ, ту бо манӣ
Ту бароя муқаддасӣ
Аз ноз чи механдӣ
Чи гармӣ чи хубӣ
Ба гуфтаи Фирӯза ҳамаи оҳангҳои таронаҳои мазкур сохтаҳои падари ӯ мебошанд. Дар айни замоне, ки ин ҷумлаҳо навишта мешаванд (26-ми майи 2012), Фирӯза аз рӯӣ нӯҳ суруди ин албом (ба ҷуз таронаҳое, ки бо ҳуруфи курсив ишора шудаанд) видеоклип сохта онҳоро ҳамчун таронаҳои падари хеш пешкаши муштариёни шабакаи ҷаҳонии Интернет кардааст.
Ба маврид ва ҷолиб аст бигӯям, ки худи ҳамон сол, яъне соли 1978, Аҳмад Зоҳир дар студияи «Афғонмузик» таронаҳои албоми 13-уми худро сабт мекунад, ки оҳанги ҳамаи сурудҳо сохтаи оҳангсоз ва овозхон Фазлаҳмади Найнавоз буда, матни ҳамаи таронаҳои ин албом эҷоди шоири ширинбаён, марҳум Абдулаҳмади Адо мебошанд.
Ва он понздаҳ оҳанги дигаре, ки Шоҳвалӣ Валии Таронасоз матни онҳоро аз осори шоирони маъруфи форсигӯ гирифтааст ва барои Аҳмад Зоҳир онро таҳия кардааст, инҳо мебошанд:
«Агар зи халқ маломат» (соло), шеъри Меҳрдоди Авасто,
«Агар зи халқ маломат» (дуэт бо хонум Жило), шеъри Меҳрдоди Авасто,
«Зи ҳамроҳон ҷудоӣ маслиҳат нест», ғазали Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ
«Забонамро намефаҳмӣ» дуэт бо Жило, ғазали Маҳдии Суҳайлӣ
«Ай нозанин аз ишқи ту девонаам девонаам», ғазали доктор Муҳаммад Ҳусайни Алиободӣ
«Имшаб аз бода харобам куну бигзор бигрям», ғазали Баҳодури Ягона,
«Тувба, тувба аз шаби ҳиҷрон тувба»
«Агар ишқ бошад гуноҳи Илоҳӣ», шеъри Бежани Тараққӣ
«Набарӣ гумон ки муфтӣ ба Худо расида бошӣ», ғазали Бедил
«Боз омадӣ, ай ҷони ман, ҷонҳо фидои ҷони ту», шеъри Порсои Тусиргонӣ,
«Маро чун қатраи ашке зи чашм андохтӣ рафтӣ», шеъри Муҳаммади Қаҳрамон
«Аз ноз чи механдӣ бар дида,ки мегиряд», шеъри Алии Аштарӣ
«Чаро дишаб ба сӯи ман намедидӣ, намедидӣ?»
«Ту ҷони манӣ, дигар чӣ хоҳӣ»
«Рафтам маро бибахшу магӯ ӯ вафо надошт», шеъри Фурӯғи Фаррухзод
«Рафт аз барам дилситон, рӯзу шабам дар фиғон»
Таронаҳои меҳании Таронасоз
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз аз қабили он оҳангсозону овозхонҳое буд, ки бо баҳонаи кӯмаки башардӯстонаи байналмилалӣ ба Афғонистон ворид шудани нирӯҳои низомии Иттиҳоди Шӯравиро дар соли 1979 шадидан маҳкум кард ва алайҳи ин таҳоҷум садо баланд намуд.
Дар таснифу таронаҳои худ ӯ, азҷумла дар сурудҳои «То як нафар афғон аст, зинда Афғонистон аст», «Муттаҳид шавед, ҳамагӣ, муттаҳид шавед!», «Аллоҳу Акбар», «Ай қавми муҷоҳид, ай қавми муҷоҳид» ӯ мардуми Афғонистон ва тамоми мусалмонҳои ҷаҳонро алайҳи муҳоҷимон ба ҷиҳод даъват мекунад. Аз фоҷиъаи ба сари миллати афғон омада мутаассир шуда «Дарёи Кобул, акаҷон, хун гиря дорад»-ро менависад.
Баъдтар аз ҷангҳои байнихудии муҷоҳиддин дилшикаста шуда суруди «Каллаҳо холист, холӣ, одами доно куҷост?»-ро эҷод мекунад. Дар сарои ғурбат низ ҳамеша дар ёди Ватани азият кашидааш чун булбули бехонумон нолаи ҷонсӯз мекунад:
Кош ба кӯҳсори Ватан ҷон диҳам,
Мурдани чун Кӯҳканам орзуст.
Махмали ағёр азобам кунад,
Тиккаи карбос кафанам орзуст…
Ё дар суруди дигараш мегӯяд:
Ба ёди дараи Пағмон бигирям
Ба ёди наргиси Лағмон бигирям,
Ба ёди мардуми Парвон бигирям
Бехонумонам, оташ ба ҷонам
Булбули овораи Афғонситонам
Бо як ҷаҳон омаду бо сад ҷаҳон бирафт
Устод Таронасоз, ба гуфтаи Фирӯзабону, дар ғурбат қабл аз вафоташ бештар сурудҳои меҳанӣ гӯш мекарду баъдан сурудҳои Аҳмад Зоҳирро. Ӯ садои Аҳмад Зоҳирро чунон ҳам дӯст медошт, ки ба ёди ӯ бо номи «Пиёла, пиёла бодаро» таронае сохта буд, ки онро аввал худаш мехонад ва баъд Ришод Зоҳир, писари Аҳмад Зоҳир медиҳад.
Ва аммо дар марги худи Шоҳвалии Таронасоз ҳам шуарои зиёде бо сӯзу гудоз марсияҳо сурудаанд. Холиди Сиддиқ, як тан аз шоирони шинохтаи муосири афғон, дар марги Таронасоз, ки таронаҳояш аз ин ба баъд ӯро дар қалбҳои алоқамандони мусиқӣ зиндаву ҷовид нигоҳ медоранд, ин порчаро гуфтааст:
Шоҳи тараби ҷаҳони ҳунар аз миён бирафт,
Бо як ҷаҳон омаду бо сад ҷаҳон бирафт.
Фонуси базми зиндадилонро бибурд бод,
Меҳр аз фазои даҳр, моҳ аз осмон бирафт.
Бишкаст созҳову гусастанд торҳо,
Оҳанги ғам зи барбату аз най фиғон бирафт.
Хушхулқу хушадову хушовозу хушнаво,
Во ҳасрато, ки булбули Афғонситон бирафт.
Ёрон зи дида хун бияфшонед ҷои ашк,
К-он дилбари гузидаи пиру ҷавон бирафт.
Тойибсухан адибу ҳунарманди чирадаст,
Размандахӯй китлаи озодагон бирафт.
Дилдоғдору хун ба ҷигар гашт ҳар яке,
Бар рафтанаш бубин, ки чи бар дӯстон бирафт.
Султони Ҳамад
Матнро бародари бузурги мо Кодиршохи Мурувват тахия намудаанд
Сурудҳои машҳури Ҳофизи Халқии Тоҷикистон, худораҳматӣ апаи Нигина Рауфова «Рақсида биё, ёрат мануме», «Дуздида ба ман дидиву ман дидам» низ аз сохтаҳои ӯ мебошанд. Ҳунарманди мардумии Тоҷикистон Дона Баҳромов солҳои 70-уми асри гузашта суруди дигар ӯ «Катим бугу магу кардие»-ро миёни алоқамандони мусиқӣ дар Тоҷикистон маъруф карда буд.
Ба гуфтаи Ҳунарманди мардумии Тоҷикистон Қурбоналӣ Раҳмонов яке аз сабабҳои ҳанӯз аз даврони мактабхонӣ мақбули алоқамандони мусиқӣ гардидани ӯ ҳамчун овозхон дар яке аз озмунҳо сурудани таронаи «Ма қурбони сару пои ту мешам модари ман»- мебошад, ки матн ва оҳанги он сохтаи ҳамин шоиру овозхону оҳангсоз ҳаст. Ва ногуфта намонад, ки ин суруди зеборо аввалин маротиба Ҷӯрабек Назриев, овозхони маъруфи кишвар, ки бо Аҳмад Зоҳир аз наздик шинос буд ва ҳатто бо ӯ чанд суруди дугона хондааст, аз Афғонистон ба Тоҷикистон ба армуғон овардааст.
Сурудҳои дигари ӯ «Худо бувад ёрет, Қуръон нигаҳдорет», «Дӯстат дорам ҳамеша, ҳамеша», «У Шаҳрбону, бону ҷоно», «Кай бошаду кай», «Не, не, ҳаргиз, ҳаргиз» тавассути садои Аҳмад Зоҳири нотакрор вориди Тоҷикистони мо шуданду дар ин ҷо ба сурудҳои дӯстдоштаи алоқамандони мусиқии ноб табдил ёфтанд. Имрӯз ин таронаҳоро қариб ҳамаи овозхонҳои ҷавони мо азёд медонанду месароянд.
Хонандаи гиромӣ, сухан то ин дам дар бораи таронаҳое рафт, ки ҳам матн ва ҳам оҳанги онро ин шоир, оҳангсоз ва ҳам овозхон эҷод кардааст. Вале ӯ боз бар ашъори шоирони классик ва муосири шинохтаи форсзабон низ таронаҳои мондагор сохтааст. Барои мисол метавонем таронаҳои «Зи ҳамроҳон ҷудоӣ маслиҳат нест» (ғазали Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ), «Набар ин гумон, ки муфтӣ ба Худо расида бошӣ» (ғазали Мирзо Абдулқодири Бедил), «Имшаб аз бода харобам куну бигзор бигирям» (ғазали Баҳодури Ягона), «Маро чун қатраи ашке зи чашм андохтӣ рафтӣ» (шеъри Муҳаммади Қаҳрамон)-ро намуна биёрем, ки низ онҳоро Аҳмад Зоҳири нотакрор хондааст.
Ӯ танҳо барои Аҳмад Зоҳир суруду тарона эҷод накарда буд. Оҳангҳои сохтаи ӯро дар Афғонистон аз устод Сароҳанги машҳур, ки лақаби «Сартоҷи мусиқӣ»-ро дорад, сар карда то овозхонҳои насли имрӯз бо як шавқу рағбати зиёд месуруданду месароянд. Вале, мутаассифона, на танҳо дар Тоҷикистони мо, балки дар Афғонистон ҳам доираи васеи мухлисони савту суруд, ҳатто баъзан овозхонҳо ҳам, намедонанд, ки оҳангҳои ин суруду таронаҳои маҷзубу марғуб моли кадом оҳангсоз, матни бархе аз онҳо эҷоди кадом шоир мебошанд.
Пас, дар ҳақиқат, ин фарде, ки таронаву сурудҳояш ҳамаи марзҳоро убур кардаву ба дилҳо маъво гирифтаанд, вале номи ӯ дар Тоҷикистони мо на танҳо ба алоқамандони ин ҳунари воло, балки ҳатто ба сарояндагони сурудҳои дилнишинаш шиносу ошно намебошад, кӣ ҳаст? Ба хусус вақте ки дигар ӯ дар қайди ҳаёт нест ва наметавонад бигӯяд, ки ҳамаи ин шоҳкориҳои мусиқиро аз худ ӯ ба мерос гузоштааст.
Бале, ана ҳамин оҳангсоз, шоир ва овозхони хеле барҷаста, вале барои алоқамандони мусиқии мо ношинос, рӯзи 11-уми декабри соли 2007 хеле дур аз Афғонистони азизаш дар дори ғурбат, дар яке аз гӯшаҳои иёлати Калифорнияи ИМА дар сини 81 солагӣ доии аҷалро лабайк гуфту ба ҷавори Ҳақ пайваст. Ва дар санги сари гӯри ӯ авлодонаш чунин суханҳоро ҳаккокӣ карданд:
«Устод Шоҳвалӣ Валии Таронасоз овозхон, шоир, оҳангсози машҳури Афғонистон, писари марҳум ҷенрол Муҳаммад Валихони Дарвозӣ, вакили салтанати шоҳ Амонуллоҳхон».
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз дар тӯли зиндагонии хеш талхиву шириниҳои зиёдеро чашидаву пастиву баландиҳо бешумореро паймудааст. Қиссаи шарҳи ҳоли ин шахсияти бузурги олами зебои мусиқӣ ниҳоят шуниданӣ ва хонданист.
Овони кӯдакии Таронасоз
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз соли 1927 дар Кобул дар хонадони Шоҳмуҳаммад Валихони Дарвозӣ, ки ҳамон солҳо дар мақоми ноибуссалтанат ва вазири корҳои хориҷаи давлати нав ба истиқлолрасидаи Афғонистон ба раҳбарии Шоҳ Амонуллоҳхон ифои вазифа менамуд, чашм ба ҷаҳони ҳастӣ кушод. Шоҳмуҳаммад Валихони Дарвозӣ, ки худ низомии ҳирфаӣ буд ва рутбаи ҷенеролӣ дошт, шояд табъи шоирӣ низ дошта бошад, ки дар баъзе маъхазҳо ӯро бо тахаллуси «Огоҳ» ёд мекунанд.
Шоҳмуҳаммад Валихон ба Узро, духтари Фақирмуҳаммад ном шахсе аз қавми пупалзай хонадор шуд ва аз ин издивоҷ соҳиби нӯҳ фарзанд: шаш писар ва се духтар гардид. Писари калонии Шоҳмуҳаммад Валихон Аҳмад Алӣ Валӣ ба Обида, духтари Амонуллоҳхон, хонадор мешавад. Аз ин издивоҷ як фарзанде бо номи Аклил монда буд, ки то соли 2007 дар Рим, пойтахти Италия, зиндагонӣ мекард.
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз, писари саввуми Шоҳмуҳаммад Валихон мебошад. Ӯ аз хурдсолӣ ба шеъру мусиқӣ рағбати беандоза калон зоҳир мекунад. Зеро падари фарҳангдӯсти ӯ сари ҳарчанд вақт дар хонаи худ маҳфилҳои шеъру суруд ороста ба он шоирону овозхонҳои маъруфи кишварро даъват мекард, ки аз ин ҳамоишҳо фарзандони ӯ низ баҳра мебурдаанд. Ба гуфтаи Фирӯза Валӣ Таронасоз, духтари Шоҳвалӣ Валии Таронасоз, гули сари сабади ин маҳфилҳо устод Қосими Афғон, бузургтарин овозхони аввали асри гузаштаи мелодии Афғонистон буд.
Устод Қосими Афғон, сардафтари мусиқии муосири афғон бо он машҳур аст, ки соли 1919 қабл аз эълон шудани истиқлолияти давлатии Афғонистон дар як баҳси фарҳангӣ сафири Бритониё Добсро, ки ҳам навозанда ва ҳам донандаи хуби мусиқӣ буд, ночор месозад оҳанги таронаи озодии Афғонистонро бо ӯ якҷо навозад ва устод Қосим он сурудро бисарояд. Ба назари банда чун ин қисса ҷолиб аст, мехоҳам онро ба тавваҷҷӯҳи шумо, хонандаи азиз, муфассалтар қисса кунам.
Мунозираи устод Қосим бо сафир Добс
Ин ҳодиса замоне ба вуқӯъ пайваст, ки ҷанги саввуми Бритониё бо Афғонистон хатм шуда , вале ҳанӯз созишномаи сулҳ ба имзо нарасида ва Бритониё Афғонистонро ба расмият ҳанӯз нашинохта буд. Добс гӯё ҳамон шабу рӯз масъул буд, ки масъалаи ба расмият шинохтан ва ё нашинохтани Афғонистонро аз сӯи Бритониё дар Кобул ҳаллу фасл бикунад.
Дар яке аз даъватҳои расмӣ, ки дар он устод Қосими Афғон низ ширкат мекард, Добс аз овозхони машҳур мепурсад, ки кадом олоти мусиқиро ӯ навохта метавонад. Устод Қосим посух медиҳад, ки ҳамаашро. Добс боз мепурсад, ки пиониноро ҳам навохта метавонад? Устод Қосим посух медиҳад, ки бале.
Добс боз аз устод Қосим савол мекунад, ки оё шумо навохтани яке аз оҳангҳои эҷод кардаатонро дар пианино ба ман ёд дода метавонед? Устод Қосим посух медиҳад, ки бале, вале ба як шарт. Шарт ҳамин, ки ҳамон як оҳангро ман аз як парда менавозам шумо аз пардаи дигар. Агар розӣ бошед шурӯъ мекунем. Добс розӣ мешавад.
Устод Қосим оҳанги таронаи истиқлоли Афғонистонро дар ҳамон қасри бошукӯҳ месарояд:
Мактаби мост ҷои истиқлол,
Дарси мо нуктаҳои истиқлол.
Вақте, ки ин мисраъҳоро устод Қосим месарояд, аҳли маҳфил бо шавқ кафкӯбӣ мекунанд. Ҳарчанд, ки баъди ин Добс ба назокати масъала сарфаҳм меравад, вале аз идомаи навохтани мусиқӣ дигар худдорӣ карда наметавонад.
Дар худи ҳамин маҳфил дар як суруди дигараш устод Қосим бо ишора ба чашмони обии сафири англис Добс боз мегӯяд:
Мезанад чашми кабуди ту ба мижгон нохун,
Тарсам, ай шӯх, миёни ману ҷанг шавад.
Ва боз байтеро ҳамчун шаккаррез дар идомаи ин суруд мехонад:
Ҳамин ҷо сулҳ кун бо мо, чӣ лозим,
Ки дар маҳшар зи мо шарманда бошӣ!
Дар поёни ин ҳамоиш устод Қосим дар ҳузури Добс ин сурудро, ки матнаш аз шоир Мустағнист ва баъдҳо ба яке аз таронаҳои машҳури Афғонистон табдил ёфта буд, месарояд:
Ноз дорад бесарусомониям,
Баҳр дар бар қатраи тӯфониям,
Осмон сайраст саргардониям,
Мушкили ҳар кор шуд осониям,
Гар надонӣ ғайрати афғониям,
Чун ба майдон омадӣ медониям.
Кист афғон дар замони гиру дор,
Менатарсад аз наҳиби корзор,
Рашки Рустам, ғайрати Исфандиёр,
Кай бувад аз хасм рӯгардониям.
Гар надонӣ ғайрати афғониям,
Чун ба майдон омадӣ медониям.
Кай ба ғайр аз ҷанг бошад кори ман,
Ҷанг бошад кори ман, кирдори ман,
Шуд фароз аз ҷанг нангу ори ман,
То ба чанд, ай хасм, метарсониям.
Гар надонӣ ғайрати афғониям,
Чун ба майдон омадӣ медониям.
Гирдиҳамомадагони он маҳфили фаромӯшнашуданӣ ба ин ҳозирҷавобиҳову ҳунари волои сарояндагии устод Қосим то дер кафкӯбӣ мекунад. Устод Қосими Афғонро барҳақ сарояндаи истиқлолу озодӣ ном мемонанд. Акнун бармегардем ба идомаи қиссаи шогирди устод Қосими Афғон Шоҳвалӣ Валии Таронасоз, ки таронаҳояш ним аср боз дилҳоро дар қаламрави аълоҳазрат забонӣ форсӣ ба шӯру валвала меоранд.
Фоҷиаи хонадони Шоҳмуҳаммад Валихон
Шоҳмуҳаммад Валихон чун шавқу рағбати бузурги писараш Шоҳвалиро ба мусиқӣ мебинад аз устод Мадамхони ситорнавоз, донандаи илмӣ мусиқӣ хоҳиш мекунад, ки асосҳои ин ҳунари зеборо ба ӯ сабақ бидиҳад. Шоҳвалӣ дар муддати кӯтоҳ навохтани ҳармонияро ёд мегирад. Ӯ ташнаеро мемонд, ки ба лаби чашма расида буду мехост, ки ҳарчи тезтар ташнагиашро бишканад. Вале тақдир дигар чизро мехостааст…
Аввалҳои солҳои сиюми асри гузаштаи мелодӣ, замони подшоҳии Муҳаммад Нодиршоҳ буд. Муҳаммад Нодиршоҳ ҳукумати Бачаи Сақоро агарчи суқут ва худи ӯро ба қатл расонда бошад ҳам, вале дар дил хавфи онро дошт, ки бозмондагон ва ё тарафдорони Ҳабибуллохон дар мамлакат исён мекунанду ӯро барканор хоҳанд кард. Нодиршоҳ ҳатто ба собиқ аъзои ҳукумати Амонуллоҳхон, махсусан ба ҷенерол Шоҳмуҳаммад Валихон, чандон боварӣ надошт.
Ӯ ҳамеша дар бими он буд, ки рӯзе ин гурӯҳ сар бардошта даст ба як табадуллоти давлатӣ хоҳанд зад. Бинобар ин рӯзе аз рӯзҳои аввали соли 1933 Муҳаммад Нодиршоҳ ба навкаронаш амр медиҳад, ки ҷенерол Шоҳмуҳаммад Валиро ба иттиҳоми машрутахоҳӣ ва ҷонибдорӣ кардан аз ҳукумати Бачаи Сақо ба дор бикашанд.
Ҷасади беҷони ӯро ба хонааш оварда амр мекунад, ки ӯро хомӯшона шабона ба хок супоранд, то касе аз мурдани Шоҳмуҳаммад огоҳ нашавад ва дар ҷанозааш ҳам одами зиёд ширкат накунад. Рӯзи дигар ақрабои марҳум бо як мушкилоте аз қабристони маҳал ду метр заминро харида шабона Шоҳмҳамад Валихонро ҷаноза карданӣ мешаванд.
Дар лаҳзаи ахир аз куҷое дусад сиёҳпӯши ниқобдор пайдо мешаванду дар маросими ҷаноза ширкат карда тобутро то қабристон дасти ба даст гирифта бо ҳамроҳии мардум мебаранд. Баъд аз он ки шаҳид Шоҳ Муҳаммад Валихонро ба хок месупоранд сияҳпӯшон ҳамон тавре, ки омада буданд, ҳамон тавр нопадид мешаванд.
Аз ин рӯ дар байни хешовандони Шоҳмуҳаммад оиди ин дусад нафар ду ақида вуҷуд дошт ва то ҳоло низ баҳсҳо дар ин бора идома доранд. Якум нуқтаи назар инаст, ки ин дусад нафар фариштаҳои осмонӣ буданд, ки бо амри Худованд дар ҷанозаи дӯсти Ӯ ширкат карданд.
Дигарон бар ин назаранд, ки ин дусад нафар ҳамон тарафдорони марҳум буданд, ки ошкоро наметавонистанд, ки азхуд дарак бидиҳанд. Аз ин сабаб ба чеҳраи худ ниқоб кашида буданд. Ба гуфтаи Фирӯза духтари Шоҳ Валии Таронасоз, падари ӯ дар ин вақт тахминан 6-7 сол доштааст.
Хонаводаи Шоҳмухаммад Валихони Дарвозӣ баъд аз ин пурра зери назорати ҳукуматдорони вақти Афғонистон қарор мегирад. Расман ба мадрасаҳо ва мактабҳои таълимӣ амр дода мешавад, ки фарзандони ин хонаводаро ба таълим фаро нагиранд.
Вале фарзандони ӯ қариб ҳама ба пуррагӣ ба таври худомӯзӣ ва ё пинҳонӣ хату савод бароварда соҳиби илму ҳунар мегарданд ва барои миллату кишвари хеш хизматҳои арзанда анҷом медиҳанд. Шоҳвалӣ Валии Таронасоз инчунин боз касби меъмориро низ ба таври худомӯзӣ аз худ мекунад. Феълан дар бораи ҳаёти ин хонавода, ба хусус Шоҳвалӣ Валӣ, баъди марги Шоҳмуҳаммад Валихон чандон иттилои зиёде дар даст надорем.
Аз солҳои ҷавонии устод Таронасоз як акси якҷо бо актрисаи машҳури вақти синамои Ҳиндустон Мадҳубала гирифтаи ӯ ба ёдгор модааст. Хонум Мадҳубала, ки завҷаи овозхони машҳури Ҳиндустон Кишор Кумар буд, дар солҳои панҷоҳуми асри гузашта (акс соли 1952 гирифта шудааст) рақиби асосии ҳунарманди машҳури синамои Ҳинд Наргис буд ва дар даҳҳо филмҳои ҳунарӣ нақшҳои асосиро бозӣ кардааст. Ин акс аз ҳунардӯстиву ҳунарҷӯиҳои устод Таронасоз равшан гувоҳӣ медиҳад.
Шоҳвалӣ Валӣ соли 1960 бо хонум Морӣ Афзалӣ ақди никоҳ мебанданд ва аз ин издивоҷ соҳиби панҷ фарзанд мешаванд. Фарзандони ӯ Муҳаммадвалӣ Валӣ, Узро Валӣ, Фирӯза Валӣ, Адҳам Валӣ ва Масеҳ Валӣ мебошанд.
Ба гуфтаи Фирӯза Таронасоз аввалин таронаи падари ӯ суруди «Чашми сиёҳ дорӣ» мебошад, ки он солҳои панҷоҳуми асри гузашта сохта шуда аввалин бор онро хонум Мирман Парвин хондааст. Соли 1962 таронаи эҷоднамудаи ӯ «Рам кун, рам кун, рам, рам, рам» дар иҷрои Абдураҳим Сорбон аз тарафи Вазорати матбуот, ки баъдан ба Вазорати иттилоот ва култур тағйири ном кард, бо ҷоизаи беҳтарин суруди сол қадрдонӣ шуд.
Шоҳвалии Таронасоз ва устод Сароҳанг
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз ҳунар ва илми мусиқиро ба шакли ҳирфаӣ чун бархе аз ҳамтоёни худ дар пеши мутахассисини мусиқии ғарбӣ ва ё устодони мактабҳои ҳиндӣ наомӯхтааст. Ҳамаи он чи ки ӯ дар мусиқӣ ва дар касби меъморӣ комёбӣ дорад тавассути истеъдоди худододиву заҳматҳои фаровон ба даст овардааст. Ногуфта намонад, ки дар Кобули ахири солҳои шастум бо нақшаи ӯ чанд биное эъмор шудааст, ки барои он замон хеле диданӣ ҳам буданд.
Ҳамин тариқ Шоҳвалӣ Валӣ ба худ тахаллуси Таронасоз мегирад ва барои овозхонҳои машҳури кишвараш суруду тарона месозад. Ин корро дар як ресторани шахсиаш, ки ба хотири эҳтироми зодгоҳи падар онро «Дарвоз» номгузорӣ кардааст, анҷом медиҳад. Ресторани «Дарвоз» амалан ҷои ҷамъомад ва машқу тамрини навозандаҳо ва овозхонҳое будааст, ки суруду таронаҳои Таронасозро менавохтаанду месуруданд.
Суруду таронаҳои устод Таронасоз, ки ҳама ҳамрадифи шодиву сурур ва ғаму андӯҳи мардуми Афғонистон будаанд, аввалин бор дар ҳамин муассисаи ба зоҳир на он қадар мӯҳташам, вале дар маънӣ баробар ба бузургтарин як қасри Тарона, садо додаанд ва баъдан ба студиёҳои машҳур роҳ ёфта дар он ҷойҳо сабт гардидаанд. Бародари бузурги ӯ Аммонуллоҳи Валӣ, ки низ ошиқи ҳунари мусиқӣ будааст, дар хонаи худ ҳамин гуна маҳфилҳоро ташкил менамудааст. Хоҳарзодаи устод Сароҳанг, овозхони маъруф Шариф Ғазал дар як сӯҳбати худ ба хабарнигорон аз ин хусус чунин ёд кардааст:
«Устод Таронасоз бо устод Сароҳанг дӯсти самимиву наздик буданд. Ҳамеша маҷолиси мусиқӣ доштанд. Устоди бузург дар манзили худашон ва дар манзили бародарашон Амонуллоҳи Валӣ маҷолиси мусиқӣ ташкил мекарданд ва устод Сароҳанг мара бо худ мебурданд. Устод Таронасоз дар категорияҳои мухталиф оҳанг сохтаанд. Оҳангҳое ҳаст, ки барои насли ҷавон ҳаст.
Оҳангҳоии фолклорӣ дорад ва инчунин оҳангҳои ҳамосиву меҳанӣ. Устод Таронасоз шогирди устод Сароҳанг буданд. Ва оҳангҳоеро мӯҳтарам Таронасоз кампуз карданд дар чавкоти рогҳоест, ки аз нигоҳи теорӣ ва илмӣ оҳангҳои эҷодшуда оҳангҳои фавқулодда дар сатҳи бисёр олӣ ҳаст ва ҷовидон ҳаст.
Кампузҳое, ки дар Роги Пилу сохтаанд на танҳо омотурҳо оҳангҳои устод Таронасозро замзама мекарданд ва аз он файз мебурданд, балки касоне, ки профессионал буданд вақте, ки оҳанги зебову мақбули устод Таронасозро мехонданд, мегуфтанд, ки «беҳтарин оҳанги хотираҳои ман аст». (Сухан дар бораи оҳанги «Ҳанӯзам, ҳанӯзам ба ёди манастӣ, Ту дар хотиру дар ниҳоди ман астӣ» меравад, ки онро Алтоф Ҳусайн Сароҳанг, писари устод Сароҳанг хондааст ва суханҳои мазкурро гуфтааст. С.Ҳ.)
Ҳамчунон устод вақте, ки роги Анандирро шабҳо иҷро мекарданд, Таронасоз соҳиб нути рога пурсон мекарданд ва гуфтанд, ки ма дар чавкоти ҳами рог як оҳанг кампуз кардем. Ва яке аз оҳангҳои худро замзама карданд ва устод Сароҳанг беҳад хуш шуданд ва бисёр ташвиқашон карданд. Ва шабҳо баъзе авқот вақте, ки устод мехонданд, устод Таронасоз ҳамроҳаш замзама мекарданд».
Муҳаққиқи осори устод Таронасоз Ҳамид Ҳомӣ менависанд, ки оҳанги суруди машҳури устод Сароҳанг «Чун ҷони хароботам, ҷонони хароботам» сохтаи устод Таронасоз мебошад.Устод Таронасоз тақрибан ҳазор суруду тарона эҷод кардааст, ки аксарияти овозхонҳои машҳури афғон аз қабили хонум Парвин, хонум Жило, хонум Рухшона, хонум Ноҳид, устод Маҳваш, хонум Салмо, Абдураҳими Сорбон, Аҳмад Зоҳир, Аҳмад Валӣ, Ҳайдар Салим ва дигарон онҳоро хондаанд.
Шоҳвалии Таронасоз ва Аҳмад Зоҳир
Қариб ҳамаи суруду таронаҳои эҷоднамудаи Шоҳвалӣ Валии Таронасоз миёни алоқамандони мусиқӣ маъруфу машҳур ҳастанд, писанди оммаи васеъ гардидаанд. Вале он суруду таронаҳои ӯро, ки аввалин бор аз лаҳни Аҳмад Зоҳир садо додаанд, имрӯз бо гузашти беш аз сӣ сол қариб ҳамарӯза овозхонҳои зиёде ҳам дар Афғонистон ва ҳам дар дигар кишваҳои ҳамҷавори он бо шавқу рағбати зиёде месароянд.
Ба ақидаи Фирӯза Таронасоз, падари ӯ барои Аҳмад Зоҳир таронаҳои зиёдеро сохтааст. Дар айни ҳол ӯ аз 30 таронае ном мебарад, ки оҳанги онҳоро падараш эҷод кардааст ва Аҳмад Зоҳир сурдааст. Ба гуфтаи ӯ аз миёни ин 30 суруд на танҳо оҳанг, ҳатто матни 15 таронаи онро низ падари ӯ тасниф намудааст.
Ба ин қатор сурудҳои «Ту бо манӣ, ту бо манӣ, ту бо манӣ», «Ту бароям муқаддасӣ», «Мара, мара, май бидеҳ», «Худо бувад ёрет Қуръон нигаҳдорет», «Худо бувад ҳамроҳет, Қуръон пушту паноҳет», «Не, не, ҳаргиз, ҳаргиз», «Дӯстат дорам валлоҳ биллоҳ», «Дӯстат дорам ҳамеша, ҳамеша», «Ба оташин хӯи худ», «Мегум ки дустат дорум», «Кай бошаду кай», «У бону бону бону», «Бад дуъоят кунам», «Ошиқ шудаӣ, ай дил, ғамҳот муборак бод!», «Ай Худо, модари ман боз ба ман деҳ!» дохил мешаванд.
Рости гап, дар масъалаи моли кӣ будани суруди «Ошиқ шудаӣ, ай дил, ғамҳот муборак бод!» солҳост, ки миёни муҳаққиқини осори Аҳмад Зоҳир баҳсу мунозираҳои зиёде меравад. Дар Тоҷикистон мусиқишиноси тоҷик Шаҳобиддини Ҳақназар бар ин назар аст, ки оҳанги ин таронаро солҳои 1976-77 оҳангсози маъруфи тоҷик, шодравон Фаттоҳ Одинаев бар пояи як шеъри устод Лоиқ Шералӣ бо номи «Шодиёна» («Дар тобу табат бинам, бехоби шабат бинам») сохтааст.
Устод Лоиқ ин шеърро дар шакли мусаллас бар як ғазали машҳури Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ эҷод кардааст. Ва худи ҳамон солҳо онро овозхони маъруфи кишвар Тоҷиддин Муҳиддинов аввалин бор сурудааст. Ба тахмини мусиқишиноси тоҷик шояд сурудро Аҳмад Зоҳир аз тариқи радиои Тоҷикистон шунида бошад ва оҳанги он ба ӯ писанд омада бошад.
Сипас бо хоҳиши ӯ дар ҳамин вазну шакли шеърӣ шоире барояш таснифе навишта бошад ва он таснифро Аҳмад Зоҳир дар ҳамон оҳанги таронаи тоҷикӣ суруда бошад. Дар худи Афғонистон низ сари моли кӣ будани ин тарона дер боз ин баҳсҳо идома доранд. Масалан истифодабаранда аз сайти Youtube.com Karwizz- ин оҳангро моли оҳангсози машҳури Афғонистон Найнавоз медонад.
Вале духтари Таронасоз, Фирӯза Таронасоз дар ҷавоби иддаъои ӯ бо истинод ба муқоваи албоми панҷуми сабти студияи «Музик сантар», ки дар он номи Шоҳвалӣ Валии Таронасоз ҳамчун муаллифи оҳангҳои ин албом навишта шудааст, мегӯяд, ки оҳангҳои сурудҳои ин албом пурра эҷоди падари ӯ мебошанд.
Матни чанд таронаи ин албом ннз ба қалами устод Таронасоз тааллуқ доранд. Вале дар бораи кӣ будани муаллифи матни таронаи мазкур чизе намегӯяд. Фирӯза танҳо аз он ҳарф мезанад, ки оҳанги ин таронаро падари ӯ эҷод кардааст. Ин албом соли 1978, ҳанӯз замони дар қайди ҳаёт будани Аҳмад Зоҳир бо номи «Ту бо манӣ» нашр шуда ба бозор бароварда шудааст.
Ба ин албом 11 таронаи зерини Аҳмад Зоҳир ворид карда шудаанд:
Ошиқ шудаӣ, ай дил ғамҳот муборак бод!
Ай нозанин аз ишқи ту девонаам девонаам,
Дӯстат дорам валлоҳ биллоҳ
Кай бошаду кай
Маро чун қатраи ашке зи чашм андохтӣ рафтӣ,
Ай Худо, модари ман боз ба ман деҳ
Рақс бикун шӯр бидеҳ
Ту бо манӣ, ту бо манӣ
Ту бароя муқаддасӣ
Аз ноз чи механдӣ
Чи гармӣ чи хубӣ
Ба гуфтаи Фирӯза ҳамаи оҳангҳои таронаҳои мазкур сохтаҳои падари ӯ мебошанд. Дар айни замоне, ки ин ҷумлаҳо навишта мешаванд (26-ми майи 2012), Фирӯза аз рӯӣ нӯҳ суруди ин албом (ба ҷуз таронаҳое, ки бо ҳуруфи курсив ишора шудаанд) видеоклип сохта онҳоро ҳамчун таронаҳои падари хеш пешкаши муштариёни шабакаи ҷаҳонии Интернет кардааст.
Ба маврид ва ҷолиб аст бигӯям, ки худи ҳамон сол, яъне соли 1978, Аҳмад Зоҳир дар студияи «Афғонмузик» таронаҳои албоми 13-уми худро сабт мекунад, ки оҳанги ҳамаи сурудҳо сохтаи оҳангсоз ва овозхон Фазлаҳмади Найнавоз буда, матни ҳамаи таронаҳои ин албом эҷоди шоири ширинбаён, марҳум Абдулаҳмади Адо мебошанд.
Ва он понздаҳ оҳанги дигаре, ки Шоҳвалӣ Валии Таронасоз матни онҳоро аз осори шоирони маъруфи форсигӯ гирифтааст ва барои Аҳмад Зоҳир онро таҳия кардааст, инҳо мебошанд:
«Агар зи халқ маломат» (соло), шеъри Меҳрдоди Авасто,
«Агар зи халқ маломат» (дуэт бо хонум Жило), шеъри Меҳрдоди Авасто,
«Зи ҳамроҳон ҷудоӣ маслиҳат нест», ғазали Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ
«Забонамро намефаҳмӣ» дуэт бо Жило, ғазали Маҳдии Суҳайлӣ
«Ай нозанин аз ишқи ту девонаам девонаам», ғазали доктор Муҳаммад Ҳусайни Алиободӣ
«Имшаб аз бода харобам куну бигзор бигрям», ғазали Баҳодури Ягона,
«Тувба, тувба аз шаби ҳиҷрон тувба»
«Агар ишқ бошад гуноҳи Илоҳӣ», шеъри Бежани Тараққӣ
«Набарӣ гумон ки муфтӣ ба Худо расида бошӣ», ғазали Бедил
«Боз омадӣ, ай ҷони ман, ҷонҳо фидои ҷони ту», шеъри Порсои Тусиргонӣ,
«Маро чун қатраи ашке зи чашм андохтӣ рафтӣ», шеъри Муҳаммади Қаҳрамон
«Аз ноз чи механдӣ бар дида,ки мегиряд», шеъри Алии Аштарӣ
«Чаро дишаб ба сӯи ман намедидӣ, намедидӣ?»
«Ту ҷони манӣ, дигар чӣ хоҳӣ»
«Рафтам маро бибахшу магӯ ӯ вафо надошт», шеъри Фурӯғи Фаррухзод
«Рафт аз барам дилситон, рӯзу шабам дар фиғон»
Таронаҳои меҳании Таронасоз
Шоҳвалӣ Валии Таронасоз аз қабили он оҳангсозону овозхонҳое буд, ки бо баҳонаи кӯмаки башардӯстонаи байналмилалӣ ба Афғонистон ворид шудани нирӯҳои низомии Иттиҳоди Шӯравиро дар соли 1979 шадидан маҳкум кард ва алайҳи ин таҳоҷум садо баланд намуд.
Дар таснифу таронаҳои худ ӯ, азҷумла дар сурудҳои «То як нафар афғон аст, зинда Афғонистон аст», «Муттаҳид шавед, ҳамагӣ, муттаҳид шавед!», «Аллоҳу Акбар», «Ай қавми муҷоҳид, ай қавми муҷоҳид» ӯ мардуми Афғонистон ва тамоми мусалмонҳои ҷаҳонро алайҳи муҳоҷимон ба ҷиҳод даъват мекунад. Аз фоҷиъаи ба сари миллати афғон омада мутаассир шуда «Дарёи Кобул, акаҷон, хун гиря дорад»-ро менависад.
Баъдтар аз ҷангҳои байнихудии муҷоҳиддин дилшикаста шуда суруди «Каллаҳо холист, холӣ, одами доно куҷост?»-ро эҷод мекунад. Дар сарои ғурбат низ ҳамеша дар ёди Ватани азият кашидааш чун булбули бехонумон нолаи ҷонсӯз мекунад:
Кош ба кӯҳсори Ватан ҷон диҳам,
Мурдани чун Кӯҳканам орзуст.
Махмали ағёр азобам кунад,
Тиккаи карбос кафанам орзуст…
Ё дар суруди дигараш мегӯяд:
Ба ёди дараи Пағмон бигирям
Ба ёди наргиси Лағмон бигирям,
Ба ёди мардуми Парвон бигирям
Бехонумонам, оташ ба ҷонам
Булбули овораи Афғонситонам
Бо як ҷаҳон омаду бо сад ҷаҳон бирафт
Устод Таронасоз, ба гуфтаи Фирӯзабону, дар ғурбат қабл аз вафоташ бештар сурудҳои меҳанӣ гӯш мекарду баъдан сурудҳои Аҳмад Зоҳирро. Ӯ садои Аҳмад Зоҳирро чунон ҳам дӯст медошт, ки ба ёди ӯ бо номи «Пиёла, пиёла бодаро» таронае сохта буд, ки онро аввал худаш мехонад ва баъд Ришод Зоҳир, писари Аҳмад Зоҳир медиҳад.
Ва аммо дар марги худи Шоҳвалии Таронасоз ҳам шуарои зиёде бо сӯзу гудоз марсияҳо сурудаанд. Холиди Сиддиқ, як тан аз шоирони шинохтаи муосири афғон, дар марги Таронасоз, ки таронаҳояш аз ин ба баъд ӯро дар қалбҳои алоқамандони мусиқӣ зиндаву ҷовид нигоҳ медоранд, ин порчаро гуфтааст:
Шоҳи тараби ҷаҳони ҳунар аз миён бирафт,
Бо як ҷаҳон омаду бо сад ҷаҳон бирафт.
Фонуси базми зиндадилонро бибурд бод,
Меҳр аз фазои даҳр, моҳ аз осмон бирафт.
Бишкаст созҳову гусастанд торҳо,
Оҳанги ғам зи барбату аз най фиғон бирафт.
Хушхулқу хушадову хушовозу хушнаво,
Во ҳасрато, ки булбули Афғонситон бирафт.
Ёрон зи дида хун бияфшонед ҷои ашк,
К-он дилбари гузидаи пиру ҷавон бирафт.
Тойибсухан адибу ҳунарманди чирадаст,
Размандахӯй китлаи озодагон бирафт.
Дилдоғдору хун ба ҷигар гашт ҳар яке,
Бар рафтанаш бубин, ки чи бар дӯстон бирафт.
Султони Ҳамад
Матнро бародари бузурги мо Кодиршохи Мурувват тахия намудаанд
Султон DAVLATSHOEV,
18-08-2012 20:54
(ссылка)
Без заголовка
|
Mahfuza Рахимова,
18-08-2012 14:06
(ссылка)
Иди сайиди Фитр муборак бод!!!
Бикардам такя бар номи каломат гуфта Бисмиллоҳ,
Мунаввар шуд ду дунё аз ҷамоли нури Бисмиллоҳ.
Ба "Бисмиллоҳ" Илоҳо тез кун теғи забонамро,
Ба Раҳмону Раҳим қарин кун мағзи ҷонамро!
Иди Рамазон бар ту муборак бошад,
Ҳамроҳи ту «Ёсин»-у «Таборак» бошад.
Дар авҷи фалак фариштаҳо мехонанд:
Сад раҳмати Ҳақ ба умматонат бошад!
Мунаввар шуд ду дунё аз ҷамоли нури Бисмиллоҳ.
Ба "Бисмиллоҳ" Илоҳо тез кун теғи забонамро,
Ба Раҳмону Раҳим қарин кун мағзи ҷонамро!
Иди Рамазон бар ту муборак бошад,
Ҳамроҳи ту «Ёсин»-у «Таборак» бошад.
Дар авҷи фалак фариштаҳо мехонанд:
Сад раҳмати Ҳақ ба умматонат бошад!
Тамоми ҳамватанонамонро бо Иди Шарифи Рамазон табрик мегуям!
Бигзор ин рўзи фархунда барои хамаи Шумо боиси гарави бехбудию саломатии кави, фарохи, хонаободи гардад ва ба туфайли ин иди фирўз таманно дорам, ки хамаи умеду орзухои некатон чомаи амал пўшад... Саломат бошед!!!
ПОЗДРАВЛЯЮ ВСЕХ МУСУЛЬМАН С ПРАЗДНИКОМ УРАЗА-БАЙРАМ!
Именем Всемилостивого Аллаха! Дорогие братья и сёстры!
Поздравляю вас с наступающим благословенным и светлым праздником Ид-аль-фитр. Да примет Всевышний Аллах наши посты, молитвы и все благие деяния, совершённые в священном месяце Рамазан, и да воздаст Он за это многократно! Пусть блага, приобретённые нами в течение этого баракатного месяца, останутся с нами навсегда, и пусть всё греховное, от которого нам удалось избавиться в этом месяце, никогда к нам не вернётся!
Желаю мусульманам глубокой и искренней веры, соответствующих деяний и истинного счастья в обоих мирах!
Султон DAVLATSHOEV,
14-08-2012 21:21
(ссылка)
Без заголовка
نویسنده "سرگذشت ادبیات تاجیک" در گفتوگو با فارس:
"قصه مرغ سمندر" قصه بازیابی هویت فارسی زبانان است
خبرگزاری فارس: کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که به بازیابی هویت این بخش از زبان فارسی کمک کرده و مسائل و جریانهایی را که از سر گذرانده به خواننده نشان میدهد.
•
•
•
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی، کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که با خط و زبان فارسی در خدمت علاقمندان ادب و فرهنگ در ایران و افغانستان و سایر مناطق فارسی گوی محسوب میگردد.
پس از انتشار این کتاب بر آن شدیم با توجه به اهمیت موضوع، مصاحبهای تفصیلی با خالق این اثر آن انجام دهیم که در ادامه متن کامل مصاحبه فارس با ایشان از نظر میگذرد.
فارس: آقای ذبیح الله در ابتدا از کتاب "قصه مرغ سمندر" و هدف تالیف آن در ایران صحبت بفرمایید؟
ذبیح الله: نوشتن رسالهای تحقیقاتی درباره سیر تحول شعر تاجیکستان در دوران شوروی از دغدغههای اصلی اینجانب طی 15 سال گذشته بود و از سال 1999 شروع به نوشتن مطالبی در این موضوع کردم.
از دیرباز معتقد بودم که بعد کسب استقلال دانشمندان تاجیک در رشتههای مختلف شروع به ارزیابی تاریخ علوم در دوران شوروی میمردند و همین طور برای نسل جدید کتابهای تازه با دیدگاههای تازه و مطابق با ارزشهای ملی تالیف و در دسترس خوانندگان قرار میگرفت.
اما با گذشت بیست سال از استقلال تاجیکستان متاسفانه این اتفاق نیفتاد بلکه ستیز با هر نوع دیدگاه جدید و غیر معمولی و جا فتاده از دوران شوروی شدت بیشتری به خود گرفت.
حساسیت در تاجیکستان در رابطه با موضوع زبان, خط و دبیات از همه بیشتر است و موضوع زبان در کشور ما کاملا به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است. از این رو, تلاش اندکی از دانش پژوهان تاجیک در اینباره با مخالفت آشکار و پنهان دانشمدان بازمانده از دوران شوروی مواجه شده است و بسیاری از این گونه تلاشها در نطفه خود خفه شدهاند.
هنگام اقامتم در ایران این موضوعات را در شکل مقاله به خط فارسی در برخی سامانههای ادبی و فرهنگی ایران منتشر کردم که مورد استقبال آنان قرار گرفت و درخواستهایی نیز از دانشمندان پارسی زبان ایران و افغانستان از گوشه و کنار دنیا درباره ارائه مطالب بیشتر درباره سرگذشت ادبیات تاجیک در دوران شوروی و ضرورت پرداختن به این موضوعات مطرح شد.
بخصوص دانشجویان دانشگاههای ایران در مقطع لیسانس, فوق لیسانس و دکترا به دلیل نبود منابع لازم درباره ادبیات تاجیک به برادران تاجیک خود بار ها مراجعه میکردند. با توجه به این واقعیت و نیاز دانشمندان فارسی زبان جهت کسب اطلاع بیشتر درباره این مقطع از ادبیات تاجیک که برای آنان ناشناخته مانده است, تصمیم گرفتم که که رساله ناتمام خویش را تکمیل و آن را در شکل کتاب جداگانه منتشیر کنم. سپس انجام ویرایش "قصه مرغ سمندر" را به انتشارات "مرندیز" ارائه کردم و آنان بعد از بررسی لازم امادگی خود را برای نشر آن در ایران اعلام کردند.
فارس: همان طور که فرمودید در این باره منابع در ایران خیلی کم است و شما هنگام نوشتن این کتاب به کدام منابع تکیه کردید؟
ذبیح الله: در واقع پیرامون موضوع ادبیات معاصر تاجیکستان منابع بسیار کمی به خط فارسی موجود است. از محققان ایرانی تنها علی اصغر شعر دوست-سفیر کنونی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان چند سال پیش در سال 1376 کتابی تحت عنوان " چشم انداز شعر معاصر تاجیکستان" در ایران منتشر کرد که تنها منبع موجود در اینباره در ایران است.
البته آقای شعر دوست هنگام چاپ مجموعه اشعار شاعران تاجیک به خط فارسی در مقدمه و مقالات جداگانهی خویش نیز به برخی ویژگیهای اشعار شاعران تاجیک در دوران شوروی اشاره کرده است که کمک خوبی برای محققان بخش ادبیات خواهد کرد.
از دانشمندان داخلی بیش از همه استاد "محمدجان شکوری" در کتاب ارزشمند خویش "خراسان است این جا" و مقالات متعدد و جداگانه اوضاع ادبیات و فرهنگ تاجیک در دوران شوروی را به بحث و بررسی گرفته است.
همچنین "خدای شریف زاده", "رحیم مسلمانیان قبادیانی", "خدای نظر عصی زاده", "عبد النبی ستارزاده"، "عبد الخالق نبوی" و دیگران در مقالات جداگانه به این موضوع پرداختهاند اما یک کتاب مکمل و منسجم پیرامون سرگذشت ادبیات تاجیک در داخل کشور تاکنون نوشته نشده است.
فارس: ویژگی بارز "قصه مرغ سمندر" کدام است؟
ذبیح الله: به نظر من یکی از ویژگیهای بارز این کتاب این است که برای مخاطب فارسی زبان نمای کلی از سیر تحول شعر تاجیک در دوران شوروی ارائه میدهد.
دوم, سیر تحول ادبیات تاجیک در قرن بیستم میلادی همزمان با دگرگونیهای تاریخی, سیاسی و اجتماعی این قرن و تاثیرات متقابل آن بر اوضاع فرهنگی و ادبی تاجیک در صد سال گذشته به موازات هم مورد بررسی قرار گرفتهاند.
برای روشن شدن این قضیه بررسی این موضوع را ما از نیمه دوم قرن نوزده میلادی یعنی 70 سال قبل از وقوع انقلاب بلشویکی در بخارا آغاز کردیم تا درک تحولات بعد از انقلاب اکتبر روسیه بر ادبیات و فرهنگ تاجیک برای خواننده فارسی زبان آسان تر به دست بیاید.
ادبیاتی که بدون خط و خارج از مسیر طبیعی خویش و در محیط کاملا بیگانه توانست هویت و اصالت فارسی خویش را همچنان حفظ کند.
ویژگی سوم این کتاب بررسی سیر تحول ادبیات تاجیک در پنج مرحله جداگانه است که در هر یک از این مراحل اتفاقات خاصی رخ داده که موجب دگرگونیهای مثبت و یا منفی در ادبیات تاجیک شده است و بعدا این دگرگونیها با مثال زدن نمونههای اشعار از آثار شاعران مطرح در هر مراحل مورد بررسی قرار گرفته است.
گذشته از این نکته جالب در این کتاب پرداختن به شعر دوران استقلال تاجیکستان است که تاکنون در اینباره کاری جدی انجام نگرفته است.
فارس: پیام اصلی "قصه مرغ سمند" چیست؟
ذبیح الله: مهمترین پیام این کتاب هشدار درباره افاتی است که از ناحیه سیاست زدگی و ایدئولیزه کردن ادبیات و شعر بر پیکر نفیس ادبیات وارد میشود چیزی که ادیبان و شاعران تاجیک طول هفتاد سال آن را در روح و روان خویش به سختی تجربه کردند.
در دوران شوروی آثار ادبی نه بر اساس ملاکهای هنری بلکه طبق ارزشهای ثابت سیاسی نظیر صداقت و پایبندی شاعر یا نوسنده به آرمانهای جامعه سوسیالیستی, ارزیابی میشد.
در این کتاب، رفرنسهای فراوانی از نویسندگان و محققان برجسته ادبیات شرق و غرب پیرامون این موضوع گرداوری شده است که برای روشن شدن موضوع مذکور بسیار موثر میباشد.
در این کتاب همچنین به آفاتی که از ناحیه تبدیل خط نیاکان, تغیر ارزشها و انقطاع فرهنگی در حدود یک قرن متحمل ادبیات تاجیک میشود نیز اشاره شده است.
فارس: علت این که با گذشت بیست سال از زمان استقلال در تاجیکستان هنوز هم مخالفتهایی در برابر اندیشههای تازه بروز میکند، چیست؟
ذبیح الله: جامعه شوروی یک جامعه ایدئولوژیک و کاملا سیاسی بود و در این جامعه به تمام شئونات زندگی از دریچه سیاست نگاه میکردند.
چنین بود که حتی ادبیات و فرهنگ جزئی سیاسی ترین بخش در جامعه شوروی تبدیل شده بود. شوروی قصد داشت برای اقوام و ملل مختلف موجود در محدوده این کشور پهناور یک فرهنگ واحد و مسلط ایجاد نماید و از این رو در برابر فرهنگ خرده ملیتها حساسیت خاصی از خود نشان میداد و هر نوع خودنمایی در این عرصه را به عنوان مخالفت با سیاست یکسان سازی فرهنگی خویش تلقی میکرد و به اینگونه پدیدهها به شدت برخورد مینمود.
بنابرین تبلیغات حکومت شوروی در این زمینه در ذهن تمام افشار آن جامعه به شدت نفوذ کرده و تربیت دیدگان این مکتب هنوز هم به طرز دوران شوروی میاندیشند و نستولوژی بازگشت به دوران شوروی حالا هم در ذهن برخی از این افراد باقی مانده است.
از این رو, آنان هر نوع تحلیل و انتقاد را به عنوان مخالفت و دشمنی با ارزشهای دوران شوروی تلقی میکنند و از آن جا که هنوز هم به آن جامعه تعلق خاطر فراوان دارند با افراد دگراندیش سر مخالت و ستیز دارند.
همین مخالفتها و ممانعتها است که تاریخ دوران شوروی در تاجیکستان کمتر مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفته و نسل زمان استقلال درباره این مقطع زمانی شناخت کمتری داشته باشد.
فارس: به نظر شما اصلی ترین عوامل رکود شعر تاجیک در دوران شوروی چه عواملی بوده است؟
ذبیح الله: براساس تحقیقات انجام شده و مطالعه نظرات دانشمندان بخش ادبیات تاجیک میتوان به این نتیجه رسید که مهمترین عوامل رکود ادبی در دوران شوروی انقطاع فرهنگی ادبیات تاجیک از بدنه فرهنگی فارسی, تغیر خط, تغیر ارزشهای ملی, ستیز با ارزشهای دینی و دخالت مستقیم دولت در امور فرهنگی و همین طور تعیین حدود و سغور برای ایجاد آثار ادبی در طول 70 سال موجودیت این نظام بوده است.
از سوی دیگر شعارزدگی و تکرار موضوعات روزمره و تبلیغاتی از دیگر آفاتی است که در بیشتر موارد دامنگیر ادبیات شوروی تاجیک بوده است.
فارس: یکی از انتقاداتی که امروز بر شعر تاجیک وارد میشود، موضوع زبان شعر معاصر تاجیک است که خیلی به زبان کلاسیک تکیه میکند و و تحول زبانی کمتری در شعر معاصر تاجیک رخ می دهد.دلیل این امر چیست؟
ذبیح الله: دلیلش بسیار روشن است. شما میدانید که در دوران شوروی زبان رسمی این کشور زبان روسی بود و دیگر زبانها از جمله زبان تاجیکی یا خود فارسی به حاشیه رانده شد و به زبان گفتوگوی خانوادگی تبدیل گردید.
از این رو, تمام تحولات حدود یک قرن در تاجیکستان با زبان روسی رخ داده است و زبان تاجیکی در اجتماع نقش کمرنگی ایفا میکرد.
گذشته از این، شاعران تاجیک در این مدت با تحولات شعر فارسی که در ایران و افغانستان اتفاق میافتاد، اطلاع کمتری داشتند و بنابرین دگرگونیهای رخ داده در جامعه خود را با زبان محدود موسوم به "زبان ادبی تاجیک" به تصویر میکشیدند.
در آن آن زمان کاربرد واژههای کلاسیک برای در اشعار شعاری و تبلیغاتی شاعران شوروی تاجیک از سوی آنان یک نوع فضیلت ادبی محسوب میشد، هرچند که در استفاده از واژههای کلاسیک نیز آنها با محدودیتهای رو به رو بودند.
حال با فروپاشی شوروی شاعر تاجیک به ناچار با زبانی احساسات خود را بیان میکند که 70 سال در حبس خانگی به سر میبرد و هیج نقشی در تحولات سیاسی و اجتماعی روزگار خود که لازمه رشد یک زبان هست, نداشت.
بنابرین شاعران تاجیک برای پر کردن این خلا به سراغ واژههای ناب کلاسیک در آثار بزرگان گذشته رفتند تا هویت آسیب دیده خود را از این طریق درمان کنند.
زبان معاصر تاجیکی نه تنها برای خلق آثار هنری به مشکل جدی گرفتار است، بلکه این کمبود در معاشرت مردم این کشور نیز به وضوح به چشم میخورد.
بنابرین رو آوردن شعرای تاجیک به زبان کلاسیک را نباید یک عقبگرد ادبی ارزیابی کرد بلکه این امر را به عنوان یک ضرورت ناگزیر به خاطر نزدیک شدن به اصالت خویش باید تلقی نمود.
فارس: با توجه به شناخت شما از ادبیات ایران و تاجیکستان چه اندازه شناخت و رابطهی متقابل میان ادبیات ایران و تاجیکستان وجود دارد؟
ذبیح الله: در حال حاضر, توجه شعرای تاجیک به ادبیات ایران از روی نیاز است و بی تفاوتی اهل فرهنگ ایران به ادبیات تاجیک از سر بی نیازی. اما بی اعتنایی به تقویت فرهنگ و زبان فارسی در آسیای مرکزی و بخصوص تاجیکستان در مرحله کنونی به معنای از دست دادن یک فرصت طلای برای روشنفکران و بانیان فرهنگ فارسی در منطقه میباشد زیرا این فضا برای همیشه همچنین باز نخواهد ماند و بلاخره در آینده چیزی باید این خالی گاه را پر کند.
منظورم این نیست در این زمینه کار و تلاشی صورت نمیگیرد بلکه فعالیتهای انجام شده در این زمینه تاکنون ناکافی و مقطعی بوده و بیشتر به میل و سلیقه افراد جداگانه و مسئول بخش فرهنگی این دو کشور هم زبان, بستگی داشته است.
در حالی که روند همگرایی فرهنگی نیاز به برنامه ریزیهای منظم و سیستیماتیک از سوی مسئولان فرهنگی هر دو کشور داشته و مهمتر آن باید روابط مستقیم روشنفکران و فرهنگیان تاجیک و ایرانی خارج از مسائل سیاسی باید به طور مداوم به راه انداخته شود.
ادبیات معاصر ایران توانایی و ذخایر فراوانی دارد که در صورت برقراری ارتباط مستقیم محافل ادبی ایران همچون کشور مادر با محافل ادبی فارسی در آسیای مرکزی و افغانستان و شبه قاره میتوان دوباره حوزه تمدنی زبان فارسی را احیا و گسترش داد.
زبانی که حامل هم فرهنگ بشردوستانه است و هم حامل معنویات دینی. آنچه که این خلا را میتواند پر کند توجه به احیای خط فارسی و تحکیم بنیههای زبان در تاجیکستان است در غیر اینصورت با چاپ و برگردان کتابهای جداگانه مشکل اصلی به هیج وجه حل نمیشود بلکه موضوع را پیچیده تر و هزینههای تحقق این آرمان را نیز بیشتر خواهد کرد.
فارس: با توجه به اینکه نویسندگان تاجیک حاضر در ایران ناقلان فرهنگی جامعهاند و آثار انتخاب شده از سوی آنها تأثیر بسزایی در شکلگیری ذهنیت مخاطبان ایرانی از ادبیات تاجیکستان دارد، شما چه ملاکهایی برای گزینش تالیفات خود دارید؟
ذبیح الله: رسالت نویسندگان تاجیک باید به گونهای باشد که در تحقیقات خویش حقیقت قضیه را آشکار نمایند تا برای همتایان ایرانی آنها واقعیت امر معلوم شود و با شناخت کامل در جهت رفع مشکلات بخش فرهنگ تلاش صورت گیرد.
همان طور که پیشتر اشاره کردم میبایست در ظرف 20 سال استقلال چندین کنفرانس علمی مشترک میان دانشمندان فارسی زبان جهت ارزیابی سرگذشت ادبیات فارسی در دوران سلطه کمونیسم برگزار می شد و در نتیجه برای حل مشکلات و ضعفهای موجود در این زمینه تدابیر مشترک و موثر اتخاذ میگردید که متاسفانه تاکنون چنین کار مهمی انجام نشده است. البته, برخی محققان تاجیک و ایرانی در مقالات جداگانه به این موضوع و مشکلات اشاره کردهاند اما مکانیسم اجرایی آن را &
"قصه مرغ سمندر" قصه بازیابی هویت فارسی زبانان است
خبرگزاری فارس: کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که به بازیابی هویت این بخش از زبان فارسی کمک کرده و مسائل و جریانهایی را که از سر گذرانده به خواننده نشان میدهد.
•
•
•
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی، کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که با خط و زبان فارسی در خدمت علاقمندان ادب و فرهنگ در ایران و افغانستان و سایر مناطق فارسی گوی محسوب میگردد.
پس از انتشار این کتاب بر آن شدیم با توجه به اهمیت موضوع، مصاحبهای تفصیلی با خالق این اثر آن انجام دهیم که در ادامه متن کامل مصاحبه فارس با ایشان از نظر میگذرد.
فارس: آقای ذبیح الله در ابتدا از کتاب "قصه مرغ سمندر" و هدف تالیف آن در ایران صحبت بفرمایید؟
ذبیح الله: نوشتن رسالهای تحقیقاتی درباره سیر تحول شعر تاجیکستان در دوران شوروی از دغدغههای اصلی اینجانب طی 15 سال گذشته بود و از سال 1999 شروع به نوشتن مطالبی در این موضوع کردم.
از دیرباز معتقد بودم که بعد کسب استقلال دانشمندان تاجیک در رشتههای مختلف شروع به ارزیابی تاریخ علوم در دوران شوروی میمردند و همین طور برای نسل جدید کتابهای تازه با دیدگاههای تازه و مطابق با ارزشهای ملی تالیف و در دسترس خوانندگان قرار میگرفت.
اما با گذشت بیست سال از استقلال تاجیکستان متاسفانه این اتفاق نیفتاد بلکه ستیز با هر نوع دیدگاه جدید و غیر معمولی و جا فتاده از دوران شوروی شدت بیشتری به خود گرفت.
حساسیت در تاجیکستان در رابطه با موضوع زبان, خط و دبیات از همه بیشتر است و موضوع زبان در کشور ما کاملا به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است. از این رو, تلاش اندکی از دانش پژوهان تاجیک در اینباره با مخالفت آشکار و پنهان دانشمدان بازمانده از دوران شوروی مواجه شده است و بسیاری از این گونه تلاشها در نطفه خود خفه شدهاند.
هنگام اقامتم در ایران این موضوعات را در شکل مقاله به خط فارسی در برخی سامانههای ادبی و فرهنگی ایران منتشر کردم که مورد استقبال آنان قرار گرفت و درخواستهایی نیز از دانشمندان پارسی زبان ایران و افغانستان از گوشه و کنار دنیا درباره ارائه مطالب بیشتر درباره سرگذشت ادبیات تاجیک در دوران شوروی و ضرورت پرداختن به این موضوعات مطرح شد.
بخصوص دانشجویان دانشگاههای ایران در مقطع لیسانس, فوق لیسانس و دکترا به دلیل نبود منابع لازم درباره ادبیات تاجیک به برادران تاجیک خود بار ها مراجعه میکردند. با توجه به این واقعیت و نیاز دانشمندان فارسی زبان جهت کسب اطلاع بیشتر درباره این مقطع از ادبیات تاجیک که برای آنان ناشناخته مانده است, تصمیم گرفتم که که رساله ناتمام خویش را تکمیل و آن را در شکل کتاب جداگانه منتشیر کنم. سپس انجام ویرایش "قصه مرغ سمندر" را به انتشارات "مرندیز" ارائه کردم و آنان بعد از بررسی لازم امادگی خود را برای نشر آن در ایران اعلام کردند.
فارس: همان طور که فرمودید در این باره منابع در ایران خیلی کم است و شما هنگام نوشتن این کتاب به کدام منابع تکیه کردید؟
ذبیح الله: در واقع پیرامون موضوع ادبیات معاصر تاجیکستان منابع بسیار کمی به خط فارسی موجود است. از محققان ایرانی تنها علی اصغر شعر دوست-سفیر کنونی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان چند سال پیش در سال 1376 کتابی تحت عنوان " چشم انداز شعر معاصر تاجیکستان" در ایران منتشر کرد که تنها منبع موجود در اینباره در ایران است.
البته آقای شعر دوست هنگام چاپ مجموعه اشعار شاعران تاجیک به خط فارسی در مقدمه و مقالات جداگانهی خویش نیز به برخی ویژگیهای اشعار شاعران تاجیک در دوران شوروی اشاره کرده است که کمک خوبی برای محققان بخش ادبیات خواهد کرد.
از دانشمندان داخلی بیش از همه استاد "محمدجان شکوری" در کتاب ارزشمند خویش "خراسان است این جا" و مقالات متعدد و جداگانه اوضاع ادبیات و فرهنگ تاجیک در دوران شوروی را به بحث و بررسی گرفته است.
همچنین "خدای شریف زاده", "رحیم مسلمانیان قبادیانی", "خدای نظر عصی زاده", "عبد النبی ستارزاده"، "عبد الخالق نبوی" و دیگران در مقالات جداگانه به این موضوع پرداختهاند اما یک کتاب مکمل و منسجم پیرامون سرگذشت ادبیات تاجیک در داخل کشور تاکنون نوشته نشده است.
فارس: ویژگی بارز "قصه مرغ سمندر" کدام است؟
ذبیح الله: به نظر من یکی از ویژگیهای بارز این کتاب این است که برای مخاطب فارسی زبان نمای کلی از سیر تحول شعر تاجیک در دوران شوروی ارائه میدهد.
دوم, سیر تحول ادبیات تاجیک در قرن بیستم میلادی همزمان با دگرگونیهای تاریخی, سیاسی و اجتماعی این قرن و تاثیرات متقابل آن بر اوضاع فرهنگی و ادبی تاجیک در صد سال گذشته به موازات هم مورد بررسی قرار گرفتهاند.
برای روشن شدن این قضیه بررسی این موضوع را ما از نیمه دوم قرن نوزده میلادی یعنی 70 سال قبل از وقوع انقلاب بلشویکی در بخارا آغاز کردیم تا درک تحولات بعد از انقلاب اکتبر روسیه بر ادبیات و فرهنگ تاجیک برای خواننده فارسی زبان آسان تر به دست بیاید.
ادبیاتی که بدون خط و خارج از مسیر طبیعی خویش و در محیط کاملا بیگانه توانست هویت و اصالت فارسی خویش را همچنان حفظ کند.
ویژگی سوم این کتاب بررسی سیر تحول ادبیات تاجیک در پنج مرحله جداگانه است که در هر یک از این مراحل اتفاقات خاصی رخ داده که موجب دگرگونیهای مثبت و یا منفی در ادبیات تاجیک شده است و بعدا این دگرگونیها با مثال زدن نمونههای اشعار از آثار شاعران مطرح در هر مراحل مورد بررسی قرار گرفته است.
گذشته از این نکته جالب در این کتاب پرداختن به شعر دوران استقلال تاجیکستان است که تاکنون در اینباره کاری جدی انجام نگرفته است.
فارس: پیام اصلی "قصه مرغ سمند" چیست؟
ذبیح الله: مهمترین پیام این کتاب هشدار درباره افاتی است که از ناحیه سیاست زدگی و ایدئولیزه کردن ادبیات و شعر بر پیکر نفیس ادبیات وارد میشود چیزی که ادیبان و شاعران تاجیک طول هفتاد سال آن را در روح و روان خویش به سختی تجربه کردند.
در دوران شوروی آثار ادبی نه بر اساس ملاکهای هنری بلکه طبق ارزشهای ثابت سیاسی نظیر صداقت و پایبندی شاعر یا نوسنده به آرمانهای جامعه سوسیالیستی, ارزیابی میشد.
در این کتاب، رفرنسهای فراوانی از نویسندگان و محققان برجسته ادبیات شرق و غرب پیرامون این موضوع گرداوری شده است که برای روشن شدن موضوع مذکور بسیار موثر میباشد.
در این کتاب همچنین به آفاتی که از ناحیه تبدیل خط نیاکان, تغیر ارزشها و انقطاع فرهنگی در حدود یک قرن متحمل ادبیات تاجیک میشود نیز اشاره شده است.
فارس: علت این که با گذشت بیست سال از زمان استقلال در تاجیکستان هنوز هم مخالفتهایی در برابر اندیشههای تازه بروز میکند، چیست؟
ذبیح الله: جامعه شوروی یک جامعه ایدئولوژیک و کاملا سیاسی بود و در این جامعه به تمام شئونات زندگی از دریچه سیاست نگاه میکردند.
چنین بود که حتی ادبیات و فرهنگ جزئی سیاسی ترین بخش در جامعه شوروی تبدیل شده بود. شوروی قصد داشت برای اقوام و ملل مختلف موجود در محدوده این کشور پهناور یک فرهنگ واحد و مسلط ایجاد نماید و از این رو در برابر فرهنگ خرده ملیتها حساسیت خاصی از خود نشان میداد و هر نوع خودنمایی در این عرصه را به عنوان مخالفت با سیاست یکسان سازی فرهنگی خویش تلقی میکرد و به اینگونه پدیدهها به شدت برخورد مینمود.
بنابرین تبلیغات حکومت شوروی در این زمینه در ذهن تمام افشار آن جامعه به شدت نفوذ کرده و تربیت دیدگان این مکتب هنوز هم به طرز دوران شوروی میاندیشند و نستولوژی بازگشت به دوران شوروی حالا هم در ذهن برخی از این افراد باقی مانده است.
از این رو, آنان هر نوع تحلیل و انتقاد را به عنوان مخالفت و دشمنی با ارزشهای دوران شوروی تلقی میکنند و از آن جا که هنوز هم به آن جامعه تعلق خاطر فراوان دارند با افراد دگراندیش سر مخالت و ستیز دارند.
همین مخالفتها و ممانعتها است که تاریخ دوران شوروی در تاجیکستان کمتر مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفته و نسل زمان استقلال درباره این مقطع زمانی شناخت کمتری داشته باشد.
فارس: به نظر شما اصلی ترین عوامل رکود شعر تاجیک در دوران شوروی چه عواملی بوده است؟
ذبیح الله: براساس تحقیقات انجام شده و مطالعه نظرات دانشمندان بخش ادبیات تاجیک میتوان به این نتیجه رسید که مهمترین عوامل رکود ادبی در دوران شوروی انقطاع فرهنگی ادبیات تاجیک از بدنه فرهنگی فارسی, تغیر خط, تغیر ارزشهای ملی, ستیز با ارزشهای دینی و دخالت مستقیم دولت در امور فرهنگی و همین طور تعیین حدود و سغور برای ایجاد آثار ادبی در طول 70 سال موجودیت این نظام بوده است.
از سوی دیگر شعارزدگی و تکرار موضوعات روزمره و تبلیغاتی از دیگر آفاتی است که در بیشتر موارد دامنگیر ادبیات شوروی تاجیک بوده است.
فارس: یکی از انتقاداتی که امروز بر شعر تاجیک وارد میشود، موضوع زبان شعر معاصر تاجیک است که خیلی به زبان کلاسیک تکیه میکند و و تحول زبانی کمتری در شعر معاصر تاجیک رخ می دهد.دلیل این امر چیست؟
ذبیح الله: دلیلش بسیار روشن است. شما میدانید که در دوران شوروی زبان رسمی این کشور زبان روسی بود و دیگر زبانها از جمله زبان تاجیکی یا خود فارسی به حاشیه رانده شد و به زبان گفتوگوی خانوادگی تبدیل گردید.
از این رو, تمام تحولات حدود یک قرن در تاجیکستان با زبان روسی رخ داده است و زبان تاجیکی در اجتماع نقش کمرنگی ایفا میکرد.
گذشته از این، شاعران تاجیک در این مدت با تحولات شعر فارسی که در ایران و افغانستان اتفاق میافتاد، اطلاع کمتری داشتند و بنابرین دگرگونیهای رخ داده در جامعه خود را با زبان محدود موسوم به "زبان ادبی تاجیک" به تصویر میکشیدند.
در آن آن زمان کاربرد واژههای کلاسیک برای در اشعار شعاری و تبلیغاتی شاعران شوروی تاجیک از سوی آنان یک نوع فضیلت ادبی محسوب میشد، هرچند که در استفاده از واژههای کلاسیک نیز آنها با محدودیتهای رو به رو بودند.
حال با فروپاشی شوروی شاعر تاجیک به ناچار با زبانی احساسات خود را بیان میکند که 70 سال در حبس خانگی به سر میبرد و هیج نقشی در تحولات سیاسی و اجتماعی روزگار خود که لازمه رشد یک زبان هست, نداشت.
بنابرین شاعران تاجیک برای پر کردن این خلا به سراغ واژههای ناب کلاسیک در آثار بزرگان گذشته رفتند تا هویت آسیب دیده خود را از این طریق درمان کنند.
زبان معاصر تاجیکی نه تنها برای خلق آثار هنری به مشکل جدی گرفتار است، بلکه این کمبود در معاشرت مردم این کشور نیز به وضوح به چشم میخورد.
بنابرین رو آوردن شعرای تاجیک به زبان کلاسیک را نباید یک عقبگرد ادبی ارزیابی کرد بلکه این امر را به عنوان یک ضرورت ناگزیر به خاطر نزدیک شدن به اصالت خویش باید تلقی نمود.
فارس: با توجه به شناخت شما از ادبیات ایران و تاجیکستان چه اندازه شناخت و رابطهی متقابل میان ادبیات ایران و تاجیکستان وجود دارد؟
ذبیح الله: در حال حاضر, توجه شعرای تاجیک به ادبیات ایران از روی نیاز است و بی تفاوتی اهل فرهنگ ایران به ادبیات تاجیک از سر بی نیازی. اما بی اعتنایی به تقویت فرهنگ و زبان فارسی در آسیای مرکزی و بخصوص تاجیکستان در مرحله کنونی به معنای از دست دادن یک فرصت طلای برای روشنفکران و بانیان فرهنگ فارسی در منطقه میباشد زیرا این فضا برای همیشه همچنین باز نخواهد ماند و بلاخره در آینده چیزی باید این خالی گاه را پر کند.
منظورم این نیست در این زمینه کار و تلاشی صورت نمیگیرد بلکه فعالیتهای انجام شده در این زمینه تاکنون ناکافی و مقطعی بوده و بیشتر به میل و سلیقه افراد جداگانه و مسئول بخش فرهنگی این دو کشور هم زبان, بستگی داشته است.
در حالی که روند همگرایی فرهنگی نیاز به برنامه ریزیهای منظم و سیستیماتیک از سوی مسئولان فرهنگی هر دو کشور داشته و مهمتر آن باید روابط مستقیم روشنفکران و فرهنگیان تاجیک و ایرانی خارج از مسائل سیاسی باید به طور مداوم به راه انداخته شود.
ادبیات معاصر ایران توانایی و ذخایر فراوانی دارد که در صورت برقراری ارتباط مستقیم محافل ادبی ایران همچون کشور مادر با محافل ادبی فارسی در آسیای مرکزی و افغانستان و شبه قاره میتوان دوباره حوزه تمدنی زبان فارسی را احیا و گسترش داد.
زبانی که حامل هم فرهنگ بشردوستانه است و هم حامل معنویات دینی. آنچه که این خلا را میتواند پر کند توجه به احیای خط فارسی و تحکیم بنیههای زبان در تاجیکستان است در غیر اینصورت با چاپ و برگردان کتابهای جداگانه مشکل اصلی به هیج وجه حل نمیشود بلکه موضوع را پیچیده تر و هزینههای تحقق این آرمان را نیز بیشتر خواهد کرد.
فارس: با توجه به اینکه نویسندگان تاجیک حاضر در ایران ناقلان فرهنگی جامعهاند و آثار انتخاب شده از سوی آنها تأثیر بسزایی در شکلگیری ذهنیت مخاطبان ایرانی از ادبیات تاجیکستان دارد، شما چه ملاکهایی برای گزینش تالیفات خود دارید؟
ذبیح الله: رسالت نویسندگان تاجیک باید به گونهای باشد که در تحقیقات خویش حقیقت قضیه را آشکار نمایند تا برای همتایان ایرانی آنها واقعیت امر معلوم شود و با شناخت کامل در جهت رفع مشکلات بخش فرهنگ تلاش صورت گیرد.
همان طور که پیشتر اشاره کردم میبایست در ظرف 20 سال استقلال چندین کنفرانس علمی مشترک میان دانشمندان فارسی زبان جهت ارزیابی سرگذشت ادبیات فارسی در دوران سلطه کمونیسم برگزار می شد و در نتیجه برای حل مشکلات و ضعفهای موجود در این زمینه تدابیر مشترک و موثر اتخاذ میگردید که متاسفانه تاکنون چنین کار مهمی انجام نشده است. البته, برخی محققان تاجیک و ایرانی در مقالات جداگانه به این موضوع و مشکلات اشاره کردهاند اما مکانیسم اجرایی آن را &
Кодиршои Мурувват,
14-08-2012 21:04
(ссылка)
Мусохибаи Бехрузи забехулло бо Форс
نویسنده "سرگذشت ادبیات تاجیک" در گفتوگو با فارس:
"قصه مرغ سمندر" قصه بازیابی هویت فارسی زبانان است
خبرگزاری فارس: کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که به بازیابی هویت این بخش از زبان فارسی کمک کرده و مسائل و جریانهایی را که از سر گذرانده به خواننده نشان میدهد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی، کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که با خط و زبان فارسی در خدمت علاقمندان ادب و فرهنگ در ایران و افغانستان و سایر مناطق فارسی گوی محسوب میگردد.
پس از انتشار این کتاب بر آن شدیم با توجه به اهمیت موضوع، مصاحبهای تفصیلی با خالق این اثر آن انجام دهیم که در ادامه متن کامل مصاحبه فارس با ایشان از نظر میگذرد.
فارس: آقای ذبیح الله در ابتدا از کتاب "قصه مرغ سمندر" و هدف تالیف آن در ایران صحبت بفرمایید؟
ذبیح الله: نوشتن رسالهای تحقیقاتی درباره سیر تحول شعر تاجیکستان در دوران شوروی از دغدغههای اصلی اینجانب طی 15 سال گذشته بود و از سال 1999 شروع به نوشتن مطالبی در این موضوع کردم.
از دیرباز معتقد بودم که بعد کسب استقلال دانشمندان تاجیک در رشتههای مختلف شروع به ارزیابی تاریخ علوم در دوران شوروی میمردند و همین طور برای نسل جدید کتابهای تازه با دیدگاههای تازه و مطابق با ارزشهای ملی تالیف و در دسترس خوانندگان قرار میگرفت.
اما با گذشت بیست سال از استقلال تاجیکستان متاسفانه این اتفاق نیفتاد بلکه ستیز با هر نوع دیدگاه جدید و غیر معمولی و جا فتاده از دوران شوروی شدت بیشتری به خود گرفت.
حساسیت در تاجیکستان در رابطه با موضوع زبان, خط و دبیات از همه بیشتر است و موضوع زبان در کشور ما کاملا به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است. از این رو, تلاش اندکی از دانش پژوهان تاجیک در اینباره با مخالفت آشکار و پنهان دانشمدان بازمانده از دوران شوروی مواجه شده است و بسیاری از این گونه تلاشها در نطفه خود خفه شدهاند.
هنگام اقامتم در ایران این موضوعات را در شکل مقاله به خط فارسی در برخی سامانههای ادبی و فرهنگی ایران منتشر کردم که مورد استقبال آنان قرار گرفت و درخواستهایی نیز از دانشمندان پارسی زبان ایران و افغانستان از گوشه و کنار دنیا درباره ارائه مطالب بیشتر درباره سرگذشت ادبیات تاجیک در دوران شوروی و ضرورت پرداختن به این موضوعات مطرح شد.
بخصوص دانشجویان دانشگاههای ایران در مقطع لیسانس, فوق لیسانس و دکترا به دلیل نبود منابع لازم درباره ادبیات تاجیک به برادران تاجیک خود بار ها مراجعه میکردند. با توجه به این واقعیت و نیاز دانشمندان فارسی زبان جهت کسب اطلاع بیشتر درباره این مقطع از ادبیات تاجیک که برای آنان ناشناخته مانده است, تصمیم گرفتم که که رساله ناتمام خویش را تکمیل و آن را در شکل کتاب جداگانه منتشیر کنم. سپس انجام ویرایش "قصه مرغ سمندر" را به انتشارات "مرندیز" ارائه کردم و آنان بعد از بررسی لازم امادگی خود را برای نشر آن در ایران اعلام کردند.
فارس: همان طور که فرمودید در این باره منابع در ایران خیلی کم است و شما هنگام نوشتن این کتاب به کدام منابع تکیه کردید؟
ذبیح الله: در واقع پیرامون موضوع ادبیات معاصر تاجیکستان منابع بسیار کمی به خط فارسی موجود است. از محققان ایرانی تنها علی اصغر شعر دوست-سفیر کنونی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان چند سال پیش در سال 1376 کتابی تحت عنوان " چشم انداز شعر معاصر تاجیکستان" در ایران منتشر کرد که تنها منبع موجود در اینباره در ایران است.
البته آقای شعر دوست هنگام چاپ مجموعه اشعار شاعران تاجیک به خط فارسی در مقدمه و مقالات جداگانهی خویش نیز به برخی ویژگیهای اشعار شاعران تاجیک در دوران شوروی اشاره کرده است که کمک خوبی برای محققان بخش ادبیات خواهد کرد.
از دانشمندان داخلی بیش از همه استاد "محمدجان شکوری" در کتاب ارزشمند خویش "خراسان است این جا" و مقالات متعدد و جداگانه اوضاع ادبیات و فرهنگ تاجیک در دوران شوروی را به بحث و بررسی گرفته است.
همچنین "خدای شریف زاده", "رحیم مسلمانیان قبادیانی", "خدای نظر عصی زاده", "عبد النبی ستارزاده"، "عبد الخالق نبوی" و دیگران در مقالات جداگانه به این موضوع پرداختهاند اما یک کتاب مکمل و منسجم پیرامون سرگذشت ادبیات تاجیک در داخل کشور تاکنون نوشته نشده است.
فارس: ویژگی بارز "قصه مرغ سمندر" کدام است؟
ذبیح الله: به نظر من یکی از ویژگیهای بارز این کتاب این است که برای مخاطب فارسی زبان نمای کلی از سیر تحول شعر تاجیک در دوران شوروی ارائه میدهد.
دوم, سیر تحول ادبیات تاجیک در قرن بیستم میلادی همزمان با دگرگونیهای تاریخی, سیاسی و اجتماعی این قرن و تاثیرات متقابل آن بر اوضاع فرهنگی و ادبی تاجیک در صد سال گذشته به موازات هم مورد بررسی قرار گرفتهاند.
برای روشن شدن این قضیه بررسی این موضوع را ما از نیمه دوم قرن نوزده میلادی یعنی 70 سال قبل از وقوع انقلاب بلشویکی در بخارا آغاز کردیم تا درک تحولات بعد از انقلاب اکتبر روسیه بر ادبیات و فرهنگ تاجیک برای خواننده فارسی زبان آسان تر به دست بیاید.
ادبیاتی که بدون خط و خارج از مسیر طبیعی خویش و در محیط کاملا بیگانه توانست هویت و اصالت فارسی خویش را همچنان حفظ کند.
ویژگی سوم این کتاب بررسی سیر تحول ادبیات تاجیک در پنج مرحله جداگانه است که در هر یک از این مراحل اتفاقات خاصی رخ داده که موجب دگرگونیهای مثبت و یا منفی در ادبیات تاجیک شده است و بعدا این دگرگونیها با مثال زدن نمونههای اشعار از آثار شاعران مطرح در هر مراحل مورد بررسی قرار گرفته است.
گذشته از این نکته جالب در این کتاب پرداختن به شعر دوران استقلال تاجیکستان است که تاکنون در اینباره کاری جدی انجام نگرفته است.
فارس: پیام اصلی "قصه مرغ سمند" چیست؟
ذبیح الله: مهمترین پیام این کتاب هشدار درباره افاتی است که از ناحیه سیاست زدگی و ایدئولیزه کردن ادبیات و شعر بر پیکر نفیس ادبیات وارد میشود چیزی که ادیبان و شاعران تاجیک طول هفتاد سال آن را در روح و روان خویش به سختی تجربه کردند.
در دوران شوروی آثار ادبی نه بر اساس ملاکهای هنری بلکه طبق ارزشهای ثابت سیاسی نظیر صداقت و پایبندی شاعر یا نوسنده به آرمانهای جامعه سوسیالیستی, ارزیابی میشد.
در این کتاب، رفرنسهای فراوانی از نویسندگان و محققان برجسته ادبیات شرق و غرب پیرامون این موضوع گرداوری شده است که برای روشن شدن موضوع مذکور بسیار موثر میباشد.
در این کتاب همچنین به آفاتی که از ناحیه تبدیل خط نیاکان, تغیر ارزشها و انقطاع فرهنگی در حدود یک قرن متحمل ادبیات تاجیک میشود نیز اشاره شده است.
فارس: علت این که با گذشت بیست سال از زمان استقلال در تاجیکستان هنوز هم مخالفتهایی در برابر اندیشههای تازه بروز میکند، چیست؟
ذبیح الله: جامعه شوروی یک جامعه ایدئولوژیک و کاملا سیاسی بود و در این جامعه به تمام شئونات زندگی از دریچه سیاست نگاه میکردند.
چنین بود که حتی ادبیات و فرهنگ جزئی سیاسی ترین بخش در جامعه شوروی تبدیل شده بود. شوروی قصد داشت برای اقوام و ملل مختلف موجود در محدوده این کشور پهناور یک فرهنگ واحد و مسلط ایجاد نماید و از این رو در برابر فرهنگ خرده ملیتها حساسیت خاصی از خود نشان میداد و هر نوع خودنمایی در این عرصه را به عنوان مخالفت با سیاست یکسان سازی فرهنگی خویش تلقی میکرد و به اینگونه پدیدهها به شدت برخورد مینمود.
بنابرین تبلیغات حکومت شوروی در این زمینه در ذهن تمام افشار آن جامعه به شدت نفوذ کرده و تربیت دیدگان این مکتب هنوز هم به طرز دوران شوروی میاندیشند و نستولوژی بازگشت به دوران شوروی حالا هم در ذهن برخی از این افراد باقی مانده است.
از این رو, آنان هر نوع تحلیل و انتقاد را به عنوان مخالفت و دشمنی با ارزشهای دوران شوروی تلقی میکنند و از آن جا که هنوز هم به آن جامعه تعلق خاطر فراوان دارند با افراد دگراندیش سر مخالت و ستیز دارند.
همین مخالفتها و ممانعتها است که تاریخ دوران شوروی در تاجیکستان کمتر مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفته و نسل زمان استقلال درباره این مقطع زمانی شناخت کمتری داشته باشد.
فارس: به نظر شما اصلی ترین عوامل رکود شعر تاجیک در دوران شوروی چه عواملی بوده است؟
ذبیح الله: براساس تحقیقات انجام شده و مطالعه نظرات دانشمندان بخش ادبیات تاجیک میتوان به این نتیجه رسید که مهمترین عوامل رکود ادبی در دوران شوروی انقطاع فرهنگی ادبیات تاجیک از بدنه فرهنگی فارسی, تغیر خط, تغیر ارزشهای ملی, ستیز با ارزشهای دینی و دخالت مستقیم دولت در امور فرهنگی و همین طور تعیین حدود و سغور برای ایجاد آثار ادبی در طول 70 سال موجودیت این نظام بوده است.
از سوی دیگر شعارزدگی و تکرار موضوعات روزمره و تبلیغاتی از دیگر آفاتی است که در بیشتر موارد دامنگیر ادبیات شوروی تاجیک بوده است.
فارس: یکی از انتقاداتی که امروز بر شعر تاجیک وارد میشود، موضوع زبان شعر معاصر تاجیک است که خیلی به زبان کلاسیک تکیه میکند و و تحول زبانی کمتری در شعر معاصر تاجیک رخ می دهد.دلیل این امر چیست؟
ذبیح الله: دلیلش بسیار روشن است. شما میدانید که در دوران شوروی زبان رسمی این کشور زبان روسی بود و دیگر زبانها از جمله زبان تاجیکی یا خود فارسی به حاشیه رانده شد و به زبان گفتوگوی خانوادگی تبدیل گردید.
از این رو, تمام تحولات حدود یک قرن در تاجیکستان با زبان روسی رخ داده است و زبان تاجیکی در اجتماع نقش کمرنگی ایفا میکرد.
گذشته از این، شاعران تاجیک در این مدت با تحولات شعر فارسی که در ایران و افغانستان اتفاق میافتاد، اطلاع کمتری داشتند و بنابرین دگرگونیهای رخ داده در جامعه خود را با زبان محدود موسوم به "زبان ادبی تاجیک" به تصویر میکشیدند.
در آن آن زمان کاربرد واژههای کلاسیک برای در اشعار شعاری و تبلیغاتی شاعران شوروی تاجیک از سوی آنان یک نوع فضیلت ادبی محسوب میشد، هرچند که در استفاده از واژههای کلاسیک نیز آنها با محدودیتهای رو به رو بودند.
حال با فروپاشی شوروی شاعر تاجیک به ناچار با زبانی احساسات خود را بیان میکند که 70 سال در حبس خانگی به سر میبرد و هیج نقشی در تحولات سیاسی و اجتماعی روزگار خود که لازمه رشد یک زبان هست, نداشت.
بنابرین شاعران تاجیک برای پر کردن این خلا به سراغ واژههای ناب کلاسیک در آثار بزرگان گذشته رفتند تا هویت آسیب دیده خود را از این طریق درمان کنند.
زبان معاصر تاجیکی نه تنها برای خلق آثار هنری به مشکل جدی گرفتار است، بلکه این کمبود در معاشرت مردم این کشور نیز به وضوح به چشم میخورد.
بنابرین رو آوردن شعرای تاجیک به زبان کلاسیک را نباید یک عقبگرد ادبی ارزیابی کرد بلکه این امر را به عنوان یک ضرورت ناگزیر به خاطر نزدیک شدن به اصالت خویش باید تلقی نمود.
فارس: با توجه به شناخت شما از ادبیات ایران و تاجیکستان چه اندازه شناخت و رابطهی متقابل میان ادبیات ایران و تاجیکستان وجود دارد؟
ذبیح الله: در حال حاضر, توجه شعرای تاجیک به ادبیات ایران از روی نیاز است و بی تفاوتی اهل فرهنگ ایران به ادبیات تاجیک از سر بی نیازی. اما بی اعتنایی به تقویت فرهنگ و زبان فارسی در آسیای مرکزی و بخصوص تاجیکستان در مرحله کنونی به معنای از دست دادن یک فرصت طلای برای روشنفکران و بانیان فرهنگ فارسی در منطقه میباشد زیرا این فضا برای همیشه همچنین باز نخواهد ماند و بلاخره در آینده چیزی باید این خالی گاه را پر کند.
منظورم این نیست در این زمینه کار و تلاشی صورت نمیگیرد بلکه فعالیتهای انجام شده در این زمینه تاکنون ناکافی و مقطعی بوده و بیشتر به میل و سلیقه افراد جداگانه و مسئول بخش فرهنگی این دو کشور هم زبان, بستگی داشته است.
در حالی که روند همگرایی فرهنگی نیاز به برنامه ریزیهای منظم و سیستیماتیک از سوی مسئولان فرهنگی هر دو کشور داشته و مهمتر آن باید روابط مستقیم روشنفکران و فرهنگیان تاجیک و ایرانی خارج از مسائل سیاسی باید به طور مداوم به راه انداخته شود.
ادبیات معاصر ایران توانایی و ذخایر فراوانی دارد که در صورت برقراری ارتباط مستقیم محافل ادبی ایران همچون کشور مادر با محافل ادبی فارسی در آسیای مرکزی و افغانستان و شبه قاره میتوان دوباره حوزه تمدنی زبان فارسی را احیا و گسترش داد.
زبانی که حامل هم فرهنگ بشردوستانه است و هم حامل معنویات دینی. آنچه که این خلا را میتواند پر کند توجه به احیای خط فارسی و تحکیم بنیههای زبان در تاجیکستان است در غیر اینصورت با چاپ و برگردان کتابهای جداگانه مشکل اصلی به هیج وجه حل نمیشود بلکه موضوع را پیچیده تر و هزینههای تحقق این آرمان را نیز بیشتر خواهد کرد.
فارس: با توجه به اینکه نویسندگان تاجیک حاضر در ایران ناقلان فرهنگی جامعهاند و آثار انتخاب شده از سوی آنها تأثیر بسزایی در شکلگیری ذهنیت مخاطبان ایرانی از ادبیات تاجیکستان دارد، شما چه ملاکهایی برای گزینش تالیفات خود دارید؟
ذبیح الله: رسالت نویسندگان تاجیک باید به گونهای باشد که در تحقیقات خویش حقیقت قضیه را آشکار نمایند تا برای همتایان ایرانی آنها واقعیت امر معلوم شود و با شناخت کامل در جهت رفع مشکلات بخش فرهنگ تلاش صورت گیرد.
همان طور که پیشتر اشاره کردم میبایست در ظرف 20 سال استقلال چندین کنفرانس علمی مشترک میان دانشمندان فارسی زبان جهت ارزیابی سرگذشت ادبیات فارسی در دوران سلطه کمونیسم برگزار می شد و در نتیجه برای حل مشکلات و ضعفهای موجود در این زمینه تدابیر مشترک و موثر اتخاذ میگردید که متاسفانه تاکنون چنین ک
"قصه مرغ سمندر" قصه بازیابی هویت فارسی زبانان است
خبرگزاری فارس: کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که به بازیابی هویت این بخش از زبان فارسی کمک کرده و مسائل و جریانهایی را که از سر گذرانده به خواننده نشان میدهد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری فارس در آسیای مرکزی، کتاب قصه مرغ سمندر دانشنامه نقد کامل شعر معاصر تاجیک در چند سال اخیر است که با خط و زبان فارسی در خدمت علاقمندان ادب و فرهنگ در ایران و افغانستان و سایر مناطق فارسی گوی محسوب میگردد.
پس از انتشار این کتاب بر آن شدیم با توجه به اهمیت موضوع، مصاحبهای تفصیلی با خالق این اثر آن انجام دهیم که در ادامه متن کامل مصاحبه فارس با ایشان از نظر میگذرد.
فارس: آقای ذبیح الله در ابتدا از کتاب "قصه مرغ سمندر" و هدف تالیف آن در ایران صحبت بفرمایید؟
ذبیح الله: نوشتن رسالهای تحقیقاتی درباره سیر تحول شعر تاجیکستان در دوران شوروی از دغدغههای اصلی اینجانب طی 15 سال گذشته بود و از سال 1999 شروع به نوشتن مطالبی در این موضوع کردم.
از دیرباز معتقد بودم که بعد کسب استقلال دانشمندان تاجیک در رشتههای مختلف شروع به ارزیابی تاریخ علوم در دوران شوروی میمردند و همین طور برای نسل جدید کتابهای تازه با دیدگاههای تازه و مطابق با ارزشهای ملی تالیف و در دسترس خوانندگان قرار میگرفت.
اما با گذشت بیست سال از استقلال تاجیکستان متاسفانه این اتفاق نیفتاد بلکه ستیز با هر نوع دیدگاه جدید و غیر معمولی و جا فتاده از دوران شوروی شدت بیشتری به خود گرفت.
حساسیت در تاجیکستان در رابطه با موضوع زبان, خط و دبیات از همه بیشتر است و موضوع زبان در کشور ما کاملا به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است. از این رو, تلاش اندکی از دانش پژوهان تاجیک در اینباره با مخالفت آشکار و پنهان دانشمدان بازمانده از دوران شوروی مواجه شده است و بسیاری از این گونه تلاشها در نطفه خود خفه شدهاند.
هنگام اقامتم در ایران این موضوعات را در شکل مقاله به خط فارسی در برخی سامانههای ادبی و فرهنگی ایران منتشر کردم که مورد استقبال آنان قرار گرفت و درخواستهایی نیز از دانشمندان پارسی زبان ایران و افغانستان از گوشه و کنار دنیا درباره ارائه مطالب بیشتر درباره سرگذشت ادبیات تاجیک در دوران شوروی و ضرورت پرداختن به این موضوعات مطرح شد.
بخصوص دانشجویان دانشگاههای ایران در مقطع لیسانس, فوق لیسانس و دکترا به دلیل نبود منابع لازم درباره ادبیات تاجیک به برادران تاجیک خود بار ها مراجعه میکردند. با توجه به این واقعیت و نیاز دانشمندان فارسی زبان جهت کسب اطلاع بیشتر درباره این مقطع از ادبیات تاجیک که برای آنان ناشناخته مانده است, تصمیم گرفتم که که رساله ناتمام خویش را تکمیل و آن را در شکل کتاب جداگانه منتشیر کنم. سپس انجام ویرایش "قصه مرغ سمندر" را به انتشارات "مرندیز" ارائه کردم و آنان بعد از بررسی لازم امادگی خود را برای نشر آن در ایران اعلام کردند.
فارس: همان طور که فرمودید در این باره منابع در ایران خیلی کم است و شما هنگام نوشتن این کتاب به کدام منابع تکیه کردید؟
ذبیح الله: در واقع پیرامون موضوع ادبیات معاصر تاجیکستان منابع بسیار کمی به خط فارسی موجود است. از محققان ایرانی تنها علی اصغر شعر دوست-سفیر کنونی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان چند سال پیش در سال 1376 کتابی تحت عنوان " چشم انداز شعر معاصر تاجیکستان" در ایران منتشر کرد که تنها منبع موجود در اینباره در ایران است.
البته آقای شعر دوست هنگام چاپ مجموعه اشعار شاعران تاجیک به خط فارسی در مقدمه و مقالات جداگانهی خویش نیز به برخی ویژگیهای اشعار شاعران تاجیک در دوران شوروی اشاره کرده است که کمک خوبی برای محققان بخش ادبیات خواهد کرد.
از دانشمندان داخلی بیش از همه استاد "محمدجان شکوری" در کتاب ارزشمند خویش "خراسان است این جا" و مقالات متعدد و جداگانه اوضاع ادبیات و فرهنگ تاجیک در دوران شوروی را به بحث و بررسی گرفته است.
همچنین "خدای شریف زاده", "رحیم مسلمانیان قبادیانی", "خدای نظر عصی زاده", "عبد النبی ستارزاده"، "عبد الخالق نبوی" و دیگران در مقالات جداگانه به این موضوع پرداختهاند اما یک کتاب مکمل و منسجم پیرامون سرگذشت ادبیات تاجیک در داخل کشور تاکنون نوشته نشده است.
فارس: ویژگی بارز "قصه مرغ سمندر" کدام است؟
ذبیح الله: به نظر من یکی از ویژگیهای بارز این کتاب این است که برای مخاطب فارسی زبان نمای کلی از سیر تحول شعر تاجیک در دوران شوروی ارائه میدهد.
دوم, سیر تحول ادبیات تاجیک در قرن بیستم میلادی همزمان با دگرگونیهای تاریخی, سیاسی و اجتماعی این قرن و تاثیرات متقابل آن بر اوضاع فرهنگی و ادبی تاجیک در صد سال گذشته به موازات هم مورد بررسی قرار گرفتهاند.
برای روشن شدن این قضیه بررسی این موضوع را ما از نیمه دوم قرن نوزده میلادی یعنی 70 سال قبل از وقوع انقلاب بلشویکی در بخارا آغاز کردیم تا درک تحولات بعد از انقلاب اکتبر روسیه بر ادبیات و فرهنگ تاجیک برای خواننده فارسی زبان آسان تر به دست بیاید.
ادبیاتی که بدون خط و خارج از مسیر طبیعی خویش و در محیط کاملا بیگانه توانست هویت و اصالت فارسی خویش را همچنان حفظ کند.
ویژگی سوم این کتاب بررسی سیر تحول ادبیات تاجیک در پنج مرحله جداگانه است که در هر یک از این مراحل اتفاقات خاصی رخ داده که موجب دگرگونیهای مثبت و یا منفی در ادبیات تاجیک شده است و بعدا این دگرگونیها با مثال زدن نمونههای اشعار از آثار شاعران مطرح در هر مراحل مورد بررسی قرار گرفته است.
گذشته از این نکته جالب در این کتاب پرداختن به شعر دوران استقلال تاجیکستان است که تاکنون در اینباره کاری جدی انجام نگرفته است.
فارس: پیام اصلی "قصه مرغ سمند" چیست؟
ذبیح الله: مهمترین پیام این کتاب هشدار درباره افاتی است که از ناحیه سیاست زدگی و ایدئولیزه کردن ادبیات و شعر بر پیکر نفیس ادبیات وارد میشود چیزی که ادیبان و شاعران تاجیک طول هفتاد سال آن را در روح و روان خویش به سختی تجربه کردند.
در دوران شوروی آثار ادبی نه بر اساس ملاکهای هنری بلکه طبق ارزشهای ثابت سیاسی نظیر صداقت و پایبندی شاعر یا نوسنده به آرمانهای جامعه سوسیالیستی, ارزیابی میشد.
در این کتاب، رفرنسهای فراوانی از نویسندگان و محققان برجسته ادبیات شرق و غرب پیرامون این موضوع گرداوری شده است که برای روشن شدن موضوع مذکور بسیار موثر میباشد.
در این کتاب همچنین به آفاتی که از ناحیه تبدیل خط نیاکان, تغیر ارزشها و انقطاع فرهنگی در حدود یک قرن متحمل ادبیات تاجیک میشود نیز اشاره شده است.
فارس: علت این که با گذشت بیست سال از زمان استقلال در تاجیکستان هنوز هم مخالفتهایی در برابر اندیشههای تازه بروز میکند، چیست؟
ذبیح الله: جامعه شوروی یک جامعه ایدئولوژیک و کاملا سیاسی بود و در این جامعه به تمام شئونات زندگی از دریچه سیاست نگاه میکردند.
چنین بود که حتی ادبیات و فرهنگ جزئی سیاسی ترین بخش در جامعه شوروی تبدیل شده بود. شوروی قصد داشت برای اقوام و ملل مختلف موجود در محدوده این کشور پهناور یک فرهنگ واحد و مسلط ایجاد نماید و از این رو در برابر فرهنگ خرده ملیتها حساسیت خاصی از خود نشان میداد و هر نوع خودنمایی در این عرصه را به عنوان مخالفت با سیاست یکسان سازی فرهنگی خویش تلقی میکرد و به اینگونه پدیدهها به شدت برخورد مینمود.
بنابرین تبلیغات حکومت شوروی در این زمینه در ذهن تمام افشار آن جامعه به شدت نفوذ کرده و تربیت دیدگان این مکتب هنوز هم به طرز دوران شوروی میاندیشند و نستولوژی بازگشت به دوران شوروی حالا هم در ذهن برخی از این افراد باقی مانده است.
از این رو, آنان هر نوع تحلیل و انتقاد را به عنوان مخالفت و دشمنی با ارزشهای دوران شوروی تلقی میکنند و از آن جا که هنوز هم به آن جامعه تعلق خاطر فراوان دارند با افراد دگراندیش سر مخالت و ستیز دارند.
همین مخالفتها و ممانعتها است که تاریخ دوران شوروی در تاجیکستان کمتر مورد تحلیل وارزیابی قرار گرفته و نسل زمان استقلال درباره این مقطع زمانی شناخت کمتری داشته باشد.
فارس: به نظر شما اصلی ترین عوامل رکود شعر تاجیک در دوران شوروی چه عواملی بوده است؟
ذبیح الله: براساس تحقیقات انجام شده و مطالعه نظرات دانشمندان بخش ادبیات تاجیک میتوان به این نتیجه رسید که مهمترین عوامل رکود ادبی در دوران شوروی انقطاع فرهنگی ادبیات تاجیک از بدنه فرهنگی فارسی, تغیر خط, تغیر ارزشهای ملی, ستیز با ارزشهای دینی و دخالت مستقیم دولت در امور فرهنگی و همین طور تعیین حدود و سغور برای ایجاد آثار ادبی در طول 70 سال موجودیت این نظام بوده است.
از سوی دیگر شعارزدگی و تکرار موضوعات روزمره و تبلیغاتی از دیگر آفاتی است که در بیشتر موارد دامنگیر ادبیات شوروی تاجیک بوده است.
فارس: یکی از انتقاداتی که امروز بر شعر تاجیک وارد میشود، موضوع زبان شعر معاصر تاجیک است که خیلی به زبان کلاسیک تکیه میکند و و تحول زبانی کمتری در شعر معاصر تاجیک رخ می دهد.دلیل این امر چیست؟
ذبیح الله: دلیلش بسیار روشن است. شما میدانید که در دوران شوروی زبان رسمی این کشور زبان روسی بود و دیگر زبانها از جمله زبان تاجیکی یا خود فارسی به حاشیه رانده شد و به زبان گفتوگوی خانوادگی تبدیل گردید.
از این رو, تمام تحولات حدود یک قرن در تاجیکستان با زبان روسی رخ داده است و زبان تاجیکی در اجتماع نقش کمرنگی ایفا میکرد.
گذشته از این، شاعران تاجیک در این مدت با تحولات شعر فارسی که در ایران و افغانستان اتفاق میافتاد، اطلاع کمتری داشتند و بنابرین دگرگونیهای رخ داده در جامعه خود را با زبان محدود موسوم به "زبان ادبی تاجیک" به تصویر میکشیدند.
در آن آن زمان کاربرد واژههای کلاسیک برای در اشعار شعاری و تبلیغاتی شاعران شوروی تاجیک از سوی آنان یک نوع فضیلت ادبی محسوب میشد، هرچند که در استفاده از واژههای کلاسیک نیز آنها با محدودیتهای رو به رو بودند.
حال با فروپاشی شوروی شاعر تاجیک به ناچار با زبانی احساسات خود را بیان میکند که 70 سال در حبس خانگی به سر میبرد و هیج نقشی در تحولات سیاسی و اجتماعی روزگار خود که لازمه رشد یک زبان هست, نداشت.
بنابرین شاعران تاجیک برای پر کردن این خلا به سراغ واژههای ناب کلاسیک در آثار بزرگان گذشته رفتند تا هویت آسیب دیده خود را از این طریق درمان کنند.
زبان معاصر تاجیکی نه تنها برای خلق آثار هنری به مشکل جدی گرفتار است، بلکه این کمبود در معاشرت مردم این کشور نیز به وضوح به چشم میخورد.
بنابرین رو آوردن شعرای تاجیک به زبان کلاسیک را نباید یک عقبگرد ادبی ارزیابی کرد بلکه این امر را به عنوان یک ضرورت ناگزیر به خاطر نزدیک شدن به اصالت خویش باید تلقی نمود.
فارس: با توجه به شناخت شما از ادبیات ایران و تاجیکستان چه اندازه شناخت و رابطهی متقابل میان ادبیات ایران و تاجیکستان وجود دارد؟
ذبیح الله: در حال حاضر, توجه شعرای تاجیک به ادبیات ایران از روی نیاز است و بی تفاوتی اهل فرهنگ ایران به ادبیات تاجیک از سر بی نیازی. اما بی اعتنایی به تقویت فرهنگ و زبان فارسی در آسیای مرکزی و بخصوص تاجیکستان در مرحله کنونی به معنای از دست دادن یک فرصت طلای برای روشنفکران و بانیان فرهنگ فارسی در منطقه میباشد زیرا این فضا برای همیشه همچنین باز نخواهد ماند و بلاخره در آینده چیزی باید این خالی گاه را پر کند.
منظورم این نیست در این زمینه کار و تلاشی صورت نمیگیرد بلکه فعالیتهای انجام شده در این زمینه تاکنون ناکافی و مقطعی بوده و بیشتر به میل و سلیقه افراد جداگانه و مسئول بخش فرهنگی این دو کشور هم زبان, بستگی داشته است.
در حالی که روند همگرایی فرهنگی نیاز به برنامه ریزیهای منظم و سیستیماتیک از سوی مسئولان فرهنگی هر دو کشور داشته و مهمتر آن باید روابط مستقیم روشنفکران و فرهنگیان تاجیک و ایرانی خارج از مسائل سیاسی باید به طور مداوم به راه انداخته شود.
ادبیات معاصر ایران توانایی و ذخایر فراوانی دارد که در صورت برقراری ارتباط مستقیم محافل ادبی ایران همچون کشور مادر با محافل ادبی فارسی در آسیای مرکزی و افغانستان و شبه قاره میتوان دوباره حوزه تمدنی زبان فارسی را احیا و گسترش داد.
زبانی که حامل هم فرهنگ بشردوستانه است و هم حامل معنویات دینی. آنچه که این خلا را میتواند پر کند توجه به احیای خط فارسی و تحکیم بنیههای زبان در تاجیکستان است در غیر اینصورت با چاپ و برگردان کتابهای جداگانه مشکل اصلی به هیج وجه حل نمیشود بلکه موضوع را پیچیده تر و هزینههای تحقق این آرمان را نیز بیشتر خواهد کرد.
فارس: با توجه به اینکه نویسندگان تاجیک حاضر در ایران ناقلان فرهنگی جامعهاند و آثار انتخاب شده از سوی آنها تأثیر بسزایی در شکلگیری ذهنیت مخاطبان ایرانی از ادبیات تاجیکستان دارد، شما چه ملاکهایی برای گزینش تالیفات خود دارید؟
ذبیح الله: رسالت نویسندگان تاجیک باید به گونهای باشد که در تحقیقات خویش حقیقت قضیه را آشکار نمایند تا برای همتایان ایرانی آنها واقعیت امر معلوم شود و با شناخت کامل در جهت رفع مشکلات بخش فرهنگ تلاش صورت گیرد.
همان طور که پیشتر اشاره کردم میبایست در ظرف 20 سال استقلال چندین کنفرانس علمی مشترک میان دانشمندان فارسی زبان جهت ارزیابی سرگذشت ادبیات فارسی در دوران سلطه کمونیسم برگزار می شد و در نتیجه برای حل مشکلات و ضعفهای موجود در این زمینه تدابیر مشترک و موثر اتخاذ میگردید که متاسفانه تاکنون چنین ک
ДИДАИ ХАКБИН
Гарди дари чашмеро,мичгон агар бирубад, Хакбин бувад чу дида,чоно фидои чашмон.
Бигзор шаклу зохир,ин парда аз миен гир,
Бингар ба чашми ботин,накши мусаввари чон.
Аз Хак чу иноят шуд,инъоми Худованди,
Акли азиз фармуд,андар вучуди инсон.
Он зарраи Нур аз Хак,рухи латиф бошад,
Акл аст чароги маъни,уст рахнишони имон.
Ин сурату ин колаб,аз Сал-салу гил бошад,
Наккоши Азал дода,хусну таровати он.
Бигзор шаклу зохир,ин парда аз миен гир,
Бингар ба чашми ботин,накши мусаввари чон.
Аз Хак чу иноят шуд,инъоми Худованди,
Акли азиз фармуд,андар вучуди инсон.
Он зарраи Нур аз Хак,рухи латиф бошад,
Акл аст чароги маъни,уст рахнишони имон.
Ин сурату ин колаб,аз Сал-салу гил бошад,
Наккоши Азал дода,хусну таровати он.
Султон DAVLATSHOEV,
11-08-2012 21:50
(ссылка)
Гиристам
|
ЕРИ МАН
Боди сабо, овард ба машом буи ери ман, Овард ба назар,Мохи тамом руи ери ман.
Он ахтару исторагон дар осмони ишк,
Андар гилеми шаб,ба хаел муи ери ман.
Омад ба машом,буи хуши анбару суман,
Ин буи хуши накхати гесуи ери ман.
Хусну чамолу комати боло,чи дилнишин,
Сарву суманосо кади дилчуи ери ман...
Он ахтару исторагон дар осмони ишк,
Андар гилеми шаб,ба хаел муи ери ман.
Омад ба машом,буи хуши анбару суман,
Ин буи хуши накхати гесуи ери ман.
Хусну чамолу комати боло,чи дилнишин,
Сарву суманосо кади дилчуи ери ман...
Султон DAVLATSHOEV,
07-08-2012 21:21
(ссылка)
Сапеда
«Агар субҳи сабоҳ аз хоб бархезӣ ва сапедаро бинӣ, маро
ёд кун ва ангор, ки ин сапедаро ман ба ту ҳадя кардаам,» - аз номаи ў.
Маҳи дур аз назар аммо аён дар хобу рўъёро чу бархўрдам,
Лабам чун ғунчаи бишкуфтае гашту дилам зардоби хун бошад.
Ба инкоре зи иқрори ниёзи хеш бар шахсе бупечидам,
Ки иқрорам нишони бениёзии ман аз дунёи дун бошад.
Маро субҳи сафо аз зодани меҳраш ба қалбам, бо сафо омад,
Сафои субҳ дар чашмони нози ў ҳамедидам ба хушнудӣ…
…Гурези чашми ноз аз чашми маҳзунам шикасте рўи каф овард,
Ки рафт ў аз барам, андохт аз дил, дар ҳарими маҳву нобудӣ.
Маро биме зи дурие, ки дур аст аз барам ҳаргиз намеояд,
Аз он тарсам, ки чун ҳарфе куҳан нақшам зи дил берун барандозад.
Ниҳоли дўстдориро, ки бо сад меҳр дар қалбаш бупарвардам
Зи беху бун канад аз ҷову бо нафрат ба рўи хок андозад.
Сапеда – модари Хуршеди тобонро ба шарте кард тақдимам,
Ки ҳар субҳи сабоҳ аз хоб чун чашмам кушоям, нақши ў бинам.
Барои он ки аз қалбам равад меҳраш, набояд субҳи нав ояд
Ва ё ман дар даруни шомгоҳи охирини хеш биншинам.
Ки то чашми сапеда
Ё ки нақши дилнишини ў ба рўъёям набинам…
Султони НАЗРИШО
ёд кун ва ангор, ки ин сапедаро ман ба ту ҳадя кардаам,» - аз номаи ў.
Маҳи дур аз назар аммо аён дар хобу рўъёро чу бархўрдам,
Лабам чун ғунчаи бишкуфтае гашту дилам зардоби хун бошад.
Ба инкоре зи иқрори ниёзи хеш бар шахсе бупечидам,
Ки иқрорам нишони бениёзии ман аз дунёи дун бошад.
Маро субҳи сафо аз зодани меҳраш ба қалбам, бо сафо омад,
Сафои субҳ дар чашмони нози ў ҳамедидам ба хушнудӣ…
…Гурези чашми ноз аз чашми маҳзунам шикасте рўи каф овард,
Ки рафт ў аз барам, андохт аз дил, дар ҳарими маҳву нобудӣ.
Маро биме зи дурие, ки дур аст аз барам ҳаргиз намеояд,
Аз он тарсам, ки чун ҳарфе куҳан нақшам зи дил берун барандозад.
Ниҳоли дўстдориро, ки бо сад меҳр дар қалбаш бупарвардам
Зи беху бун канад аз ҷову бо нафрат ба рўи хок андозад.
Сапеда – модари Хуршеди тобонро ба шарте кард тақдимам,
Ки ҳар субҳи сабоҳ аз хоб чун чашмам кушоям, нақши ў бинам.
Барои он ки аз қалбам равад меҳраш, набояд субҳи нав ояд
Ва ё ман дар даруни шомгоҳи охирини хеш биншинам.
Ки то чашми сапеда
Ё ки нақши дилнишини ў ба рўъёям набинам…
Султони НАЗРИШО
Кодиршои Мурувват,
30-07-2012 21:55
(ссылка)
СУХРОБИ СИПЕХРИ
Дуд мехезад зи хилватгохи ман,
Кас хабар кай ёбад аз вайронаам.
Бо даруни сухта дорам сухан,
Кай ба поён мерасад афсонаам.
Дергохест, ки чун ман хамаро,
Ранги хомуши дар тархи лаб аст.
Чунбише нест дар ин хомуши,
Дастхо, похо дар кири шаб аст.
Кас хабар кай ёбад аз вайронаам.
Бо даруни сухта дорам сухан,
Кай ба поён мерасад афсонаам.
Дергохест, ки чун ман хамаро,
Ранги хомуши дар тархи лаб аст.
Чунбише нест дар ин хомуши,
Дастхо, похо дар кири шаб аст.
МОХИ ШАРИФИ РАМАЗОН
Мохи бузургу мохи Шариф-ин Рамазон аст, Мохе,ки Расулу Хак ризо-аз хамагон аст.Покизаву озода,хама аз гунаху ширк,
Шохи хама сол-Мохи Шарифи Рамазон аст.
Ахли малаку банда,хама дар паи тавфик,
Лутфу назари мархамати Хак хам аз он аст.
ДАРВОЗИ МАН
Мехри ту мепарварам, бар дидагон,Дарвози ман, Ишки ту хам дар сару,дар калбу чон,Дарвози ман.
То,ки хастам,дуст медорам,туро эй зодгох,
Дур бошам,гар зи ту,дар дил бимон,Дарвози ман.
Куху дашту доманат,бар мо мукаддас гаштааст,
Пораи хар санги ту,боло зи чон,Дарвози ман.
Богу бустону,чаманхои бихиштосои ту,
Гушаи зеботарин,чои чахон,Дарвози ман.
Зодгохам мекунам,васфи туро хар субху шом,
Чаннати руи замину,осмон,Дарвози ман.
Мекунад имруз ватан, фахре ба фарзанди Кабир,
Боргохи чумлаи мехроварон,Дарвози ман.
Менамояд,хоки поки ту,Чахонгир тутие,
Хоки покат,сурмаи ин дидагон,Дарвози ман.
Кодиршои Мурувват,
16-07-2012 21:21
(ссылка)
Китоби Бехрузи Забехулло дар Ирон
Чопи китоби "Саргузашти адабиёти тоҷик дар даврони шӯравӣ"
Барои аввалин бор таҳқиқи ҷомее пиромуни сайри таҳаввули адабиёти тоҷик дар даврони комунизм, дар маҷмӯъае ба номи "Қиссаи мурғи самандар" ба забони форсӣдар Эрон мунташир шуд.
Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ, муаллифт китоби "Қиссаи мурғи самандар" сарнавишти адабиёти тоҷик дар қарни бистро дар панҷмарҳала барои хонандагони форсизабон ташреҳ карда аст. Доктор Муҳаммад Ҷаъфари Ёҳақӣ, устоди Донишгоҳи Фирдавсии Машҳад ва узви пайвастаи фарҳангистони забон ва адаби форсӣдар пешгуфторе, ки бар ин китоб навишта, меовард: "... Ҷустуҷӯдар авомил ва мароҳили таҳаввули тоҷикӣва дарӣбарои тақвият ва истеҳкоми бунёнҳои форсӣсӯдовр ва таъйинкунанда аст... Ҷустуҷӯе, ки нависандаи муҳтарами китоб дар бозшинохти ин "самандари дар оташ" ба харҷдода ва пайванду пайвастагиҳои онро аз лобалои огоҳиҳои андаку бисёри ин масир берун кашида..."
Ин китоб ба ҳиммати интишороти "Марандиз" ба зевари табъ ороста шуд ва дар ихтиёри дӯстдорони забон ва адабиёт форсӣқарор гирифт.
Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ, шоир, нависанда ва андешаманди тоҷикстонӣаст, ки дар ибтидои соли ҷорӣниз китоби дигаре аз вай таҳти унвони "Зангулазанон гузашт борон" дар Кобул мунташир шуд. Муаллиф ин китобро, ки нигоҳе дорад бар шеъри муосири Тоҷикистон, ба ҳиммати Муҷиби Меҳрдод нависанда ва пажӯҳишгари афғон ба риштаи таҳрир дароварда аст. Гуфтанӣаст, то кунун аз Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ ду маҷмӯаи шеър, бо номҳои "Ғамамро шеър кардам" ва "Танҳо барои худ", гирдоварии калимоти қисори 45 орифи эронӣдар маҷмӯаи "Ҳикмати авлиё" ва баргардони китоби "Андешаҳои сиёсӣдар садри ислом" бо хатти срилик, дар Тоҷикистон мунташир шуда аст.
Барои аввалин бор таҳқиқи ҷомее пиромуни сайри таҳаввули адабиёти тоҷик дар даврони комунизм, дар маҷмӯъае ба номи "Қиссаи мурғи самандар" ба забони форсӣдар Эрон мунташир шуд.
Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ, муаллифт китоби "Қиссаи мурғи самандар" сарнавишти адабиёти тоҷик дар қарни бистро дар панҷмарҳала барои хонандагони форсизабон ташреҳ карда аст. Доктор Муҳаммад Ҷаъфари Ёҳақӣ, устоди Донишгоҳи Фирдавсии Машҳад ва узви пайвастаи фарҳангистони забон ва адаби форсӣдар пешгуфторе, ки бар ин китоб навишта, меовард: "... Ҷустуҷӯдар авомил ва мароҳили таҳаввули тоҷикӣва дарӣбарои тақвият ва истеҳкоми бунёнҳои форсӣсӯдовр ва таъйинкунанда аст... Ҷустуҷӯе, ки нависандаи муҳтарами китоб дар бозшинохти ин "самандари дар оташ" ба харҷдода ва пайванду пайвастагиҳои онро аз лобалои огоҳиҳои андаку бисёри ин масир берун кашида..."
Ин китоб ба ҳиммати интишороти "Марандиз" ба зевари табъ ороста шуд ва дар ихтиёри дӯстдорони забон ва адабиёт форсӣқарор гирифт.
Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ, шоир, нависанда ва андешаманди тоҷикстонӣаст, ки дар ибтидои соли ҷорӣниз китоби дигаре аз вай таҳти унвони "Зангулазанон гузашт борон" дар Кобул мунташир шуд. Муаллиф ин китобро, ки нигоҳе дорад бар шеъри муосири Тоҷикистон, ба ҳиммати Муҷиби Меҳрдод нависанда ва пажӯҳишгари афғон ба риштаи таҳрир дароварда аст. Гуфтанӣаст, то кунун аз Беҳрӯзи Забеҳуллоҳ ду маҷмӯаи шеър, бо номҳои "Ғамамро шеър кардам" ва "Танҳо барои худ", гирдоварии калимоти қисори 45 орифи эронӣдар маҷмӯаи "Ҳикмати авлиё" ва баргардони китоби "Андешаҳои сиёсӣдар садри ислом" бо хатти срилик, дар Тоҷикистон мунташир шуда аст.
Ба хофизи номдор Хакназари Хукумзод
Овози хушат дидаву дил,боз кунад, Булбул ба садои ту,хамовоз кунад.
Охангу навои хоси хештан дори,
Савту сухани ту,васфи Дарвоз кунад.
Овози хушу лахчаи дилнишини ту,
Дар дил хаваси мусикиву,соз кунад.
Чун булбули хушнаво,садои хуши ту,
Дар богу чаман,сайри гули ноз кунад.
Харгах,ки сарои ватану зодгахат,
Хар шеъри ту буи мулки Дарвоз кунад.
Гар модари Дарвози ба сад соли дигар,
Чун Хакназаре,чунин,хушовоз кунад.
Чахонгир. Санкт-Петербург 2012
Кодиршои Мурувват,
15-07-2012 20:49
(ссылка)
Ковишхои бостоншиноси дар Дарвоз
Кашфи қалъаидавлати Корран
08.07.2012 16:30
Бостоншиноси машҳури тоҷик, Юсуфшоҳ Ёқубов зимни анҷоми ковишҳои археологӣдар маркази қадимии шоҳони Дарвоз мегӯяд, Қалъаи кӯҳнаи мавсуф ба Корран дар ин минтақаро кашф кардааст. Қалъаи мазкур аз зери овор ва хоктӯдаҳои садсола бо дасти ковишгарони бостоншинос берун оварда шуда ва ба гуфтаи оқои Ёқубов ҳовии маълумоти муҳими таърихӣва бостоншиносӣроҷеъ ба таърихи қадими Дарвоз аст.
Ашё ва маълумоти ба дастомада аз ин қалъа далолат ба он мекунад, ки он бештар аз 2 ҳазор сол пешинаи таърихӣдорад. Ва то асрҳои 15-16 ба ҳайси нишастгоҳи шоҳони Дарвоз мавриди истифода будааст. Дар ҳудуди ин қалъа ва шаҳрак муҳимтарин иншооти кашфшуда гунбади панҷманор аст, ки дар гузаштаҳои то исломӣгунбаи оташ будааст. Ин далолат аз густариш доштани оини зардуштӣ, то замони ривоҷи ислом дар минтақа мекунад. Ҷолиб ин аст, ки баъди густариш ва пазируфта шудани ислом, низ гунбади оташ дар ин Қалъа хароб нагашта, балки як манори дигар ба он изофа шуда ва ба ҷои гуфтани азон табдил шудааст. Ин ҳафриёт бо кӯмаки хайрияи дӯстдорони таърих ва фарҳанги бостон ва "Бунёди муаллими кӯҳистон" ба ифтихори 75 солагии бостоншинос Юсуфшоҳ Юқубов ва 80 солагии Муъмин Қаноъат сурат гирифтааст.
Юсуфшоҳ Ёқубов мегӯяд: "Қалъа дар масофаи як километр дуртар аз деҳаи Рузвай, дар ҷанубу шарқии кӯҳи Зоғик, дар баландии 1700 метр воқеъ аст. Ҳафриёт нишон дод, ки масоҳати он ҳудуди ду га. ва калонтарин ҷойи нишасти шоҳон дар қисмати кӯҳистони Осиёи Марказӣмебошад. Аслан маркази шаҳрак аз се бахш иборат аст. Дар бахши шимолу ғарбӣдар гузаштаи дур биноҳои маъбади оташи муқаддас ва дар асрҳои баъдӣмасҷид, майдонҳои варзишӣ, амфитеатр ва манораи бузурге ҷой доштанд. Ҳафриёт дар харобаи манора нишон дод, ки он аз манораи марказии чорбурҷаи баробарпаҳлӯва чаҳор бурҷи мудаввар иборат аст. Яъне гунбад панҷманор мебошад ва дар меъмории Осиёи Марказӣамсол надорад. Бояд арз намоям, ки манораи марказии чаҳорбурҷа хоси меъмории пеш аз исломӣмебошад, яъне он ба замонҳои қадим тааллуқ дорад".
Ин донишманд мегӯяд, шояд дар даврони исломӣдар гирди гунбад чор манораи мудаввар сохта бошанд, аммо манораҳо низ аз манораҳои замони ислом бо тарҳи худ фарқ мекунад. Байни манораҳоро пешайвони бо аркҳои аз хишти пухта сохта оро медиҳад, ки онро дар меъмории Осиёи Марказӣнотакрор менамояд. Умуман панҷманори шаҳри Корран бо сохтори худ дар меъмории таърихи халқи тоҷик амсол надорад. Аз ҳамин лиҳоз, мегӯяд Ю. Ёқубов, вай дорои аҳамияти бузурги илмӣмебошад.
Дар ҷануби диж бахши саввуми шаҳр ҷой дорад, ки дар ин ҷо, дар сари кӯҳ манорае сезина воқеъ буд, ки дар болои он дар замони пеш аз ислом, дар рӯзҳои ҷашн оташи муқаддас афрӯхта мешуд. Ҳоло аз он ду зинаи поён боқӣмондаанд.
Кашфи қалъаидавлати Корран
08.07.2012 16:30
Бостоншиноси машҳури тоҷик, Юсуфшоҳ Ёқубов зимни анҷоми ковишҳои археологӣдар маркази қадимии шоҳони Дарвоз мегӯяд, Қалъаи кӯҳнаи мавсуф ба Корран дар ин минтақаро кашф кардааст. Қалъаи мазкур аз зери овор ва хоктӯдаҳои садсола бо дасти ковишгарони бостоншинос берун оварда шуда ва ба гуфтаи оқои Ёқубов ҳовии маълумоти муҳими таърихӣва бостоншиносӣроҷеъ ба таърихи қадими Дарвоз аст.
Ашё ва маълумоти ба дастомада аз ин қалъа далолат ба он мекунад, ки он бештар аз 2 ҳазор сол пешинаи таърихӣдорад. Ва то асрҳои 15-16 ба ҳайси нишастгоҳи шоҳони Дарвоз мавриди истифода будааст. Дар ҳудуди ин қалъа ва шаҳрак муҳимтарин иншооти кашфшуда гунбади панҷманор аст, ки дар гузаштаҳои то исломӣгунбаи оташ будааст. Ин далолат аз густариш доштани оини зардуштӣ, то замони ривоҷи ислом дар минтақа мекунад. Ҷолиб ин аст, ки баъди густариш ва пазируфта шудани ислом, низ гунбади оташ дар ин Қалъа хароб нагашта, балки як манори дигар ба он изофа шуда ва ба ҷои гуфтани азон табдил шудааст. Ин ҳафриёт бо кӯмаки хайрияи дӯстдорони таърих ва фарҳанги бостон ва "Бунёди муаллими кӯҳистон" ба ифтихори 75 солагии бостоншинос Юсуфшоҳ Юқубов ва 80 солагии Муъмин Қаноъат сурат гирифтааст.
Юсуфшоҳ Ёқубов мегӯяд: "Қалъа дар масофаи як километр дуртар аз деҳаи Рузвай, дар ҷанубу шарқии кӯҳи Зоғик, дар баландии 1700 метр воқеъ аст. Ҳафриёт нишон дод, ки масоҳати он ҳудуди ду га. ва калонтарин ҷойи нишасти шоҳон дар қисмати кӯҳистони Осиёи Марказӣмебошад. Аслан маркази шаҳрак аз се бахш иборат аст. Дар бахши шимолу ғарбӣдар гузаштаи дур биноҳои маъбади оташи муқаддас ва дар асрҳои баъдӣмасҷид, майдонҳои варзишӣ, амфитеатр ва манораи бузурге ҷой доштанд. Ҳафриёт дар харобаи манора нишон дод, ки он аз манораи марказии чорбурҷаи баробарпаҳлӯва чаҳор бурҷи мудаввар иборат аст. Яъне гунбад панҷманор мебошад ва дар меъмории Осиёи Марказӣамсол надорад. Бояд арз намоям, ки манораи марказии чаҳорбурҷа хоси меъмории пеш аз исломӣмебошад, яъне он ба замонҳои қадим тааллуқ дорад".
Ин донишманд мегӯяд, шояд дар даврони исломӣдар гирди гунбад чор манораи мудаввар сохта бошанд, аммо манораҳо низ аз манораҳои замони ислом бо тарҳи худ фарқ мекунад. Байни манораҳоро пешайвони бо аркҳои аз хишти пухта сохта оро медиҳад, ки онро дар меъмории Осиёи Марказӣнотакрор менамояд. Умуман панҷманори шаҳри Корран бо сохтори худ дар меъмории таърихи халқи тоҷик амсол надорад. Аз ҳамин лиҳоз, мегӯяд Ю. Ёқубов, вай дорои аҳамияти бузурги илмӣмебошад.
Дар ҷануби диж бахши саввуми шаҳр ҷой дорад, ки дар ин ҷо, дар сари кӯҳ манорае сезина воқеъ буд, ки дар болои он дар замони пеш аз ислом, дар рӯзҳои ҷашн оташи муқаддас афрӯхта мешуд. Ҳоло аз он ду зинаи поён боқӣмондаанд.
Хиштҳои пухтае, ки дар ин қалъа истифода шудаанд низ аз хиштҳои дигар меъмориҳои таърихии минтақа фарқ дорад. Андозаи хиштҳои меъмориҳои дигар, аз ҷумла аз сохтмонҳои Самарқанду Бухоро 22X22 аст, хиштҳои ин меъморӣ26х26 ва 30 бар 30 андоза доранд.
Ҳафриёт дар ин қалъа феълан мутаваққиф шуда ва Ю. Ёқубов қасд дорад, барои идомаи он воситаҳои дигаре пайдо кунад. Ӯмегӯяд, ин қалъа, ки акнун кашф шуда бояд ба рӯйхати ёдгориҳои меъморӣва муҳофизатшаванда дар Вазорати фарҳанг ворид шавад. Ва барои бозсозӣва ё реставратсияи он иқдом сурат бигирад. Аммо бостоншиносон ҳоло маҷбуранд то он замон, қалъаи аз зери хоки таърих беруновардаи худро дубора зери хок кунанд, то аз боду борон газанде набинад.
«Миллат»
Хиштҳои пухтае, ки дар ин қалъа истифода шудаанд низ аз хиштҳои дигар меъмориҳои таърихии минтақа фарқ дорад. Андозаи хиштҳои меъмориҳои дигар, аз ҷумла аз сохтмонҳои Самарқанду Бухоро 22X22 аст, хиштҳои ин меъморӣ26х26 ва 30 бар 30 андоза доранд.
Ҳафриёт дар ин қалъа феълан мутаваққиф шуда ва Ю. Ёқубов қасд дорад, барои идомаи он воситаҳои дигаре пайдо кунад. Ӯмегӯяд, ин қалъа, ки акнун кашф шуда бояд ба рӯйхати ёдгориҳои меъморӣва муҳофизатшаванда дар Вазорати фарҳанг ворид шавад. Ва барои бозсозӣва ё реставратсияи он иқдом сурат бигирад. Аммо бостоншиносон ҳоло маҷбуранд то он замон, қалъаи аз зери хоки таърих беруновардаи худро дубора зери хок кунанд, то аз боду борон газанде набинад.
«Миллат»
Абдулкодир Алави,
15-07-2012 13:09
(ссылка)
Пардадар шудем
Аз бехудии хеш зи хам бехабар шудем,
Аз бими якдигар ба хар кую дар шудем.
Бахри видои ёру диёр фурсате намонд,
Аз тири нобакор хама дар хазар шудем.
Бо сели ашк тарк намудем диёри ёр,
Аз гуссахои ёру диёр хун чигар шудем.
Моту малул расида кунун бар сарои гам,
Аз хасми хамдигар ба ин Буму бар шудем.
Хар он чи мавчи руд ба сохил бурду рафт,
Аз асли хеш бурида, хар су бадар шудем .
Аз мижгони чашм хаме хуни дил разон,
Аз сояи хеш чун хамаги дар хатар шудем.
Дар хавлу бо харос ниходем ру ба рах,
Як дам ба руи ин хама куху камар шудем.
Бахри начоти хеш зи бегонаву худи ,
Чун тир аз камон хама беасар шудем.
Аз кавну аз макон ба дур мондаем, дарег ,
Ин чо расидаем, к-аз он чо батар шудем.
Касро чи гам ба холи парешони зори мо,
Бе ёру бе бародару бе болу пар шудем.
Аз мехри гарми огуши модар дар канор,
Бе давлату бе точи сару бе падар шудем.
Ин сабр дигар бар тани мо чома даридаст,
Айём чун дигар шуду мо хам дигар шудем.
Дар парда гуфтугу намудан кифоят аст,
Акнун, ки хама падагару пардадар шудем.
Аз бими якдигар ба хар кую дар шудем.
Бахри видои ёру диёр фурсате намонд,
Аз тири нобакор хама дар хазар шудем.
Бо сели ашк тарк намудем диёри ёр,
Аз гуссахои ёру диёр хун чигар шудем.
Моту малул расида кунун бар сарои гам,
Аз хасми хамдигар ба ин Буму бар шудем.
Хар он чи мавчи руд ба сохил бурду рафт,
Аз асли хеш бурида, хар су бадар шудем .
Аз мижгони чашм хаме хуни дил разон,
Аз сояи хеш чун хамаги дар хатар шудем.
Дар хавлу бо харос ниходем ру ба рах,
Як дам ба руи ин хама куху камар шудем.
Бахри начоти хеш зи бегонаву худи ,
Чун тир аз камон хама беасар шудем.
Аз кавну аз макон ба дур мондаем, дарег ,
Ин чо расидаем, к-аз он чо батар шудем.
Касро чи гам ба холи парешони зори мо,
Бе ёру бе бародару бе болу пар шудем.
Аз мехри гарми огуши модар дар канор,
Бе давлату бе точи сару бе падар шудем.
Ин сабр дигар бар тани мо чома даридаст,
Айём чун дигар шуду мо хам дигар шудем.
Дар парда гуфтугу намудан кифоят аст,
Акнун, ки хама падагару пардадар шудем.
МУЛКИ ДАРВОЗ
Мулки Дарвоз ту дилрабо чои, Диери бехтарину зебои.
Гуямат гушаи як боги бихишт,
Ба дилу чону дидаам чои.
Фарди озоду сарафроз манам,
Шод аз онам,ки зи Дарвоз манам.
Ба хаел суи ту парвоз кунам,
Чи ба куху камарат ноз кунам.
Бикунам васфи туро зодгахам,
Шеъри нав бахри ту эъчоз кунам.
Фарди озоду сарафроз манам,
Шод аз онам ,ки зи Дарвоз манам.
Навои булбулони хушхонат,
Садои руду чашмасоронат.
Халовате ба дилам мебахшад,
Чамоли хусни хубруенат.
Фарди озоду сарафроз манам,
Шод аз онам,ки зи Дарвоз манам.
Ба сарам ишку хавои ту бувад,
Ба забон мадху санои ту бувад.
Сухану шеъри Чахонгир имруз,
Мулки Дарвоз барои ту бувад.
Фарди озоду сарафроз манам
Шод аз онам,ки зи Дарвоз манам.
Санкт-Петербург 2012
Mahfuza Рахимова,
11-07-2012 11:15
(ссылка)
Мухочират ба чон расид
|
АНДЕША
Марди кобил он касе, к-у илми дуне пеша кард, Аз чахони маънави як лахзае андеша кард.
Аз рахи максуд,чи дур афтод нокобили дахр,
У зи бемаърифати охир ба пояш теша кард.
Мекунад дури зи фарханг,одамиро чун сутур,
Чохили имруз андар байни мардум, реша кард.
Ахриман бо лашкараш имруз,даврон медихад,
Кувваи неки нигар,охир бадиро пеша кард.
Ин хакикат талх гуянд,ростиро чун дуруг,
Ин дуругу фитна,андар чони мардум реша кард.
Аз Худои хеш мехохад,Чахонгир муддао,
То халоик як даме,аз умри худ андеша кард.
Аз рахи максуд,чи дур афтод нокобили дахр,
У зи бемаърифати охир ба пояш теша кард.
Мекунад дури зи фарханг,одамиро чун сутур,
Чохили имруз андар байни мардум, реша кард.
Ахриман бо лашкараш имруз,даврон медихад,
Кувваи неки нигар,охир бадиро пеша кард.
Ин хакикат талх гуянд,ростиро чун дуруг,
Ин дуругу фитна,андар чони мардум реша кард.
Аз Худои хеш мехохад,Чахонгир муддао,
То халоик як даме,аз умри худ андеша кард.
Behruz Zabehullo,
02-07-2012 14:23
(ссылка)
Ватан
Ватан зи бӯи хӯшат масти масти маст шудам,
Зи хоки кӯи ту ман ҳасти ҳасти ҳаст шудам
Чу тифл ҷониби модар ҳамеша дастдароз,
Дароздаст шудам, дасти дасти даст шудам
Ба рӯзи неки ту ман кудакона хандидам,
Ба рӯзи сахти ту ман, пасти пасти паст шудам
Ҷавонсуратаму пиртинат, аз ғами ту
Чу дар шикаст шудам, шасти шасти шаст шудам
Ба ҳар намоз дуоят кунам, ки сабз шавӣ,
Зи шавқи бандагии ту, худопараст шудам !
Кодиршои Мурувват,
29-06-2012 22:40
(ссылка)
Форси ва Балху Бухоро
1. Ба кавли устоди донишгохи Техрон , доктор Забехуллохи Сафо " дар ин нукта акнун бахсе нест , ки дар давраи исломи, хангоме сухан аз забони дари , ё дарии порси меравад, мурод забони Хуросон ва Мовароунахр аст , ки точикони имрузи дар ин марзу бум нигахдоранда ва давомдихандаи ин забон ва адабиёт мебошанд"
" Таърихи адабиёт" чилди 1, сах. 139-140
2.Устод Маликушшуарро Бахор аз чумла чунин гуфтааст: " Забони дари хамон забони Балх ва Бухорост".
3. Устод Саид Нафиси : " Дар шимолу шарки Ирони имруза замини бисёр хосилхезе мавчуд аст. Бисёрии аз уламои бузург акида доранд, ки нажоди мо , яъне нажоди ориёи дар он сарзамин, дар домани куххои Хиндукуш ва дар канори рудхои Чайхуну Сайхун нахустин рузхои зиндагии худро гузаронидааст. Уламои торих акида доранд, ки мо аз он чо омадаем ва Ирони имруз ба манзалати хонаи дуввуми мост".
4. Донишманд ва мухаккики муътабари адабиёти форси , доктор Парвизи Хонлари навиштааст:" Забони форсии точики яке аз лахчахои фасехи форсист.
, ки ба забони форсии адаби беш аз лахчахои дигар каробат дорад ва бисёре аз луготи фасеху шевои форсиро , ки назди мо фаромуш шудааст, дар ин кутуб метавон ёфт".
Мачаллаи " Сухан" №2 , сах.97
" Таърихи адабиёт" чилди 1, сах. 139-140
2.Устод Маликушшуарро Бахор аз чумла чунин гуфтааст: " Забони дари хамон забони Балх ва Бухорост".
3. Устод Саид Нафиси : " Дар шимолу шарки Ирони имруза замини бисёр хосилхезе мавчуд аст. Бисёрии аз уламои бузург акида доранд, ки нажоди мо , яъне нажоди ориёи дар он сарзамин, дар домани куххои Хиндукуш ва дар канори рудхои Чайхуну Сайхун нахустин рузхои зиндагии худро гузаронидааст. Уламои торих акида доранд, ки мо аз он чо омадаем ва Ирони имруз ба манзалати хонаи дуввуми мост".
4. Донишманд ва мухаккики муътабари адабиёти форси , доктор Парвизи Хонлари навиштааст:" Забони форсии точики яке аз лахчахои фасехи форсист.
, ки ба забони форсии адаби беш аз лахчахои дигар каробат дорад ва бисёре аз луготи фасеху шевои форсиро , ки назди мо фаромуш шудааст, дар ин кутуб метавон ёфт".
Мачаллаи " Сухан" №2 , сах.97
РАФТИ....
Рафтиву ба худ бурди, хама сабру карорам, Рафти хама гамхои чахон,карди ба борам.
Рафтиву ба дил монд, хама гамхои фирокат,
Рафтиву хазон карди,ту ин фасли бахорам.
Акнун мани танхо,ба хама гуссаи дуне,
Гарк гашта,ба гирдоби укубат,хама холам.
Бо ин хама як бори гаму,фуркату хичрон,
Хардам хаваси, дидани дидори ту дорам.
Дар кунчи хаелам набувад,еди фаромуш,
Дар дил,ба чуз аз ишку вафои ту надорам.
Бечора Чахонгир,ба рахат,дида бидузад,
Чон бо талаби руи ту,бар куи ту орам.
Рафтиву ба дил монд, хама гамхои фирокат,
Рафтиву хазон карди,ту ин фасли бахорам.
Акнун мани танхо,ба хама гуссаи дуне,
Гарк гашта,ба гирдоби укубат,хама холам.
Бо ин хама як бори гаму,фуркату хичрон,
Хардам хаваси, дидани дидори ту дорам.
Дар кунчи хаелам набувад,еди фаромуш,
Дар дил,ба чуз аз ишку вафои ту надорам.
Бечора Чахонгир,ба рахат,дида бидузад,
Чон бо талаби руи ту,бар куи ту орам.
Кодиршои Мурувват,
10-06-2012 09:54
(ссылка)
муночоти Шайх Харакони
Муночоти Шайх Абул Хасани Харакони
Худовандо, чун маро дар рахми модар биёфариди , дар зулмоти ачзам бихобонди. Ва чун дар вучуд оварди, меъдаи гуруснаро ба ман хамрох карди,то чун дар вучуд омадам аз гуруснаги мегиристам.Ва чун маро дар гахвора ниходанди , пиндоштам, ки фарач омад.Пас дасту поям бастанд ва хаста карданд.Ва чун окил ва сухангу шудам , гуфтам баъдаляво осуда монам. Ба муаллимам доданд. Бо чуби адаб димор аз рузгорам бароварданд ва аз вай тарсон мебудам. Ва чун аз он даргузаштам , шахват бар ман мусаллат карди , то аз тезии шахват бар чизи дигаре намепардохтам. Ва чун аз бими зино ва укубати фасод занеро дар никох овардам, фарзандонам дар вучуд оварди , ва шафкати эшон дар дарунам гумошти, ва дар гами хуриш ва либоси эшон умрам зоеъ карди.Ва чун аз он даргузаштам, пири ва заъф дар ман гумошти, ва дарди аъзо бар ман ниходи. Ва чун аз он даргузаштам , гуфтам чун вафоти ман расад, биёсоям. Ба дасти малакулмавт маро гирифтор карди, то ба теги бедарег ба сад сахти чони ман кабз кард. Ва чун аз он даргузаштам, дар лахади торикам ниходи ва дар он торики ва очизи ду шахси мукаррам фиристоди , ки " Худои ту кист ва миллати ту чист?" Ва чун аз он чавоб бирастам, аз гурам барангехти ва дар ин вакт, ки хашр карди. Дар гармои киёмат ва чои хасрату надомат номаам ба даст доди , ки " Акраа китобака". Худовандо! Китоби ман ин аст, ки гуфтам . Ин хама монеъи ман буд аз тоат. Ва аз барои чандин таъб ва ранч шарти хидмати ту , ки Худованди, ба чой наовардам. Туро аз омурзидан ва афв кардан монеъ кист? Нидо омад , ки " Ай Абул Хасан , туро биёмурзидам ба фазл ва карами худ".
Худовандо, чун маро дар рахми модар биёфариди , дар зулмоти ачзам бихобонди. Ва чун дар вучуд оварди, меъдаи гуруснаро ба ман хамрох карди,то чун дар вучуд омадам аз гуруснаги мегиристам.Ва чун маро дар гахвора ниходанди , пиндоштам, ки фарач омад.Пас дасту поям бастанд ва хаста карданд.Ва чун окил ва сухангу шудам , гуфтам баъдаляво осуда монам. Ба муаллимам доданд. Бо чуби адаб димор аз рузгорам бароварданд ва аз вай тарсон мебудам. Ва чун аз он даргузаштам , шахват бар ман мусаллат карди , то аз тезии шахват бар чизи дигаре намепардохтам. Ва чун аз бими зино ва укубати фасод занеро дар никох овардам, фарзандонам дар вучуд оварди , ва шафкати эшон дар дарунам гумошти, ва дар гами хуриш ва либоси эшон умрам зоеъ карди.Ва чун аз он даргузаштам, пири ва заъф дар ман гумошти, ва дарди аъзо бар ман ниходи. Ва чун аз он даргузаштам , гуфтам чун вафоти ман расад, биёсоям. Ба дасти малакулмавт маро гирифтор карди, то ба теги бедарег ба сад сахти чони ман кабз кард. Ва чун аз он даргузаштам, дар лахади торикам ниходи ва дар он торики ва очизи ду шахси мукаррам фиристоди , ки " Худои ту кист ва миллати ту чист?" Ва чун аз он чавоб бирастам, аз гурам барангехти ва дар ин вакт, ки хашр карди. Дар гармои киёмат ва чои хасрату надомат номаам ба даст доди , ки " Акраа китобака". Худовандо! Китоби ман ин аст, ки гуфтам . Ин хама монеъи ман буд аз тоат. Ва аз барои чандин таъб ва ранч шарти хидмати ту , ки Худованди, ба чой наовардам. Туро аз омурзидан ва афв кардан монеъ кист? Нидо омад , ки " Ай Абул Хасан , туро биёмурзидам ба фазл ва карами худ".
Султон DAVLATSHOEV,
04-06-2012 22:05
(ссылка)
**Ҳавои шаҳр** Ба дўстам Беҳрўзи Забеҳ
Ҳаво пур абри фориғболӣ асту ман таги борон,
Қаноатпешагӣ гашта ба номусам сари майдон.
На чатри нанг дар дастам, ки дар зераш панаҳ гирам,
На фарёди ҷигарсўзе бурун аз хонаи пинҳон.
Зи умрам хишти пайдарпай якояк деҳа мегирад,
Ҳавас дар синаи сокит ва шўри шаҳр мемирад.
Маро аз рўзи мавлудам на деҳа дар назар буда,
Валекин дасти кўтаҳро куҷойи шаҳр мепирад.
Ҳавои тозаи деҳа асосу асли илҳом аст,
Вале шеър аз куҷо гўйӣ, ки ин ҷо лаб лаби бом аст.
Барои зистан набвад, барои зинда будан ҳаст,
Сухан бепарда натвон зад, ки ношукрӣ варо ном аст.
Биё, эй дил, макун зорӣ, ки кори нотавон афғон,
Ки худ оромии деҳа бувад бар дуди дил борон.
Ҳавои шаҳр агар дорӣ субботу азм мебояд,
Ки дасти кўтаҳи боло набошад пешаи моён.
Қаноатпешагӣ гашта ба номусам сари майдон.
На чатри нанг дар дастам, ки дар зераш панаҳ гирам,
На фарёди ҷигарсўзе бурун аз хонаи пинҳон.
Зи умрам хишти пайдарпай якояк деҳа мегирад,
Ҳавас дар синаи сокит ва шўри шаҳр мемирад.
Маро аз рўзи мавлудам на деҳа дар назар буда,
Валекин дасти кўтаҳро куҷойи шаҳр мепирад.
Ҳавои тозаи деҳа асосу асли илҳом аст,
Вале шеър аз куҷо гўйӣ, ки ин ҷо лаб лаби бом аст.
Барои зистан набвад, барои зинда будан ҳаст,
Сухан бепарда натвон зад, ки ношукрӣ варо ном аст.
Биё, эй дил, макун зорӣ, ки кори нотавон афғон,
Ки худ оромии деҳа бувад бар дуди дил борон.
Ҳавои шаҳр агар дорӣ субботу азм мебояд,
Ки дасти кўтаҳи боло набошад пешаи моён.
ДУОИ ПАДАР,
Бо рухсати падар,писар азми сафар, бигир,
Як каф дуои нек ,ту писар аз падар, бигир.
Розигии Яздон,ту бихохи,ки бингари,
Хар дам дуои нек,ту писар аз падар бигир.
Боги падар шудан,на бар хар кас,муяссар аст,
Чун меваи дарахт,зи Хуршед самар бигир.
Хохи,ки шави,боги падар ,мевае дихи,
Бо хулку адаб,бог шуда,доги падар бигир.
Хохи,ки муътабар шави ту,байни мардумон,
Дар айни нотавони,ту дасти падар бигир.
Аз давлату аз савлати худ,шиква накун ту,
Як бори дигар,акли худатро,ба сар бигир.
Аз моли чахон,накутар аст,илму хунар,
Мероси падар хохи,хунар аз падар бигир.
Хохи,ки дари Равзаи Ризвон,ту бубини,
Розигии Хак,ту зи ризои падар бигир.
Аз саркашии худ,ту пушаймони Чахонгир,
Як бори дигар ,панди бузурги падар бигир.
Санкт-Петербург.
Як каф дуои нек ,ту писар аз падар, бигир.
Розигии Яздон,ту бихохи,ки бингари,
Хар дам дуои нек,ту писар аз падар бигир.
Боги падар шудан,на бар хар кас,муяссар аст,
Чун меваи дарахт,зи Хуршед самар бигир.
Хохи,ки шави,боги падар ,мевае дихи,
Бо хулку адаб,бог шуда,доги падар бигир.
Хохи,ки муътабар шави ту,байни мардумон,
Дар айни нотавони,ту дасти падар бигир.
Аз давлату аз савлати худ,шиква накун ту,
Як бори дигар,акли худатро,ба сар бигир.
Аз моли чахон,накутар аст,илму хунар,
Мероси падар хохи,хунар аз падар бигир.
Хохи,ки дари Равзаи Ризвон,ту бубини,
Розигии Хак,ту зи ризои падар бигир.
Аз саркашии худ,ту пушаймони Чахонгир,
Як бори дигар ,панди бузурги падар бигир.
Санкт-Петербург.
Абдулкодир Алави,
04-06-2012 08:34
(ссылка)
Без заголовка
Ранчи гариби
Чандест, ки овораи мулки дигаронам,
Вобастаи хар хору хасу бесиратонам.
Хамсояи ман гам шуда девор ба девор,
Аз холи гарибонаи хеш бас нигаронам.
Ин умри чавони ба як боди фано рафт,
Зеро, ки гариби бихурд ин тану чонам.
Ин чо ба ранчам, ба дардам, ба захмат,
Хамчун ба биёбони хушк ташнаи чонам.
Бе холаму бе тобаму ором надорам,
Чун барфи бахори ба чуй оби равонам.
Ин асби чавони нишеб карда ба пири,
Дигар чилави асб кашидан натавонам.
Гуянд, ки ин хичрати мо амри Худоист,
Ман низ аз ин амр гурехтан натавонам.
Охир шуд ин гурбату гам одати дерин,
Хеч чораи ин рах гирифтан натавонам.
Харчанд Али харф аз ин боб нахохад,
Аз чумлаи оворатарин фарди замонам.
Чандест, ки овораи мулки дигаронам,
Вобастаи хар хору хасу бесиратонам.
Хамсояи ман гам шуда девор ба девор,
Аз холи гарибонаи хеш бас нигаронам.
Ин умри чавони ба як боди фано рафт,
Зеро, ки гариби бихурд ин тану чонам.
Ин чо ба ранчам, ба дардам, ба захмат,
Хамчун ба биёбони хушк ташнаи чонам.
Бе холаму бе тобаму ором надорам,
Чун барфи бахори ба чуй оби равонам.
Ин асби чавони нишеб карда ба пири,
Дигар чилави асб кашидан натавонам.
Гуянд, ки ин хичрати мо амри Худоист,
Ман низ аз ин амр гурехтан натавонам.
Охир шуд ин гурбату гам одати дерин,
Хеч чораи ин рах гирифтан натавонам.
Харчанд Али харф аз ин боб нахохад,
Аз чумлаи оворатарин фарди замонам.
Кодиршои Мурувват,
03-06-2012 21:45
(ссылка)
МАСТ ВА ХУШЁР
МАСТ ВА ХУШЁР
Парвини Эътисоми
( Ирон)
Мухтасиб масте ба рах диду гиребонаш гирифт,
Маст гуфт: " Ай дуст ин пирохан аст, афсор нест".
Гуфт: " Масти з-он сабаб афтону хезон мерави",
Гуфт: " Чурми рох рафтан нест, рах хамвор нест".
Гуфт " Мебояд туро то хонаи кози барам ",
Гуфт : " Рав субх ой , кози нимашаб бедор нест".
Гуфт: " Наздик аст волиро сарой , он чо шавем".,
Гуфт: " Воли аз кучо дар хонаи хаммор нест!".
Гуфт: " То доругаро гуям дар масчид бихоб",
Гуфт: " Масчид хобгохи мардуми бадкор нест".
Гуфт: " Диноре бидех пинхону худро ворахон",
Гуфт : " Кори шаръ кори дирхаму динор нест".
Гуфт : " Аз бахри гаромат чомаат берун кунам",
Гуфт: " Пусидаст, чузъ накше зи пуду тор нест".
Гуфт: " Огах нести, к-аз сар дарафтодат кулох",
Гуфт: " Дар сар акл бошад, бекулохи ор нест".
Гуфт : " Май бисёр хурди , з-он чунин бехуд шуди",
гуфт : Ай бехудагу харфи каму бисёр нест".
Гуфт : " Бояд хад занад хушёрмардум мастро",
Гуфт: " Хушёре биёр, он чо касе хушёр нест".
Парвини Эътисоми
( Ирон)
Мухтасиб масте ба рах диду гиребонаш гирифт,
Маст гуфт: " Ай дуст ин пирохан аст, афсор нест".
Гуфт: " Масти з-он сабаб афтону хезон мерави",
Гуфт: " Чурми рох рафтан нест, рах хамвор нест".
Гуфт " Мебояд туро то хонаи кози барам ",
Гуфт : " Рав субх ой , кози нимашаб бедор нест".
Гуфт: " Наздик аст волиро сарой , он чо шавем".,
Гуфт: " Воли аз кучо дар хонаи хаммор нест!".
Гуфт: " То доругаро гуям дар масчид бихоб",
Гуфт: " Масчид хобгохи мардуми бадкор нест".
Гуфт: " Диноре бидех пинхону худро ворахон",
Гуфт : " Кори шаръ кори дирхаму динор нест".
Гуфт : " Аз бахри гаромат чомаат берун кунам",
Гуфт: " Пусидаст, чузъ накше зи пуду тор нест".
Гуфт: " Огах нести, к-аз сар дарафтодат кулох",
Гуфт: " Дар сар акл бошад, бекулохи ор нест".
Гуфт : " Май бисёр хурди , з-он чунин бехуд шуди",
гуфт : Ай бехудагу харфи каму бисёр нест".
Гуфт : " Бояд хад занад хушёрмардум мастро",
Гуфт: " Хушёре биёр, он чо касе хушёр нест".
ТО БА КАЙ,
Ин сару савдову сомон, то ба кай? Сузу сози ишки чонон, то ба кай?
То сахар мичгон, намеояд ба мичгони дигар,
Дидаи бедори ин шабзиндадорон, то ба кай.
Дар умеди субхи васлат, дидагонам чор шуд,
Ин гаму, ин гуссаву, ин доги хичрон, то ба кай.
Бахри ту ин хони дил, бо хуни дил ман сохтам,
Ин дару,девору,ин як хони вайрон то ба кай.
Меравам харчо ба сар дорам ,хаели руи ту,
Эй санам,эй бевафо,холи парешон то ба кай.
Огуши гарми туро,дар хоб мебинам кунун,
Бистари холиву,болин сарди ерон то ба кай.
Дар рахи ту эй санам,чашминтизори мекашам,
Дуриву танхоиву ин майл, ба хичрон то ба кай.
Фасли гулпуши бахор рози мухаббат мекунад,
Сардиву якрангии фасли зимистон то ба кай.
Ишки ту бо сузи худ ин калби ошик реш кард,
Сузу сози калби реши чумла ерон то ба кай.
То сахар мичгон, намеояд ба мичгони дигар,
Дидаи бедори ин шабзиндадорон, то ба кай.
Дар умеди субхи васлат, дидагонам чор шуд,
Ин гаму, ин гуссаву, ин доги хичрон, то ба кай.
Бахри ту ин хони дил, бо хуни дил ман сохтам,
Ин дару,девору,ин як хони вайрон то ба кай.
Меравам харчо ба сар дорам ,хаели руи ту,
Эй санам,эй бевафо,холи парешон то ба кай.
Огуши гарми туро,дар хоб мебинам кунун,
Бистари холиву,болин сарди ерон то ба кай.
Дар рахи ту эй санам,чашминтизори мекашам,
Дуриву танхоиву ин майл, ба хичрон то ба кай.
Фасли гулпуши бахор рози мухаббат мекунад,
Сардиву якрангии фасли зимистон то ба кай.
Ишки ту бо сузи худ ин калби ошик реш кард,
Сузу сози калби реши чумла ерон то ба кай.
Султон DAVLATSHOEV,
01-06-2012 18:18
(ссылка)
ЛАҲЗАИ ШОДӢ
Шифти пурдудаи ин дайри дудар бин, ки чунин,
Зиннат аз фонуси маҳтобу зи ахтар дорад.
Чок булбул шуда бар ғунчаи дил ин соат,
Ғунча бишкуфтаниву майл ба дафтар дорад.
Аз ҷафо нола кунад чокаки танҳову ғамин,
Ташнаву хун бишавад дар назараш қатраи об.
Фикри судаш бикашидаст ба селобаи ғам,
Барги чукрӣ бишикан ташнагиш аз баҳри савоб.
Шаби зулмонӣ сукуте ба каф аз тирагияш,
Роз ояд ба ҷаҳон аз лаби зулмонии шаб.
Моҳу шамсеву лаби бому паси панҷарае,
Рози ҷуфтест, ба ифшош замоне биталаб.
Бишавад пораҷигар рози миёни ду касе,
Буда пайванди рафоқат ба миёни ҳама кас.
Меваи дуздӣ чӣ ширину гуворову латиф,
Ҳоҷати доъӣ набошад ба асал пеши магас…
Шабаҳи пуршикани кўтаҳи ин умри равон,
Чун наворе гузарон аст зи ойинаи дил.
Нақши обе бувадам лаҳзаи шодӣ ба навор,
Нақши санге шуда дар он ғами деринаи дил.
Хоҳам аз лаҳзаи шодӣ гуҳаре тоза кунам,
Гуҳари суфта биояд зи ғами ранҷи хаёл.
Чун ба ҳоли дили бечора назар кард, бишуд
Ғам зи ғам будани худ бо ғаму бо ранҷу малол…
Султони НАЗРИШО
Зиннат аз фонуси маҳтобу зи ахтар дорад.
Чок булбул шуда бар ғунчаи дил ин соат,
Ғунча бишкуфтаниву майл ба дафтар дорад.
Аз ҷафо нола кунад чокаки танҳову ғамин,
Ташнаву хун бишавад дар назараш қатраи об.
Фикри судаш бикашидаст ба селобаи ғам,
Барги чукрӣ бишикан ташнагиш аз баҳри савоб.
Шаби зулмонӣ сукуте ба каф аз тирагияш,
Роз ояд ба ҷаҳон аз лаби зулмонии шаб.
Моҳу шамсеву лаби бому паси панҷарае,
Рози ҷуфтест, ба ифшош замоне биталаб.
Бишавад пораҷигар рози миёни ду касе,
Буда пайванди рафоқат ба миёни ҳама кас.
Меваи дуздӣ чӣ ширину гуворову латиф,
Ҳоҷати доъӣ набошад ба асал пеши магас…
Шабаҳи пуршикани кўтаҳи ин умри равон,
Чун наворе гузарон аст зи ойинаи дил.
Нақши обе бувадам лаҳзаи шодӣ ба навор,
Нақши санге шуда дар он ғами деринаи дил.
Хоҳам аз лаҳзаи шодӣ гуҳаре тоза кунам,
Гуҳари суфта биояд зи ғами ранҷи хаёл.
Чун ба ҳоли дили бечора назар кард, бишуд
Ғам зи ғам будани худ бо ғаму бо ранҷу малол…
Султони НАЗРИШО
Султон DAVLATSHOEV,
01-06-2012 17:54
(ссылка)
***
Пои тоқи қаламам роҳи саҳар паймояд,
Барги кофурӣ ба хуни сияҳаш олояд.
Раҳи пурпечу хаме сатри равонаш бошад,
То ба поин бубарад в-аз сари нав бозояд.
Дили раҳгумзадаро то ба муроде орад,
То фурўғе ба раҳе дар дили шаб букшояд.
Хобу хомўшӣ шуда пешаи ҳар солики раҳ,
Баҳри ин роҳравон роҳбаре мебояд.
Султони НАЗРИШО
Барги кофурӣ ба хуни сияҳаш олояд.
Раҳи пурпечу хаме сатри равонаш бошад,
То ба поин бубарад в-аз сари нав бозояд.
Дили раҳгумзадаро то ба муроде орад,
То фурўғе ба раҳе дар дили шаб букшояд.
Хобу хомўшӣ шуда пешаи ҳар солики раҳ,
Баҳри ин роҳравон роҳбаре мебояд.
Султони НАЗРИШО
В этой группе, возможно, есть записи, доступные только её участникам.
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
