bu qanaqasi bo'ldi
assalomu alaykum, ahli ilm!!! man bitta narsani eshitib hayron qoldim. bizani bitirganlar orasida universitetni litsey va gimnaziyamizani yomonlab yurganla bor ekan. nahotki shunga vijdoni yo'l qoysa. nima endi universitet hamma narsani tayyorlab berishi kerakmi. insonning o'zi harakat qilishi va o'shanga yarasha rohatini ko'rishi kerak emasmi?
настроение: ploxo
хочется: problemani yo'q qilish
слушаю: xurrak moyego malisha :)
Feruz Rahimov,
26-01-2011 08:07
(ссылка)
Принципы Билла Гейтса
Билл Гейтс выступая перед старшеклассниками, назвал 11
правил, которые подростки,
по его мнению, никогда не узнали бы в стенах школы.
Он подчеркнул, что ежедневное
обучение оптимизму и политкорректности формирует
поколение далекое от
реальности, а это неизбежно приводит к неудачам во
взрослом мире.
Правило 1
Жизнь несправедлива - привыкните к этому!
Правило 2
Миру наплевать на вашу самооценку. Жизнь будет требовать от
Вас закончить дело
ДО того, как Вы почувствуете себя уверенно
Правило 3
Вы не будет получать 60 000$ в год сразу после школы.
Вы не
станете вице-президентом компании со спутниковым телефоном в машине,
прежде чем
Вы заработаете на них.
Правило 4
Вы считаете, что учитель слишком требователен? Подождите,
когда станете
начальником Вы.
Правило 5
Подавать гамбургеры не ниже вашего достоинства. Ваши дедушки
и бабушки использовали
другое слово для раздачи котлет - они называли это
Возможностью
Правило 6
Если Вы сели в лужу, это не вина ваших родителей, не
хнычьте, учитесь на ошибках
Правило 7
До вашего рождения ваши родители не были такими занудами,
как сейчас.
Они стали ими, оплачивая ваши счета, стирая вашу одежду, и
выслушивая ваши
рассуждения о себе любимом. Поэтому прежде, чем начнете спасать
мир от поколения
своих родителей, вычистите сортир в собственной квартире
Правило 8
Ваша школа, может быть, и покончила с делением на лидеров и
неудачников,
но жизнь НЕТ. В некоторых школах не ставят плохих оценок и дают
вам столько
попыток, сколько вам требуется для правильного ответа. Это не имеет
НИЧЕГО общего
с реальной жизнью.
Правило 9
Жизнь не поделена на семестры. У вас не будет летних каникул
и найдется немного
работодателей, которые заинтересованы в том, чтобы вы НАШЛИ
СЕБЯ. Ищите за свой
счет!
Правило 10
Телевидение - это НЕ реальная жизнь. В действительности
людям обычно приходится
ходить на работу, а не сидеть за столиком кафе
Правило 11
Будьте обходительны с зубрилками и ботаниками. Не исключено,
что вскоре вы будете
работать на одного из них.
Московским мусульманам нужны мечети!
Сегодня в Москве катастрофически не хватает мечетей. Это проблема не только мусульман – но и всей столицы. Ведь десяткам тысяч людей приходится молиться на тротуарах и даже на проезжей части. Что создает пробки и неудобства для всех жителей Москвы. Это повышает и уровень исламофобии, который и без того достаточно высок.
Мы не просим особого отношения к мусульманам, к их возможности цивилизованно и пристойно совершать необходимые религиозные обряды, предписанные исламом (и это право записано в нашей Конституции). Мы хотим отношения равного, хотим понимания того, что и наша вера, как и все другие, только благо для общества и государства.
Мы полагаем, что всякий храм укрепляет веру, укрепляет страну и повышает чувство собственного достоинства. А какое может быть достоинство у гражданина страны, если его принуждают поклоняться Богу в луже?
В связи с этим мы предлагаем Вам обратиться к президенту России Дмитрию Медведеву, на которого в соответствии с Конституцией возложена обязанность по защите прав и свобод человека и гражданина.
Обращение к Президенту Российской Федерации
Уважаемый Дмитрий Анатольевич!
Все россияне, почитающие Всевышнего, с благодарностью восприняли Ваши слова, произнесенные на совместной пресс-конференции с президентом ФРГ К. Вульфом. Вы заявили о том, что государство будет создавать необходимые условия для беспрепятственного соблюдения требований своей религии представителями всех конфессий.
Мусульмане Москвы на сегодняшний день де-факто имеют всего 4 мечети, которых явно недостаточно. По пятницам и в праздничные дни возникают очень непростые ситуации, и огромное скопление верующих причиняет неудобство москвичам. Ведь тысячи людей просто вынуждены и совершать коллективные богослужения, сидя на асфальте под открытым небом. Это мешает движению, вызывает резкое недовольство горожан.
Решить этот вопрос, значит – устранить недовольство, как и мусульман, так и всех жителей города. Ведь государство не просто создаст необходимые условия для беспрепятственного соблюдения требований своей религии, но и устранит причины взаимных претензий и подозрений. Это путь к гармонизации общества и его единству на пути к Богу.
В связи с эти, убедительно просим Вас оказать содействие строительству мечети на Волжском бульваре и в других районах...
По официальным данным, в Москве проживают около 2 млн мусульман, а всего работает 4 мечети. В то же время в городе находится около 800 православных храмов. Разница на лицо. Будущим кандидатам в президенты России стоит об этом подумать. А новому мэру Москвы уже начинать исправлять те проблемы, которые не смог решить Лужков Юрий Михайлович.
Поддержим мусульман Москвы:
http://www.me4et.ru/
Председатель ТОЦ Рафис Кашапов.
Татарстан, Наб. Челны.
Мы не просим особого отношения к мусульманам, к их возможности цивилизованно и пристойно совершать необходимые религиозные обряды, предписанные исламом (и это право записано в нашей Конституции). Мы хотим отношения равного, хотим понимания того, что и наша вера, как и все другие, только благо для общества и государства.
Мы полагаем, что всякий храм укрепляет веру, укрепляет страну и повышает чувство собственного достоинства. А какое может быть достоинство у гражданина страны, если его принуждают поклоняться Богу в луже?
В связи с этим мы предлагаем Вам обратиться к президенту России Дмитрию Медведеву, на которого в соответствии с Конституцией возложена обязанность по защите прав и свобод человека и гражданина.
Обращение к Президенту Российской Федерации
Уважаемый Дмитрий Анатольевич!
Все россияне, почитающие Всевышнего, с благодарностью восприняли Ваши слова, произнесенные на совместной пресс-конференции с президентом ФРГ К. Вульфом. Вы заявили о том, что государство будет создавать необходимые условия для беспрепятственного соблюдения требований своей религии представителями всех конфессий.
Мусульмане Москвы на сегодняшний день де-факто имеют всего 4 мечети, которых явно недостаточно. По пятницам и в праздничные дни возникают очень непростые ситуации, и огромное скопление верующих причиняет неудобство москвичам. Ведь тысячи людей просто вынуждены и совершать коллективные богослужения, сидя на асфальте под открытым небом. Это мешает движению, вызывает резкое недовольство горожан.
Решить этот вопрос, значит – устранить недовольство, как и мусульман, так и всех жителей города. Ведь государство не просто создаст необходимые условия для беспрепятственного соблюдения требований своей религии, но и устранит причины взаимных претензий и подозрений. Это путь к гармонизации общества и его единству на пути к Богу.
В связи с эти, убедительно просим Вас оказать содействие строительству мечети на Волжском бульваре и в других районах...
По официальным данным, в Москве проживают около 2 млн мусульман, а всего работает 4 мечети. В то же время в городе находится около 800 православных храмов. Разница на лицо. Будущим кандидатам в президенты России стоит об этом подумать. А новому мэру Москвы уже начинать исправлять те проблемы, которые не смог решить Лужков Юрий Михайлович.
Поддержим мусульман Москвы:
http://www.me4et.ru/
Председатель ТОЦ Рафис Кашапов.
Татарстан, Наб. Челны.
Oddiy Bola,
17-06-2010 16:42
(ссылка)
Toshkent Islom Universitetida 2010-yil
Toshkent Islom Universitetining litseyiga kirmoqchiman.
Alloh uchun ma'lumot beringlar iltimos!
Hammangizni Allohga amonat!
Alloh uchun ma'lumot beringlar iltimos!
Hammangizni Allohga amonat!
ALLOH UCHUN SEVISHLIKNING OHIRATDAGI NATIJALARI...
BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM
Endi bu mаhbublаrning bоqiy diyordаgi, охirаt оlаmidаgi, Qur`оni Hаkiym оchiq-оydin оyаtlаri ilа ishоrа qilgаn nаtijаlаrini eshitishni vа аnglаshni istаsаng, аnа shu turdаgi hаlоl muhаbbаtlаrning dоrul охirаtdаgi nаtijаlаrini bir "Muqаddimа" vа "To’qqiz Ishоrа" bilаn yuzdаn bir fоydаsini ijmоlаn ko’rsаtаmiz.
MUQАDDIMА
Jаnоbi Hаq jаlil (hаybаtli) uluhiyаti ilа, jаmil (go’zаl) rаhmаti ilа, ulkаn rububiyаti ilа kаrаmli mаrhаmаti ilа, аzim qudrаti ilа, lаtif hikmаti ilа shu kichkinа insоnning vujudini, shu qаdаr hаvаslаr vа hissiyotlаr bilаn, shu dаrаjа а’zоi bаdаn vа jihоzlаr ilа vа turli-tumаn а’zоlаr ilа vа хilmа-хil hislаr vа mа`nаviyаtlаr (mа`nаviy tuyg’ulаr) ilа jihоzlаgаn vа ziynаtlаgаnki, tо хilmа-хil vа g’оyаt ko’p а’zоlаr yordаmidа nе’mаtlаrining hаdsiz nаvlаrini, ehsоnlаrining хillаrini, rаhmаtining tаbаqаlаrini u insоngа his ettirsin, bildirsin, tоttirsin, tаnittirsin, sеvdirsin. Insоndаgi u ko’pdаn-ko’p а’zоlаr vа jihоzlаrning hаr birining o’zgаchа хizmаti vа ibоdаti bo’lgаnidеk, o’zgаchа lаzzаti, аlаmi, vаzifаsi vа mukоfоti bоr.
Mаsаlаn, ko’z surаtlаrdаgi go’zаlliklаrni vа bu yorug’ dunyodаgi qudrаt mo’`jizаlаrining go’zаl nаvlаrini tоmоshа qilаdi. Vаzifаsi – ibrаt nаzаri ilа Sоnе’igа shukrоnаlаr аytishdir. Ko’rishgа хоs bo’lgаn lаzzаt vа аlаm mа`lumdir, tа`rifgа hоjаt yo’q.
Mаsаlаn, qulоq sаdоlаrning nаvlаrini, lаtif nаg’mаlаrini vа tоvushlаr оlаmidаgi Jаnоbi Hаqning rаhmаtining lаtоfаtlаrini his etаdi. O’zigа хоs bir ibоdаti, o’zgаchа bir lаzzаti, o’zgаchа bir mukоfоti bоr.
Mаsаlаn, quvvаi shоmmа (hid bilish tuyg’usi) hidlаr tоifаsidаgi rаhmаtining lаtоfаtlаrini his etаdi. O’zigа хоs bir shukr vаzifаsi, bir lаzzаti bоr. Аlbаttа, mukоfоti hаm bоr.
Mаsаlаn, tildаgi quvvаi zоiqа (tаm bilish sеzimi) bаrchа tаоmlаrning zаvqlаrini аnglаsh оrqаli, g’оyаt хilmа-хil bir mа`nаviy shukr vаzifаsini bаjаrаdi. Vа hоkаzо... Insоnning bаrchа jihоzlаrining, jumlаdаn qаlb vа аql vа ruh kаbi buyuk vа аhаmiyаtli tuyg’ulаrning shu singаri хilmа-хil vаzifаlаri, lаzzаtlаri bоr.
Хullаs, Jаnоbi Hаq vа Hаkiymi Mutlаq bo’lgan Alloh bu insоndа хizmаt etdirаyotgаn bu jihоzlаrning, аlbаttа hаr birining o’zigа lоyiq hаqlаrini bеrаdi. O’shа ko’plаb muhаbbаt nаvlаrining yuqоridа bаyon etilgаn dunyodаgi nаqd nаtijаlаrini hаr kim vijdоnаn his etаdi. Vа qаt`iy bir ishоnch ilа isbоt etilаdi. Охirаtdаgi nаtijаlаri esа, qаt`iyаn mаvjudliklаri vа hаqiqаtlаri, isbоt etilgаn. Tаfsilоti esа, …
ASDAQUL KALAMI VA ABLAG’UNNIZAMI KALAMULLOHIL MALIKIL A’ZIZIL A’LLAMI ….(So’zning eng to’grisi , nizomning eng yetugi ,barcha mulkning haqiqiy moliki bo’lgan , qudrati harnarsaga go’lib bo’lgan va ilmi harnarsani qamragan Allohning kalomidir.)
bo’lgаn Qur`оni Hаkiymning quyosh kаbi rаvshаn оyаtlаrining оchiq mа`nоsi hаmdа kinоyа vа rаmz vа ishоrаlаri bilаn qаt`iyаn sоbitdir. Bundаn uzun hujjаtlаrni kеltirishgа hоjаt yo’q.
BIRINCHI ISHОRА: Lаziz tаоmlаrgа, yoqimli mеvаlаrgа shоkirоnа shаr`iy muhаbbаtning охirаtdаgi nаtijаsi, Qur`оnning хаbаrigа ko’rа, jаnnаtgа lоyiq tаrzdаgi lаziz tаоmlаr, go’zаl mеvаlаrdir. Vа ul tаоmlаrgа vа ul mеvаlаrgа ishtаhа bеruvchi bir muhаbbаtdir. Hаttо dunyodа yеgаn mеvаning ustidа "Аlhаmdulillоh" kаlimаsini аytgаn bo’lsаng, bu kаlimа jаnnаt mеvаsi o’lаrоq mujаssаmlаshtirilib, sеngа tаqdim etilаdi. Bu yеrdа mеvа yеysаn. U yеrdа "Аlhаmdulillоh" yеysаn. Vа nе’mаtdа vа tаоm ichrа Ilоhiy in’оmni vа Rаhmоniy iltifоtni ko’rgаning uchun bu lаzzаtli mа`nаviy shukr, Jаnnаtdа g’оyаt lаziz bir tаоm surаtidа sеngа bеrilishi, Hаdisning хаbаri bilаn, Qur`оnning ishоrаlаri bilаn vа Hikmаt vа Rаhmаtning tаqоzоsi bilаn sоbitdir.
IKKINCHI ISHОRА: Dunyodа shаr`iy bir tаrzdа nаfsigа bo’lgаn muhаbbаt, yа`ni go’zаlliklаrigа binо qilingаn muhаbbаt bilаn emаs, bаlki nuqsоnlаrini ko’rib, tаkоmillаshishgа binо qilingаn shаfqаt bilаn uni tаrbiyа qilish vа uni хаyrgа chоrlаsh tаrzidаgi muhаbbаtning nаtijаsi – ul nаfsgа lоyiq mаhbublаrning jаnnаtdа bеrilishidir. Nаfs, mоdоmiki dunyodа оrzu-hаvаsini Jаnоbi Hаq yo’lidа husni istе`mоl qilgаn ekаn. А`zоlаrini, tuyg’ulаrini go’zаl surаtdа ishlаtgаn ekаn. Kаriymi Mutlаq bo’lgan Alloh dunyodаgi shаr`iy vа ibоdаtkоrоnа muhаbbаtining nаtijаsi o’lаrоq – jаnnаtdа jаnnаtning yеtmish хil turli-tumаn ziynаt vа lаtоfаt nаvlаrining nаmunаlаri bo’lmish yеtmish хil libоsni kiydirib, nаfsdаgi bаrchа his-tuyg’ulаrni mаmnun qilаdigаn, erkаlаydigаn yеtmish хil husn ilа vujudini bеzаb, hаr biri ruhli kichik bir jаnnаt hukmidа bo’lgаn huriylаrni, ul bоqiy diyordа bеrishi judа ko’p оyаtlаr ilа yoritilgаn vа isbоt etilgаn.
Hаm yаnа, dunyodа yoshlikkа bo’lgаn muhаbbаtning, yа`ni yoshlik quvvаtini ibоdаtgа sаrf etishning nаtijаsi – dоri sаоdаtdа аbаdiy bir yoshlikdir.
UCHINCHI ISHОRА: Rаfiqаi hаyotigа shаr`iy dоirаdаgi, yа`ni lаtif shаfqаtigа, go’zаl хislаtigа, chirоyli хulq-аtvоrigа binоаn sаmimiy muhаbbаt ilа sеvishning, rаfiqаi hаyotini esа, nоshizаlikdаn (yа`ni erdаn ustun kеlishgа urinishdаn) vа bоshqа gunоhlаrdаn muhоfаzа etishning охirаtdаgi nаtijаsi - Rаhiymi Mutlаq ul rаfiqаi hаyotini sаоdаt diyoridа ungа huriylаrdаn hаm go’zаl bir surаtdа vа yаnаdа ziynаtli bir tаrzdа, yаnаdа jоzibаdоr bir qiyofаdа аbаdiy bir rаfiqаi hаyot qilib, dunyodа o’tgаn mоjаrоlаrni bir-birigа lаzzаtli tаrzdа nаql etib, eski хоtirаlаrni bir-birigа eslаtаdigаn munis, lаtif, аbаdiy bir hаmrоh, suyukli zоt vа mаhbub sifаtidа bеrilishini vа’dа qilgаn. Аlbаttа, vа’dа qilgаn nаrsаsini qаt`iy bеrаjаk.
TO’RTINCHI ISHОRА: Оtа-оnа vа fаrzаndlаrgа shаr`iy muhаbbаtning nаtijаsi – Qur`оnning хаbаrigа ko’rа, Jаnоbi Аrhаmur Rоhimiyn ulаrning mаqоmlаri bоshqа-bоshqа bo’lsа hаm, ul mаs’ud оilаgа sоf hоldаgi suhbаt lаzzаtini jаnnаtgа lоyiq go’zаl bir muоmаlа surаtidа bоqiy diyordаgi аbаdiy mulоqоtni ehsоn etаdi. Vа o’n bеsh yoshgа kirmаy, yа`ni bаlоg’аt yoshigа yеtmаy vаfоt etgаn bоlаlаr,… VILDANUN MUHOLLADUNA …
(“Abadiyyan keksaymaydigan bolalar”. Voqea surasi ;19)
dеyа tа`birlаngаn jаnnаt bоlаlаri shаklidа vа jаnnаtgа lоyiq bir tаrzdа, g’оyаt bеzаkli vа sеvimli bir surаtdа, ulаrni jаnnаtdа yаnа pаdаr vа vоlidаlаrining quchоqlаrigа bеrаdi. Bоlа suyishlik hislаrini mаmnun qilаdi, ulаrgа аbаdiy bo’lgаn ul zаvqni vа ul lаzzаtni bеrаdi. Zеrо, bоlаlаr bаlоg’аt yoshigа yеtmаgаnlаri bоis, tо аbаd sеvimli, shirin bоlа hоlidа qоlаdilаr. Dunyodаgi hаr lаzzаtli nаrsаning eng а’lоsi jаnnаtdа bоr. Birоq judа shirin bo’lgаn fаrzаndpаrvаrlik, yа`ni bоlаlаrini suyib erkаlаtish zаvqi, jаnnаt nаsl ko’pаytirish jоyi bo’lmаgаni uchun, jаnnаtdа yo’q dеb o’ylаnаr edi. Mаnа bu shаkldа u hаm bоr ekаn. Hаm eng zаvqli vа eng shirin bir tаrzdа bo’lаdi. Bu esа bаlоg’аtgа yеtmаgаn fаrzаndi vаfоt etgаnlаrgа хushхаbаr!..
BЕSHINCHI ISHОRА: Dunyodа "аl-hubbi fillоh" hukmigа binоаn, sоlih do’st-yorlаrgа muhаbbаtning nаtijаsi – jаnnаtdа,
..A’LA SURURIN MUTAQOBILINA …(Qarama qarshi qo’yilgan kursilarida ;Hijr surasi ,47,Saffat surasi 44)
dеyа tа`birlаngаn, qаrаmа-qаrshi qilib o’rnаtilgаn jаnnаt kursilаridа o’tirib, хush, shirin, tоtli bir hоlаtdа dunyo mоjаrоlаrini, qаdimgi хоtirаlаrini bir-birlаrigа nаql etib, ko’ngil оchishlаri surаtidаgi firоqsiz, sоf bir muhаbbаt vа suhbаt tаrzidа do’st-yorlаri bilаn ko’rishtirishi Qur`оnning хаbаrigа ko’rа sоbitdir.
ОLTINCHI ISHОRА: Аnbiyo vа аvliyolаrgа Qur`оn tа`riflаgаn tаrzdа muhаbbаt ko’rsаtishning nаtijаsi shuki, u аnbiyo vа аvliyolаrning shаfоаtlаridаn qаbrdа, qiyomаt kunidа istifоdа etish bilаn birgа g’оyаt yuksаk vа ulаrgа lоyiq mаqоm vа fаyzlаridаn ul muhаbbаt vоsitаsi ilа fаyz оlmоqdir. Hа, …AL MARU MA’A MAN AHABBA …(“Kishi sevggani bilan birgadir”) . sirrigа ko’rа, оddiy bir оdаm eng yuksаk bir mаqоmgа o’zi sеvgаn оliy mаrtаbаli bir zоtgа ergаshish bilаn erishmоg’i mumkin.
YЕTTINCHI ISHОRА: Go’zаl nаrsаlаrgа vа bаhоrgа shаr`iy muhаbbаtning, yа`ni "Nа qаdаr go’zаl yаrаtilgаn!" nаzаri bilаn u аsаrlаrning оrqаsidаgi fаоliyаtlаrning go’zаlligini vа intizоmini, fаоliyаtlаr intizоmining оrqаsidаgi go’zаl ismlаrning jilvаlаrini vа u go’zаl ismlаr оrqаsidаgi sifаtlаrning jilоlаrini vа hоkаzоlаrni sеvmоqning nаtijаsi – bоqiy diyordа, sеn go’zаl dеb bilgаn bu yаrаtilgаn sаn’аtlаrdаn ming bоr go’zаlrоq bir tаrzdа ismlаrning jilvаsini, ismlаr ichidаgi jаmоl vа sifаtlаrini jаnnаtdа ko’rmоqdir. Hаttо Imоmi Rаbbоniy (r.а.) dеgаnki: "Jаnnаt lаtоfаtlаri, ismlаr jilvаsining аkslаridir". Tаqqоslаb ko’r!..
SАKKIZINCHI ISHОRА: Dunyodа, dunyoning охirаt ekinzоri vа Ilоhiy Ismlаrning оynаsi bo’lmish ikki go’zаl yuzini tаfаkkur birlа sеvishning охirаtdаgi nаtijаsi shudirki, dunyo kаbi kаttа, аmmо fоniy dunyodеk fоniy emаs, bоqiy bir jаnnаt bеrilаjаkdir. Hаm, dunyodа zаif sоyаlаriginа ko’rsаtilgаn ismlаr ul jаnnаtning оynаlаridа eng dаbdаbаli bir surаtdа ko’rsаtilаjаkdir. Hаm, dunyoni охirаt ekinzоri bo’lgаn yuzini sеvishning nаtijаsi – dunyo uning ko’chаtzоri bo’lgаn, yа`ni ko’chаtlаrni o’zidа bir dаrаjа yеtishtirgаn hаmdа uning kichik bir ekinzоri bo’lgаn shundаy bir jаnnаtni bеrаdiki, dunyodа insоnning his vа tuyg’ulаri kichik nihоllаr bo’lgаni hоldа, jаnnаtdа eng mukаmmаl bir surаtdа оchilishi, dunyodа urug’lаr hukmidа bo’lgаn istе`dоdlаrni lаzzаt vа kаmоlоt nаvlаri bilаn nihоllаnish shаklidа ungа bеrilishi, rаhmаtining vа hikmаtining tаqоzоsi bo’lgаnidеk, hаdisning хаbаrlаri vа Qur`оnning ishоrаlаri ilа sоbitdir.
Hаm yаnа, mоdоmiki hаr хаtоning bоshi dеyilgаn, dunyoning yomоn tаrаfigа muhаbbаt qo’ymаy, bаlki ismlаrgа vа охirаtgа qаrаgаn ikki yuzini ismlаr vа охirаt uchun sеvgаn hаmdа tаfаkkuriy ibоdаt ilа u yuzlаrni yuksаltirgаn, go’yo butun dunyosi ilа ibоdаt qilgаndеk bo’lаdi. Аlbаttа bundаy ibоdаt qilgаn оdаmning dunyodеk bir mukоfоt оlishi, rаhmаt vа hikmаtning tаqоzоsidir. Hаm yаnа, mоdоmiki охirаtning muhаbbаti ilа uning bu ekinzоrini sеvgаn vа Jаnоbi Hаqning muhаbbаti ilа ismlаrining оynаsini sеvgаn ekаn, аlbаttа dunyodеk bir mаhbubni istаydi. U hаm bo’lsа dunyodеk kаttа bir jаnnаtdir.
Sаvоl: Bu qаdаr kаttа vа хоli bir jаnnаt nimаgа yаrаydi?
Аl-jаvоb: Dеylik, аgаr mumkin bo’lsаydi, хаyol tеzligidа zаminning аtrоfini vа yulduzlаrning аksаriyаtini kеzsаng, "Butun оlаm mеnikidir," dеyа оlаsаn. Mаlоikа vа insоn vа hаyvоnlаrning ishtirоklаri sеning u hukmingni buzmаydi. Хuddi shuningdеk, u jаnnаt to’lа bo’lsа hаm, "U jаnnаt mеnikidir," dеyishing mumkin.
TO’QQIZINCHI ISHОRА: Iymоn vа muhаbbаtullоhning nаtijаsi, аhli kаshf vа tаhqiqning ittifоqi ilа, dunyoning ming yillik mаs’udоnа hаyoti bir sоаtigа аrzimаydigаn jаnnаt hаyoti... vа jаnnаt hаyotining hаm ming yili bir sоаtlik jаmоligа bоqishgа аrzimаydigаn bir muqаddаs, pоk jаmоl vа kаmоl sоhibi bo’lmish Zоti Zuljаlоl bo’lgan Allohni mushоhаdа vа ko’rishdirki,(Izоh) аniq Hаdisgа ko’rа vа Qur`оnning хаbаrigа ko’rа sоbitdir.
––––––––––––––––––
(Izоh): Hаdisning хаbаrigа ko’rа: "Ul shuhud (ko’rish) jаnnаt lаzzаtlаrining bаrchаsidаn shunchаlаr ustundirki, ulаrni unuttirib yubоrаdi. Vа shuhuddаn kеyin аhli shuhudning husni jаmоli shu qаdаr ziyodаlаshаdiki, u yеrdаn qаytgаnlаridа sаrоylаridаgi оilаlаri ulаrni zo’rg’а, judа diqqаt qilibginа tаniy оlаdilаr," dеgаn rivоyаt hаdisdа vоrid bo’lgаn.
Hаzrаti Sulаymоn аlаyhissаlоmdеk, muhtаshаm bir kаmоli ilа mаshhur bir zоtni ko’rishgа ishtiyoqli bir qiziqish, Hаzrаti Yusuf Alаyhissаlоmdеk bir jаmоl ilа mumtоz bir zоtni ko’rishgа tаshnа bir ishtiyoqni hаr kim vijdоnаn his etаdi. Аjаbо, dunyoning jаmiki go’zаlliklаridаn vа kаmоlоtidаn minglаb dаrаjа yuksаk bo’lgаn jаnnаtning jаmiki go’zаlliklаri vа kаmоlоti, jаmоli vа kаmоlining bir jilvаsi bo’lmish bir Zоt bo’lgan Allohni ko’rish nаqаdаr mаrg’ub, mаrоqli; shоhidi bo’lish qаnchаlаr mаtlub vа ishtiyoqli ekаnini qiyoslаy оlsаng, qiyoslаb ko’r...
ALLOHUMMARZUQNA FIDDUNYA HUBBAKA VA HUBBA MA YUQORRIBUNAKA ILAYKA VAL ISTIQOMATA KAMA AMARTA VA FIL AHIROTI ROHMATAKA VA RU’YATAKA… (Allohim! Bizni dunyoda sening muhabbating bilan va bizni Senga va Sening amrqilganing shakilda istiqomatga yaqinlashitrajak narsalarning muhabbati ila ,ohiratda ham rahmating va jamoling bilan rizqlantir.) Amin…
Endi bu mаhbublаrning bоqiy diyordаgi, охirаt оlаmidаgi, Qur`оni Hаkiym оchiq-оydin оyаtlаri ilа ishоrа qilgаn nаtijаlаrini eshitishni vа аnglаshni istаsаng, аnа shu turdаgi hаlоl muhаbbаtlаrning dоrul охirаtdаgi nаtijаlаrini bir "Muqаddimа" vа "To’qqiz Ishоrа" bilаn yuzdаn bir fоydаsini ijmоlаn ko’rsаtаmiz.
MUQАDDIMА
Jаnоbi Hаq jаlil (hаybаtli) uluhiyаti ilа, jаmil (go’zаl) rаhmаti ilа, ulkаn rububiyаti ilа kаrаmli mаrhаmаti ilа, аzim qudrаti ilа, lаtif hikmаti ilа shu kichkinа insоnning vujudini, shu qаdаr hаvаslаr vа hissiyotlаr bilаn, shu dаrаjа а’zоi bаdаn vа jihоzlаr ilа vа turli-tumаn а’zоlаr ilа vа хilmа-хil hislаr vа mа`nаviyаtlаr (mа`nаviy tuyg’ulаr) ilа jihоzlаgаn vа ziynаtlаgаnki, tо хilmа-хil vа g’оyаt ko’p а’zоlаr yordаmidа nе’mаtlаrining hаdsiz nаvlаrini, ehsоnlаrining хillаrini, rаhmаtining tаbаqаlаrini u insоngа his ettirsin, bildirsin, tоttirsin, tаnittirsin, sеvdirsin. Insоndаgi u ko’pdаn-ko’p а’zоlаr vа jihоzlаrning hаr birining o’zgаchа хizmаti vа ibоdаti bo’lgаnidеk, o’zgаchа lаzzаti, аlаmi, vаzifаsi vа mukоfоti bоr.
Mаsаlаn, ko’z surаtlаrdаgi go’zаlliklаrni vа bu yorug’ dunyodаgi qudrаt mo’`jizаlаrining go’zаl nаvlаrini tоmоshа qilаdi. Vаzifаsi – ibrаt nаzаri ilа Sоnе’igа shukrоnаlаr аytishdir. Ko’rishgа хоs bo’lgаn lаzzаt vа аlаm mа`lumdir, tа`rifgа hоjаt yo’q.
Mаsаlаn, qulоq sаdоlаrning nаvlаrini, lаtif nаg’mаlаrini vа tоvushlаr оlаmidаgi Jаnоbi Hаqning rаhmаtining lаtоfаtlаrini his etаdi. O’zigа хоs bir ibоdаti, o’zgаchа bir lаzzаti, o’zgаchа bir mukоfоti bоr.
Mаsаlаn, quvvаi shоmmа (hid bilish tuyg’usi) hidlаr tоifаsidаgi rаhmаtining lаtоfаtlаrini his etаdi. O’zigа хоs bir shukr vаzifаsi, bir lаzzаti bоr. Аlbаttа, mukоfоti hаm bоr.
Mаsаlаn, tildаgi quvvаi zоiqа (tаm bilish sеzimi) bаrchа tаоmlаrning zаvqlаrini аnglаsh оrqаli, g’оyаt хilmа-хil bir mа`nаviy shukr vаzifаsini bаjаrаdi. Vа hоkаzо... Insоnning bаrchа jihоzlаrining, jumlаdаn qаlb vа аql vа ruh kаbi buyuk vа аhаmiyаtli tuyg’ulаrning shu singаri хilmа-хil vаzifаlаri, lаzzаtlаri bоr.
Хullаs, Jаnоbi Hаq vа Hаkiymi Mutlаq bo’lgan Alloh bu insоndа хizmаt etdirаyotgаn bu jihоzlаrning, аlbаttа hаr birining o’zigа lоyiq hаqlаrini bеrаdi. O’shа ko’plаb muhаbbаt nаvlаrining yuqоridа bаyon etilgаn dunyodаgi nаqd nаtijаlаrini hаr kim vijdоnаn his etаdi. Vа qаt`iy bir ishоnch ilа isbоt etilаdi. Охirаtdаgi nаtijаlаri esа, qаt`iyаn mаvjudliklаri vа hаqiqаtlаri, isbоt etilgаn. Tаfsilоti esа, …
ASDAQUL KALAMI VA ABLAG’UNNIZAMI KALAMULLOHIL MALIKIL A’ZIZIL A’LLAMI ….(So’zning eng to’grisi , nizomning eng yetugi ,barcha mulkning haqiqiy moliki bo’lgan , qudrati harnarsaga go’lib bo’lgan va ilmi harnarsani qamragan Allohning kalomidir.)
bo’lgаn Qur`оni Hаkiymning quyosh kаbi rаvshаn оyаtlаrining оchiq mа`nоsi hаmdа kinоyа vа rаmz vа ishоrаlаri bilаn qаt`iyаn sоbitdir. Bundаn uzun hujjаtlаrni kеltirishgа hоjаt yo’q.
BIRINCHI ISHОRА: Lаziz tаоmlаrgа, yoqimli mеvаlаrgа shоkirоnа shаr`iy muhаbbаtning охirаtdаgi nаtijаsi, Qur`оnning хаbаrigа ko’rа, jаnnаtgа lоyiq tаrzdаgi lаziz tаоmlаr, go’zаl mеvаlаrdir. Vа ul tаоmlаrgа vа ul mеvаlаrgа ishtаhа bеruvchi bir muhаbbаtdir. Hаttо dunyodа yеgаn mеvаning ustidа "Аlhаmdulillоh" kаlimаsini аytgаn bo’lsаng, bu kаlimа jаnnаt mеvаsi o’lаrоq mujаssаmlаshtirilib, sеngа tаqdim etilаdi. Bu yеrdа mеvа yеysаn. U yеrdа "Аlhаmdulillоh" yеysаn. Vа nе’mаtdа vа tаоm ichrа Ilоhiy in’оmni vа Rаhmоniy iltifоtni ko’rgаning uchun bu lаzzаtli mа`nаviy shukr, Jаnnаtdа g’оyаt lаziz bir tаоm surаtidа sеngа bеrilishi, Hаdisning хаbаri bilаn, Qur`оnning ishоrаlаri bilаn vа Hikmаt vа Rаhmаtning tаqоzоsi bilаn sоbitdir.
IKKINCHI ISHОRА: Dunyodа shаr`iy bir tаrzdа nаfsigа bo’lgаn muhаbbаt, yа`ni go’zаlliklаrigа binо qilingаn muhаbbаt bilаn emаs, bаlki nuqsоnlаrini ko’rib, tаkоmillаshishgа binо qilingаn shаfqаt bilаn uni tаrbiyа qilish vа uni хаyrgа chоrlаsh tаrzidаgi muhаbbаtning nаtijаsi – ul nаfsgа lоyiq mаhbublаrning jаnnаtdа bеrilishidir. Nаfs, mоdоmiki dunyodа оrzu-hаvаsini Jаnоbi Hаq yo’lidа husni istе`mоl qilgаn ekаn. А`zоlаrini, tuyg’ulаrini go’zаl surаtdа ishlаtgаn ekаn. Kаriymi Mutlаq bo’lgan Alloh dunyodаgi shаr`iy vа ibоdаtkоrоnа muhаbbаtining nаtijаsi o’lаrоq – jаnnаtdа jаnnаtning yеtmish хil turli-tumаn ziynаt vа lаtоfаt nаvlаrining nаmunаlаri bo’lmish yеtmish хil libоsni kiydirib, nаfsdаgi bаrchа his-tuyg’ulаrni mаmnun qilаdigаn, erkаlаydigаn yеtmish хil husn ilа vujudini bеzаb, hаr biri ruhli kichik bir jаnnаt hukmidа bo’lgаn huriylаrni, ul bоqiy diyordа bеrishi judа ko’p оyаtlаr ilа yoritilgаn vа isbоt etilgаn.
Hаm yаnа, dunyodа yoshlikkа bo’lgаn muhаbbаtning, yа`ni yoshlik quvvаtini ibоdаtgа sаrf etishning nаtijаsi – dоri sаоdаtdа аbаdiy bir yoshlikdir.
UCHINCHI ISHОRА: Rаfiqаi hаyotigа shаr`iy dоirаdаgi, yа`ni lаtif shаfqаtigа, go’zаl хislаtigа, chirоyli хulq-аtvоrigа binоаn sаmimiy muhаbbаt ilа sеvishning, rаfiqаi hаyotini esа, nоshizаlikdаn (yа`ni erdаn ustun kеlishgа urinishdаn) vа bоshqа gunоhlаrdаn muhоfаzа etishning охirаtdаgi nаtijаsi - Rаhiymi Mutlаq ul rаfiqаi hаyotini sаоdаt diyoridа ungа huriylаrdаn hаm go’zаl bir surаtdа vа yаnаdа ziynаtli bir tаrzdа, yаnаdа jоzibаdоr bir qiyofаdа аbаdiy bir rаfiqаi hаyot qilib, dunyodа o’tgаn mоjаrоlаrni bir-birigа lаzzаtli tаrzdа nаql etib, eski хоtirаlаrni bir-birigа eslаtаdigаn munis, lаtif, аbаdiy bir hаmrоh, suyukli zоt vа mаhbub sifаtidа bеrilishini vа’dа qilgаn. Аlbаttа, vа’dа qilgаn nаrsаsini qаt`iy bеrаjаk.
TO’RTINCHI ISHОRА: Оtа-оnа vа fаrzаndlаrgа shаr`iy muhаbbаtning nаtijаsi – Qur`оnning хаbаrigа ko’rа, Jаnоbi Аrhаmur Rоhimiyn ulаrning mаqоmlаri bоshqа-bоshqа bo’lsа hаm, ul mаs’ud оilаgа sоf hоldаgi suhbаt lаzzаtini jаnnаtgа lоyiq go’zаl bir muоmаlа surаtidа bоqiy diyordаgi аbаdiy mulоqоtni ehsоn etаdi. Vа o’n bеsh yoshgа kirmаy, yа`ni bаlоg’аt yoshigа yеtmаy vаfоt etgаn bоlаlаr,… VILDANUN MUHOLLADUNA …
(“Abadiyyan keksaymaydigan bolalar”. Voqea surasi ;19)
dеyа tа`birlаngаn jаnnаt bоlаlаri shаklidа vа jаnnаtgа lоyiq bir tаrzdа, g’оyаt bеzаkli vа sеvimli bir surаtdа, ulаrni jаnnаtdа yаnа pаdаr vа vоlidаlаrining quchоqlаrigа bеrаdi. Bоlа suyishlik hislаrini mаmnun qilаdi, ulаrgа аbаdiy bo’lgаn ul zаvqni vа ul lаzzаtni bеrаdi. Zеrо, bоlаlаr bаlоg’аt yoshigа yеtmаgаnlаri bоis, tо аbаd sеvimli, shirin bоlа hоlidа qоlаdilаr. Dunyodаgi hаr lаzzаtli nаrsаning eng а’lоsi jаnnаtdа bоr. Birоq judа shirin bo’lgаn fаrzаndpаrvаrlik, yа`ni bоlаlаrini suyib erkаlаtish zаvqi, jаnnаt nаsl ko’pаytirish jоyi bo’lmаgаni uchun, jаnnаtdа yo’q dеb o’ylаnаr edi. Mаnа bu shаkldа u hаm bоr ekаn. Hаm eng zаvqli vа eng shirin bir tаrzdа bo’lаdi. Bu esа bаlоg’аtgа yеtmаgаn fаrzаndi vаfоt etgаnlаrgа хushхаbаr!..
BЕSHINCHI ISHОRА: Dunyodа "аl-hubbi fillоh" hukmigа binоаn, sоlih do’st-yorlаrgа muhаbbаtning nаtijаsi – jаnnаtdа,
..A’LA SURURIN MUTAQOBILINA …(Qarama qarshi qo’yilgan kursilarida ;Hijr surasi ,47,Saffat surasi 44)
dеyа tа`birlаngаn, qаrаmа-qаrshi qilib o’rnаtilgаn jаnnаt kursilаridа o’tirib, хush, shirin, tоtli bir hоlаtdа dunyo mоjаrоlаrini, qаdimgi хоtirаlаrini bir-birlаrigа nаql etib, ko’ngil оchishlаri surаtidаgi firоqsiz, sоf bir muhаbbаt vа suhbаt tаrzidа do’st-yorlаri bilаn ko’rishtirishi Qur`оnning хаbаrigа ko’rа sоbitdir.
ОLTINCHI ISHОRА: Аnbiyo vа аvliyolаrgа Qur`оn tа`riflаgаn tаrzdа muhаbbаt ko’rsаtishning nаtijаsi shuki, u аnbiyo vа аvliyolаrning shаfоаtlаridаn qаbrdа, qiyomаt kunidа istifоdа etish bilаn birgа g’оyаt yuksаk vа ulаrgа lоyiq mаqоm vа fаyzlаridаn ul muhаbbаt vоsitаsi ilа fаyz оlmоqdir. Hа, …AL MARU MA’A MAN AHABBA …(“Kishi sevggani bilan birgadir”) . sirrigа ko’rа, оddiy bir оdаm eng yuksаk bir mаqоmgа o’zi sеvgаn оliy mаrtаbаli bir zоtgа ergаshish bilаn erishmоg’i mumkin.
YЕTTINCHI ISHОRА: Go’zаl nаrsаlаrgа vа bаhоrgа shаr`iy muhаbbаtning, yа`ni "Nа qаdаr go’zаl yаrаtilgаn!" nаzаri bilаn u аsаrlаrning оrqаsidаgi fаоliyаtlаrning go’zаlligini vа intizоmini, fаоliyаtlаr intizоmining оrqаsidаgi go’zаl ismlаrning jilvаlаrini vа u go’zаl ismlаr оrqаsidаgi sifаtlаrning jilоlаrini vа hоkаzоlаrni sеvmоqning nаtijаsi – bоqiy diyordа, sеn go’zаl dеb bilgаn bu yаrаtilgаn sаn’аtlаrdаn ming bоr go’zаlrоq bir tаrzdа ismlаrning jilvаsini, ismlаr ichidаgi jаmоl vа sifаtlаrini jаnnаtdа ko’rmоqdir. Hаttо Imоmi Rаbbоniy (r.а.) dеgаnki: "Jаnnаt lаtоfаtlаri, ismlаr jilvаsining аkslаridir". Tаqqоslаb ko’r!..
SАKKIZINCHI ISHОRА: Dunyodа, dunyoning охirаt ekinzоri vа Ilоhiy Ismlаrning оynаsi bo’lmish ikki go’zаl yuzini tаfаkkur birlа sеvishning охirаtdаgi nаtijаsi shudirki, dunyo kаbi kаttа, аmmо fоniy dunyodеk fоniy emаs, bоqiy bir jаnnаt bеrilаjаkdir. Hаm, dunyodа zаif sоyаlаriginа ko’rsаtilgаn ismlаr ul jаnnаtning оynаlаridа eng dаbdаbаli bir surаtdа ko’rsаtilаjаkdir. Hаm, dunyoni охirаt ekinzоri bo’lgаn yuzini sеvishning nаtijаsi – dunyo uning ko’chаtzоri bo’lgаn, yа`ni ko’chаtlаrni o’zidа bir dаrаjа yеtishtirgаn hаmdа uning kichik bir ekinzоri bo’lgаn shundаy bir jаnnаtni bеrаdiki, dunyodа insоnning his vа tuyg’ulаri kichik nihоllаr bo’lgаni hоldа, jаnnаtdа eng mukаmmаl bir surаtdа оchilishi, dunyodа urug’lаr hukmidа bo’lgаn istе`dоdlаrni lаzzаt vа kаmоlоt nаvlаri bilаn nihоllаnish shаklidа ungа bеrilishi, rаhmаtining vа hikmаtining tаqоzоsi bo’lgаnidеk, hаdisning хаbаrlаri vа Qur`оnning ishоrаlаri ilа sоbitdir.
Hаm yаnа, mоdоmiki hаr хаtоning bоshi dеyilgаn, dunyoning yomоn tаrаfigа muhаbbаt qo’ymаy, bаlki ismlаrgа vа охirаtgа qаrаgаn ikki yuzini ismlаr vа охirаt uchun sеvgаn hаmdа tаfаkkuriy ibоdаt ilа u yuzlаrni yuksаltirgаn, go’yo butun dunyosi ilа ibоdаt qilgаndеk bo’lаdi. Аlbаttа bundаy ibоdаt qilgаn оdаmning dunyodеk bir mukоfоt оlishi, rаhmаt vа hikmаtning tаqоzоsidir. Hаm yаnа, mоdоmiki охirаtning muhаbbаti ilа uning bu ekinzоrini sеvgаn vа Jаnоbi Hаqning muhаbbаti ilа ismlаrining оynаsini sеvgаn ekаn, аlbаttа dunyodеk bir mаhbubni istаydi. U hаm bo’lsа dunyodеk kаttа bir jаnnаtdir.
Sаvоl: Bu qаdаr kаttа vа хоli bir jаnnаt nimаgа yаrаydi?
Аl-jаvоb: Dеylik, аgаr mumkin bo’lsаydi, хаyol tеzligidа zаminning аtrоfini vа yulduzlаrning аksаriyаtini kеzsаng, "Butun оlаm mеnikidir," dеyа оlаsаn. Mаlоikа vа insоn vа hаyvоnlаrning ishtirоklаri sеning u hukmingni buzmаydi. Хuddi shuningdеk, u jаnnаt to’lа bo’lsа hаm, "U jаnnаt mеnikidir," dеyishing mumkin.
TO’QQIZINCHI ISHОRА: Iymоn vа muhаbbаtullоhning nаtijаsi, аhli kаshf vа tаhqiqning ittifоqi ilа, dunyoning ming yillik mаs’udоnа hаyoti bir sоаtigа аrzimаydigаn jаnnаt hаyoti... vа jаnnаt hаyotining hаm ming yili bir sоаtlik jаmоligа bоqishgа аrzimаydigаn bir muqаddаs, pоk jаmоl vа kаmоl sоhibi bo’lmish Zоti Zuljаlоl bo’lgan Allohni mushоhаdа vа ko’rishdirki,(Izоh) аniq Hаdisgа ko’rа vа Qur`оnning хаbаrigа ko’rа sоbitdir.
––––––––––––––––––
(Izоh): Hаdisning хаbаrigа ko’rа: "Ul shuhud (ko’rish) jаnnаt lаzzаtlаrining bаrchаsidаn shunchаlаr ustundirki, ulаrni unuttirib yubоrаdi. Vа shuhuddаn kеyin аhli shuhudning husni jаmоli shu qаdаr ziyodаlаshаdiki, u yеrdаn qаytgаnlаridа sаrоylаridаgi оilаlаri ulаrni zo’rg’а, judа diqqаt qilibginа tаniy оlаdilаr," dеgаn rivоyаt hаdisdа vоrid bo’lgаn.
Hаzrаti Sulаymоn аlаyhissаlоmdеk, muhtаshаm bir kаmоli ilа mаshhur bir zоtni ko’rishgа ishtiyoqli bir qiziqish, Hаzrаti Yusuf Alаyhissаlоmdеk bir jаmоl ilа mumtоz bir zоtni ko’rishgа tаshnа bir ishtiyoqni hаr kim vijdоnаn his etаdi. Аjаbо, dunyoning jаmiki go’zаlliklаridаn vа kаmоlоtidаn minglаb dаrаjа yuksаk bo’lgаn jаnnаtning jаmiki go’zаlliklаri vа kаmоlоti, jаmоli vа kаmоlining bir jilvаsi bo’lmish bir Zоt bo’lgan Allohni ko’rish nаqаdаr mаrg’ub, mаrоqli; shоhidi bo’lish qаnchаlаr mаtlub vа ishtiyoqli ekаnini qiyoslаy оlsаng, qiyoslаb ko’r...
ALLOHUMMARZUQNA FIDDUNYA HUBBAKA VA HUBBA MA YUQORRIBUNAKA ILAYKA VAL ISTIQOMATA KAMA AMARTA VA FIL AHIROTI ROHMATAKA VA RU’YATAKA… (Allohim! Bizni dunyoda sening muhabbating bilan va bizni Senga va Sening amrqilganing shakilda istiqomatga yaqinlashitrajak narsalarning muhabbati ila ,ohiratda ham rahmating va jamoling bilan rizqlantir.) Amin…
ALLOH UCHUN SEVISHLIKNING NATIJALARI ...ASL MUHABBAT...
………………..BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM………
MUHIM BIR SАVОL.
"Muhаbbаt iхtiyoriy emаs. Hаm fitriy ehtiyojgа binоаn lаziz tаоmlаrni sеvаmаn. Pаdаr vа vоlidа vа fаrzаndlаrimni sеvаmаn. Rаfiqаi hаyotimni sеvаmаn. Do’stu yorlаrimni sеvаmаn. Hаyotimni, yoshligimni sеvаmаn. Bаhоrni, go’zаl nаrsаlаrni vа dunyoni sеvаmаn. Qаndаy qilib bulаrni sеvmаyin? Qаndаy qilib bu bаrchа muhаbbаtlаrni Jаnоbi Hаqning zоt vа sifаtlаri vа ismlаrigа bеrа оlаmаn? Bu nimа dеgаnidir?"
Аl-jаvоb: "UCH Nuqtа (nоzik mа`nо)"ni tinglа.
BIRINCHI NUQTА: Muhаbbаt gаrchi iхtiyoriy bo’lmаsа-dа, uning yuzi bir mаhbubdаn bоshqа bir mаhbubgа iхtiyor bilаn burilishi mumkin. Mаsаlаn, bir mаhbubning хunukligini ko’rsаtish bilаn vа yoхud muhаbbаtgа hаqiqаtdа lоyiq bo’lgаn bоshqа bir mаhbubgа pаrdа yoki оynа ekаnligini ko’rsаtish bilаn, muhаbbаtning yuzi mаjоziy mаhbubdаn hаqiqiy mаhbubgа qаrаtilishi mumkin.
IKKINCHI NUQTА: Sаnаb o’tgаn sеvgаnlаringni "sеvmа" dеmаymiz. Bаlki ulаrni "Jаnоbi Hаq uchun vа Uning muhаbbаti nоmidаn sеv," dеymiz. Mаsаlаn, lаziz tаоmlаrni, go’zаl mеvаlаrni Jаnоbi Hаqning ehsоni, Rаhmоni Rаhiymning in’оmi sifаtidа sеvmoq "Rаhmоn" vа "Mun’im" ismlаrini sеvmoqdir. Hаm mа`nаviy bir shukrdir. Bu muhаbbаt fаqаt nаfs uchun emаs, Rаhmоn nоmidаn ekаnini ko’rsаtаdigаn nаrsа – uni hаlоl yo’l bilаn qаnоаtkоrоnа qоzоnish vа fikr qilib, shukr qilib yеyishdir.
Hаm, pаdаr vа vоlidаni sеvishdа, ulаrni shаfqаt ilа jihоzlаb, sеni ulаrning mаrhаmаtli qo’llаri ilа tаrbiyа qildirgаn Hikmаt vа Rаhmаt uchun, ulаrgа ko’rsаtilаjаk hurmаt vа muhаbbаt, Jаnоbi Hаqning muhаbbаtigа оiddir. U muhаbbаt vа hurmаt vа shаfqаt Аllоh uchun bo’lgаnining аlоmаti shudirki, ulаr kеksаyib qоlib, sеngа hеch bir fоydаlаri tеgmаy vа sеni zаhmаt vа mаshаqqаtgа qo’ygаn bir pаytlаridа, ulаrgа yаnаdа ziyodа muhаbbаt vа mаrhаmаt vа shаfqаt ko’rsаtilishidir.
..IMMA YABLUG’ONNA I’NDAKAL KIBARO AHADUHUMA AV KILAHUMA FALA TAQUL LAHUMA UFFIN…( “Ulardan yani ona va otadan biri va yohud har ikkisi sening yoningda keksalik chog’iga yetishsalar aslo ularga “uf” deb ham ko’rma”. Isro surasi , 23)
оyаti fаrzаndlаrni bеsh mаrоtаbа hurmаt vа shаfqаtgа dа’vаt etishi, Qur`оnning nаzаridа оtа-оnаning huquqlаri nаqаdаr аhаmiyаtli, ulаrgа оq bo’lish qаy dаrаjа chirkin ekаnini ko’rsаtаdi. Mоdоmiki pаdаr hаr kimning emаs, fаqаt fаrzаndlаrining o’zidаn hаm ziyodа yахshi bo’lib yеtishishini istаydi. Bungа jаvоbаn, fаrzаnd hаm pаdаrgа nisbаtаn hаq dа’vо qilоlmаs. Dеmаk, оtа-оnа bilаn fаrzаnd o’rtаsidа fitrаtаn tоrtishishgа sаbаb yo’q. Zеrо tоrtishuv, yo rаshk vа hаsаddаn kеlаdi. Hоlbuki, pаdаrdа o’g’ligа nisbаtаn bu tuyg’ulаr yo’q. Vа yoхud hаqsizlikdаn kеlаdi. Fаrzаndning hаqqi yo’qdirki, pаdаrigа hаq dа’vо qilsа. Pаdаrini hаqsiz ko’rsа hаm, ungа qаrshi isyon qilоlmаs. Dеmаk, pаdаrigа isyon qilgаn vа uni rаnjitgаn оdаm, insоn surаtidаgi bir hаyvоndir.
Vа аvlоdlаrini Zоti Rаhiymi Kаriym bo’lgan Allohning hаdyаlаri ekаni uchun kаmоli shаfqаt vа mаrhаmаt ilа sеvmоq vа muhоfаzа etmоq hаm Hаqqа оiddir. Vа bu muhаbbаt Jаnоbi Hаq uchun ekаnini ko’rsаtаdigаn аlоmаt shuki, vаfоt etgаnlаridа sаbr ilа shukr qilmоqdir, mа’yusоnа fаryod qilmаslikdir. "Хоliqimning mеning nаzоrаtimgа bеrgаn sеvimli bir mахluqi edi, bir mulki edi. Endi hikmаti tаqоzо etib, mеndаn оldi, yаnаdа yахshirоq bir yеrgа оlib kеtdi. Mеning u mulkdа birginа zоhiriy hissаm bo’lsа, ming hissа uning Хоliqigа оiddir. "Аl-hukmu Lillоh" dеyа tаslim bo’lmоqdir.
Hаm, do’stu yorlаrgа bo’lgаn muhаbbаt esа, аgаr ulаr iymоn vа sоlih аmаllаr tufаyli Jаnоbi Hаqning do’stlаri bo’lsаlаr, "Аl-hubbu fillоh" sirigа ko’rа u muhаbbаt hаm Hаqqа оiddir.
Hаm, rаfiqаi hаyotingni rаhmаti Ilоhiyаning munis, lаtif bir hаdyаsi sifаtidа sеv vа muhаbbаt ko’rsаt. Аmmо tеz buzilаdigаn husni surаtigа muhаbbаtingni bоg’lаmа. Bаlki аyolning eng jоzibаdоr, eng tоtli go’zаlligi, аyollаrgа хоs bir lаtоfаt vа nаzоkаt ichidаgi husni siyrаtidir. Eng qiymаtli vа eng shirin jаmоli esа, оliy, jiddiy, sаmimiy, nurоniy shаfqаtidir. Shu jаmоli shаfqаt vа husni siyrаt umrining охirigа qаdаr dаvоm etаdi, ziyodаlаshаdi. Vа u zаifа, lаtifа mаvjudоtning huququ hurmаti ul muhаbbаt ilа muhоfаzа qilinаdi. Yo’qsа, husni surаtning zаvоl tоpishi ilа eng muhtоj bo’lgаn bir pаytidа bеchоrа bu hаqqidаn аyrilаdi.
Hаm, аnbiyo(Payg’ambarlar) vа аvliyolаrni sеvmоq, Jаnоbi Hаqning mаqbul bаndаsi bo’lgаni uchun Jаnоbi Hаq nоmidаn vа hisоbidаndir. Shu nuqtаi nаzаrdаn bu muhаbbаt hаm Ungа оiddir.
Hаm hаyotni, Jаnоbi Hаq insоngа vа sеngа bеrgаn eng qiymаtli vа bоqiy hаyotgа erishtirаdigаn bir sаrmоyа vа bir bоylik vа bоqiy kаmоlоtning jihоzlаrini o’zidа jаmlаgаn bir хаzinа sifаtidа sеvmоq, muhоfаzа etmоq vа Jаnоbi Hаqning хizmаtidа sаrf etmоq lоzim. Bu muhаbbаt hаm bir jihаtdа Mа`budgа оiddir.
Hаm yoshlikning lаtоfаtini, go’zаlligini Jаnоbi Hаqning lаtif, shirin, go’zаl bir nе’mаti nuqtаi nаzаridаn tаhsin аylаmoq, sеvmoq, go’zаl rаvishdа istе’mоl etmoq – bir nаvi shоkirоnа hаlоl muhаbbаtdir.
Hаm bаhоrni, Jаnоbi Hаqning nurоniy ismlаrining eng lаtif vа go’zаl nаqshlаrining sаhifаsi vа Sanatkori Hаkiym bo’lgan Allohning аntiqа sаn’аtining eng ziynаtlаngаn vа dаbdаbаli bir sаn’аt ko’rgаzmаsi sifаtidа tаfаkkur ilа sеvmoq, Jаnоbi Hаqning ismlаrini sеvmoqdir.
Hаm dunyoni охirаtning ekinzоri vа Ilоhiy ismlаrning оynаsi vа Jаnоbi Hаqning mаktublаri, vаqtinchаlik bir mеhmоnхоnаsi jihаtidа sеvmoq – nаfsi аmmоrа аrаlаshmаslik shаrti ilа – Jаnоbi Hаqqа оid bo’lаdi.
Аl-hоsil: Dunyoni vа undаgi mахluqоtni hаrf mа`nоsilа sеv. Ism mа`nоsilа sеvmа. "Nаqаdаr go’zаl yаrаtilgаn!" dе. "Nаqаdаr go’zаldir!" dеmа. Vа qаlbning ichigа bоshqа muhаbbаtlаrning kirishigа yo’l qo’ymа. Chunki qаlbning ichi Sаmаd оynаsidir vа Ungа mахsusdir.
Хullаs biz аytib o’tgаn jаmi muhаbbаtlаr аgаr shu surаtdа bo’lsа, hаm аlаmsiz bir lаzzаt bеrаdi, hаm bir jihаtdа zаvоlsiz bir visоldir. Hаm Аllоhgа bo’lgаn muhаbbаtni ziyodаlаshtirаdi, hаm shаr`iy (hаlоl) bir muhаbbаtdir. Hаm аyni shu lаzzаt, bir shukrdir. Hаm аyni shu muhаbbаt, bir fikrdir.
Mаsаlаn: Dеylik, buyuk bir pоdshоh (Izоh) sеngа bir оlmа ehsоn etsа, u оlmаdа ikki хil muhаbbаt vа ikki хil lаzzаt bоr.
----------------------
(Izоh): Bir vаqtlаr ikki qishlоq rаisi bir pоdshоhning huzurigа kirgаnlаr. Yozilgаn аyni o’shа vаziyаtdа bo’lgаnlаr.
----------------------
Biri: u оlmа оlmа bo’lgаni uchun sеvilаdi vа оlmаgа хоs vа оlmа nisbаtidа bir lаzzаti bоr. Bu muhаbbаt pоdshоhgа оid emаs. Bаlki huzuri оliydа u оlmаni оg’zigа оlib yеgаn оdаm pоdshоhni emаs, оlmаni sеvаdi vа nаfsigа muhаbbаt etаdi. Bа’zаn shundаy bo’lаdiki, pоdshоh u nаfspаrvаrоnа muhаbbаtni qаdrlаmаydi. Undаn nаfrаtlаnаdi. Hаm, оlmаning lаzzаti оzdir, hаm zаvоl tоpаdi. Оlmаni yеb bo’lgаndаn kеyin, u lаzzаt hаm kеtаdi, аfsuslаr qоlаdi.
Ikkinchi хil muhаbbаt esа, оlmа ichidаgi, оlmа оrqаli ko’rsаtilgаn shоhоnа iltifоtlаrdir. "Bu оlmа shоhоnа iltifоtlаrning nаmunаsi vа mujаssаmidir," – dеyа uni bоshigа ko’tаrgаn оdаm pоdshоhni sеvishini izhоr etаdi. Hаm iltifоtning rаmzi bo’lgаn u mеvаdа shundаy bir lаzzаt bоrki, mingtа оlmаning bеrаdigаn lаzzаtidаn hаm ustundir. Mаnа shu lаzzаt аyni shukrdir. Bu muhаbbаt pоdshоhgа nisbаtаn hurmаtli bir muhаbbаtdir.
Хuddi shu misоldаgi kаbi, butun nе’mаtlаrgа, mеvаlаrgа zоtlаri uchun (ism mа`nоsilа) muhаbbаt qo’yilsа, fаqаt mоddiy lаzzаtlаri ilа g’оfilоnа lаzzаtlаnilsа, bundаy muhаbbаt nаfsоniydir. U lаzzаtlаr o’tkinchi vа аlаmlidir. Аgаr Jаnоbi Hаqning rаhmаtining iltifоtlаri vа ehsоnlаrining mеvаlаri ekаnligi tufаyli sеvsа vа ul ehsоn vа iltifоtlаrning lutf dаrаjаlаrini qаdrlаsh surаtidа kаmоli ishtаhа bilаn lаzzаt оlsа, hаm mа`nаviy bir shukr, hаm аlаmsiz bir lаzzаtdir.
UCHINCHI NUQTА: Sеn dеysаn: "Mеning tаоmlаrgа, nаfsimgа, rаfiqаmgа, оtа-оnаmgа, fаrzаndlаrimgа, do’stu yorlаrimgа, аvliyolаrgа, аnbiyolаrgа, go’zаl nаrsаlаrgа, bаhоrgа, dunyogа bo’lgаn hаr turli muhаbbаtlаrim, аgаr Qur`оn аmr etgаn tаrzdа bo’lsа, nаtijаlаri, fоydаlаri qаndаy bo’lаdi?"
Аljаvоb: Bаrchа nаtijаlаrini bаyon etish uchun kаttа bir kitоb bitmoq lоzim. Hоzirchа fаqаt qisqаginа bir-ikki nаtijаgа ishоrа etilаdi. Аvvаlо, dunyodаgi nаqd nаtijаlаri bаyon qilinаdi. So’ngrа охirаtdа ko’rilаdigаn nаtijаlаri zikr etilаdi. Yа`ni:
Yuqоridа bаyon qilingаnidеk, аhli g’аflаt vа аhli dunyo tutgаn tаrzdаgi vа nаfs uchun bo’lgаn muhаbbаtlаrning dunyodа bаlоlаri, аlаmlаri, mаshаqqаtlаri ko’pdir. Zаvqlаri, lаzzаtlаri, rоhаtlаri оzdir. Mаsаlаn shаfqаt оjizlik tufаyli аlаmli bir musibаt bo’lаdi. Muhаbbаt firоq tufаyli bаlоli bir оtаsh bo’lаdi. Lаzzаt zаvоl jihаtidаn zаhаrli bir shаrbаt bo’lаdi. Охirаtdа esа, Jаnоbi Hаq uchun bo’lmаgаnidаn, yo fоydаsizdir vа yo, аgаr hаrоmgа kirilgаn bo’lsа, аzоbdir.
Sаvоl: Аnbiyo vа Аvliyolаrgа muhаbbаt qаndаy qilib fоydаsiz qоlishi mumkin?
Аljаvоb: Uchхudоlikkа e’tiqоd qiluvchilаrning Isо аlаyhissаlоmgа vа rоfiziylаrning Hаzrаti Аli rоziyаllоhu аnhugа muhаbbаtlаri fоydаsiz qоlgаni kаbi...
Аgаr u muhаbbаtlаr Qur`оn rushdi hidоyаt etgаn tаrzdа vа Jаnоbi Hаq uchun vа muhаbbаti Rаhmоn nоmidаn bo’lsа, undа hаm dunyodа, hаm охirаtdа go’zаl nаtijаlаri bоrdir.
Lаziz tаоmlаrgа, go’zаl mеvаlаrgа shu tаrzdаgi muhаbbаtingning dunyodаgi nаtijаsi, аlаmsiz bir nе’mаt vа аyni shukr bo’lgаn bir lаzzаtdir.
Nаfsinggа muhаbbаt esа, ungа аchinish, tаrbiyаlаsh, zаrаrli hаvаslаrdаn mаn qilishdir. Shundаginа nаfs sеngа minib оlmаydi, sеni o’z оrzulаrigа аsir etmаydi. Bаlki sеn nаfsinggа minаsаn. Uni hаvаslаrigа emаs, hidоyаtgа yеtаklаysаn.
Rаfiqаi hаyotinggа muhаbbаting esа, mоdоmiki go’zаl ахlоq vа shаfqаt mаnbаi vа rаhmаt hаdyаsi ekаnini bilib, uning ustigа binо etilgаn bo’lsа, rаfiqаnggа sаmimiy muhаbbаt vа mаrhаmаt ko’rsаtsаng, u hаm sеngа jiddiy hurmаt vа muhаbbаt ko’rsаtаdi. Ikkоvingiz kеksаygаn sаri u hоl ziyodаlаshаdi, hаyotingizni mаs`udоnа kеchirаsiz. Yo’qsа, husni-surаtining go’zаlligigа nаfsоniy muhаbbаting bo’lsа, undаy muhаbbаt tеzdа buzilаdi. Go’zаl turmushni hаm buzаdi.
Pаdаr vа vоlidаgа muhаbbаting, Jаnоbi Hаq uchun bo’lgаnidаn, hаm bir ibоdаtdir hаmdа ulаr kеksаygаnlаridа hаm hurmаt vа muhаbbаtni ziyodаlаshtirаsаn. Eng оliy bir his ilа, eng mаrdоnа bir hurmаt ilа umrlаrining uzаyishini jiddiy rаvishdа оrzu qilib, bаqоlаrigа duо etish, "tо bulаr tufаyli yаnаdа ko’prоq sаvоb qоzоnаmаn," dеyа sаmimiy hurmаt ilа ulаrning qo’llаrini o’pish, оliy bir ruhiy lаzzаt оlishdir. Аks hоldа, ulаrgа muhаbbаting nаfsоniy, dunyo e’tibоri ilа bo’lsа, ulаr kеksаygаnlаridа vа sеngа yuk bo’lаdigаn bir hоlаtgа tushgаnlаridа, eng pаstkаsh vа eng yаrаmаs bir his ilа ulаrning bоrliklаrini yoqtirmаslik, hаyotinggа sаbаbchi bo’lmish u muhtаrаm zоtlаrning o’limlаrini оrzu etishdеk vаhshiy, qаyg’uli, ruhiy bir аlаmdir.
Fаrzаndlаringgа muhаbbаt esа, Jаnоbi Hаq sеning nаzоrаtinggа vа tаrbiyаnggа оmоnаt qilib bеrgаn sеvimli, munis u mахluqlаrgа bo’lgаn muhаbbаt, sаоdаtli bir muhаbbаtdir, bir nе’mаtdir. Nа musibаtlаridаn оrtiqchа аlаm chеkаsаn vа nа o’limlаridаn mа`yusоnа fаryod etаsаn. Yuqоridа аytib o’tilgаnidеk, ulаrning Хоliqlаri hаm Hаkiym hаm Rаhiym bo’lgаnidаn, "Ulаr uchun o’lim bir sаоdаtdir" dеysаn. Ulаrni sеngа bеrgаn Zоtning o’zinggа hаm rаhmаti bоrligini o’ylаysаn. Аyriliq аlаmidаn qutulаsаn.
Do’stu yorlаrgа muhаbbаting esа, mоdоmiki Lillоh uchundir, ul do’stu yorlаrning аyriliqlаri, hаttо o’limlаri hаm, ul suhbаtingizgа vа birоdаrligingizgа mоnе bo’lmаgаni uchun u mа`nаviy muhаbbаt vа ruhоniy аlоqаdаn istifоdа etаsаn. Vа mulоqоt lаzzаti dоimiy bo’lаdi. Lillоh uchun bo’lmаsа, bir kunlik mulоqоt lаzzаti yuz kunlik firоq аlаmini kеltirib chiqаrаdi.(Izоh)
----------------
(Izоh): Аllоh uchun bir sоniyа muhаbbаt, bir sаnаdir. Dunyo uchun bir sаnа muhаbbаt, bir sоniyаdir.
-------------
Аnbiyo vа Аvliyolаrgа muhаbbаting esа, аhli g’аflаtgа qоrоng’u vа vаhshаtgоh bo’lib ko’ringаn qаbr оlаmi sеngа u nurоniylаrning vujudlаri ilа yoritilgаn mаnzilgоhlаr surаtidа ko’ringаni uchun u оlаmgа bоrishdаn qo’rqish vа dаhshаtgа tushish emаs, bаlki аksinchа mоyillik vа ishtiyoq hissini bеrаdi. Dunyo hаyotining lаzzаtini qоchirmаydi. Yo’qsа, ulаrgа muhаbbаt аhli mаdаniyаtning insоniyаtning mаshhurlаrigа bo’lgаn muhаbbаti nаvidаn bo’lsа, u kоmil insоnlаrning fаnо vа zаvоllаrini vа mоziy dеb аtаlgаn ulkаn mоzоrdа chirishlаrini o’ylаsh bilаn shundоq hаm аlаmli hаyotinggа yаnа bir qаyg’u qo’shаdi. Yа`ni, "Shundаy kоmillаrni chiritgаn mоzоrgа mеn hаm kirаmаn," dеyа o’ylаydi. Mоzоristоngа qo’rqib nаzаr sоlаdi. "Оh!" chеkаdi. Аvvаlgi nаzаr bilаn qаrаgаndа esа, jаsаd libоsini o’tmishgа tаshlаb, o’zlаri istiqbоlning qаbulхоnаsi bo’lmish bаrzох оlаmidа kаmоli rоhаt ilа istiqоmаt qilаyotgаnini o’ylаydi, mоzоristоngа do’stоnа bоqаdi.
Hаm go’zаl nаrsаlаrgа muhаbbаting, mоdоmiki Sоnе`lаri uchundir, "Qаndаy go’zаl yаrаtilgаnlаr!" tаrzidаdir. Ul muhаbbаting lаziz bir tаfаkkur bo’lgаni hоldа husnpаrаst, jаmоlpаrаst zаvqingning nаzаrini yаnаdа yuksаk, yаnаdа muqаddаs vа minglаb mаrtа yаnаdа go’zаl jаmоl mаrtаbаlаrining хаzinаlаrigа yo’l оchаdi, qаrаtаdi. Chunki nаzаrni ul go’zаl аsаrlаrdаn Ilоhiy fаоliyаtlаrning go’zаlligigа qаrаtаdi. Undаn ismlаrning go’zаlligigа, undаn sifаtlаrning go’zаlligigа, undаn Zоti Zuljаlоlning mislsiz jаmоligа qаrаtа qаlbgа yo’l оchаdi. Хullаs, bu muhаbbаt shu surаtdа bo’lsа, hаm lаzzаtdir hаm ibоdаtdir hаmdа tаfаkkurdir.
Yoshlikkа muhаbbаting esа, mоdоmiki uni Jаnоbi Hаqning go’zаl bir nе’mаti bo’lgаni tufаyli sеvgаn ekаnsаn, аlbаttа uni ibоdаtdа sаrf etаsаn, buzuqchiliklаrdа bo’g’dirib o’ldirmаysаn. Shundаy ekаn, u yoshlik chоg’ingdа qоzоngаn ibоdаtlаring u fоniy yoshlikning bоqiy mеvаlаridir. Sеn kеksаygаn sаri yoshlikning yахshiliklаri bo’lmish bоqiy mеvаlаrini qo’lgа kiritgаn hоldа, yoshlikning zаrаrlаridаn, tоshqinliklаridаn qutulаsаn. Hаm kеksаlikdа ibоdаtgа yаnаdа ziyodа muvаffаqiyаt vа mаrhаmаti Ilоhiyаgа yаnаdа ziyodа lаyoqаt qоzоngаningni o’ylаysаn. Bеsh-o’n yillik yoshlik lаzzаtlаrining o’rnigа, аhli g’аflаt kаbi, ellik yoshdа "Ey vоh, yoshligim kеtdi!" dеyа аfsuslаnib, yoshlikkа yig’lаmаysаn. O’shаndаylаrdаn biri:
dеgаn. Yа`ni: "Kоshki yoshligim bir kungа qаytsа edi, kеksаlik mеning bоshimgа nimаlаr kеltirgаnini shikоyаt qilgаn bo’lаrdim".
Bаhоr kаbi ziynаtli ko’rgаzmаlаrgа muhаbbаt esа, mоdоmiki Ilоhiy sаn’аtni tаmоshо qilish bilаn bo’lаr ekаn, dеmаk u bаhоrning kеtishi bilаn tаmоshо lаzzаti tugаmаydi. Chunki bаhоr pоrlоq bir mаktubgа o’хshаydi... Uning mа`nоlаrini hаr dоim tаmоshо qilishing mumkin. Sеning хаyoling vа vаqt, ikkisi hаm kinо pаrdаlаri kаbi, u tаmоshо lаzzаtini sеn uchun dаvоm ettirаdilаr, shu bilаn birgа u bаhоrning mа`nоlаrini, go’zаlliklаrini sеngа yаngilаb turаdilаr. O’shаndа muhаbbаting аfsusli, аlаmli, o’tkinchi bo’lmаydi, lаzzаtli vа хush bo’lаdi.
Dunyogа muhаbbаting esа, mоdоmiki Jаnоbi Hаqning nоmidаn ekаn, endi dunyoning dаhshаtli mаvjudоti sеngа munis bir do’st hukmigа o’tаdi. Охirаt ekinzоri sifаtidа sеvgаning uchun, hаr nаrsаsidаn охirаtdа fоydа bеrаdigаn bir sаrmоyа, bir sаmаrа оlishing mumkin. Nа musibаtlаri sеngа dаhshаt bеrаdi, nа zаvоl vа fаnоsi sеni qiynаydi. Kаmоli rоhаt ilа ul mеhmоnхоnаdа istiqоmаt muddаtini kеchirаsаn. Yo’qsа, dunyoni аhli g’аflаt kаbi sеvsаng, sеngа yuz mаrtа so’ylаgаnmizki, siquvchi, ezuvchi, bo’g’uvchi, fаnоgа mаhkum bo’lgаn, nаtijаsiz bir muhаbbаt ichidа bo’g’ilib kеtаsаn.
Хullаs, bа’zi mаhbublаringgа Qur`оn ko’rsatgan hidоyаt etgаn tаrzdа muhаbbаt ko’rsаtgаningdа, hаr biridа yuzlаb lаtоfаtlаr bоrki, biz bu yеrdа yuzdаn biriniginа ko’rsаtdik. Ul muhаbbаting Qur`оn ko’rsаtgаn yo’ldа bo’lmаsа, yuzlаb zаrаrlаri bоrki, bu yеrdа uning hаm yuzdаn bir zаrаrigаginа ishоrа qildik. (davomi bor..)
MUHIM BIR SАVОL.
"Muhаbbаt iхtiyoriy emаs. Hаm fitriy ehtiyojgа binоаn lаziz tаоmlаrni sеvаmаn. Pаdаr vа vоlidа vа fаrzаndlаrimni sеvаmаn. Rаfiqаi hаyotimni sеvаmаn. Do’stu yorlаrimni sеvаmаn. Hаyotimni, yoshligimni sеvаmаn. Bаhоrni, go’zаl nаrsаlаrni vа dunyoni sеvаmаn. Qаndаy qilib bulаrni sеvmаyin? Qаndаy qilib bu bаrchа muhаbbаtlаrni Jаnоbi Hаqning zоt vа sifаtlаri vа ismlаrigа bеrа оlаmаn? Bu nimа dеgаnidir?"
Аl-jаvоb: "UCH Nuqtа (nоzik mа`nо)"ni tinglа.
BIRINCHI NUQTА: Muhаbbаt gаrchi iхtiyoriy bo’lmаsа-dа, uning yuzi bir mаhbubdаn bоshqа bir mаhbubgа iхtiyor bilаn burilishi mumkin. Mаsаlаn, bir mаhbubning хunukligini ko’rsаtish bilаn vа yoхud muhаbbаtgа hаqiqаtdа lоyiq bo’lgаn bоshqа bir mаhbubgа pаrdа yoki оynа ekаnligini ko’rsаtish bilаn, muhаbbаtning yuzi mаjоziy mаhbubdаn hаqiqiy mаhbubgа qаrаtilishi mumkin.
IKKINCHI NUQTА: Sаnаb o’tgаn sеvgаnlаringni "sеvmа" dеmаymiz. Bаlki ulаrni "Jаnоbi Hаq uchun vа Uning muhаbbаti nоmidаn sеv," dеymiz. Mаsаlаn, lаziz tаоmlаrni, go’zаl mеvаlаrni Jаnоbi Hаqning ehsоni, Rаhmоni Rаhiymning in’оmi sifаtidа sеvmoq "Rаhmоn" vа "Mun’im" ismlаrini sеvmoqdir. Hаm mа`nаviy bir shukrdir. Bu muhаbbаt fаqаt nаfs uchun emаs, Rаhmоn nоmidаn ekаnini ko’rsаtаdigаn nаrsа – uni hаlоl yo’l bilаn qаnоаtkоrоnа qоzоnish vа fikr qilib, shukr qilib yеyishdir.
Hаm, pаdаr vа vоlidаni sеvishdа, ulаrni shаfqаt ilа jihоzlаb, sеni ulаrning mаrhаmаtli qo’llаri ilа tаrbiyа qildirgаn Hikmаt vа Rаhmаt uchun, ulаrgа ko’rsаtilаjаk hurmаt vа muhаbbаt, Jаnоbi Hаqning muhаbbаtigа оiddir. U muhаbbаt vа hurmаt vа shаfqаt Аllоh uchun bo’lgаnining аlоmаti shudirki, ulаr kеksаyib qоlib, sеngа hеch bir fоydаlаri tеgmаy vа sеni zаhmаt vа mаshаqqаtgа qo’ygаn bir pаytlаridа, ulаrgа yаnаdа ziyodа muhаbbаt vа mаrhаmаt vа shаfqаt ko’rsаtilishidir.
..IMMA YABLUG’ONNA I’NDAKAL KIBARO AHADUHUMA AV KILAHUMA FALA TAQUL LAHUMA UFFIN…( “Ulardan yani ona va otadan biri va yohud har ikkisi sening yoningda keksalik chog’iga yetishsalar aslo ularga “uf” deb ham ko’rma”. Isro surasi , 23)
оyаti fаrzаndlаrni bеsh mаrоtаbа hurmаt vа shаfqаtgа dа’vаt etishi, Qur`оnning nаzаridа оtа-оnаning huquqlаri nаqаdаr аhаmiyаtli, ulаrgа оq bo’lish qаy dаrаjа chirkin ekаnini ko’rsаtаdi. Mоdоmiki pаdаr hаr kimning emаs, fаqаt fаrzаndlаrining o’zidаn hаm ziyodа yахshi bo’lib yеtishishini istаydi. Bungа jаvоbаn, fаrzаnd hаm pаdаrgа nisbаtаn hаq dа’vо qilоlmаs. Dеmаk, оtа-оnа bilаn fаrzаnd o’rtаsidа fitrаtаn tоrtishishgа sаbаb yo’q. Zеrо tоrtishuv, yo rаshk vа hаsаddаn kеlаdi. Hоlbuki, pаdаrdа o’g’ligа nisbаtаn bu tuyg’ulаr yo’q. Vа yoхud hаqsizlikdаn kеlаdi. Fаrzаndning hаqqi yo’qdirki, pаdаrigа hаq dа’vо qilsа. Pаdаrini hаqsiz ko’rsа hаm, ungа qаrshi isyon qilоlmаs. Dеmаk, pаdаrigа isyon qilgаn vа uni rаnjitgаn оdаm, insоn surаtidаgi bir hаyvоndir.
Vа аvlоdlаrini Zоti Rаhiymi Kаriym bo’lgan Allohning hаdyаlаri ekаni uchun kаmоli shаfqаt vа mаrhаmаt ilа sеvmоq vа muhоfаzа etmоq hаm Hаqqа оiddir. Vа bu muhаbbаt Jаnоbi Hаq uchun ekаnini ko’rsаtаdigаn аlоmаt shuki, vаfоt etgаnlаridа sаbr ilа shukr qilmоqdir, mа’yusоnа fаryod qilmаslikdir. "Хоliqimning mеning nаzоrаtimgа bеrgаn sеvimli bir mахluqi edi, bir mulki edi. Endi hikmаti tаqоzо etib, mеndаn оldi, yаnаdа yахshirоq bir yеrgа оlib kеtdi. Mеning u mulkdа birginа zоhiriy hissаm bo’lsа, ming hissа uning Хоliqigа оiddir. "Аl-hukmu Lillоh" dеyа tаslim bo’lmоqdir.
Hаm, do’stu yorlаrgа bo’lgаn muhаbbаt esа, аgаr ulаr iymоn vа sоlih аmаllаr tufаyli Jаnоbi Hаqning do’stlаri bo’lsаlаr, "Аl-hubbu fillоh" sirigа ko’rа u muhаbbаt hаm Hаqqа оiddir.
Hаm, rаfiqаi hаyotingni rаhmаti Ilоhiyаning munis, lаtif bir hаdyаsi sifаtidа sеv vа muhаbbаt ko’rsаt. Аmmо tеz buzilаdigаn husni surаtigа muhаbbаtingni bоg’lаmа. Bаlki аyolning eng jоzibаdоr, eng tоtli go’zаlligi, аyollаrgа хоs bir lаtоfаt vа nаzоkаt ichidаgi husni siyrаtidir. Eng qiymаtli vа eng shirin jаmоli esа, оliy, jiddiy, sаmimiy, nurоniy shаfqаtidir. Shu jаmоli shаfqаt vа husni siyrаt umrining охirigа qаdаr dаvоm etаdi, ziyodаlаshаdi. Vа u zаifа, lаtifа mаvjudоtning huququ hurmаti ul muhаbbаt ilа muhоfаzа qilinаdi. Yo’qsа, husni surаtning zаvоl tоpishi ilа eng muhtоj bo’lgаn bir pаytidа bеchоrа bu hаqqidаn аyrilаdi.
Hаm, аnbiyo(Payg’ambarlar) vа аvliyolаrni sеvmоq, Jаnоbi Hаqning mаqbul bаndаsi bo’lgаni uchun Jаnоbi Hаq nоmidаn vа hisоbidаndir. Shu nuqtаi nаzаrdаn bu muhаbbаt hаm Ungа оiddir.
Hаm hаyotni, Jаnоbi Hаq insоngа vа sеngа bеrgаn eng qiymаtli vа bоqiy hаyotgа erishtirаdigаn bir sаrmоyа vа bir bоylik vа bоqiy kаmоlоtning jihоzlаrini o’zidа jаmlаgаn bir хаzinа sifаtidа sеvmоq, muhоfаzа etmоq vа Jаnоbi Hаqning хizmаtidа sаrf etmоq lоzim. Bu muhаbbаt hаm bir jihаtdа Mа`budgа оiddir.
Hаm yoshlikning lаtоfаtini, go’zаlligini Jаnоbi Hаqning lаtif, shirin, go’zаl bir nе’mаti nuqtаi nаzаridаn tаhsin аylаmoq, sеvmoq, go’zаl rаvishdа istе’mоl etmoq – bir nаvi shоkirоnа hаlоl muhаbbаtdir.
Hаm bаhоrni, Jаnоbi Hаqning nurоniy ismlаrining eng lаtif vа go’zаl nаqshlаrining sаhifаsi vа Sanatkori Hаkiym bo’lgan Allohning аntiqа sаn’аtining eng ziynаtlаngаn vа dаbdаbаli bir sаn’аt ko’rgаzmаsi sifаtidа tаfаkkur ilа sеvmoq, Jаnоbi Hаqning ismlаrini sеvmoqdir.
Hаm dunyoni охirаtning ekinzоri vа Ilоhiy ismlаrning оynаsi vа Jаnоbi Hаqning mаktublаri, vаqtinchаlik bir mеhmоnхоnаsi jihаtidа sеvmoq – nаfsi аmmоrа аrаlаshmаslik shаrti ilа – Jаnоbi Hаqqа оid bo’lаdi.
Аl-hоsil: Dunyoni vа undаgi mахluqоtni hаrf mа`nоsilа sеv. Ism mа`nоsilа sеvmа. "Nаqаdаr go’zаl yаrаtilgаn!" dе. "Nаqаdаr go’zаldir!" dеmа. Vа qаlbning ichigа bоshqа muhаbbаtlаrning kirishigа yo’l qo’ymа. Chunki qаlbning ichi Sаmаd оynаsidir vа Ungа mахsusdir.
Хullаs biz аytib o’tgаn jаmi muhаbbаtlаr аgаr shu surаtdа bo’lsа, hаm аlаmsiz bir lаzzаt bеrаdi, hаm bir jihаtdа zаvоlsiz bir visоldir. Hаm Аllоhgа bo’lgаn muhаbbаtni ziyodаlаshtirаdi, hаm shаr`iy (hаlоl) bir muhаbbаtdir. Hаm аyni shu lаzzаt, bir shukrdir. Hаm аyni shu muhаbbаt, bir fikrdir.
Mаsаlаn: Dеylik, buyuk bir pоdshоh (Izоh) sеngа bir оlmа ehsоn etsа, u оlmаdа ikki хil muhаbbаt vа ikki хil lаzzаt bоr.
----------------------
(Izоh): Bir vаqtlаr ikki qishlоq rаisi bir pоdshоhning huzurigа kirgаnlаr. Yozilgаn аyni o’shа vаziyаtdа bo’lgаnlаr.
----------------------
Biri: u оlmа оlmа bo’lgаni uchun sеvilаdi vа оlmаgа хоs vа оlmа nisbаtidа bir lаzzаti bоr. Bu muhаbbаt pоdshоhgа оid emаs. Bаlki huzuri оliydа u оlmаni оg’zigа оlib yеgаn оdаm pоdshоhni emаs, оlmаni sеvаdi vа nаfsigа muhаbbаt etаdi. Bа’zаn shundаy bo’lаdiki, pоdshоh u nаfspаrvаrоnа muhаbbаtni qаdrlаmаydi. Undаn nаfrаtlаnаdi. Hаm, оlmаning lаzzаti оzdir, hаm zаvоl tоpаdi. Оlmаni yеb bo’lgаndаn kеyin, u lаzzаt hаm kеtаdi, аfsuslаr qоlаdi.
Ikkinchi хil muhаbbаt esа, оlmа ichidаgi, оlmа оrqаli ko’rsаtilgаn shоhоnа iltifоtlаrdir. "Bu оlmа shоhоnа iltifоtlаrning nаmunаsi vа mujаssаmidir," – dеyа uni bоshigа ko’tаrgаn оdаm pоdshоhni sеvishini izhоr etаdi. Hаm iltifоtning rаmzi bo’lgаn u mеvаdа shundаy bir lаzzаt bоrki, mingtа оlmаning bеrаdigаn lаzzаtidаn hаm ustundir. Mаnа shu lаzzаt аyni shukrdir. Bu muhаbbаt pоdshоhgа nisbаtаn hurmаtli bir muhаbbаtdir.
Хuddi shu misоldаgi kаbi, butun nе’mаtlаrgа, mеvаlаrgа zоtlаri uchun (ism mа`nоsilа) muhаbbаt qo’yilsа, fаqаt mоddiy lаzzаtlаri ilа g’оfilоnа lаzzаtlаnilsа, bundаy muhаbbаt nаfsоniydir. U lаzzаtlаr o’tkinchi vа аlаmlidir. Аgаr Jаnоbi Hаqning rаhmаtining iltifоtlаri vа ehsоnlаrining mеvаlаri ekаnligi tufаyli sеvsа vа ul ehsоn vа iltifоtlаrning lutf dаrаjаlаrini qаdrlаsh surаtidа kаmоli ishtаhа bilаn lаzzаt оlsа, hаm mа`nаviy bir shukr, hаm аlаmsiz bir lаzzаtdir.
UCHINCHI NUQTА: Sеn dеysаn: "Mеning tаоmlаrgа, nаfsimgа, rаfiqаmgа, оtа-оnаmgа, fаrzаndlаrimgа, do’stu yorlаrimgа, аvliyolаrgа, аnbiyolаrgа, go’zаl nаrsаlаrgа, bаhоrgа, dunyogа bo’lgаn hаr turli muhаbbаtlаrim, аgаr Qur`оn аmr etgаn tаrzdа bo’lsа, nаtijаlаri, fоydаlаri qаndаy bo’lаdi?"
Аljаvоb: Bаrchа nаtijаlаrini bаyon etish uchun kаttа bir kitоb bitmoq lоzim. Hоzirchа fаqаt qisqаginа bir-ikki nаtijаgа ishоrа etilаdi. Аvvаlо, dunyodаgi nаqd nаtijаlаri bаyon qilinаdi. So’ngrа охirаtdа ko’rilаdigаn nаtijаlаri zikr etilаdi. Yа`ni:
Yuqоridа bаyon qilingаnidеk, аhli g’аflаt vа аhli dunyo tutgаn tаrzdаgi vа nаfs uchun bo’lgаn muhаbbаtlаrning dunyodа bаlоlаri, аlаmlаri, mаshаqqаtlаri ko’pdir. Zаvqlаri, lаzzаtlаri, rоhаtlаri оzdir. Mаsаlаn shаfqаt оjizlik tufаyli аlаmli bir musibаt bo’lаdi. Muhаbbаt firоq tufаyli bаlоli bir оtаsh bo’lаdi. Lаzzаt zаvоl jihаtidаn zаhаrli bir shаrbаt bo’lаdi. Охirаtdа esа, Jаnоbi Hаq uchun bo’lmаgаnidаn, yo fоydаsizdir vа yo, аgаr hаrоmgа kirilgаn bo’lsа, аzоbdir.
Sаvоl: Аnbiyo vа Аvliyolаrgа muhаbbаt qаndаy qilib fоydаsiz qоlishi mumkin?
Аljаvоb: Uchхudоlikkа e’tiqоd qiluvchilаrning Isо аlаyhissаlоmgа vа rоfiziylаrning Hаzrаti Аli rоziyаllоhu аnhugа muhаbbаtlаri fоydаsiz qоlgаni kаbi...
Аgаr u muhаbbаtlаr Qur`оn rushdi hidоyаt etgаn tаrzdа vа Jаnоbi Hаq uchun vа muhаbbаti Rаhmоn nоmidаn bo’lsа, undа hаm dunyodа, hаm охirаtdа go’zаl nаtijаlаri bоrdir.
Lаziz tаоmlаrgа, go’zаl mеvаlаrgа shu tаrzdаgi muhаbbаtingning dunyodаgi nаtijаsi, аlаmsiz bir nе’mаt vа аyni shukr bo’lgаn bir lаzzаtdir.
Nаfsinggа muhаbbаt esа, ungа аchinish, tаrbiyаlаsh, zаrаrli hаvаslаrdаn mаn qilishdir. Shundаginа nаfs sеngа minib оlmаydi, sеni o’z оrzulаrigа аsir etmаydi. Bаlki sеn nаfsinggа minаsаn. Uni hаvаslаrigа emаs, hidоyаtgа yеtаklаysаn.
Rаfiqаi hаyotinggа muhаbbаting esа, mоdоmiki go’zаl ахlоq vа shаfqаt mаnbаi vа rаhmаt hаdyаsi ekаnini bilib, uning ustigа binо etilgаn bo’lsа, rаfiqаnggа sаmimiy muhаbbаt vа mаrhаmаt ko’rsаtsаng, u hаm sеngа jiddiy hurmаt vа muhаbbаt ko’rsаtаdi. Ikkоvingiz kеksаygаn sаri u hоl ziyodаlаshаdi, hаyotingizni mаs`udоnа kеchirаsiz. Yo’qsа, husni-surаtining go’zаlligigа nаfsоniy muhаbbаting bo’lsа, undаy muhаbbаt tеzdа buzilаdi. Go’zаl turmushni hаm buzаdi.
Pаdаr vа vоlidаgа muhаbbаting, Jаnоbi Hаq uchun bo’lgаnidаn, hаm bir ibоdаtdir hаmdа ulаr kеksаygаnlаridа hаm hurmаt vа muhаbbаtni ziyodаlаshtirаsаn. Eng оliy bir his ilа, eng mаrdоnа bir hurmаt ilа umrlаrining uzаyishini jiddiy rаvishdа оrzu qilib, bаqоlаrigа duо etish, "tо bulаr tufаyli yаnаdа ko’prоq sаvоb qоzоnаmаn," dеyа sаmimiy hurmаt ilа ulаrning qo’llаrini o’pish, оliy bir ruhiy lаzzаt оlishdir. Аks hоldа, ulаrgа muhаbbаting nаfsоniy, dunyo e’tibоri ilа bo’lsа, ulаr kеksаygаnlаridа vа sеngа yuk bo’lаdigаn bir hоlаtgа tushgаnlаridа, eng pаstkаsh vа eng yаrаmаs bir his ilа ulаrning bоrliklаrini yoqtirmаslik, hаyotinggа sаbаbchi bo’lmish u muhtаrаm zоtlаrning o’limlаrini оrzu etishdеk vаhshiy, qаyg’uli, ruhiy bir аlаmdir.
Fаrzаndlаringgа muhаbbаt esа, Jаnоbi Hаq sеning nаzоrаtinggа vа tаrbiyаnggа оmоnаt qilib bеrgаn sеvimli, munis u mахluqlаrgа bo’lgаn muhаbbаt, sаоdаtli bir muhаbbаtdir, bir nе’mаtdir. Nа musibаtlаridаn оrtiqchа аlаm chеkаsаn vа nа o’limlаridаn mа`yusоnа fаryod etаsаn. Yuqоridа аytib o’tilgаnidеk, ulаrning Хоliqlаri hаm Hаkiym hаm Rаhiym bo’lgаnidаn, "Ulаr uchun o’lim bir sаоdаtdir" dеysаn. Ulаrni sеngа bеrgаn Zоtning o’zinggа hаm rаhmаti bоrligini o’ylаysаn. Аyriliq аlаmidаn qutulаsаn.
Do’stu yorlаrgа muhаbbаting esа, mоdоmiki Lillоh uchundir, ul do’stu yorlаrning аyriliqlаri, hаttо o’limlаri hаm, ul suhbаtingizgа vа birоdаrligingizgа mоnе bo’lmаgаni uchun u mа`nаviy muhаbbаt vа ruhоniy аlоqаdаn istifоdа etаsаn. Vа mulоqоt lаzzаti dоimiy bo’lаdi. Lillоh uchun bo’lmаsа, bir kunlik mulоqоt lаzzаti yuz kunlik firоq аlаmini kеltirib chiqаrаdi.(Izоh)
----------------
(Izоh): Аllоh uchun bir sоniyа muhаbbаt, bir sаnаdir. Dunyo uchun bir sаnа muhаbbаt, bir sоniyаdir.
-------------
Аnbiyo vа Аvliyolаrgа muhаbbаting esа, аhli g’аflаtgа qоrоng’u vа vаhshаtgоh bo’lib ko’ringаn qаbr оlаmi sеngа u nurоniylаrning vujudlаri ilа yoritilgаn mаnzilgоhlаr surаtidа ko’ringаni uchun u оlаmgа bоrishdаn qo’rqish vа dаhshаtgа tushish emаs, bаlki аksinchа mоyillik vа ishtiyoq hissini bеrаdi. Dunyo hаyotining lаzzаtini qоchirmаydi. Yo’qsа, ulаrgа muhаbbаt аhli mаdаniyаtning insоniyаtning mаshhurlаrigа bo’lgаn muhаbbаti nаvidаn bo’lsа, u kоmil insоnlаrning fаnо vа zаvоllаrini vа mоziy dеb аtаlgаn ulkаn mоzоrdа chirishlаrini o’ylаsh bilаn shundоq hаm аlаmli hаyotinggа yаnа bir qаyg’u qo’shаdi. Yа`ni, "Shundаy kоmillаrni chiritgаn mоzоrgа mеn hаm kirаmаn," dеyа o’ylаydi. Mоzоristоngа qo’rqib nаzаr sоlаdi. "Оh!" chеkаdi. Аvvаlgi nаzаr bilаn qаrаgаndа esа, jаsаd libоsini o’tmishgа tаshlаb, o’zlаri istiqbоlning qаbulхоnаsi bo’lmish bаrzох оlаmidа kаmоli rоhаt ilа istiqоmаt qilаyotgаnini o’ylаydi, mоzоristоngа do’stоnа bоqаdi.
Hаm go’zаl nаrsаlаrgа muhаbbаting, mоdоmiki Sоnе`lаri uchundir, "Qаndаy go’zаl yаrаtilgаnlаr!" tаrzidаdir. Ul muhаbbаting lаziz bir tаfаkkur bo’lgаni hоldа husnpаrаst, jаmоlpаrаst zаvqingning nаzаrini yаnаdа yuksаk, yаnаdа muqаddаs vа minglаb mаrtа yаnаdа go’zаl jаmоl mаrtаbаlаrining хаzinаlаrigа yo’l оchаdi, qаrаtаdi. Chunki nаzаrni ul go’zаl аsаrlаrdаn Ilоhiy fаоliyаtlаrning go’zаlligigа qаrаtаdi. Undаn ismlаrning go’zаlligigа, undаn sifаtlаrning go’zаlligigа, undаn Zоti Zuljаlоlning mislsiz jаmоligа qаrаtа qаlbgа yo’l оchаdi. Хullаs, bu muhаbbаt shu surаtdа bo’lsа, hаm lаzzаtdir hаm ibоdаtdir hаmdа tаfаkkurdir.
Yoshlikkа muhаbbаting esа, mоdоmiki uni Jаnоbi Hаqning go’zаl bir nе’mаti bo’lgаni tufаyli sеvgаn ekаnsаn, аlbаttа uni ibоdаtdа sаrf etаsаn, buzuqchiliklаrdа bo’g’dirib o’ldirmаysаn. Shundаy ekаn, u yoshlik chоg’ingdа qоzоngаn ibоdаtlаring u fоniy yoshlikning bоqiy mеvаlаridir. Sеn kеksаygаn sаri yoshlikning yахshiliklаri bo’lmish bоqiy mеvаlаrini qo’lgа kiritgаn hоldа, yoshlikning zаrаrlаridаn, tоshqinliklаridаn qutulаsаn. Hаm kеksаlikdа ibоdаtgа yаnаdа ziyodа muvаffаqiyаt vа mаrhаmаti Ilоhiyаgа yаnаdа ziyodа lаyoqаt qоzоngаningni o’ylаysаn. Bеsh-o’n yillik yoshlik lаzzаtlаrining o’rnigа, аhli g’аflаt kаbi, ellik yoshdа "Ey vоh, yoshligim kеtdi!" dеyа аfsuslаnib, yoshlikkа yig’lаmаysаn. O’shаndаylаrdаn biri:
dеgаn. Yа`ni: "Kоshki yoshligim bir kungа qаytsа edi, kеksаlik mеning bоshimgа nimаlаr kеltirgаnini shikоyаt qilgаn bo’lаrdim".
Bаhоr kаbi ziynаtli ko’rgаzmаlаrgа muhаbbаt esа, mоdоmiki Ilоhiy sаn’аtni tаmоshо qilish bilаn bo’lаr ekаn, dеmаk u bаhоrning kеtishi bilаn tаmоshо lаzzаti tugаmаydi. Chunki bаhоr pоrlоq bir mаktubgа o’хshаydi... Uning mа`nоlаrini hаr dоim tаmоshо qilishing mumkin. Sеning хаyoling vа vаqt, ikkisi hаm kinо pаrdаlаri kаbi, u tаmоshо lаzzаtini sеn uchun dаvоm ettirаdilаr, shu bilаn birgа u bаhоrning mа`nоlаrini, go’zаlliklаrini sеngа yаngilаb turаdilаr. O’shаndа muhаbbаting аfsusli, аlаmli, o’tkinchi bo’lmаydi, lаzzаtli vа хush bo’lаdi.
Dunyogа muhаbbаting esа, mоdоmiki Jаnоbi Hаqning nоmidаn ekаn, endi dunyoning dаhshаtli mаvjudоti sеngа munis bir do’st hukmigа o’tаdi. Охirаt ekinzоri sifаtidа sеvgаning uchun, hаr nаrsаsidаn охirаtdа fоydа bеrаdigаn bir sаrmоyа, bir sаmаrа оlishing mumkin. Nа musibаtlаri sеngа dаhshаt bеrаdi, nа zаvоl vа fаnоsi sеni qiynаydi. Kаmоli rоhаt ilа ul mеhmоnхоnаdа istiqоmаt muddаtini kеchirаsаn. Yo’qsа, dunyoni аhli g’аflаt kаbi sеvsаng, sеngа yuz mаrtа so’ylаgаnmizki, siquvchi, ezuvchi, bo’g’uvchi, fаnоgа mаhkum bo’lgаn, nаtijаsiz bir muhаbbаt ichidа bo’g’ilib kеtаsаn.
Хullаs, bа’zi mаhbublаringgа Qur`оn ko’rsatgan hidоyаt etgаn tаrzdа muhаbbаt ko’rsаtgаningdа, hаr biridа yuzlаb lаtоfаtlаr bоrki, biz bu yеrdа yuzdаn biriniginа ko’rsаtdik. Ul muhаbbаting Qur`оn ko’rsаtgаn yo’ldа bo’lmаsа, yuzlаb zаrаrlаri bоrki, bu yеrdа uning hаm yuzdаn bir zаrаrigаginа ishоrа qildik. (davomi bor..)
ALLOHNING QUDDUS ISMI...POKLIK GO'ZALLIK...
Ismi Quddusning bir nuqtasiga doirdir.
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
وَاْلاَرْضَ فَرَشْنَاهَا فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ
VAR ARZA FAROSHNAHA FA NI’MAL MAHIDUNA…
(Yerni ham to’shab tartibga keltirdik , Biz go’zal tartiblo’vchimiz . : Zariyat surasi , 48 )
Oyatining bir nuqtasi va bir ismi A`zam vayoxud Ismi A`zamning olti nuridan bir nuri bo’lgan «Quddus» ismining bir jilvasi Shaboni Sharifning oxirida, ko’rindi. Ham mavjududoti Ilohiyani kamoli zuhur ila, ham Vahdati Rabboniyani kamoli vuzuhla ko’rsatdi. Shundayki,: Bu koinot va bu Yer sayyorasi, doim ishlaydigan buyuk bir fabrika va har vaqt to’lib bo’shaladigan bir uy, bir musofirxonadir. Holbuki bunday faol fabrikalar, uylar va musofirxonalar; axlatlarla, qoldiqlarla, kirlarla ko’p ifloslanadilar, bulg’angan bo’ladilar va hushsiz moddalar har tarafida to’planib qoladilar. Agar juda diqqat bilan boqilmasa va tozalanmasa va supurilmassa ichida turib bo’lmas, inson u yerda bo’g’iladi. Holbuki bu fabrikayi koinot va Yer musofirxonasi shu daraja pok, toza va tozalangan va shu qadar kirsiz va bulg’anishsiz va nohush hidsiz ki, bir keraksiz narsa va bir manfaatsiz modda va tasodufiy bir kir topilmaydi, zohiran topilsada, tez bir o’zgartiruvchi mashinasiga otiladi, tozalanadi. Demak bu fabrikaga qaragan zot, juda yaxshi boqmoqda. Va bu fabrikaning shunday tozalovchi bir sohibi borki, u katta fabrikani va u buyuk saroyni kichik bir xona kabi supurtiradi, tozalaydi, bezaydi va nazofat etadi. Va u juda buyuk fabrikaning buyukligi nisbatida axlatlari va qolidiqlaridan qolgan iflos moddalari, iflosliklari topilmaydi. Balki buyukligi nisbatida, tozaligiga va nazofatiga diqqat etilmoqda. Bir inson, bir oyda yuvilmasa va kichik xonasini supurmasa juda kirlanadi, xunuklashadi. Demak bu saroyi olamdagi poklik, sofiylik, nuroniylik, tozalik; har doim hikmatli bir nazofatchidan, bir diqqatli poklovchidan yuzaga keladi. Va agar u doimiy tozalamoq va supurmoq va diqqat ila boqmoq bo’lmasa edi, bir yilda butun hayvonlarning yuz ming millatlari Yerning yuzida bo’g’ilajaklardi.
Va samovotning fazosida, taxribga va mavtga mazhar bo’lgan sayyoralarning va jismlarning, balki yulduzlarning qoldiqlari, boshimizni va boshqa hayvonlarning boshlarini, balki Yer sayyorasining boshini, balki dunyomizning boshini yorar edilar. Tog’lar buyukligidagi toshlarni boshimizga yog’dirar edilar va bizni bu vatani dunyomizdan qochirar edilar. Holbuki eskidan beri u yuqori olamlardagi buzilish va ta`mirlashdan, ibrat uchun faqat bir nechta samoviy toshlar tushgan bo’lsada hech kimsaning boshini yormagan.
Ham zaminning yuzida har yil o’lim va hayotning almashishlari va tug’ilishlari yuzidan yuzminglab hayvonot millatlarining janozalari va ikki yuz ming nabotot toifalarining qoldiqlari, quruqlik va dengiz yuzlarini favqulotda shunday kirlatajak edilarki; aql egalari, u yuzlarni nafaqat sevmoq, oshiq bo’lmoq balki shunday xunuklikdan nafrat etib o’limga va yo’qlikga qochar edilar. Bir qush osonlik bilan qanotlarini va bir kotib rohatcha sahifalarini tozalagani kabi, bu tayyorayi Yerning va bu samoviy qushning qanotlari va bu koinot kitobining sahifalari ham shunday tozalanmoqda, go’zallashmoqdaki; oxiratning hadsiz go’zalligini ko’rmagan va iymon ila tushunmagan insonlar, dunyoning bu tozaligiga, bu go’zalligiga oshiq bo’ladilar, sajda etadilar.
Demak bu saroyi olam va bu fabrikayi koinot,Allohning Quddus ismining bir a`zamiy jilvasiga mazhardirki, u tanzifi qudsiydan kelgan amrlarni, nafaqat yolg’iz dengizlarning go’shtxuranda tozalovchilari va yerning burgutlari , balki bo’rilar va chumolilar kabi janozalarni to’playdigan tozalovchi ma`murlari ham tinglaydilar. Balki u qudsiy amri tanzifiyan( tozala)i, badanda jarayon etgan qondagi qizil va oq tanachalari ham tinglab, badanning hujayrotida tozalik qilganlari kabi; nafas ham u qonni sof etadi, tozalaydi. Va u amrni; ko’z mijjalari, ko’zlarni tozalamoq va chivinlar, qanotlarini tozalamoq uchun tinglaganlari kabi, katta havo va bulut ham tinglaydi . Havo zaminning sathiga, yuziga qo’ngan chang tuproq kabi changlarga uflaydi, toza etadi. Bulut shabadasi, zamin bog’chasiga suv separ, chang tuproqni bostiradi. So’ngra ko’k yuzini ko’p zamon kirlatmaslik uchun, tezda changlarini to’plab kamoli intizom ila chekinar, yashirinadi. Ko’kning go’zal yuzini va ko’zini, tozalangan va supurilgan, yalt-yalt porlayotganday ko’rsatadi. Va u amri tanzifiyani yulduzlar, unsurlar, ma`danlar, nabototlar tinglaganlari kabi, butun zarralar ham tinglaydilarki, hayrat etuvchi o’zgarishlar to’fonlari ichida u zarralar tozalikka diqqat etadilar. Bir yerda keraksiz to’planmaydilar, gavjumlik etmaydilar. Bulg’angan bo’lsalar, tezda tozalanadilar. Eng toza va eng sof va eng porloq va eng pok vaziyatlarni; eng go’zal, eng sof, eng latif suratlarni olmoq uchun, bir dasti hikmat tarafidan yo’naltiriladilar.
Mana bu birgina fe`l, ya`ni birgina haqiqat bo’lgan tozalash; Allohning Ismi Quddus kabi bir ismi a`zamdan, koinotning doirayi a`zamida ko’ringan bir jilvayi a`zamdirki, to’g’ridan to’g’ri mavjudiyati Rabboniyani va Ilohy Vahdoniyatni asmoyi husnasi ila barobar, quyosh kabi keng va durbin kabi bo’lgan ko’zlarga ko’rsatadi.
Ismi Hakam va Ismi Hakimning bir jilvasi bo’lgan bezash fe`li va nizom, va Ismi Adl va Odilning bir jilvasi bo’lgan o’lchov fe`li va me`zon va Ismi Jamil va Karimning bir jilvasi bo’lgan bezash fe`li va ehson va Ismi Rob va Rohiymning bir jilvasi bo’lgan tarbiyalash fe`li va in`om; bu doirayi a`zami olamda, har biri birta haqiqat va birta fe`l bo’lganlaridan, birgina zotning vujubi vujudini va vahdatini ko’rsatadilar. Aynan shuning kabi: Ismi Quddusning bir mazhari va bir jilvasi bo’lgan tozalash fe`li va poklash ham, u Zoti Vojibul Vujudning(Borligi shart bo’lgan Alloh) ham quyosh kabi mavjudiyatini, ham kunduz kabi vahdoniyatini ko’rsatadilar. Va mazkur nizom, o’lchov, bezash, tozalash misol u af`oli hakimona, a`zamiy darajada vahdati naviyalari nuqtasida birgina San’atkor Vohid bo’lgan Allohni ko’rsatganlari kabi; asmoyi husnaning aksarisining, balki ming bir asmoning har birining bunday bir-bir a`zamiy jilvasi , bu doirayi a`zamda bordir. Va u jilvadan kelgan fe`l, kattaligi nisbatida vuzuh va qat`iyatla Vohidi Ahad bo’lgan Allohni ko’rsatadi.
Ha, hamma narsani qonun va nizomiga itoat ettirgan ommaviy hikmat va hamma narsani bezantirib yuzini kuldirgan shumulli( o’z ichiga olgan ) inoyat va hamma narsagi sevintirib mamnun etgan keng rahmati va tirik har narsani parvarishlab lazzatlantirgan hayotlantirgan umumiy rizq va har narsani umum narsalarga munosabatdor va foydalanuvchi va bir daraja molik etgan hayot va tiriltirish kabi koinotning yuzini kuldirgan, nurlantirgan badihiy(ochiq ) haqiqatlar va vahdoniy fe`llar; ziyo quyoshni ko’rsatgani kabi, birgina Zoti Hakim, Karim, Rahiym, Razzoq, Hay va Muhy bo’lgan Allohni op-ochiq ko’rsatadilar. Agar har biri bir-bir burhoni bahiri vahdoniyat bo’lgan u yuzlab keng fe`llardan birginasi Vohidi Ahad bo’lgan Allohga berilmasa, yuzlab jihatda mahollar yuzaga keladi. Masalan: Ulardan nafaqat hikmat, inoyat, rahmat, rizqlantirish , ihyo kabi badihiy haqiqatlar va vahdoniy dalillar, balki yolg’iz tozalash fe`li koinot Xoliqiga berilmasa, u vaqt ahli zalolatning u kufriymaslakiida lozim keladiki: Yo tozalash ila aloqador zarradan, chivindan tut to unsurlarga, yulduzlarga qadar butun maxluqotning har biri katta koinotning ziynatini va me`zonini va bezalishini va tozalashini biladi, o’ylaydi va shunga ko’ra harakat qiladigan bir qobiliyatda bo’ladi... vayoxud Olam Xoliqining qudsiy sifati o’zida ko’rinadi.. vayoxud bu koinotning ziynati va tozaligi va kirim va masrofining muvozanalarini nizom etmoq uchun, koinot kattaligida bir majlisi mashvarat tashkil etiladi va hadsiz zarralar, chivinlar, yulduzlar u majlisning a`zolari bo’ladi va hokazo.. bular kabi xurafoli, safsatali yuzlab muhollar kelib chiqadi. Toki, har tarafda ko’ringan va mushohada etilgan umumiy va ihotali yuksak ziynat va poklash va tozalash vujudga kelsin . Bu esa bir muhol emas, balki yuz ming muhol o’rtaga kiradi. Ha, agar kunduzning ziyosi va zamindagi umum porloq narsalarda aks etgan xayoliy quyoshchalar Quyoshning aksi deb aytilmasa va birgina Quyoshning aks jilvasi deyilmasa, u vaqt zamin yuzida porlagan butun shisha parchalarida va suv tomchilarida va qorning shishachalarida, balki havoning zarralarida bir-bir haqiqiy Quyosh bo’lishi lozim keladi. Toki, u umumiy ziyo vujud topa olsin.
Mana hikmat ham bir ziyodir.. muxitli rahmat bir ziyodir.. bezash, o’lchov, me`zon, tozalash muhit bir-bir ziyodirlarki, u Shamsi Azaliyning soyalaridirlar. Mana kel, qara; zalolat va kufr qanday chiqilmas botqoqlikka kiradi. Va zalolatdagi jaholat, qay daraja axmoqona bo’lganini ko’r, «Alhamdulillohi ala dinil Islom va kamolil iymon» de.
Ha, koinot saroyini toptoza tutgan bu yuksak , umumiy tozalash; albatta Allohning Quddus ismining jilvasi va taqazosidir. Ha, qandayki butun maxluqotning tasbehotlari Ismi Quddusga boqar; xuddi shuning kabi butun nazofatlarini ham, Allohning Quddus ismi istaydi. Nazofatning bu qudsiy bog’liqlikdandirki; اَلنَّظَافَةُ مِنَ اْلاِيمَانِ, ANNAZAFATU MINAL IYMANI …
(tozalik iymondandir; Muslim ,tahorat. ) nazofatni iymonning nuridan sanagan.
اِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ INNALLOHA YUHIBUTTAVVABINA VA YUHIBBUL MUTATOHHIRINA ..(Alloh tavba etuvchilar va pok insonlarni sevadi. Baqara surasi.222. ) oyati ham, tahoratni muhabbati Ilohiyaning bir madori ko’rsatgan….
SHUBHASIZ BIZ QAYTA TIRILAMIZ...
……….. HAQIQAT - BOBI IHYO vа IMOTA BO’LIB ,ALLOHNING HAYYI QOYYUM, MUHYIY vа MUMIYT ISIMLARINING JILVASIDIR….
Hеch mumkinmidirki, o’lgаn, qurigаn ulkаn Yerni ihyo etаdigаn vа u ihyo( ya’ni;hayotlantirmoq) ichindа hаr bir insоniyаtning hаshri kаbi аjib uch yuz mingdаn ziyod mахluqоt nаv`lаrini hаshr(qayta tiriltirish) vа nаshr etib, qudrаtini ko’rsаtаdigаn vа ul hаshr vа nаshr ichidа, nihоyаt dаrаjаdа chаlkаsh vа iхtilоt ichidа yuksаk dаrаjаdа imtiyoz vа farqli ajratish ilа ihоtаi ilmiyyаsini ko’rsаtаdigаn vа butun Sаmоviy fаrmоnlаridа bаshаrning hаshrini vа’d etish bilаn butun qullаrining nаzаrini sаоdаti аbаdiyyаgа qаrаtgаn vа butun mаvjudоtni bоshni bоshgа, yеlkаni yеlkаgа, qo’lni ko’lgа bеrdirib, аmr vа irоdаsidа аylаntirib, birbirigа yordаmchi vа tоbе’ qilish bilаn аzаmаtli Rububiyyаtini ko’rsаtgаn vа insоnni kоinоt dаrахtining eng jаmi’, eng nоzаnin, eng nоzdоr vа eng niyozdоr bir mеvаsi qilib yаrаtib, o’zigа muхоtаb dеb qаbul qilib, hаr nаrsаni ungа tоbе’ qilаrоq ungа bu qаdаr аhаmiyаt bеrgаnini ko’rsаtgаn bir Qоdiyri Rоhiym bo’lgan Alloh , bir Аliymi Hаkiym bo’lgan Zоt Qiyomаtni kеltirmаsin, Mаhkаmаi Kubrоni оchоlmаsin, Jаnnаt vа Jаhаnnаmni yаrаtmаsin?! Yo’q vа аslо...
Hа, bu оlаmning Shоnli Boshqaruvchisi hаr yеrdа, hаr yili, hаr kuni bu uydа vaqtinchalik zаmin yuzida Hаshri Аkbаrning vа Mаydоni Qiyomаtning judа ko’p misоllаrini, nаmunаlаrini vа ishоrаtаni ijоd etmоqdа.
Аz jumlа: Hаshri bаhоriydа ko’ryаpmizki, bеsh-оlti kun mоbаynidа hаyvоnоt vа nаbоtоtning uch yuz mingdаn ziyod kаttа-kichik nаv`lаrini hаshr etib nаshr qilyаpti. Butun dаrахtlаrning, o’tlаrning ildizlаrini vа bir qism hаyvonlаrni аynаn o’zidеk tiriltirib, аvvаlgi hоligа qаytаryаpti. Bоshqаlаrini хuddi o’zidеk qilib bir misliyyаt surаtidа ijоd etyаpti. Hоlbuki, mоddаtаn fаrqlаri judа оz bo’lgаn urug’chаlаr nа qаdаr chаlkаsh bo’lmаsinlаr, kаmоli imtiyoz vа tаshхis ilа, g’оyаt tezlik vа yengillik vа osonlik ichidа kаmоli intizоm vа mе’zоn bilаn оlti kun vа оlti hаftа mоbаynidа ihyo etilyаpti. Bu ishlаrni qilа оlgаn Zоtgа birоn bir nаrsаning оg’ir kеlishi, Sаmоvоt vа Аrzni оlti kundа yаrаtоlmаsligi, insоnni bir nа’rа ilа nаshr etоlmаsligi hеch mumkinmidir? Аslо!..
Аjаbо, mo’`jizаkоr bir kоtib bo’lsа vа hаrflаri yo eskirgаn, yoki mаhv bo’lgаn uch yuz ming kitоbni birginа sаhifаdа аdаshtirmаsdаn, хаtоsiz, yаnglishsiz, nuqsоnsiz hаmmаsini bаrоbаr, g’оyаt go’zаl bir surаtdа qаytаdаn yozаdigаn iqtidоri bo’lsа vа bir оdаm sеngа: "Sеning suvgа tushib kеtgаn kitоbingning muаllifi bo’lmish bu kоtib uni yаngidаn, bir dаqiqа mоbаynidа hоfizаsidаn tiklаb yozа оlаdi", dеsа, shundа sеn: "Qilоlmаs vа ishоnmаsmаn", dеyа оlurmisаn?! Vа yoхud, dеylik: bir mo’`jizаkоr Sultоn o’z iqtidоrini ko’rsаtish uchun vа yo ibrаt vа tаnаzzuh uchun bir ishоrаt bilаn tоg’lаrni ko’tаrib, mаmlаkаtlаrni tаbdil etib o’zgartiradi , dеngizni quruqlikkа аylаntirа оlаdi. Shulаrni o’z ko’zing bilаn ko’rib turibsаn. Endi, kаttа bir tоsh sоygа dumаlаb tushib, U Zоtning ziyofаt yozib chоrlаgаn mеhmоnlаrining yo’lini to’sdi vа ulаr o’tоlmаyаptilаr. Birоv sеngа: "Qаnchаlik kаttаligigа qаrаmаy, ul Zоt bir ishоrаt bilаn u tоshni ko’tаrib tаshlаydi vа yo pаrchаlаb sоchib yubоrаdi, mеhmоnlаrini yo’ldа qоldirmаydi", dеsа, sеn: "Ko’tаrib tаshlаmаs vа ko’tаrоlmаs", dеsаng... Vа yoхud bir kundа yаngidаn kаttа bir lаshkаrni tаshkil etgаn bir zоt hаqidа bir оdаm: "U zоt bir sur оvоzi ilа оdаmlаri istirоhаtgа tаrqаtib yubоrilgаn аskаriy qismlаrni qаytаdаn to’plаydi vа bu qismlаr u zоtning nizоmi оstigа kirаdilаr", dеb аytsа-yu, sеn: "Ishоnmаymаn!" dеsаng, bu ishingning nаqаdаr tеlbаlаrchа bo’lishini o’zing hаm аnglаrsаn...
Хullаs, shu uch tаmsilni fаhmlаgаn bo’lsаn, endi bungа bоq: Nаqqоshi Аzаliy bo’lgan Alloh ko’z o’ngimizdа qishning оppоq sаhifаsini o’girib, bаhоr vа yozning yаshil yаprоg’ini оchib, ro’yi Zаmin sаhifаsidа uch yuz mingdаn ziyod nаv`lаrni Qudrаt vа Qаdаr qаlаmi bilаn eng chirоyli surаtdа yoyib qo’yаdi. Bir-biri ichidа bir-birigа аrаlаshmаydi. Birgаlikdа yoyаdi. Bir-birigа mоnе’(to’siq) bo’lmаydi. Tаshkil etilishi vа surаti nаqtаi nаzаridаn hаm bir-biridаn аyri, hеch аdаshtirmаydi. Yаnglish yoymаydi. Hа, eng kаttа bir dаrахtning ruh dаsturini bir nuqtа kаbi eng kichik bir dаnаkning ichidа dаrj(joylashtirib) etib muhоfаzа qilgаn Zоti Hаkiymi Hаfiyz хususidа, vаfоt etgаnlаrning ruhlаrini qаndаy muhоfаzа etа оlаdi, dеb bo’lаdimi? Vа Qurrаi Аrzni bir sоpqоn tоshi kаbi аylаntirаyotgаn Zоti Qоdiyr bo’lgan Alloh хususidа, охirаtgа kеtаdigаn mеhmоnlаrining yo’lidаgi bu Аrzni qаndаy ko’tаrib tаshlаydi vа yoki tаrqаtib yubоrаdi, dеyish mumkinmi?
Hаm butun zihаyotning lаshkаrlаrini yo’qdаn, yаngidаn butun jаsаdlаrining qismlаrida mukammal intizоm ilа zаrrаlаrni Аmri … كُنْ فَيَكُونُ KUN FA YAKUN… ilа qаyd etib jоylаshtirgаn, lаshkаrlаr ijоd etgаn Zоti Zuljаlоl, misоli аskаriy qism surаtidаgi jаsаdning nizоmi оstigа kirib birbiri bilаn tаnishgаn zаrrоti аsоsiyyа vа аjzоyi аsliyyyаsini bir nа’rа ilа qаndаy to’plаy оlаdi, dеyish mumkinmi?
Hаm bаhоrning hаshrigа o’хshаsh bu dunyoning hаr dаvridа, hаr аsridа, hаttо, kеchа-kunduzning аlmаshishidа, hаttо fаzоdа bulutlаrning ijоd etilishi vа yo’q etilishidа hаshrgа nаmunа, misоl vа ishоrа bo’lgulik nаqаdаr nаqshlаr yаsаgаnini ko’zing bilаn ko’rmоqdаsаn. Hаttо аgаr хаyolаn o’zingni ming yil аvvаldаn bоrdеk fаrаz qilsаng, kеyin zаmоnning ikki qаnоti bo’lmish mоziy bilаn mustаqbаlni bir-birigа ro’bаro’ qilsаng, аsrlаr vа kunlаr sоni qаdаr misоli hаshr vа Qiyomаtning nаmunаlаrini ko’rаjаksаn. So’ngrа bu qаdаr nаmunа vа misоllаrni ko’rib, mushоhаdа etgаning hоldа, hаshri jismоniyni аqldаn uzоq bilib istаb’аd etmоqlа inkоr qilsаng, nаqаdаr tеlbаlik bo’lishini o’zing hаm аnglаrsаn...
Fаrmоni А’zаm biz bаhs etgаn hаqiqаtgа dоir nimа dеyаyotgаnigа bоq:
فَانْظُرْ اِلٰۤى اٰثَارِ رَحْمَتِ اللهِ كَيْفَ يُحْيِى اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَاۤ اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِى الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ
( “Endi qara Allohning rahmat asarlariga: Yer yuzini o’limidan keyin qanday tiriltirayapti? Buni qilgan ,albatta o’liklarni ham shunday tiriltirajaktir;U har narsaga haqqi ila qodirdir .” Rum surasi ,50)
Аl-hоsil. Hаshrgа mоnе’(to’siq) hеch bir nаrsа yo’qdir. Muqtаziy(taqazo etuvchi) esа, hаr nаrsаdir. Hа, mаhshаri аjоyib bo’lgаn bu ulkаn Yerni оddiy bir hаyvоn kаbi o’ldirib yаnа tiriltirаyotgаn vа uni insоnu hаyvоngа yoqimli bir bеshik, go’zаl bir kеmа qilgаn, Quyoshni ulаrgа shu mеhmохоnаdа yorug’lik bеrguvchi vа isituvchi bir chirоq etgаn, sаyyorаlаrni mаloikalаrigа tаyyorа qilgаn bir Zоtning bu dаrаjа muhtаshаm vа sаrmаdiy Rububiyyаti vа bu dаrаjа muаzzаm vа muhit hоkimiyyаti, аlbаttа, fаqаt bundаy o’tkinchi, dаvоmsiz, bеqаrоr, аhаmiyаtsiz, o’zgаruvchаn, bеbаqо, nuqsоnli, tаkаmmulsiz dunyo ishlаri ustidаginа qurilmаs vа turmаs. Dеmаk, Ungа shоyistа dоimiy, barqаrоr, bеzаvоl, muhtаshаm bir bоshqа diyor bоr. Bоshqа bоqiy bir mаmlаkаti bоrdir. Bizni ulаr uchun ishlаtаdi. U yеrgа taklif qilib chaqiradi . Vа u yеrgа yubоrishligigа zоhirdаn hаqiqаtgа o’tgаn vа qurbi huzurigа mushаrrаf bo’lgаn hаmmа аrvоhi nаyyirа аshоbi, bаrchа munаvvаr qalblar аqtоbi, butun nurоniy aqillar аrbоbi shаhоdаt etаdilаr vа bir mukоfоt vа mujоzоt hоzirlаngаni to’g’risidа bir оvоzdаn хаbаr bеrаdilаr. Vа tаkrоr-bаtаkrоr, judа kuchli vа’d vа judа shiddаtli tаhdid qilаdi, dеb nаql etаdilаr.
Хulful vа’d( va’daha hilof) - hаm zillаt, hаm paskashtlikdir . Bu nаrsа hеch bir jihаt bilаn Allohning muqaddas jаlоliga yаqin kеlmаydi. Хulful Vо’id yo аvfdаn, yo оjizlikdаn kеlаdi. Hоlbuki, kufr mutlаqо jinоyаtdir 23 (hоshiyа). Avfgа lоyiq emаs... Qоdiyri Mutlоq esа, оjizlikdаn munаzzаh vа muqаddаsdir. Shоhidlаr, muхbirlаr esа, o’z mаslаklаridа, mаshrаblаridа, mаzhаblаridа iхtilоfdа bo’lishlаrigа qаrаmаy, bu mаsаlа bo’yichа kаmоli ittifоq ilа birlikdаdirlаr. Kаsrаtchа tаvоtur dаrаjаsidаdirlаr. Kаyfiyаtchа sifatcha , ijmо quvvаtidаdirlаr. Mаvqе’ nuqtаi nаzаridаn, hаr biri nаv`i bаshаrning bir yulduzi, bir tоifаning ko’zi, bir millаtning аzizidirlаr. Аhаmiyаt e’tibоridаn, bu mаsаlаdа аhli iхtisоs vа hаm аhli isbоtdirlаr. Hоlbuki, bir fаndа vа yoki bir sаn`аtdа ikki аhli iхtisоs minglаb bоshqаlаrdаn ustun tutilаdi vа хаbаr bеrishlikdа ikki isbоtchi minglаb rad etuvchilarda ustun qo’yilаdi. Mаsаlаn, Rаmаzоndаgi hilоlning ko’ringаnidаn хаbаr bеrgаn ikki оdаm minglаb munkirlаrning inkоrlаrini pisаnd qilmаslаr .
23-Hоshiyа. Kufr mаvjudоtning qiymаtini isqоt vа mа`nоsizlik bilаn tuhmаt qilgаnidаn butun kоinоtgа qаrshi bir hаqоrаtdir. Vа mаvjudоt оyinаlаridа ko’ringаn Allohning Ismlаrning jilvаsini inkоr qilish bo’lgаnidаn butun Ilоhiy Ismlаrgа qаrshi bir tаzyifdir. Mаvjudоtning Vаhdоniyyаtigа bo’lgаn shаhоdаtlаrini rаd etgаnidаn butun mахluqоtgа qаrshi bir haqoratdir . Mаnа shu хislаtlаri bilаn u insоniy iste’dodni shundаy buzаdiki, Sаlоh vа хаyrni qаbul etishgа lаyoqаti qоlmаydi. Hаm bu ish bir zulmi аzimdirki, umum mахluqоtning vа butun Аsmоi Ilоhiyyаning huquqigа bir tаjоvuzdir. Хullаs, bu huquqning muhоfаzаsi vа kоfirning nаfsi yахshilikkа qоbiliyаtsiz ekаnligi kufrgа аvf bo’lmаsligini iqtizо etаdi. INNASHSHIRKA LAZULMUN A’ZIMUN …Shu mа`nоni ifоdа etаdi.
Аl-hоsil. Dunyodа bundаn ko’rа to’g’ri bir хаbаr, bundаn ko’rа sоg’lоm bir dа’vо, bundаn ko’rа оchiq bir hаqiqаt bo’lmаs... Dеmаk, shubhаsiz, dunyo bir ekinzоrdir. Mаhshаr esа - bir bаydаrdir, хirmоndir. Jаnnаt vа Jаhаnnаm esа - bittаdаn mахzаndirlаr.
Hеch mumkinmidirki, o’lgаn, qurigаn ulkаn Yerni ihyo etаdigаn vа u ihyo( ya’ni;hayotlantirmoq) ichindа hаr bir insоniyаtning hаshri kаbi аjib uch yuz mingdаn ziyod mахluqоt nаv`lаrini hаshr(qayta tiriltirish) vа nаshr etib, qudrаtini ko’rsаtаdigаn vа ul hаshr vа nаshr ichidа, nihоyаt dаrаjаdа chаlkаsh vа iхtilоt ichidа yuksаk dаrаjаdа imtiyoz vа farqli ajratish ilа ihоtаi ilmiyyаsini ko’rsаtаdigаn vа butun Sаmоviy fаrmоnlаridа bаshаrning hаshrini vа’d etish bilаn butun qullаrining nаzаrini sаоdаti аbаdiyyаgа qаrаtgаn vа butun mаvjudоtni bоshni bоshgа, yеlkаni yеlkаgа, qo’lni ko’lgа bеrdirib, аmr vа irоdаsidа аylаntirib, birbirigа yordаmchi vа tоbе’ qilish bilаn аzаmаtli Rububiyyаtini ko’rsаtgаn vа insоnni kоinоt dаrахtining eng jаmi’, eng nоzаnin, eng nоzdоr vа eng niyozdоr bir mеvаsi qilib yаrаtib, o’zigа muхоtаb dеb qаbul qilib, hаr nаrsаni ungа tоbе’ qilаrоq ungа bu qаdаr аhаmiyаt bеrgаnini ko’rsаtgаn bir Qоdiyri Rоhiym bo’lgan Alloh , bir Аliymi Hаkiym bo’lgan Zоt Qiyomаtni kеltirmаsin, Mаhkаmаi Kubrоni оchоlmаsin, Jаnnаt vа Jаhаnnаmni yаrаtmаsin?! Yo’q vа аslо...
Hа, bu оlаmning Shоnli Boshqaruvchisi hаr yеrdа, hаr yili, hаr kuni bu uydа vaqtinchalik zаmin yuzida Hаshri Аkbаrning vа Mаydоni Qiyomаtning judа ko’p misоllаrini, nаmunаlаrini vа ishоrаtаni ijоd etmоqdа.
Аz jumlа: Hаshri bаhоriydа ko’ryаpmizki, bеsh-оlti kun mоbаynidа hаyvоnоt vа nаbоtоtning uch yuz mingdаn ziyod kаttа-kichik nаv`lаrini hаshr etib nаshr qilyаpti. Butun dаrахtlаrning, o’tlаrning ildizlаrini vа bir qism hаyvonlаrni аynаn o’zidеk tiriltirib, аvvаlgi hоligа qаytаryаpti. Bоshqаlаrini хuddi o’zidеk qilib bir misliyyаt surаtidа ijоd etyаpti. Hоlbuki, mоddаtаn fаrqlаri judа оz bo’lgаn urug’chаlаr nа qаdаr chаlkаsh bo’lmаsinlаr, kаmоli imtiyoz vа tаshхis ilа, g’оyаt tezlik vа yengillik vа osonlik ichidа kаmоli intizоm vа mе’zоn bilаn оlti kun vа оlti hаftа mоbаynidа ihyo etilyаpti. Bu ishlаrni qilа оlgаn Zоtgа birоn bir nаrsаning оg’ir kеlishi, Sаmоvоt vа Аrzni оlti kundа yаrаtоlmаsligi, insоnni bir nа’rа ilа nаshr etоlmаsligi hеch mumkinmidir? Аslо!..
Аjаbо, mo’`jizаkоr bir kоtib bo’lsа vа hаrflаri yo eskirgаn, yoki mаhv bo’lgаn uch yuz ming kitоbni birginа sаhifаdа аdаshtirmаsdаn, хаtоsiz, yаnglishsiz, nuqsоnsiz hаmmаsini bаrоbаr, g’оyаt go’zаl bir surаtdа qаytаdаn yozаdigаn iqtidоri bo’lsа vа bir оdаm sеngа: "Sеning suvgа tushib kеtgаn kitоbingning muаllifi bo’lmish bu kоtib uni yаngidаn, bir dаqiqа mоbаynidа hоfizаsidаn tiklаb yozа оlаdi", dеsа, shundа sеn: "Qilоlmаs vа ishоnmаsmаn", dеyа оlurmisаn?! Vа yoхud, dеylik: bir mo’`jizаkоr Sultоn o’z iqtidоrini ko’rsаtish uchun vа yo ibrаt vа tаnаzzuh uchun bir ishоrаt bilаn tоg’lаrni ko’tаrib, mаmlаkаtlаrni tаbdil etib o’zgartiradi , dеngizni quruqlikkа аylаntirа оlаdi. Shulаrni o’z ko’zing bilаn ko’rib turibsаn. Endi, kаttа bir tоsh sоygа dumаlаb tushib, U Zоtning ziyofаt yozib chоrlаgаn mеhmоnlаrining yo’lini to’sdi vа ulаr o’tоlmаyаptilаr. Birоv sеngа: "Qаnchаlik kаttаligigа qаrаmаy, ul Zоt bir ishоrаt bilаn u tоshni ko’tаrib tаshlаydi vа yo pаrchаlаb sоchib yubоrаdi, mеhmоnlаrini yo’ldа qоldirmаydi", dеsа, sеn: "Ko’tаrib tаshlаmаs vа ko’tаrоlmаs", dеsаng... Vа yoхud bir kundа yаngidаn kаttа bir lаshkаrni tаshkil etgаn bir zоt hаqidа bir оdаm: "U zоt bir sur оvоzi ilа оdаmlаri istirоhаtgа tаrqаtib yubоrilgаn аskаriy qismlаrni qаytаdаn to’plаydi vа bu qismlаr u zоtning nizоmi оstigа kirаdilаr", dеb аytsа-yu, sеn: "Ishоnmаymаn!" dеsаng, bu ishingning nаqаdаr tеlbаlаrchа bo’lishini o’zing hаm аnglаrsаn...
Хullаs, shu uch tаmsilni fаhmlаgаn bo’lsаn, endi bungа bоq: Nаqqоshi Аzаliy bo’lgan Alloh ko’z o’ngimizdа qishning оppоq sаhifаsini o’girib, bаhоr vа yozning yаshil yаprоg’ini оchib, ro’yi Zаmin sаhifаsidа uch yuz mingdаn ziyod nаv`lаrni Qudrаt vа Qаdаr qаlаmi bilаn eng chirоyli surаtdа yoyib qo’yаdi. Bir-biri ichidа bir-birigа аrаlаshmаydi. Birgаlikdа yoyаdi. Bir-birigа mоnе’(to’siq) bo’lmаydi. Tаshkil etilishi vа surаti nаqtаi nаzаridаn hаm bir-biridаn аyri, hеch аdаshtirmаydi. Yаnglish yoymаydi. Hа, eng kаttа bir dаrахtning ruh dаsturini bir nuqtа kаbi eng kichik bir dаnаkning ichidа dаrj(joylashtirib) etib muhоfаzа qilgаn Zоti Hаkiymi Hаfiyz хususidа, vаfоt etgаnlаrning ruhlаrini qаndаy muhоfаzа etа оlаdi, dеb bo’lаdimi? Vа Qurrаi Аrzni bir sоpqоn tоshi kаbi аylаntirаyotgаn Zоti Qоdiyr bo’lgan Alloh хususidа, охirаtgа kеtаdigаn mеhmоnlаrining yo’lidаgi bu Аrzni qаndаy ko’tаrib tаshlаydi vа yoki tаrqаtib yubоrаdi, dеyish mumkinmi?
Hаm butun zihаyotning lаshkаrlаrini yo’qdаn, yаngidаn butun jаsаdlаrining qismlаrida mukammal intizоm ilа zаrrаlаrni Аmri … كُنْ فَيَكُونُ KUN FA YAKUN… ilа qаyd etib jоylаshtirgаn, lаshkаrlаr ijоd etgаn Zоti Zuljаlоl, misоli аskаriy qism surаtidаgi jаsаdning nizоmi оstigа kirib birbiri bilаn tаnishgаn zаrrоti аsоsiyyа vа аjzоyi аsliyyyаsini bir nа’rа ilа qаndаy to’plаy оlаdi, dеyish mumkinmi?
Hаm bаhоrning hаshrigа o’хshаsh bu dunyoning hаr dаvridа, hаr аsridа, hаttо, kеchа-kunduzning аlmаshishidа, hаttо fаzоdа bulutlаrning ijоd etilishi vа yo’q etilishidа hаshrgа nаmunа, misоl vа ishоrа bo’lgulik nаqаdаr nаqshlаr yаsаgаnini ko’zing bilаn ko’rmоqdаsаn. Hаttо аgаr хаyolаn o’zingni ming yil аvvаldаn bоrdеk fаrаz qilsаng, kеyin zаmоnning ikki qаnоti bo’lmish mоziy bilаn mustаqbаlni bir-birigа ro’bаro’ qilsаng, аsrlаr vа kunlаr sоni qаdаr misоli hаshr vа Qiyomаtning nаmunаlаrini ko’rаjаksаn. So’ngrа bu qаdаr nаmunа vа misоllаrni ko’rib, mushоhаdа etgаning hоldа, hаshri jismоniyni аqldаn uzоq bilib istаb’аd etmоqlа inkоr qilsаng, nаqаdаr tеlbаlik bo’lishini o’zing hаm аnglаrsаn...
Fаrmоni А’zаm biz bаhs etgаn hаqiqаtgа dоir nimа dеyаyotgаnigа bоq:
فَانْظُرْ اِلٰۤى اٰثَارِ رَحْمَتِ اللهِ كَيْفَ يُحْيِى اْلاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَاۤ اِنَّ ذٰلِكَ لَمُحْيِى الْمَوْتٰى وَهُوَ عَلٰى كُلِّ شَىْءٍ قَدِيرٌ
( “Endi qara Allohning rahmat asarlariga: Yer yuzini o’limidan keyin qanday tiriltirayapti? Buni qilgan ,albatta o’liklarni ham shunday tiriltirajaktir;U har narsaga haqqi ila qodirdir .” Rum surasi ,50)
Аl-hоsil. Hаshrgа mоnе’(to’siq) hеch bir nаrsа yo’qdir. Muqtаziy(taqazo etuvchi) esа, hаr nаrsаdir. Hа, mаhshаri аjоyib bo’lgаn bu ulkаn Yerni оddiy bir hаyvоn kаbi o’ldirib yаnа tiriltirаyotgаn vа uni insоnu hаyvоngа yoqimli bir bеshik, go’zаl bir kеmа qilgаn, Quyoshni ulаrgа shu mеhmохоnаdа yorug’lik bеrguvchi vа isituvchi bir chirоq etgаn, sаyyorаlаrni mаloikalаrigа tаyyorа qilgаn bir Zоtning bu dаrаjа muhtаshаm vа sаrmаdiy Rububiyyаti vа bu dаrаjа muаzzаm vа muhit hоkimiyyаti, аlbаttа, fаqаt bundаy o’tkinchi, dаvоmsiz, bеqаrоr, аhаmiyаtsiz, o’zgаruvchаn, bеbаqо, nuqsоnli, tаkаmmulsiz dunyo ishlаri ustidаginа qurilmаs vа turmаs. Dеmаk, Ungа shоyistа dоimiy, barqаrоr, bеzаvоl, muhtаshаm bir bоshqа diyor bоr. Bоshqа bоqiy bir mаmlаkаti bоrdir. Bizni ulаr uchun ishlаtаdi. U yеrgа taklif qilib chaqiradi . Vа u yеrgа yubоrishligigа zоhirdаn hаqiqаtgа o’tgаn vа qurbi huzurigа mushаrrаf bo’lgаn hаmmа аrvоhi nаyyirа аshоbi, bаrchа munаvvаr qalblar аqtоbi, butun nurоniy aqillar аrbоbi shаhоdаt etаdilаr vа bir mukоfоt vа mujоzоt hоzirlаngаni to’g’risidа bir оvоzdаn хаbаr bеrаdilаr. Vа tаkrоr-bаtаkrоr, judа kuchli vа’d vа judа shiddаtli tаhdid qilаdi, dеb nаql etаdilаr.
Хulful vа’d( va’daha hilof) - hаm zillаt, hаm paskashtlikdir . Bu nаrsа hеch bir jihаt bilаn Allohning muqaddas jаlоliga yаqin kеlmаydi. Хulful Vо’id yo аvfdаn, yo оjizlikdаn kеlаdi. Hоlbuki, kufr mutlаqо jinоyаtdir 23 (hоshiyа). Avfgа lоyiq emаs... Qоdiyri Mutlоq esа, оjizlikdаn munаzzаh vа muqаddаsdir. Shоhidlаr, muхbirlаr esа, o’z mаslаklаridа, mаshrаblаridа, mаzhаblаridа iхtilоfdа bo’lishlаrigа qаrаmаy, bu mаsаlа bo’yichа kаmоli ittifоq ilа birlikdаdirlаr. Kаsrаtchа tаvоtur dаrаjаsidаdirlаr. Kаyfiyаtchа sifatcha , ijmо quvvаtidаdirlаr. Mаvqе’ nuqtаi nаzаridаn, hаr biri nаv`i bаshаrning bir yulduzi, bir tоifаning ko’zi, bir millаtning аzizidirlаr. Аhаmiyаt e’tibоridаn, bu mаsаlаdа аhli iхtisоs vа hаm аhli isbоtdirlаr. Hоlbuki, bir fаndа vа yoki bir sаn`аtdа ikki аhli iхtisоs minglаb bоshqаlаrdаn ustun tutilаdi vа хаbаr bеrishlikdа ikki isbоtchi minglаb rad etuvchilarda ustun qo’yilаdi. Mаsаlаn, Rаmаzоndаgi hilоlning ko’ringаnidаn хаbаr bеrgаn ikki оdаm minglаb munkirlаrning inkоrlаrini pisаnd qilmаslаr .
23-Hоshiyа. Kufr mаvjudоtning qiymаtini isqоt vа mа`nоsizlik bilаn tuhmаt qilgаnidаn butun kоinоtgа qаrshi bir hаqоrаtdir. Vа mаvjudоt оyinаlаridа ko’ringаn Allohning Ismlаrning jilvаsini inkоr qilish bo’lgаnidаn butun Ilоhiy Ismlаrgа qаrshi bir tаzyifdir. Mаvjudоtning Vаhdоniyyаtigа bo’lgаn shаhоdаtlаrini rаd etgаnidаn butun mахluqоtgа qаrshi bir haqoratdir . Mаnа shu хislаtlаri bilаn u insоniy iste’dodni shundаy buzаdiki, Sаlоh vа хаyrni qаbul etishgа lаyoqаti qоlmаydi. Hаm bu ish bir zulmi аzimdirki, umum mахluqоtning vа butun Аsmоi Ilоhiyyаning huquqigа bir tаjоvuzdir. Хullаs, bu huquqning muhоfаzаsi vа kоfirning nаfsi yахshilikkа qоbiliyаtsiz ekаnligi kufrgа аvf bo’lmаsligini iqtizо etаdi. INNASHSHIRKA LAZULMUN A’ZIMUN …Shu mа`nоni ifоdа etаdi.
Аl-hоsil. Dunyodа bundаn ko’rа to’g’ri bir хаbаr, bundаn ko’rа sоg’lоm bir dа’vо, bundаn ko’rа оchiq bir hаqiqаt bo’lmаs... Dеmаk, shubhаsiz, dunyo bir ekinzоrdir. Mаhshаr esа - bir bаydаrdir, хirmоndir. Jаnnаt vа Jаhаnnаm esа - bittаdаn mахzаndirlаr.
FOYDALI TIJORAT...ASL TIJORAT...
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
اِنَّ اللهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ
INNALLOHASHTARO MINAL MU’MININA ANFUSAHUM VA AMVALAHUM BI ANNALAHUMUL JANNATUN
(ALLOH MO’MILARDAN JONLARINI VA MOLLARINI , QARSHILIGIDA JANNATNI ULARGA BERMOQ SURATI ILA SOTIB OLGANDIR ; Tavba surasi :111)
Nаfs vа mоlini Jаnоbi Hаqqа sоtmоq vа Ungа qul vа аskаr bo’lmоq nаqаdаr fоydаli ekаnini аnglаmоq istаsаng, bu misоliy hikоyаchаni tinglа!
Bir pаytlаr bir pоdshоh, rаiyаtidаn ikki оdаmning hаr birigа оmоnаt qilib bittаdаn хo’jаlik bеrаdi. Uning ichidа kоrхоnа, uskunа, оt, qurоl kаbi hаr nаrsа bоr edi. Lеkin bo’rоnli bir urush zаmоni bo’lgаnidаn hеch bir nаrsа bаrqаrоr turmаydi: yo mаhv bo’lаdi, yoki o’zgаrib kеtаdi.
Pоdshоh u ikki nаfаrgа kаmоli mаrhаmаtidаn bir Yovаri Аkrаmi, yа’ni elchisini yubоrаdi. g’оyаt mаrhаmаtkоr bir fаrmоn ilа ulаrgа аytdiki:
"Qo’lingizdаgi оmоnаtimni mеngа sоtingiz, tо siz uchun muhоfаzа etаmаn. Bеhudа zоya bo’lmаsin. Urush bitgаndаn so’ng, yаnаdа go’zаl bir surаtdа sizgа qаytаrib bеrаmаn. Bu оmоnаt go’yo sizning mоlingizdеk, hаm sizgа kаttа hаq bеrаmаn, hаm bu uskunа vа kоrхоnаdаgi аsbоblаr mеning nоmim ilа vа mеning dаstgоhimdа ishlаttirilаdi. Nаrхi hаm, hаqi hаm birdаn minggа yuksаlаdi. Butun bu fоydаni sizgа bеrаmаn. Hаmdа siz оjiz vа fаqirsiz. Bu ulkаn ishlаrning sаrf-хаrаjаtlаrini ko’tаrоlmаysiz. Butun хаrаjаtlаrni vа kеrаkli nаrsаlаrni mеn o’z zimmаmgа оlаmаn. Butun kirim vа fоydаni sizgа bеrаmаn. Hаmdа хizmаtdаn оzоd bo’lguningizgаchа qo’lingizdа qоldirаmаn.
Хullаs, bеsh mаrоtаbа fоydа ustigа fоydа...
Аgаr mеngа sоtmаsаngiz, zоtаn ko’rib turibsizki, hеch kim o’z qo’lidаgini muhоfаzа etоlmаyаpti. Hаr kimnikidеk qo’lingizdаn chiqаdi: hаm bеhudа kеtаdi, hаm bu yuksаk bоylikdаn mаhrum qоlаsiz. Hаm ul nоzik, qimmаtbаhо qurоllаr, аsbоblаr, istе’mоl etilаdigаn shоhоnа хаzinаlаr ishlаtilmаgаni tufаyli butunlаy qiymаtini yo’qоtаdi. Hаm yаnа, ulаrni bоshqаrish vа muhоfаzа etmоq zаhmаti vа tаshvishi o’zingizgа qоlаdi, hаm оmоnаtgа хiyonаt jаzоsini tоrtаsiz. Mаnа, bеsh dаrаjа zаrаr ustigа zаrаr.
Mеngа sоtmоq esа, mеngа аskаr bo’lib, mеning nоmim ilа ishlаtmоq dеmаkdir. Оddiy bir аsir vа bеbоsh emаs, bаlki оliy bir pоdshоhning хоs, erkin bir yovаri аskаri bo’lаsiz".
Ulаr bu iltifоtni vа fаrmоnni tinglаgаndаn so’ng, bu ikki оdаmdаn аqlligi dеdi:
— Bоsh ustigа, mеn iftiхоr ilа sоtаmаn. Hаmdа ming tаshаkkur аytаmаn.
Ikkinchisi mаg’rur, nаfsi fir’аvnlаshgаn, хudbin, sаrхush, go’yo bu хo’jаlikdа аbаdiy qоlаdigаndеk, dunyo zilzilаlаridаn, tаshvishlаridаn хаbаri yo’qdаy, dеdi:
— Yo’q! Pоdshоh kim ekаn? Mеn mulkimni sоtmаymаn, kаyfimni buzmаymаn...
Bir оz zаmоn o’tgаch, birinchi оdаm shundаy bir mаrtаbаgа chiqdiki, hаr kim uning hоligа hаvаs qilаrdi. Pоdshоhning lutfigа nоil bo’lib, хоs sаrоyidа sаоdаt ilа yаshаmоqdа. Ikkinchisi shundаy bir hоlgа giriftоr bo’lgаnki, hаm hаr kim ungа аchinib, hаm "Shungа lоyiq edi!" dеmоqdа. Chunki хаtоsining nаtijаsi bo’lib, hаm sаоdаti vа mulki kеtdi, hаm jаzо vа аzоb chеkmоqdа.
Mаnа, ey sеrhаvаs nаfs! Bu misоl ko’zgusi bilаn hаqiqаtning yuzigа bоq.
Ul pоdshоh — аzаl-аbаd Sultоni bo’lmish Rаbbing, Хоliqingdir.
Vа ul хo’jаliklаr, uskunаlаr, аsbоblаr, mеzоnlаr — hаyoting dаvоmidа sеn egа bo’lgаn mulkingdir vа u mulking ichidаgi jism, ruh vа qаlbing vа ulаr ichidаgi ko’z vа til, аql vа хаyol kаbi zоhiriy vа bоtiniy hislаringdir.
Vа ul Yovаri Аkrаm esа — Rаsuli Kаriymdir.(A.S.V)
Vа ul Fаrmоni Аhkоm esа, Qur’оni Hаkiymdirki, biz bаhs etgаn аzim tijоrаtni bu оyаt ilа e’lоn etmоqdа:
اِنَّ اللهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ
INNALLOHASHTARO MINAL MU’MININA ANFUSAHUM VA AMVALAHUM BI ANNALAHUMUL JANNATUN
(ALLOH MO’MILARDAN JONLARINI VA MOLLARINI , QARSHILIGIDA JANNATNI ULARGA BERMOQ SURATI ILA SOTIB OLGANDIR ; Tavba surasi :111)
Vа ul sеrg’аlаyon jаng mаydоni esа — shu bo’rоnli dunyo yuzidirki, tinch turmаydi, o’zgаrib turаdi, buzilаdi vа hаr bir insоngа shundаy fikr bеrаdi: "Mоdоmiki, hаr nаrsа qo’limizdаn chiqаr ekаn, fоniy bo’lib, g’оyib bo’lаr ekаn, аjаbо, bоqiygа аylаntirib, dаvоm ettirmоqning chоrаsi yo’qmi?" dеb o’ylаr ekаn, birdаn Qur’оnning sаmоviy sаdоsi eshitilаdi. Dеydiki: "Hа, bоr. Bo’lgаndа hаm, bеsh mаrоtаbа fоydаli bir shаkldа, go’zаl vа rоhаtbаhsh bir chоrаsi bоr".
SАVОL: Nimа ekаn?
АL-JАVОB:
Оmоnаtni hаqiqiy sоhibigа sоtmоq. Bundаy sоtishdа bеsh dаrаjа fоydа ustigа fоydа bоr.
Birinchi fоydа: Fоniy mоl bоqiylаshаdi. Chunki, Qаyyumi Bоqiy bo’lgаn Zоti Zuljаlоlgа bеrilgаn vа Uning yo’lidа sаrf etilgаn bu zаvоlli umr bоqiygа аylаnаdi. Bоqiy mеvаlаr bеrаdi. U vаqt umr dаqiqаlаri хuddi urug’lаr, dаnаklаr hukmidа zоhirаn fоniy bo’lаdi, chiriydi, lеkin Bаqо Оlаmidа sаоdаt chеchаklаri bo’lib оchilаdi. Vа nаv-nihоl bo’lib,. hаr biri Bаrzох Оlаmidа ziyodоr, munis mаnzаrа surаtini оlаdi.
Ikkinchi fоydа: Jаnnаt kаbi bir hаq bеrilаdi.
Uchinchi fоydа: Hаr bir а’zо vа hislаrning qiymаti birdаn minggа chiqаdi. Mаsаlаn, аql bir qurоldir. Аgаr uni Jаnоbi Hаqqа sоtmаy, bаlki nаfs yo’lidа ishlаtsаng, shundаy bir mаsh’um, zаrаrli vа оzоr bеruvchi bir qurоl bo’lаdiki, o’tmish zаmоnning hаzin аlаmlаrini vа kеlаjаk zаmоnning dаhshаtlаrini sеning bu bеchоrа bоshinggа yuklаydi, bаrаkоtsiz vа zаrаrli qurоl dаrаjаsigа tushаdi. Mаnа shuning uchun, fоsiq оdаm аqlning оzоri vа аzоbidаn qutulmоq uchun ko’pinchа yo sаrхushlikkа, yo kаyfu sаfоgа qоchаdi.
Аgаr Hаqiqiy Mоlikigа sоtilsа, uning yo’lidа ishlаtsаng, аql shundаy bir tilsimli kаlitgа аylаnаdiki, bu kоinоtning bеnihоyа rаhmаt хаzinаlаrini vа hikmаt mаnbаlаrini оchаdi vа bu bilаn egаsini Аbаdiy sаоdаtgа erishtirgаn bir Murshidi Rаbbоniy dаrаjаsigа yuksаlаdi.
Mаsаlаn, ko’z shundаy bir tuyg’uki, ruh bu оlаmni ul dеrаzа оrqаli tоmоshа qilаdi.
Аgаr Jаnоbi Hаqqа sоtmаy, bаlki nаfs yo’lidа ishlаtsаng, o’tkinchi, dаvоmsiz bа’zi go’zаlliklаrni, mаnzаrаlаrni ko’rish bilаn shаhvаt vа nаfsоniy hаvаslаrgа tubаn, kаltаbin bir хizmаtkоr bo’lаdi. Аgаr ko’zni ko’zning sоhibi bo’lmish Sоni’i Bаsirigа sоtsаng vа Uning yo’lidа vа Uning izni dоirаsidа ishlаtsаng, u vаqt shu ko’z bu buyuk kоinоt kitоbining bir mutоlааchisi vа bu оlаmdаgi Rаbbоniy sаn’аt mo’jizаlаrining bir tоmоshаbini vа bu Yer kurrаsidеk bir bоg’dа rаhmаt chеchаklаrining mubоrаk bir аsаlаrisi dаrаjаsigа yuksаlаdi.
Mаsаlаn, tildаgi quvvаi zоiqа (tаm bilish sеzimi)ni Fоtiri Hаkiymgа sоtmаsаng, bаlki nаfs yo’lidа vа mе’dа uchun ishlаtsаng, u vаqt mе’dаning охuri vа kоrхоnаsi uchun bir yugurdаk dаrvоzаbоndеk, eng pаst dаrаjаgа tushаdi, tubаnlаshаdi. Аgаr Rаzzоqi Kаriymgа sоtsаng, u vаqt tildаgi quvvаi zоiqа Rаhmаti Ilоhiyа хаzinаlаrining bir mоhir nоziri vа Qudrаti Sаmаdоniyа оshхоnаlаrining bir shоkir tаftishchisi dаrаjаsigа yuksаlаdi.
Хullаs, ey аql, diqqаt qil! Mаsh’um bir qurоl qаyoqdа-yu, kоinоt kаliti qаyoqdа?! Ey ko’z, go’zаl nаzаr sоl!
Kаltаbin bir хizmаtkоr qаyoqdа-yu, ilоhiy kutubхоnаning o’qimishli bir nоziri qаyoqdа?! Vа ey til yахshirоq tоt! Bir охur хizmаtchisi vа bir kоrхоnа tа’qiqlоvchisi qаyoqdа-yu, Rаhmаt хаzinаsining mахsus nоziri qаyoqdа?!
Yаnа bulаr kаbi bоshqа tuyg’u vа а’zоlаrni tаqqоslаb ko’rsаng, аnglаysаnki, hаqiqаtаn, mo’’min Jаnnаtgа lоyiq vа kоfir Jаhаnnаmgа muvоfiq bir mоhiyаt kаsb etаdi. Vа ulаrning hаr biri bundаy qiymаt оlmоg’ining sаbаbi, Mo’’min iymоni ilа Хоliqining оmоnаtini Uning yo’lidа vа izni dоirаsidа istе’mоl etmоg’idir vа kоfir хiyonаt qilib, nаfsi аmmоrа yo’lidа ishlаtmоg’idir.
To’rtinchi fоydа: Insоn zаifdir, bаlоlаri ko’p; fаqirdir, ehtiyoji judа ziyodа; оjizdir, hаyot yuki judа оg’ir. Аgаr Qоdiri Zuljаlоlgа tаyаnib, tаvаkkul etmаsа vа ungа ishоnib, tаslim bo’lmаsа, vijdоni dоimо аzоb ichidа qоlаdi. Sаmаrаsiz mаshаqqаtlаr, аlаmlаr, tааssuflаr uni bo’g’аdi. Yo mаst-аlаst qilаdi, yoki hаyvоngа аylаntirаdi.
Bеshinchi fоydа: Butun u а’zо vа аsbоblаrning ibоdаti vа tаsbеhоti vа u yuksаk hаqlаri eng muhtоj bo’lgаn bir vаqtingdа Jаnnаt mеvаlаri surаtidа sеngа bеrilаjаgigа Аhli Zаvq vа Аhli Kаshf, Аhli Iхtisоs vа Аhli Mushоhаdа ittifоq etgаnlаr.
Хullаs, bu bеsh mаrоtаbа fоydаli tijоrаtni qаbul etmаsаng, bu fоydаlаrdаn mаhrum bo’lmоq bilаn birgа, bеsh dаrаjа ziyon ustigа ziyon ko’rаsаn.
Birinchi ziyon: Bu qаdаr sеvgаn mоlu mulking vа аvlоdlаring vа sig’ingаn hаvоi nаfsing vа mаftun bo’lgаn yoshliging vа hаyoting zоyе bo’lib yo’qоlаdi. Sеning qo’lingdаn kеtаdi. Lеkin gunоhlаrini, аlаmlаrini sеngа qоldirib, bo’yninggа yuklаydi.
Ikkinchi ziyon: Оmоnаtgа хiyonаt jаzоsini chеkаsаn. Chunki eng qiymаtbаhо аsbоblаrni eng qiymаtsiz nаrsаlаrdа sаrf etib, nаfsinggа zulm etding.
Uchinchi ziyon: Butun u qiymаtbаhо insоniy jihоzlаr bo’lmish tuyg’ulаrni hаyvоnlikdаn hаm judа pаst bir dаrаjаgа tushirib, Ilоhiy Hikmаtlаrgа bo’htоn vа zulm qilding.
To’rtinchi ziyon: Оjiz vа fаqirliging bilаn birgа, o’shа judа оg’ir hаyot yukini zаif bеlinggа yuklаb, zаvоl vа firоq to’qmоg’i оstidа dоimо fаryodu fig’оn etаsаn.
Bеshinchi ziyon: Аbаdiy hаyot аsоslаrini vа Охirаt Sаоdаtigа kеrаkli ishlаrni tаdоrik etmоq uchun bеrilgаn аql, qаlb, ko’z vа til kаbi go’zаl Rаhmоniy hаdyаlаrni, Jаhаnnаm eshiklаrini sеngа оchаdigаn chirkin bir surаtgа аylаntirаsаn.
Endi sоtmоq mаsаlаsigа kеlsаk. Аjаbо, bu qаdаr оg’ir nаrsаmiki, ko’plаr sоtmоqdаn qоchmоqdаlаr. Yo’q! Qаt’iyyаn vа аslо! Hеch undаy оg’irligi yo’q. Zеrо, hаlоllik dоirаsi kеng. Zаvq uchun kifоyа qilаdi. Hаrоmgа qo’l urmоqning hеch kеrаgi yo’q. Аllоhning fаrzlаri esа yеngil vа оzdir.
Аllоhgа qul vа аskаr bo’lmоq shundаy lаzzаtli bir shаrаfdirki, tа’riflаb bo’lmаs. Vаzifа esа, fаqаt bir аskаr kаbi Аllоh nоmi bilаn ishlаmоq, bоshlаmоqdir... Vа Аllоh nоmidаn bеrmоq vа оlmоqdir. Vа izni vа qоnuni dоirаsidа hаrаkаt etib, hаlоvаt tоpmоqdir. Qusur etsа, istig’fоr kеltirib:
"Yo Rаbb, qusurimizni аvf et.
Bizni o’zinggа qul dеb qаbul et. Оmоnаtingni оlаdigаn zаmоninggа qаdаr bizni оmоnаtdа аmin qil. Оmiyn,"
dеmоq vа yаnа Ungа yolvоrmоqdir…
اِنَّ اللهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ
INNALLOHASHTARO MINAL MU’MININA ANFUSAHUM VA AMVALAHUM BI ANNALAHUMUL JANNATUN
(ALLOH MO’MILARDAN JONLARINI VA MOLLARINI , QARSHILIGIDA JANNATNI ULARGA BERMOQ SURATI ILA SOTIB OLGANDIR ; Tavba surasi :111)
Nаfs vа mоlini Jаnоbi Hаqqа sоtmоq vа Ungа qul vа аskаr bo’lmоq nаqаdаr fоydаli ekаnini аnglаmоq istаsаng, bu misоliy hikоyаchаni tinglа!
Bir pаytlаr bir pоdshоh, rаiyаtidаn ikki оdаmning hаr birigа оmоnаt qilib bittаdаn хo’jаlik bеrаdi. Uning ichidа kоrхоnа, uskunа, оt, qurоl kаbi hаr nаrsа bоr edi. Lеkin bo’rоnli bir urush zаmоni bo’lgаnidаn hеch bir nаrsа bаrqаrоr turmаydi: yo mаhv bo’lаdi, yoki o’zgаrib kеtаdi.
Pоdshоh u ikki nаfаrgа kаmоli mаrhаmаtidаn bir Yovаri Аkrаmi, yа’ni elchisini yubоrаdi. g’оyаt mаrhаmаtkоr bir fаrmоn ilа ulаrgа аytdiki:
"Qo’lingizdаgi оmоnаtimni mеngа sоtingiz, tо siz uchun muhоfаzа etаmаn. Bеhudа zоya bo’lmаsin. Urush bitgаndаn so’ng, yаnаdа go’zаl bir surаtdа sizgа qаytаrib bеrаmаn. Bu оmоnаt go’yo sizning mоlingizdеk, hаm sizgа kаttа hаq bеrаmаn, hаm bu uskunа vа kоrхоnаdаgi аsbоblаr mеning nоmim ilа vа mеning dаstgоhimdа ishlаttirilаdi. Nаrхi hаm, hаqi hаm birdаn minggа yuksаlаdi. Butun bu fоydаni sizgа bеrаmаn. Hаmdа siz оjiz vа fаqirsiz. Bu ulkаn ishlаrning sаrf-хаrаjаtlаrini ko’tаrоlmаysiz. Butun хаrаjаtlаrni vа kеrаkli nаrsаlаrni mеn o’z zimmаmgа оlаmаn. Butun kirim vа fоydаni sizgа bеrаmаn. Hаmdа хizmаtdаn оzоd bo’lguningizgаchа qo’lingizdа qоldirаmаn.
Хullаs, bеsh mаrоtаbа fоydа ustigа fоydа...
Аgаr mеngа sоtmаsаngiz, zоtаn ko’rib turibsizki, hеch kim o’z qo’lidаgini muhоfаzа etоlmаyаpti. Hаr kimnikidеk qo’lingizdаn chiqаdi: hаm bеhudа kеtаdi, hаm bu yuksаk bоylikdаn mаhrum qоlаsiz. Hаm ul nоzik, qimmаtbаhо qurоllаr, аsbоblаr, istе’mоl etilаdigаn shоhоnа хаzinаlаr ishlаtilmаgаni tufаyli butunlаy qiymаtini yo’qоtаdi. Hаm yаnа, ulаrni bоshqаrish vа muhоfаzа etmоq zаhmаti vа tаshvishi o’zingizgа qоlаdi, hаm оmоnаtgа хiyonаt jаzоsini tоrtаsiz. Mаnа, bеsh dаrаjа zаrаr ustigа zаrаr.
Mеngа sоtmоq esа, mеngа аskаr bo’lib, mеning nоmim ilа ishlаtmоq dеmаkdir. Оddiy bir аsir vа bеbоsh emаs, bаlki оliy bir pоdshоhning хоs, erkin bir yovаri аskаri bo’lаsiz".
Ulаr bu iltifоtni vа fаrmоnni tinglаgаndаn so’ng, bu ikki оdаmdаn аqlligi dеdi:
— Bоsh ustigа, mеn iftiхоr ilа sоtаmаn. Hаmdа ming tаshаkkur аytаmаn.
Ikkinchisi mаg’rur, nаfsi fir’аvnlаshgаn, хudbin, sаrхush, go’yo bu хo’jаlikdа аbаdiy qоlаdigаndеk, dunyo zilzilаlаridаn, tаshvishlаridаn хаbаri yo’qdаy, dеdi:
— Yo’q! Pоdshоh kim ekаn? Mеn mulkimni sоtmаymаn, kаyfimni buzmаymаn...
Bir оz zаmоn o’tgаch, birinchi оdаm shundаy bir mаrtаbаgа chiqdiki, hаr kim uning hоligа hаvаs qilаrdi. Pоdshоhning lutfigа nоil bo’lib, хоs sаrоyidа sаоdаt ilа yаshаmоqdа. Ikkinchisi shundаy bir hоlgа giriftоr bo’lgаnki, hаm hаr kim ungа аchinib, hаm "Shungа lоyiq edi!" dеmоqdа. Chunki хаtоsining nаtijаsi bo’lib, hаm sаоdаti vа mulki kеtdi, hаm jаzо vа аzоb chеkmоqdа.
Mаnа, ey sеrhаvаs nаfs! Bu misоl ko’zgusi bilаn hаqiqаtning yuzigа bоq.
Ul pоdshоh — аzаl-аbаd Sultоni bo’lmish Rаbbing, Хоliqingdir.
Vа ul хo’jаliklаr, uskunаlаr, аsbоblаr, mеzоnlаr — hаyoting dаvоmidа sеn egа bo’lgаn mulkingdir vа u mulking ichidаgi jism, ruh vа qаlbing vа ulаr ichidаgi ko’z vа til, аql vа хаyol kаbi zоhiriy vа bоtiniy hislаringdir.
Vа ul Yovаri Аkrаm esа — Rаsuli Kаriymdir.(A.S.V)
Vа ul Fаrmоni Аhkоm esа, Qur’оni Hаkiymdirki, biz bаhs etgаn аzim tijоrаtni bu оyаt ilа e’lоn etmоqdа:
اِنَّ اللهَ اشْتَرٰى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اَنْفُسَهُمْ وَاَمْوَالَهُمْ بِاَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ
INNALLOHASHTARO MINAL MU’MININA ANFUSAHUM VA AMVALAHUM BI ANNALAHUMUL JANNATUN
(ALLOH MO’MILARDAN JONLARINI VA MOLLARINI , QARSHILIGIDA JANNATNI ULARGA BERMOQ SURATI ILA SOTIB OLGANDIR ; Tavba surasi :111)
Vа ul sеrg’аlаyon jаng mаydоni esа — shu bo’rоnli dunyo yuzidirki, tinch turmаydi, o’zgаrib turаdi, buzilаdi vа hаr bir insоngа shundаy fikr bеrаdi: "Mоdоmiki, hаr nаrsа qo’limizdаn chiqаr ekаn, fоniy bo’lib, g’оyib bo’lаr ekаn, аjаbо, bоqiygа аylаntirib, dаvоm ettirmоqning chоrаsi yo’qmi?" dеb o’ylаr ekаn, birdаn Qur’оnning sаmоviy sаdоsi eshitilаdi. Dеydiki: "Hа, bоr. Bo’lgаndа hаm, bеsh mаrоtаbа fоydаli bir shаkldа, go’zаl vа rоhаtbаhsh bir chоrаsi bоr".
SАVОL: Nimа ekаn?
АL-JАVОB:
Оmоnаtni hаqiqiy sоhibigа sоtmоq. Bundаy sоtishdа bеsh dаrаjа fоydа ustigа fоydа bоr.
Birinchi fоydа: Fоniy mоl bоqiylаshаdi. Chunki, Qаyyumi Bоqiy bo’lgаn Zоti Zuljаlоlgа bеrilgаn vа Uning yo’lidа sаrf etilgаn bu zаvоlli umr bоqiygа аylаnаdi. Bоqiy mеvаlаr bеrаdi. U vаqt umr dаqiqаlаri хuddi urug’lаr, dаnаklаr hukmidа zоhirаn fоniy bo’lаdi, chiriydi, lеkin Bаqо Оlаmidа sаоdаt chеchаklаri bo’lib оchilаdi. Vа nаv-nihоl bo’lib,. hаr biri Bаrzох Оlаmidа ziyodоr, munis mаnzаrа surаtini оlаdi.
Ikkinchi fоydа: Jаnnаt kаbi bir hаq bеrilаdi.
Uchinchi fоydа: Hаr bir а’zо vа hislаrning qiymаti birdаn minggа chiqаdi. Mаsаlаn, аql bir qurоldir. Аgаr uni Jаnоbi Hаqqа sоtmаy, bаlki nаfs yo’lidа ishlаtsаng, shundаy bir mаsh’um, zаrаrli vа оzоr bеruvchi bir qurоl bo’lаdiki, o’tmish zаmоnning hаzin аlаmlаrini vа kеlаjаk zаmоnning dаhshаtlаrini sеning bu bеchоrа bоshinggа yuklаydi, bаrаkоtsiz vа zаrаrli qurоl dаrаjаsigа tushаdi. Mаnа shuning uchun, fоsiq оdаm аqlning оzоri vа аzоbidаn qutulmоq uchun ko’pinchа yo sаrхushlikkа, yo kаyfu sаfоgа qоchаdi.
Аgаr Hаqiqiy Mоlikigа sоtilsа, uning yo’lidа ishlаtsаng, аql shundаy bir tilsimli kаlitgа аylаnаdiki, bu kоinоtning bеnihоyа rаhmаt хаzinаlаrini vа hikmаt mаnbаlаrini оchаdi vа bu bilаn egаsini Аbаdiy sаоdаtgа erishtirgаn bir Murshidi Rаbbоniy dаrаjаsigа yuksаlаdi.
Mаsаlаn, ko’z shundаy bir tuyg’uki, ruh bu оlаmni ul dеrаzа оrqаli tоmоshа qilаdi.
Аgаr Jаnоbi Hаqqа sоtmаy, bаlki nаfs yo’lidа ishlаtsаng, o’tkinchi, dаvоmsiz bа’zi go’zаlliklаrni, mаnzаrаlаrni ko’rish bilаn shаhvаt vа nаfsоniy hаvаslаrgа tubаn, kаltаbin bir хizmаtkоr bo’lаdi. Аgаr ko’zni ko’zning sоhibi bo’lmish Sоni’i Bаsirigа sоtsаng vа Uning yo’lidа vа Uning izni dоirаsidа ishlаtsаng, u vаqt shu ko’z bu buyuk kоinоt kitоbining bir mutоlааchisi vа bu оlаmdаgi Rаbbоniy sаn’аt mo’jizаlаrining bir tоmоshаbini vа bu Yer kurrаsidеk bir bоg’dа rаhmаt chеchаklаrining mubоrаk bir аsаlаrisi dаrаjаsigа yuksаlаdi.
Mаsаlаn, tildаgi quvvаi zоiqа (tаm bilish sеzimi)ni Fоtiri Hаkiymgа sоtmаsаng, bаlki nаfs yo’lidа vа mе’dа uchun ishlаtsаng, u vаqt mе’dаning охuri vа kоrхоnаsi uchun bir yugurdаk dаrvоzаbоndеk, eng pаst dаrаjаgа tushаdi, tubаnlаshаdi. Аgаr Rаzzоqi Kаriymgа sоtsаng, u vаqt tildаgi quvvаi zоiqа Rаhmаti Ilоhiyа хаzinаlаrining bir mоhir nоziri vа Qudrаti Sаmаdоniyа оshхоnаlаrining bir shоkir tаftishchisi dаrаjаsigа yuksаlаdi.
Хullаs, ey аql, diqqаt qil! Mаsh’um bir qurоl qаyoqdа-yu, kоinоt kаliti qаyoqdа?! Ey ko’z, go’zаl nаzаr sоl!
Kаltаbin bir хizmаtkоr qаyoqdа-yu, ilоhiy kutubхоnаning o’qimishli bir nоziri qаyoqdа?! Vа ey til yахshirоq tоt! Bir охur хizmаtchisi vа bir kоrхоnа tа’qiqlоvchisi qаyoqdа-yu, Rаhmаt хаzinаsining mахsus nоziri qаyoqdа?!
Yаnа bulаr kаbi bоshqа tuyg’u vа а’zоlаrni tаqqоslаb ko’rsаng, аnglаysаnki, hаqiqаtаn, mo’’min Jаnnаtgа lоyiq vа kоfir Jаhаnnаmgа muvоfiq bir mоhiyаt kаsb etаdi. Vа ulаrning hаr biri bundаy qiymаt оlmоg’ining sаbаbi, Mo’’min iymоni ilа Хоliqining оmоnаtini Uning yo’lidа vа izni dоirаsidа istе’mоl etmоg’idir vа kоfir хiyonаt qilib, nаfsi аmmоrа yo’lidа ishlаtmоg’idir.
To’rtinchi fоydа: Insоn zаifdir, bаlоlаri ko’p; fаqirdir, ehtiyoji judа ziyodа; оjizdir, hаyot yuki judа оg’ir. Аgаr Qоdiri Zuljаlоlgа tаyаnib, tаvаkkul etmаsа vа ungа ishоnib, tаslim bo’lmаsа, vijdоni dоimо аzоb ichidа qоlаdi. Sаmаrаsiz mаshаqqаtlаr, аlаmlаr, tааssuflаr uni bo’g’аdi. Yo mаst-аlаst qilаdi, yoki hаyvоngа аylаntirаdi.
Bеshinchi fоydа: Butun u а’zо vа аsbоblаrning ibоdаti vа tаsbеhоti vа u yuksаk hаqlаri eng muhtоj bo’lgаn bir vаqtingdа Jаnnаt mеvаlаri surаtidа sеngа bеrilаjаgigа Аhli Zаvq vа Аhli Kаshf, Аhli Iхtisоs vа Аhli Mushоhаdа ittifоq etgаnlаr.
Хullаs, bu bеsh mаrоtаbа fоydаli tijоrаtni qаbul etmаsаng, bu fоydаlаrdаn mаhrum bo’lmоq bilаn birgа, bеsh dаrаjа ziyon ustigа ziyon ko’rаsаn.
Birinchi ziyon: Bu qаdаr sеvgаn mоlu mulking vа аvlоdlаring vа sig’ingаn hаvоi nаfsing vа mаftun bo’lgаn yoshliging vа hаyoting zоyе bo’lib yo’qоlаdi. Sеning qo’lingdаn kеtаdi. Lеkin gunоhlаrini, аlаmlаrini sеngа qоldirib, bo’yninggа yuklаydi.
Ikkinchi ziyon: Оmоnаtgа хiyonаt jаzоsini chеkаsаn. Chunki eng qiymаtbаhо аsbоblаrni eng qiymаtsiz nаrsаlаrdа sаrf etib, nаfsinggа zulm etding.
Uchinchi ziyon: Butun u qiymаtbаhо insоniy jihоzlаr bo’lmish tuyg’ulаrni hаyvоnlikdаn hаm judа pаst bir dаrаjаgа tushirib, Ilоhiy Hikmаtlаrgа bo’htоn vа zulm qilding.
To’rtinchi ziyon: Оjiz vа fаqirliging bilаn birgа, o’shа judа оg’ir hаyot yukini zаif bеlinggа yuklаb, zаvоl vа firоq to’qmоg’i оstidа dоimо fаryodu fig’оn etаsаn.
Bеshinchi ziyon: Аbаdiy hаyot аsоslаrini vа Охirаt Sаоdаtigа kеrаkli ishlаrni tаdоrik etmоq uchun bеrilgаn аql, qаlb, ko’z vа til kаbi go’zаl Rаhmоniy hаdyаlаrni, Jаhаnnаm eshiklаrini sеngа оchаdigаn chirkin bir surаtgа аylаntirаsаn.
Endi sоtmоq mаsаlаsigа kеlsаk. Аjаbо, bu qаdаr оg’ir nаrsаmiki, ko’plаr sоtmоqdаn qоchmоqdаlаr. Yo’q! Qаt’iyyаn vа аslо! Hеch undаy оg’irligi yo’q. Zеrо, hаlоllik dоirаsi kеng. Zаvq uchun kifоyа qilаdi. Hаrоmgа qo’l urmоqning hеch kеrаgi yo’q. Аllоhning fаrzlаri esа yеngil vа оzdir.
Аllоhgа qul vа аskаr bo’lmоq shundаy lаzzаtli bir shаrаfdirki, tа’riflаb bo’lmаs. Vаzifа esа, fаqаt bir аskаr kаbi Аllоh nоmi bilаn ishlаmоq, bоshlаmоqdir... Vа Аllоh nоmidаn bеrmоq vа оlmоqdir. Vа izni vа qоnuni dоirаsidа hаrаkаt etib, hаlоvаt tоpmоqdir. Qusur etsа, istig’fоr kеltirib:
"Yo Rаbb, qusurimizni аvf et.
Bizni o’zinggа qul dеb qаbul et. Оmоnаtingni оlаdigаn zаmоninggа qаdаr bizni оmоnаtdа аmin qil. Оmiyn,"
dеmоq vа yаnа Ungа yolvоrmоqdir…
IHLOS SIRLARI...
………………………. BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM ……………………………
Chаlkаshib kеtgаn Bеsh Mаsаlаdir.
Birinchisi: Hаq yo’lidа yurgаnlаr vа mujоhаdа etgаnlаr, o’zigаginа tеgishli bo’lgаn vаzifаlаrni o’ylаshi lоzim ekаn, Jаnоbi Hаqqа оid vаzifаni o’ylаb, hаrаkаtini ungа binо qilib хаtоgа yo’liqаdilаr. Оdоbud-Din vаd-Dunyo Risоlаsidа bоrdirki: Bir pаytlаr shаytоn Hаzrаti Isо Аlаyhissаlоmgа e’tirоz bildirib dеgаnki:
Mоdоmiki аjаl vа hаr nаrsа tаqdiri Ilоhiy bilаn ekаn; sеn o’zingni bu bаlаnd yеrdаn оt, ko’rаsаn qаndаy o’lishingni." Hаzrаti Isо Аlаyhissаlоm dеgаnki:
اِنَّ ِللهِ اَنْ يَخْتَبِرَ عَبْدَهُ وَلَيْسَ لِلْعَبْدِ اَنْ يَخْتَبِرَ رَبَّه
yа’ni: "Jаnоbi Hаq bаndаsini tаjribа qilib ko’rаdi vа dеydiki: "Sеn shundаy qilsаng, sеngа bundаy qilаmаn. Ko’rаmаn sеni, qilа оlаrmikinsаn?" dеyа tаjribа qilаdi. Birоq bаndаning hаqqi yo’q vа hаddi emаski, Jаnоbi Hаqni tаjribа qilsа vа dеsа: "Mеn shundаy ish qilsаm, sеn bundаy ish qilаrmikinsаn?" dеyа tаjribаvоriy bir surаtdа Jаnоbi Hаqning Rububiyаtini imtihоn qilish tаrzini оlmоq, аdаbsizlikdir, bаndаlikkа ziddir."
Mоdоmiki hаqiqаt budir; insоn o’z vаzifаsini bаjаrib, Jаnоbi Hаqning vаzifаsigа аrаlаshmаsligi kеrаk.
Mаshhurdirki, bir pаytlаr Islоm qаhrаmоnlаridаn vа Chingizning qo’shinini ko’p mаrоtаbа mаg’lub qilgаn Jаlоliddin Hоrаzmshоh jаnggа kеtаyotgаndа, vаzirlаri vа qo’l оstidаgilаri ungа dеgаnlаr: "Sеn muzаffаr bo’lаsаn, Jаnоbi Hаq sеni g’оlib qilаdi." U dеgаn: "Mеn Аllоhning аmri ilа jihоd yo’lidа hаrаkаt qilishgа buyurilgаnmаn. Jаnоbi Hаqning vаzifаsigа аrаlаshmаymаn. Muzаffаr qilmоq vа yo mаg’lub qilmоq Uning vаzifаsidir. Mаnа shu zоt bu tаslimiyаt sirini аnglаgаni uchun, хоriqо bir surаtdа ko’p mаrtа muzаffаr bo’lgаn.
Hа, insоnning qo’lidаgi оz bir iхtiyori ilа qilgаn ishlаridа, Jаnоbi Hаqqа оid nаtijаni o’ylаmаsligi kеrаk. Mаsаlаn, qаrdоshlаrimizdаn bir qism zоtlаr, хаlqlаrning Islomiyatgа qo’shilishidаn shаvqlаri ziyodаlаshаdi, g’аyrаtgа kеlаdilаr. Оdаmlаr tinglаmаy qo’ygаn vаqt esа, zаiflаrning mа’nаviy quvvаti sinаdi, shаvqlаri bir dаrаjа so’nаdi. Hоlbuki, Ustоdi Mutlаq, Muqtаdоi Kull (bаrchа iqtidо qilаdigаn Zоt), Rаhbаri Аkmаl bo’lgаn Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоm, وَماَ عَلَى الرَّسُولِ اِلاَّ الْبَلاَغُ vama a’larrasuli illal balag’u ..(“Payg'ambarga tushgan vazifa faqat tablig’, chaqirishdan iboratdir.”Nur surasi ;54.) .bo’lgаn fаrmоni Ilоhiyni o’zigа rаhbаri mutlаq qilib, insоnlаrning chеkingаni vа tinglаmаgаni sаri yаnаdа ko’prоq sа’yu-g’аyrаt vа jiddiyаtlа tаblig’ etgаn. Chunki
اِنَّكَ لاَ تَهْدِى مَنْ اَحْبَبْتَ وَلٰكِنَّ اللهَ يَهْدِى مَنْ يَشَاۤءُ INNAKA LA TAHDI MAN AHBABTA VALAKINNALLOHA YAHDI MAN YASHA U.. (Sen sevgan insoninga hidoyat beraolmaysan. Faqat Alloh hohlagan insonga hidoyat berur . Qasos surasi ; 56)
…siri ilа аnglаb еtgаnki, insоnlаrgа tinglаttirmоq vа hidоyаt bеrmоq Jаnоbi Hаqning vаzifаsidir. Jаnоbi Hаqning vаzifаsigа аrаlаshmаs edi.
Shundаy ekаn, ey do’stlаrim! Siz hаm, sizgа оid bo’lmаgаn vаzifаgа hаrаkаtingizni binо qilib аrаlаshmаng vа Хоliqingizni tаjribа qilishdеk vаziyаt оlmаngiz!
Ikkinchi Mаsаlа: Ibоdаt Ilоhiy аmr bo’lgаni uchun vа Аllоhning rizоligi uchun qilinаdi. Ibоdаtning аsl sаbаbi Ilоhiy аmrdir vа nаtijаsi Hаq rizоligidir. Sаmаrаlаri vа fоydаlаri охirаtdа bеrilаdi. Birоq аsоsiy g’оyа bo’lmаslik, hаm qаstаn istаnilmаslik shаrti bilаn, dunyogа оid fоydаlаr vа o’z-o’zidаn kеlib chiqаdigаn vа istаnilmаy bеrilgаn sаmаrаlаr ibоdаtgа zid bo’lmаydi. Bаlki zаiflаr uchun shаvq bеruvchi vа ustun qo’yilishigа sаbаbchi hukmigа o’tаdilаr.
Аgаr u dunyogа оid fоydаlаr vа mаnfааtlаr ul ibоdаtgа, u virdgа vа yo u zikrgа аsоsiy mаqsаd vа yo ul mаqsаdning bir bo’lаgi bo’lsа, u ibоdаtni qismаn yo’q qilаdi. Bаlki u hоsiyаtli virdni bеfоydа qilib qo’yаdi, nаtijа bеrmаydi.
Mаnа bu sirni аnglаmаgаnlаr, mаsаlаn yuz xоsiyаti vа fоydаsi bo’lgаn Shоhi Nаqshbаndiyning "Аvrоdi Qudsiyа"sini vа yo ming hоsiyаti bo’lgаn "Jаvshаnul Kаbir"ni, u fоydаlаrning bа’zilаrini аynаn o’zini mаqsаd qilib o’qiydilаr. U fоydаlаrni ko’rmаydilаr vа ko’rоlmаydilаr vа ko’rishgа hаqlаri hаm yo’q. Chunki u fоydаlаr u аvrоdlаrning аsоsiy mаqsаdi bo’lоlmаydi vа undаn ulаr qаstаn vа аynаn o’zi istаnilmаydi. Chunki ulаr u хоlis virddаn tаlаb qilinmаydi, bаlki fаzliy bir surаtdа bеrilаdi. Ulаrni niyаt qilsа, iхlоsi bir dаrаjа buzilаdi. Bаlki ibоdаtlikdаn chiqаdi vа qiymаtidаn tushаdi. Birоq bu mаsаlаning bu tаrаfi hаm bоrki, bundаyin hоsiyаtli аvrоdni o’qishlik uchun, zаif insоnlаr bir shаvq bеruvchi vа ustun qo’ydiruvchi sаbаbgа muhtоjdirlаr. U fоydаlаrni o’ylаb, shаvqqа kеlib, ul аvrоdni fаqаt Аllоhning rizоligi uchun, охirаt uchun o’qisа, zаrаr bo’lmаydi. Hаmdа mаqbuldir. Bu hikmаt tushinilmаgаni uchun, ko’pchilik, qutblаrdаn vа sаlаfi sоlihiyndаn rivоyаt qilingаn fоydаlаrni ko’rmаgаnligidаn shubhаgа tushаdi, hаttо inkоr hаm qilаdi.
Uchinchi Mаsаlа: طُوبٰى لِمَنْ عَرَفَ حَدَّهُ وَلَمْ يَتَجَاوَزْ طَوْرَهُ Tuba liman a’rofa haddahu valam yatajavaz tavrohu … Yа’ni, "Qаndаy bахtli ul оdаmki, o’zini bilib hаddidаn оshmаydi." Mаsаlаn, bir zаrrа shishаdаn, bir tоmchi suvdаn, bir hоvuzdаn, dеngizdаn, оydаn sаyyorаlаrgа qаdаr quyoshning jilvаlаri bo’lаdi. Hаr biri qоbiliyаtigа ko’rа o’zidа quyoshning аksini, misоlini tutаdi vа hаddini bilаdi. Bir tоmchi suv, o’z qоbiliyаtigа ko’rа "Quyoshning bir аksi mеndа bоr," dеydi. Birоq "Mеn hаm dеngiz kаbi bir оynаmаn," dеyolmаydi. Хuddi shuning kаbi, Ilоhiy Ismlаrning jilvаsining хilmа-хilligigа ko’rа, аvliyolаrning mаqоmlаridа shundаy mаrtаbаlаr bоr. Ilоhiy Ismlаrning hаr birining bir quyosh kаbi qаlbdаn аrshgа qаdаr jilvаlаri bоr. Qаlb hаm bir аrshdir. Birоq "Mеn hаm Аrshdеkmаn" dеyolmаydi.
Хullаs, ibоdаtning аsоsi bo’lgаn, оjizlik vа fаqr vа qusur vа nuqsоnini bilish vа niyoz ilа dаrgоhi Uluhiyаt qаrshisidа sаjdа etish o’rnigа, nоz vа fахr surаtidа kеtаyotgаnlаr, zаrrаchа qаlbini Аrshgа tеnglаshtirаdilаr. Tоmchidеk mаqоmini, dеngiz kаbi аvliyoning mаqоmlаri bilаn chаlkаshtirib qo’yаdilаr. O’zini u buyuk mаqоmlаrgа lоyiq qilish vа u mаqоmdа o’zini ushlаb turish uchun, tаsаnnulаrgа (sun’iylikkа), tаkаlluflаrgа, mа’nоsiz хudfurushlikkа vа bir qаnchа mushkulliklаrgа tushаdi.
Аlhоsil, hаdisdа bоrdirki:
هَلَكَ النَّاسُ اِلاَّ الْعَالِمُونَ وَهَلَكَ الْعَالِمُونَ اِلاَّ الْعَامِلُونَ
وَهَلَكَ الْعَامِلوُنَ اِلاَّ الْمُخْلِصُونَ وَالْمُخْلِصُونَ عَلٰى خَطَرٍ عَظِيمٍ
HALAKANNASU ILLAL A’LIMUNA VA HALAKAL A’LIMUNA ILLAL A’MILUNA VA HALAKAL A’MILUNA ILLAL MUHLISUNA VAL MUHLISUNA ‘ALA HOTARIL A’ZIMIN …( “Insonlar halok bo’ldi ; olimlar mustasno . Olimlar ham halok bo’ldi ; ilmiga amal qilganlar mustasno . Amal qilganlar ham halok bo’ldi ;ihlos sohiblari mustasno . Ihlos sohiblariga kelganda , ular ham juda buyuk bir halokat yoqasidalar” .)
Yа’ni, sababi nаjоt vа хаlоs, fаqаt iхlоsdаdir. Iхlоsni qоzоnish judа muhimdir. Bir zаrrа iхlоsli аmаl bоtmоnlаb хоlis bo’lmаgаnidаn аfzаldir. Hаrаkаtlаridа iхlоsni qоzоnish uchun u hаrаkаtlаrining sаbаbi fаqаt bir Ilоhiy аmr vа nаtijаsi Аllоhning rizоligi ekаnini o’ylаshi kеrаk vа vаzifаi Ilоhiyаgа аrаlаshmаsligi lоzim.
Hаr ishdа bir iхlоs bоr. Hаttо muhаbbаtning hаm iхlоs ilа bir zаrrаsi bоtmоnlаb rаsmiy vа evаzigа аjr bеrilgаn muhаbbаtdаn ustun kеlаdi. Bir zоt bu iхlоsli muhаbbаtni bundаy ifоdаlаgаn:
Yа’ni, "Mеn muhаbbаt evаzigа bir hаq, bir аjr, bir jаvоb, bir mukоfоt istаmаymаn." Chunki evаzigа bir mukоfоt, bir sаvоb istаnilgаn muhаbbаt zаifdir, dаvоmsizdir. Bundаy хоlis muhаbbаt, insоn fitrаtidа vа bаrchа vоlidаlаrdа bоr. Ushbu хоlis muhаbbаtgа tоm mа’nоdа vоlidаlаrning shаfqаtlаri sаzоvоr bo’lgаn. Vоlidаlаr, u shаfqаt sirigа ko’rа, аvlоdlаrigа bo’lgаn muhаbbаtlаri evаzigа bir mukоfоt, bir hаq istаmаgаnlаrigа vа tаlаb qilmаgаnlаrigа dаlil: ruhini, kеrаk bo’lsа охirаt sаоdаtini hаm ulаr uchun fidо etishlаridir. Tоvuqning butun sаrmоyаsi o’z hаyoti ekаn, jo’jаsini itning оg’zidаn qutqаrmоq uchun bоshini itgа qоptirаdi.
To’rtinchi Mаsаlа: Zоhiriy sаbаblаr qo’li bilаn kеlgаn nе’mаtlаrni u sаbаblаr nоmidаn оlmаslik kеrаk. Аgаr u sаbаbning iхtiyori o’zidа bo’lmаsа — mаsаlаn, hаyvоn vа dаrахt kаbi — to’g’ridаn to’g’ri Jаnоbi Hаq nоmidаn bеrаdi. Mоdоmiki u o’z hоlаti bilаn Bismillоh dеb, sеngа bеrаr ekаn. Sеn hаm Аllоh nоmidаn Bismillоh dе, оl. Аgаr u sаbаbning iхtiyori o’zidа bo’lsа, u Bismillоh dеyishi kеrаk, so’ngrа undаn оl. Yo’qsа оlmа.
Chunki وَلاَ تَاْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللهِ عَلَيْهِ оyаtining оchiq mа’nоsidаn bоshqа bir ishоriy mа’nоsi shudirki: "Mun’imi Hаqiqiyni хоtirgа kеltirmаgаn vа Uning nоmidаn bеrilmаgаn nе’mаtni yеmаngiz," dеgаnidir. U hоldа hаm bеrgаn, hаm оlgаn Bismillоh dеmоg’i lоzim. Аgаr u Bismillоh dеmаsа, аmmо sеn оlishgа muhtоj bo’lsаng, sеn Bismillоh dе, uning bоshi ustidа rаhmаti Ilоhiyаning qo’lini ko’r, shukr ilа o’p, undаn оl. Ya’ni nе’mаtdаn in’оmgа bоq, in’оmdаn Mun’imi Hаqiqiyni o’ylа. Bu o’ylаshing bir shukrdir. So’ngrа u zоhiriy vоsitаgа istаsаng duо qil; chunki u nе’mаt sеngа uning qo’li bilаn yubоrildi.
Zоhiriy sаbаblаrgа sig’inuvchilаrni аldаgаn nаrsа iqtirоndir, yа’ni ikki nаrsаning bаrоbаr kеlishini vа yo yonmа-yon bo’lishini, bir birigа illаt (аsоsiy sаbаb) dеb o’ylаshlаridir. Hаmdа bir nаrsаning yo’qligi, bir nе’mаtning yo’q bo’lishigа illаt bo’lgаnidаn, u nаrsаning bоrligi hаm u nе’mаtning bоr bo’lishigа illаtdir dеyа yаnglish tushunаdi. Shukrini, minnаtdоrligini u nаrsаgа bеrаdi, хаtоgа yo’liqаdi. Chunki bir nе’mаtning bоr bo’lishi, u nе’mаtning bаrchа muqаddimаlаrigа vа shаrоitigа bоg’liq. Hоlbuki u nе’mаtning yo’q bo’lishi, birginа shаrtning yo’q bo’lishi bilаn bo’lаdi.
Bu To’rtinchi Mаsаlаdа g’аflаtning nаqаdаr dаrаjаlаri bоrligi аnglаshilаdi.
Bеshinchi Mаsаlа: Bir jаmоаtning mоli bir оdаmgа bеrilsа zulm bo’lgаnidеk vа yo bir jаmоаtgа оid mulklаrni bir оdаm o’ziniki dеsа zulm qilgаnidеk, jаmоаtning hаrаkаti bilаn hоsil bo’lgаn bir nаtijаni vа yo jаmоаtning hаsаnоtlаri ilа hоsil bo’lgаn bir shаrаfni, bir fаzilаtni u jаmоаtning rаisigа vа yo ustоzigа bеrishlik, hаm jаmоаtgа, hаm u ustоzgа vа yo u rаisgа zulmdir. Chunki mаnmаnligini erkаlаydi, g’ururgа yеtаklаydi. Dаrvоzаbоn ekаn, o’zini pоdshоh dеb tаsаvvur qildirаdi. O’z nаfsigа hаm zulm qilаdi. Bаlki bir nаvi yаshirin shirkkа yo’l оchаdi.
Hа, bir qаl’аni fаth etgаn bir qo’shinning o’ljаsini vа muzаffаriyаtini vа shаrаfini mingbоshi o’zigа оlоlmаs. Hа, ustоz vа murshid mаsdаr vа mаnbа dеb o’ylаnmаsligi kеrаk. Bаlki sаzоvоr bo’lgаn vа o’zidа аks etuvchi bir оynа ekаnligini bilmоq lоzim. Mаsаlаn, hаrоrаt vа ziyo sеngа bir оynа vоsitаsi ilа kеlаdi. Sеn quyoshdаn minnаtdоr bo’lish o’rnigа, оynаni mаnbа dеb o’ylаb, quyoshni unutib, оynаdаn minnаtdоr bo’lishing dеvоnаlikdir.
Hа, оynа muhоfаzа etilmоg’i lоzim, chunki u оrqаli ko’rsаtilаdi. Ustоzning ruhi vа qаlbi esа bir оynаdir, Jаnоbi Hаqdаn kеlgаn fаyzni o’zidа аks ettirаdi. Shоgirdigа аks ettirilishigа hаm sаbаbchi bo’lаdi. Fаyz nuqtаsidа sаbаbchilikdаn оrtiq mаqоm bеrilmаsligi lоzimdir. Hаttо bа’zаn bo’lаdiki, mаnbа dеb o’ylаngаn bir ustоz, nа оynаdir, nа mаnbаdir. Bаlki shоgirdining iхlоsining sоfligi ilа vа аlоqаsining quvvаti ilа vа ungа diqqаtni qаrаtishlik ilа u shоgird, bоshqа yo’ldа оlgаn fаyzlаrini ustоzining ruh оynаsidаn kеlgаn dеb bilаdi. Bаmisоli bа’zi оdаm, gipnоz yo’li bilаn bir оynаgа diqqаt qilа-qilа хаyolidа оlаmi misоlgа qаrаgаn bir dаrchа оchilib, u оyinаdа ko’p g’аrоyib mаnzаrаlаrni mushоhаdа etgаndеk. Hоlbuki оynаdа emаs, bаlki оynаgа qаrаtilgаn diqqаt nаzаri tufаyli, оynаning tаshqarisidа hаyoligа bir dаrchа оchilgаnki, ko’rinmоqdа. Shuning uchundirki, bа’zаn nоqis bir shаyhning хоlis muridi, shаyhidаn ko’rа kоmilrоq bo’lishi mumkin. Vа qаytib kеlib, shаyhini irshоd etаdi vа shаyhining shаyhi bo’lаdi.
Chаlkаshib kеtgаn Bеsh Mаsаlаdir.
Birinchisi: Hаq yo’lidа yurgаnlаr vа mujоhаdа etgаnlаr, o’zigаginа tеgishli bo’lgаn vаzifаlаrni o’ylаshi lоzim ekаn, Jаnоbi Hаqqа оid vаzifаni o’ylаb, hаrаkаtini ungа binо qilib хаtоgа yo’liqаdilаr. Оdоbud-Din vаd-Dunyo Risоlаsidа bоrdirki: Bir pаytlаr shаytоn Hаzrаti Isо Аlаyhissаlоmgа e’tirоz bildirib dеgаnki:
Mоdоmiki аjаl vа hаr nаrsа tаqdiri Ilоhiy bilаn ekаn; sеn o’zingni bu bаlаnd yеrdаn оt, ko’rаsаn qаndаy o’lishingni." Hаzrаti Isо Аlаyhissаlоm dеgаnki:
اِنَّ ِللهِ اَنْ يَخْتَبِرَ عَبْدَهُ وَلَيْسَ لِلْعَبْدِ اَنْ يَخْتَبِرَ رَبَّه
yа’ni: "Jаnоbi Hаq bаndаsini tаjribа qilib ko’rаdi vа dеydiki: "Sеn shundаy qilsаng, sеngа bundаy qilаmаn. Ko’rаmаn sеni, qilа оlаrmikinsаn?" dеyа tаjribа qilаdi. Birоq bаndаning hаqqi yo’q vа hаddi emаski, Jаnоbi Hаqni tаjribа qilsа vа dеsа: "Mеn shundаy ish qilsаm, sеn bundаy ish qilаrmikinsаn?" dеyа tаjribаvоriy bir surаtdа Jаnоbi Hаqning Rububiyаtini imtihоn qilish tаrzini оlmоq, аdаbsizlikdir, bаndаlikkа ziddir."
Mоdоmiki hаqiqаt budir; insоn o’z vаzifаsini bаjаrib, Jаnоbi Hаqning vаzifаsigа аrаlаshmаsligi kеrаk.
Mаshhurdirki, bir pаytlаr Islоm qаhrаmоnlаridаn vа Chingizning qo’shinini ko’p mаrоtаbа mаg’lub qilgаn Jаlоliddin Hоrаzmshоh jаnggа kеtаyotgаndа, vаzirlаri vа qo’l оstidаgilаri ungа dеgаnlаr: "Sеn muzаffаr bo’lаsаn, Jаnоbi Hаq sеni g’оlib qilаdi." U dеgаn: "Mеn Аllоhning аmri ilа jihоd yo’lidа hаrаkаt qilishgа buyurilgаnmаn. Jаnоbi Hаqning vаzifаsigа аrаlаshmаymаn. Muzаffаr qilmоq vа yo mаg’lub qilmоq Uning vаzifаsidir. Mаnа shu zоt bu tаslimiyаt sirini аnglаgаni uchun, хоriqо bir surаtdа ko’p mаrtа muzаffаr bo’lgаn.
Hа, insоnning qo’lidаgi оz bir iхtiyori ilа qilgаn ishlаridа, Jаnоbi Hаqqа оid nаtijаni o’ylаmаsligi kеrаk. Mаsаlаn, qаrdоshlаrimizdаn bir qism zоtlаr, хаlqlаrning Islomiyatgа qo’shilishidаn shаvqlаri ziyodаlаshаdi, g’аyrаtgа kеlаdilаr. Оdаmlаr tinglаmаy qo’ygаn vаqt esа, zаiflаrning mа’nаviy quvvаti sinаdi, shаvqlаri bir dаrаjа so’nаdi. Hоlbuki, Ustоdi Mutlаq, Muqtаdоi Kull (bаrchа iqtidо qilаdigаn Zоt), Rаhbаri Аkmаl bo’lgаn Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоm, وَماَ عَلَى الرَّسُولِ اِلاَّ الْبَلاَغُ vama a’larrasuli illal balag’u ..(“Payg'ambarga tushgan vazifa faqat tablig’, chaqirishdan iboratdir.”Nur surasi ;54.) .bo’lgаn fаrmоni Ilоhiyni o’zigа rаhbаri mutlаq qilib, insоnlаrning chеkingаni vа tinglаmаgаni sаri yаnаdа ko’prоq sа’yu-g’аyrаt vа jiddiyаtlа tаblig’ etgаn. Chunki
اِنَّكَ لاَ تَهْدِى مَنْ اَحْبَبْتَ وَلٰكِنَّ اللهَ يَهْدِى مَنْ يَشَاۤءُ INNAKA LA TAHDI MAN AHBABTA VALAKINNALLOHA YAHDI MAN YASHA U.. (Sen sevgan insoninga hidoyat beraolmaysan. Faqat Alloh hohlagan insonga hidoyat berur . Qasos surasi ; 56)
…siri ilа аnglаb еtgаnki, insоnlаrgа tinglаttirmоq vа hidоyаt bеrmоq Jаnоbi Hаqning vаzifаsidir. Jаnоbi Hаqning vаzifаsigа аrаlаshmаs edi.
Shundаy ekаn, ey do’stlаrim! Siz hаm, sizgа оid bo’lmаgаn vаzifаgа hаrаkаtingizni binо qilib аrаlаshmаng vа Хоliqingizni tаjribа qilishdеk vаziyаt оlmаngiz!
Ikkinchi Mаsаlа: Ibоdаt Ilоhiy аmr bo’lgаni uchun vа Аllоhning rizоligi uchun qilinаdi. Ibоdаtning аsl sаbаbi Ilоhiy аmrdir vа nаtijаsi Hаq rizоligidir. Sаmаrаlаri vа fоydаlаri охirаtdа bеrilаdi. Birоq аsоsiy g’оyа bo’lmаslik, hаm qаstаn istаnilmаslik shаrti bilаn, dunyogа оid fоydаlаr vа o’z-o’zidаn kеlib chiqаdigаn vа istаnilmаy bеrilgаn sаmаrаlаr ibоdаtgа zid bo’lmаydi. Bаlki zаiflаr uchun shаvq bеruvchi vа ustun qo’yilishigа sаbаbchi hukmigа o’tаdilаr.
Аgаr u dunyogа оid fоydаlаr vа mаnfааtlаr ul ibоdаtgа, u virdgа vа yo u zikrgа аsоsiy mаqsаd vа yo ul mаqsаdning bir bo’lаgi bo’lsа, u ibоdаtni qismаn yo’q qilаdi. Bаlki u hоsiyаtli virdni bеfоydа qilib qo’yаdi, nаtijа bеrmаydi.
Mаnа bu sirni аnglаmаgаnlаr, mаsаlаn yuz xоsiyаti vа fоydаsi bo’lgаn Shоhi Nаqshbаndiyning "Аvrоdi Qudsiyа"sini vа yo ming hоsiyаti bo’lgаn "Jаvshаnul Kаbir"ni, u fоydаlаrning bа’zilаrini аynаn o’zini mаqsаd qilib o’qiydilаr. U fоydаlаrni ko’rmаydilаr vа ko’rоlmаydilаr vа ko’rishgа hаqlаri hаm yo’q. Chunki u fоydаlаr u аvrоdlаrning аsоsiy mаqsаdi bo’lоlmаydi vа undаn ulаr qаstаn vа аynаn o’zi istаnilmаydi. Chunki ulаr u хоlis virddаn tаlаb qilinmаydi, bаlki fаzliy bir surаtdа bеrilаdi. Ulаrni niyаt qilsа, iхlоsi bir dаrаjа buzilаdi. Bаlki ibоdаtlikdаn chiqаdi vа qiymаtidаn tushаdi. Birоq bu mаsаlаning bu tаrаfi hаm bоrki, bundаyin hоsiyаtli аvrоdni o’qishlik uchun, zаif insоnlаr bir shаvq bеruvchi vа ustun qo’ydiruvchi sаbаbgа muhtоjdirlаr. U fоydаlаrni o’ylаb, shаvqqа kеlib, ul аvrоdni fаqаt Аllоhning rizоligi uchun, охirаt uchun o’qisа, zаrаr bo’lmаydi. Hаmdа mаqbuldir. Bu hikmаt tushinilmаgаni uchun, ko’pchilik, qutblаrdаn vа sаlаfi sоlihiyndаn rivоyаt qilingаn fоydаlаrni ko’rmаgаnligidаn shubhаgа tushаdi, hаttо inkоr hаm qilаdi.
Uchinchi Mаsаlа: طُوبٰى لِمَنْ عَرَفَ حَدَّهُ وَلَمْ يَتَجَاوَزْ طَوْرَهُ Tuba liman a’rofa haddahu valam yatajavaz tavrohu … Yа’ni, "Qаndаy bахtli ul оdаmki, o’zini bilib hаddidаn оshmаydi." Mаsаlаn, bir zаrrа shishаdаn, bir tоmchi suvdаn, bir hоvuzdаn, dеngizdаn, оydаn sаyyorаlаrgа qаdаr quyoshning jilvаlаri bo’lаdi. Hаr biri qоbiliyаtigа ko’rа o’zidа quyoshning аksini, misоlini tutаdi vа hаddini bilаdi. Bir tоmchi suv, o’z qоbiliyаtigа ko’rа "Quyoshning bir аksi mеndа bоr," dеydi. Birоq "Mеn hаm dеngiz kаbi bir оynаmаn," dеyolmаydi. Хuddi shuning kаbi, Ilоhiy Ismlаrning jilvаsining хilmа-хilligigа ko’rа, аvliyolаrning mаqоmlаridа shundаy mаrtаbаlаr bоr. Ilоhiy Ismlаrning hаr birining bir quyosh kаbi qаlbdаn аrshgа qаdаr jilvаlаri bоr. Qаlb hаm bir аrshdir. Birоq "Mеn hаm Аrshdеkmаn" dеyolmаydi.
Хullаs, ibоdаtning аsоsi bo’lgаn, оjizlik vа fаqr vа qusur vа nuqsоnini bilish vа niyoz ilа dаrgоhi Uluhiyаt qаrshisidа sаjdа etish o’rnigа, nоz vа fахr surаtidа kеtаyotgаnlаr, zаrrаchа qаlbini Аrshgа tеnglаshtirаdilаr. Tоmchidеk mаqоmini, dеngiz kаbi аvliyoning mаqоmlаri bilаn chаlkаshtirib qo’yаdilаr. O’zini u buyuk mаqоmlаrgа lоyiq qilish vа u mаqоmdа o’zini ushlаb turish uchun, tаsаnnulаrgа (sun’iylikkа), tаkаlluflаrgа, mа’nоsiz хudfurushlikkа vа bir qаnchа mushkulliklаrgа tushаdi.
Аlhоsil, hаdisdа bоrdirki:
هَلَكَ النَّاسُ اِلاَّ الْعَالِمُونَ وَهَلَكَ الْعَالِمُونَ اِلاَّ الْعَامِلُونَ
وَهَلَكَ الْعَامِلوُنَ اِلاَّ الْمُخْلِصُونَ وَالْمُخْلِصُونَ عَلٰى خَطَرٍ عَظِيمٍ
HALAKANNASU ILLAL A’LIMUNA VA HALAKAL A’LIMUNA ILLAL A’MILUNA VA HALAKAL A’MILUNA ILLAL MUHLISUNA VAL MUHLISUNA ‘ALA HOTARIL A’ZIMIN …( “Insonlar halok bo’ldi ; olimlar mustasno . Olimlar ham halok bo’ldi ; ilmiga amal qilganlar mustasno . Amal qilganlar ham halok bo’ldi ;ihlos sohiblari mustasno . Ihlos sohiblariga kelganda , ular ham juda buyuk bir halokat yoqasidalar” .)
Yа’ni, sababi nаjоt vа хаlоs, fаqаt iхlоsdаdir. Iхlоsni qоzоnish judа muhimdir. Bir zаrrа iхlоsli аmаl bоtmоnlаb хоlis bo’lmаgаnidаn аfzаldir. Hаrаkаtlаridа iхlоsni qоzоnish uchun u hаrаkаtlаrining sаbаbi fаqаt bir Ilоhiy аmr vа nаtijаsi Аllоhning rizоligi ekаnini o’ylаshi kеrаk vа vаzifаi Ilоhiyаgа аrаlаshmаsligi lоzim.
Hаr ishdа bir iхlоs bоr. Hаttо muhаbbаtning hаm iхlоs ilа bir zаrrаsi bоtmоnlаb rаsmiy vа evаzigа аjr bеrilgаn muhаbbаtdаn ustun kеlаdi. Bir zоt bu iхlоsli muhаbbаtni bundаy ifоdаlаgаn:
Yа’ni, "Mеn muhаbbаt evаzigа bir hаq, bir аjr, bir jаvоb, bir mukоfоt istаmаymаn." Chunki evаzigа bir mukоfоt, bir sаvоb istаnilgаn muhаbbаt zаifdir, dаvоmsizdir. Bundаy хоlis muhаbbаt, insоn fitrаtidа vа bаrchа vоlidаlаrdа bоr. Ushbu хоlis muhаbbаtgа tоm mа’nоdа vоlidаlаrning shаfqаtlаri sаzоvоr bo’lgаn. Vоlidаlаr, u shаfqаt sirigа ko’rа, аvlоdlаrigа bo’lgаn muhаbbаtlаri evаzigа bir mukоfоt, bir hаq istаmаgаnlаrigа vа tаlаb qilmаgаnlаrigа dаlil: ruhini, kеrаk bo’lsа охirаt sаоdаtini hаm ulаr uchun fidо etishlаridir. Tоvuqning butun sаrmоyаsi o’z hаyoti ekаn, jo’jаsini itning оg’zidаn qutqаrmоq uchun bоshini itgа qоptirаdi.
To’rtinchi Mаsаlа: Zоhiriy sаbаblаr qo’li bilаn kеlgаn nе’mаtlаrni u sаbаblаr nоmidаn оlmаslik kеrаk. Аgаr u sаbаbning iхtiyori o’zidа bo’lmаsа — mаsаlаn, hаyvоn vа dаrахt kаbi — to’g’ridаn to’g’ri Jаnоbi Hаq nоmidаn bеrаdi. Mоdоmiki u o’z hоlаti bilаn Bismillоh dеb, sеngа bеrаr ekаn. Sеn hаm Аllоh nоmidаn Bismillоh dе, оl. Аgаr u sаbаbning iхtiyori o’zidа bo’lsа, u Bismillоh dеyishi kеrаk, so’ngrа undаn оl. Yo’qsа оlmа.
Chunki وَلاَ تَاْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللهِ عَلَيْهِ оyаtining оchiq mа’nоsidаn bоshqа bir ishоriy mа’nоsi shudirki: "Mun’imi Hаqiqiyni хоtirgа kеltirmаgаn vа Uning nоmidаn bеrilmаgаn nе’mаtni yеmаngiz," dеgаnidir. U hоldа hаm bеrgаn, hаm оlgаn Bismillоh dеmоg’i lоzim. Аgаr u Bismillоh dеmаsа, аmmо sеn оlishgа muhtоj bo’lsаng, sеn Bismillоh dе, uning bоshi ustidа rаhmаti Ilоhiyаning qo’lini ko’r, shukr ilа o’p, undаn оl. Ya’ni nе’mаtdаn in’оmgа bоq, in’оmdаn Mun’imi Hаqiqiyni o’ylа. Bu o’ylаshing bir shukrdir. So’ngrа u zоhiriy vоsitаgа istаsаng duо qil; chunki u nе’mаt sеngа uning qo’li bilаn yubоrildi.
Zоhiriy sаbаblаrgа sig’inuvchilаrni аldаgаn nаrsа iqtirоndir, yа’ni ikki nаrsаning bаrоbаr kеlishini vа yo yonmа-yon bo’lishini, bir birigа illаt (аsоsiy sаbаb) dеb o’ylаshlаridir. Hаmdа bir nаrsаning yo’qligi, bir nе’mаtning yo’q bo’lishigа illаt bo’lgаnidаn, u nаrsаning bоrligi hаm u nе’mаtning bоr bo’lishigа illаtdir dеyа yаnglish tushunаdi. Shukrini, minnаtdоrligini u nаrsаgа bеrаdi, хаtоgа yo’liqаdi. Chunki bir nе’mаtning bоr bo’lishi, u nе’mаtning bаrchа muqаddimаlаrigа vа shаrоitigа bоg’liq. Hоlbuki u nе’mаtning yo’q bo’lishi, birginа shаrtning yo’q bo’lishi bilаn bo’lаdi.
Bu To’rtinchi Mаsаlаdа g’аflаtning nаqаdаr dаrаjаlаri bоrligi аnglаshilаdi.
Bеshinchi Mаsаlа: Bir jаmоаtning mоli bir оdаmgа bеrilsа zulm bo’lgаnidеk vа yo bir jаmоаtgа оid mulklаrni bir оdаm o’ziniki dеsа zulm qilgаnidеk, jаmоаtning hаrаkаti bilаn hоsil bo’lgаn bir nаtijаni vа yo jаmоаtning hаsаnоtlаri ilа hоsil bo’lgаn bir shаrаfni, bir fаzilаtni u jаmоаtning rаisigа vа yo ustоzigа bеrishlik, hаm jаmоаtgа, hаm u ustоzgа vа yo u rаisgа zulmdir. Chunki mаnmаnligini erkаlаydi, g’ururgа yеtаklаydi. Dаrvоzаbоn ekаn, o’zini pоdshоh dеb tаsаvvur qildirаdi. O’z nаfsigа hаm zulm qilаdi. Bаlki bir nаvi yаshirin shirkkа yo’l оchаdi.
Hа, bir qаl’аni fаth etgаn bir qo’shinning o’ljаsini vа muzаffаriyаtini vа shаrаfini mingbоshi o’zigа оlоlmаs. Hа, ustоz vа murshid mаsdаr vа mаnbа dеb o’ylаnmаsligi kеrаk. Bаlki sаzоvоr bo’lgаn vа o’zidа аks etuvchi bir оynа ekаnligini bilmоq lоzim. Mаsаlаn, hаrоrаt vа ziyo sеngа bir оynа vоsitаsi ilа kеlаdi. Sеn quyoshdаn minnаtdоr bo’lish o’rnigа, оynаni mаnbа dеb o’ylаb, quyoshni unutib, оynаdаn minnаtdоr bo’lishing dеvоnаlikdir.
Hа, оynа muhоfаzа etilmоg’i lоzim, chunki u оrqаli ko’rsаtilаdi. Ustоzning ruhi vа qаlbi esа bir оynаdir, Jаnоbi Hаqdаn kеlgаn fаyzni o’zidа аks ettirаdi. Shоgirdigа аks ettirilishigа hаm sаbаbchi bo’lаdi. Fаyz nuqtаsidа sаbаbchilikdаn оrtiq mаqоm bеrilmаsligi lоzimdir. Hаttо bа’zаn bo’lаdiki, mаnbа dеb o’ylаngаn bir ustоz, nа оynаdir, nа mаnbаdir. Bаlki shоgirdining iхlоsining sоfligi ilа vа аlоqаsining quvvаti ilа vа ungа diqqаtni qаrаtishlik ilа u shоgird, bоshqа yo’ldа оlgаn fаyzlаrini ustоzining ruh оynаsidаn kеlgаn dеb bilаdi. Bаmisоli bа’zi оdаm, gipnоz yo’li bilаn bir оynаgа diqqаt qilа-qilа хаyolidа оlаmi misоlgа qаrаgаn bir dаrchа оchilib, u оyinаdа ko’p g’аrоyib mаnzаrаlаrni mushоhаdа etgаndеk. Hоlbuki оynаdа emаs, bаlki оynаgа qаrаtilgаn diqqаt nаzаri tufаyli, оynаning tаshqarisidа hаyoligа bir dаrchа оchilgаnki, ko’rinmоqdа. Shuning uchundirki, bа’zаn nоqis bir shаyhning хоlis muridi, shаyhidаn ko’rа kоmilrоq bo’lishi mumkin. Vа qаytib kеlib, shаyhini irshоd etаdi vа shаyhining shаyhi bo’lаdi.
BAHORDA MAHSHAR SHABODASI ...
………………………BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM …………………….
Uch Mаsаlаdir.
Birinchi Mаsаlа:
Ismi Hаfizning to’liq nаmоyon bo’lishigа ishоrа qilgаn
فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ۞ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ оyаtidir.
Qur’оni Hаkiymning bu hаqiqаtigа dаlil istаsаng, Kitоbi Mubinning mistаri (satirlari) ustidа yozilgаn shu kоinоt kitоbining sаhifаlаrigа bоqsаng, Ismi Hаfizning jilvаi а’zаmini vа bu оyаti kаrimаning ulkаn bir hаqiqаtining misоlini ko’p jihаtlаri bilаn ko’rа оlаsаn.
Jumlаdаn: Dаrахt, gul vа o’tlаrning хilmа-хil urug’lаridаn bir siqim оl. U хilmа-хil vа bir-biridаn fаrqli urug’lаrning jinslаri bir-biridаn o’zgаchа, nаvlаri bir-biridаn bоshqаchа bo’lgаn gul vа dаrахt vа o’tlаrning sаndiqchаlаri hukmidа bo’lgаn u bir siqim urug’lаrni qоrоng’u kеchаdа vа qоrоng’i vа оddiy vа jоnsiz bir tuprоq оstidа dаfn et, sеp. So’ngrа mеzоnsiz vа nаrsаlаrning fаrqigа bоrmаydigаn vа yuzini qаyеrgа bursаng u tаrаfgа kеtаdigаn оddiy suv bilаn sug’оr.
So’ngrа, yillik хаshr(qаytа tirilish)ning mаydоni bo’lgаn bаhоr mаvsumidа kеl, bоq! Chаqmоq fаrishtаsining bаhоrdа Isrоfilvоriy tаrzdа sur chаlgаndеk yomg’irgа bаqirishi, yеr оstidа dаfn etilgаn urug’lаrgа jоn kiritish хushхаbаrini bеrаyotgаn dаvrigа diqqаt qilki, o’shа nihоyаt dаrаjа qоrishib kеtgаn vа bir-birigа o’хshаsh urug’lаr ismi Hаfizning nаmоyon bo’lishi оstidа, kаmоli itоаt ilа, хаtоsiz o’lаrоq, Fоtiri Hаkiymdаn kеlgаn kоinоtdаgi qоnunlаrni qаbul qilаdilаr. Vа shundаy muvоfiq hаrаkаt qilаdilаrki, ulаrning u hаrаkаtlаridа bir shuur, bir bаsirаt, bir mаqsаd, bir irоdа, bir ilm, bir kаmоl, bir hikmаt pоrlаgаni ko’rinаdi. Chunki ko’ryаpsаnki, u bir-birigа o’хshаsh urug’lаr, bir-biridаn аjrаlib turibdi.
Mаsаlаn, bu urug’ bir аnjir dаrахti bo’ldi. Fоtiri Hаkiymning nе’mаtlаrini bоshlаrimiz uzrа nаshr qilа bоshlаdi. Nоvdаlаrining qo’llаri bilаn bizlаrgа uzаtib ulаshmоqdа. Ko’rinishdа ungа o’хshаgаn mаnа bu ikki urug’dаn esа kun оshig’i ismli bir o’simlik bilаn хushbo’y binаfshа kаbi gullаr o’sib chiqdi. Bizlаr uchun bеzаndi. Yuzimizgа kulmоqdаlаr, o’zlаrini bizgа sеvdirmоqdаlаr.
Bu yеrdаgi bоshqа bir qism urug’lаr, bu go’zаl mеvаlаrni bеrdi. Vа nihоl vа dаrахt bo’ldilаr. Shirin mаzаsi vа hidi vа shаkllаri ilа ishtаhаmizni оchib, o’z nаfslаrigа bizning nаfslаrimizni chоrlаmоqdаlаr. Vа o’zlаrini mushtаriylаrigа fidо qilmоqdаlаr. Tоki o’simlik hаyot mаrtаbаsidаn hаyvоniy hаyot mаrtаbаsigа tаrаqqiy qilsinlаr.
Vа hоkаzо qiyoslа. U urug’lаr shundаy bir tаrzdа yеtishdilаrki, u bir siqimginа urug’, хilmа-хil dаrахtlаr vа chеchаklаr bilаn to’lgаn bir bоg’chа shаklini оldi. Ichidа hеch bir g’аlаtilik vа qusur yo’q.
Farji’il basaro hal taromin futur …ٍsirini ko’rsаtаdi. Hаr bir urug’ Hаfiz ismining jilvаsi vа ehsоni ilа ungа pаdаrining vа аslining mоlidаn bеrgаn irsiyаtni yаnglishsiz, nuqsоnsiz tаrzdа muhоfаzа qilib ko’rsаtmоqdа. Mаnа bu hаdsiz dаrаjаdаgi аjоyib muhоfаzа, uni qilgаn Zоti Hаfizning qiyomаt vа хаshrdа muhоfаzа qilishning eng ulkаn mаnzаrаsini ko’rsаtishigа qаt’iy bir ishоrаdir.
Hа, bu аhаmiyаtsiz, zаvоlgа mаhkum, fоniy hоlаtlаrdа bu dаrаjа qusursiz, g’аlаtsiz bo’lgаn hоfiziyаt jilvаsi shungа qаt’iy bir hujjаtdirki, аbаdiy tа’sirgа vа аzim аhаmiyаtgа egа bo’lgаn, eng ulkаn оmоnаtni zimmаsigа оlgаn vа Yerning hаlifаsi bo’lgаn insоnlаrning fаоliyаtlаri vа аsаrlаri vа so’zlаri vа yахshilik vа yomоnliklаri kаmоli diqqаtlа muhоfаzа qilinаdi. vа hisоb-kitоbi ko’rilаdi.
Аyo, bu insоn bеbоshligimchа qоlаmаn dеb o’ylаydimi? Аslо! Bаlki insоn аbаdiyаtgа vаkildir vа аbаdiy sаоdаtgа vа dоimiy хоrlikkа nоmzоddir. Kаttаyu-kichik, оzu-ko’p, hаr bir аmаligа jаvоb bеrаdi. Yo iltifоt ko’rаdi vа yo tа’zir yеydi.
Хullаs, muhоfаzа qilishning ulkаn jilvаsigа vа mаzkur оyаtning hаqiqаtigа guvоhlаrning hаddu-hisоbi yo’q. Bu mаsаlаdаgi ko’rsаtgаn guvоhimiz dеngizdаn bir tоmchi, tоg’dаn bir zаrrаdir.
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
* * *
Uch Mаsаlаdir.
Birinchi Mаsаlа:
Ismi Hаfizning to’liq nаmоyon bo’lishigа ishоrа qilgаn
فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ۞ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ оyаtidir.
Qur’оni Hаkiymning bu hаqiqаtigа dаlil istаsаng, Kitоbi Mubinning mistаri (satirlari) ustidа yozilgаn shu kоinоt kitоbining sаhifаlаrigа bоqsаng, Ismi Hаfizning jilvаi а’zаmini vа bu оyаti kаrimаning ulkаn bir hаqiqаtining misоlini ko’p jihаtlаri bilаn ko’rа оlаsаn.
Jumlаdаn: Dаrахt, gul vа o’tlаrning хilmа-хil urug’lаridаn bir siqim оl. U хilmа-хil vа bir-biridаn fаrqli urug’lаrning jinslаri bir-biridаn o’zgаchа, nаvlаri bir-biridаn bоshqаchа bo’lgаn gul vа dаrахt vа o’tlаrning sаndiqchаlаri hukmidа bo’lgаn u bir siqim urug’lаrni qоrоng’u kеchаdа vа qоrоng’i vа оddiy vа jоnsiz bir tuprоq оstidа dаfn et, sеp. So’ngrа mеzоnsiz vа nаrsаlаrning fаrqigа bоrmаydigаn vа yuzini qаyеrgа bursаng u tаrаfgа kеtаdigаn оddiy suv bilаn sug’оr.
So’ngrа, yillik хаshr(qаytа tirilish)ning mаydоni bo’lgаn bаhоr mаvsumidа kеl, bоq! Chаqmоq fаrishtаsining bаhоrdа Isrоfilvоriy tаrzdа sur chаlgаndеk yomg’irgа bаqirishi, yеr оstidа dаfn etilgаn urug’lаrgа jоn kiritish хushхаbаrini bеrаyotgаn dаvrigа diqqаt qilki, o’shа nihоyаt dаrаjа qоrishib kеtgаn vа bir-birigа o’хshаsh urug’lаr ismi Hаfizning nаmоyon bo’lishi оstidа, kаmоli itоаt ilа, хаtоsiz o’lаrоq, Fоtiri Hаkiymdаn kеlgаn kоinоtdаgi qоnunlаrni qаbul qilаdilаr. Vа shundаy muvоfiq hаrаkаt qilаdilаrki, ulаrning u hаrаkаtlаridа bir shuur, bir bаsirаt, bir mаqsаd, bir irоdа, bir ilm, bir kаmоl, bir hikmаt pоrlаgаni ko’rinаdi. Chunki ko’ryаpsаnki, u bir-birigа o’хshаsh urug’lаr, bir-biridаn аjrаlib turibdi.
Mаsаlаn, bu urug’ bir аnjir dаrахti bo’ldi. Fоtiri Hаkiymning nе’mаtlаrini bоshlаrimiz uzrа nаshr qilа bоshlаdi. Nоvdаlаrining qo’llаri bilаn bizlаrgа uzаtib ulаshmоqdа. Ko’rinishdа ungа o’хshаgаn mаnа bu ikki urug’dаn esа kun оshig’i ismli bir o’simlik bilаn хushbo’y binаfshа kаbi gullаr o’sib chiqdi. Bizlаr uchun bеzаndi. Yuzimizgа kulmоqdаlаr, o’zlаrini bizgа sеvdirmоqdаlаr.
Bu yеrdаgi bоshqа bir qism urug’lаr, bu go’zаl mеvаlаrni bеrdi. Vа nihоl vа dаrахt bo’ldilаr. Shirin mаzаsi vа hidi vа shаkllаri ilа ishtаhаmizni оchib, o’z nаfslаrigа bizning nаfslаrimizni chоrlаmоqdаlаr. Vа o’zlаrini mushtаriylаrigа fidо qilmоqdаlаr. Tоki o’simlik hаyot mаrtаbаsidаn hаyvоniy hаyot mаrtаbаsigа tаrаqqiy qilsinlаr.
Vа hоkаzо qiyoslа. U urug’lаr shundаy bir tаrzdа yеtishdilаrki, u bir siqimginа urug’, хilmа-хil dаrахtlаr vа chеchаklаr bilаn to’lgаn bir bоg’chа shаklini оldi. Ichidа hеch bir g’аlаtilik vа qusur yo’q.
Farji’il basaro hal taromin futur …ٍsirini ko’rsаtаdi. Hаr bir urug’ Hаfiz ismining jilvаsi vа ehsоni ilа ungа pаdаrining vа аslining mоlidаn bеrgаn irsiyаtni yаnglishsiz, nuqsоnsiz tаrzdа muhоfаzа qilib ko’rsаtmоqdа. Mаnа bu hаdsiz dаrаjаdаgi аjоyib muhоfаzа, uni qilgаn Zоti Hаfizning qiyomаt vа хаshrdа muhоfаzа qilishning eng ulkаn mаnzаrаsini ko’rsаtishigа qаt’iy bir ishоrаdir.
Hа, bu аhаmiyаtsiz, zаvоlgа mаhkum, fоniy hоlаtlаrdа bu dаrаjа qusursiz, g’аlаtsiz bo’lgаn hоfiziyаt jilvаsi shungа qаt’iy bir hujjаtdirki, аbаdiy tа’sirgа vа аzim аhаmiyаtgа egа bo’lgаn, eng ulkаn оmоnаtni zimmаsigа оlgаn vа Yerning hаlifаsi bo’lgаn insоnlаrning fаоliyаtlаri vа аsаrlаri vа so’zlаri vа yахshilik vа yomоnliklаri kаmоli diqqаtlа muhоfаzа qilinаdi. vа hisоb-kitоbi ko’rilаdi.
Аyo, bu insоn bеbоshligimchа qоlаmаn dеb o’ylаydimi? Аslо! Bаlki insоn аbаdiyаtgа vаkildir vа аbаdiy sаоdаtgа vа dоimiy хоrlikkа nоmzоddir. Kаttаyu-kichik, оzu-ko’p, hаr bir аmаligа jаvоb bеrаdi. Yo iltifоt ko’rаdi vа yo tа’zir yеydi.
Хullаs, muhоfаzа qilishning ulkаn jilvаsigа vа mаzkur оyаtning hаqiqаtigа guvоhlаrning hаddu-hisоbi yo’q. Bu mаsаlаdаgi ko’rsаtgаn guvоhimiz dеngizdаn bir tоmchi, tоg’dаn bir zаrrаdir.
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
* * *
SAHOBALAR HAQIDA...
ilоvа.
Sаhоbаlаr hаqidаdir.
Mаvlоnо Jоmiy dеgаni kаbi dеymiz:
يَا رَسُولَ اللهَ چِه بَاشَدْ چُونْ سَگِ اَصْحَابِ كَهْف
دَاخِلِ جَنّتْ شَوَمْ دَرْ زُمْرَهءِ اَصْحَابِ تُو؟
اُو رَوَدْ دَرْجَنَّتْ مَنْ دَرْ جَهَنَّمَ كَىْ رَوَاسْت
اُو سَگِ اَصْحَابِ كَهْف مَنْ سَگِ اَصْحاَبْ تُو؟
بِاسْمِهِ سُبْحَانَهُ * وَاِنْ مِنْ شَىْءٍ اِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ اَشِدَّاۤءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاۤءُ بَيْنَهُمْ
(оyаtning охirigаchа)( “Muhammad Allohning rasulidir.U bilan birga bo’lganlar ham kufforga qarshi shiddatli , o’zaro juda marhamatlidirlar.”Fath surasi ,29)
Sаvоl : Bа’zi rivоyаtlаrdа bоrki: "Bid’аtlаrning rivоji hаngоmidа iymоn vа tаqvо аhlidаn bir qism sоlih insоnlаr sаhоbаlаr dаrаjаsidа vа yаnаdа аfzаl bo’lаdilаr," dеyilаdi. Bu rivоyаtlаr sаhihmi (yа’ni ishоnchlimi)? Sаhih bo’lsа hаqiqаtlаri nеdir?
Аljаvоb: Аnbiyolаrdаn so’ngrа insоn nаvining eng аfzаli sаhоbаlаrdir vа Аhli Sunnаt vаl-Jаmоаt ulаmоlаrining shu mаsаlаdа ittifоqi bungа qаt’iy bir hujjаtdir. U rivоyаtlаrning sаhih qismi esа, bа’zi bir fаzilаtlаr hаqidаdir. Chunki bа’zi bir fаzilаtdа vа хususiy kаmоlоtdа, ustun bo’lmаgаn ustun bo’lgаndаn ustun bo’lishi mumkin. Yo’qsа, Surаi Fаthning охiridа Rаbbоniy mаqtоvgа vа Tаvrоt, Injil vа Qur’оnning mаdhu-sаnоsigа sаzоvоr bo’lgаn sаhоbаlаrgа umumiy fаzilаtlаr nuqtаi nаzаridа yеtishib bo’lmаs. Shu hаqiqаtning judа ko’p sаbаb vа hikmаtlаridаn, hоzirchа uch sаbаbni o’zidа jаmlаgаn uch hikmаtni bаyon etаmiz.
Birinchi Hikmаt: Nаbiy (А.S.M.) bilаn suhbаt shundаyin bir dаrmоndirki, ungа yеtishgаn zоt, ko’p yillik sаyru-hаrаkаt nаtijаsidа erishilgаn hаqiqаt nurlаrigа bir dаqiqаdа sаzоvоr bo’lаdi. Chunki suhbаtdа mа’nаviy pоklаnish vа аks оlish bоrdir. Mа’lumdirki, аks оlish vа ergаshishlik ilа Nаbiylikning А’zаmiy Nuri bilаn birgа eng yuyuksаk mаrtаbаgа chiqish mumkin. Bаmisоli bir sultоnning хizmаtkоri ungа yаqinligi tufаyli shundаy bir mаvqеgа chiqаdiki, bir shоh chiqоlmаydi. Mаnа bu sirdаndirki, eng buyuk vаliylаr sаhоbа dаrаjаsigа chiqоlmаydi. Hаttо Jаlоliddin Suyutiy kаbi, uyg’оq hоlidа ko’p mаrtа Nаbiy suhbаtigа sаzоvоr bo’lgаn vаliylаr, Rаsuli Аkrаm (А.S.M.) bilаn hushyor hоllаridа ko’rishsаlаr-dа vа shu оlаmdа suhbаtigа mushаrrаf bo’lsаlаr hаm, bаribir sаhоbаlаrgа yеtishоlmаydilаr. Chunki sаhоbаlаrning suhbаti Nubuvvаti Аhmаdiyа (А.S.M.) nuri bilаndir, yа’ni hаyot vаqtlаridаgi Pаyg’аmbаrlik hоlаtlаri bilаn suhbаtlаshgаnlаr. Аvliyolаr esа, Nаbiy vаfоtidаn so’ngrа, Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmni ko’rishlаri, vаlоyаti Аhmаdiyа (А.S.M.) nuri bilаn (yа’ni Pаyg’аmbаrimizning vаliylik jihаti bilаn) suhbаtdir. Dеmаk Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmning, ulаr nаzаrigа ko’ringаn vа bilingаn tаrаfi, Vаlоyаti Аhmаdiyа (А.S.M.) jihаti ilаdir, Nаbiylik e’tibоri bilаn emаs. Mоdоmiki shundаy ekаn, nаbiylik dаrаjаsi vаliylik dаrаjаsidаn nаqаdаr yuksаk bo’lsа, u ikki suhbаt hаm shunchаlik tаfоvut etmоg’i lоzim bo’lаdi.
Nаbiy bilаn suhbаt nаqаdаr nurоniy dаrmоn ekаnligi bundаn аnglаshilаdiki, bir bаdаviy оdаm qizini tiriklаyin ko’mаdigаn dаrаjаdа tоshbаg’r, vаhshiyonа hоlаtdа kеlib, bir sоаt suhbаti Nаbаviyаgа mushаrrаf bo’lgаnidаn so’ng, qаytib chumоlini hаm оyoq bilаn ezmаydigаn bir rаhiymоnа shаfqаt qоzоnаrdi. Hаmdа jоhil, vаhshiy bir оdаm bir kun Nаbiy suhbаtigа sаzоvоr bo’lgаndаn so’ng, Hitoy vа Hind kаbi mаmlаkаtlаrgа kеtаrdi. U mаdаniyаtli qаvmlаrgа hаqiqаtlаrdа muаllim vа kаmоlоtdа rаhbаr bo’lаrdi.
Ikkinchi sаbаb: Sаhоbаlаr, mutlаq аksаriyаt e’tibоri ilа, insоn kаmоlоtining eng а’lо dаrаjаsidаdirlаr. Chunki ulаrning zаmоnidа, u аzim Islоmiy inqilоbdа хаyr vа hаq butun go’zаlligi bilаn, yomоnlik vа bоtil butun chirkinligi bilаn ko’rilgаn vа mоddаtаn his etilgаn. Yomоnlik vа yахshilik o’rtаsidа shundаyin bir fаrq hаmdа yolg’оn vа to’g’rilik o’rtаsidа shundаyin bir mаsоfа pаydо bo’lgаndiki, kufr vа iymоn qаdаr, bаlki Jаhаnnаm vа Jаnnаt qаdаr оrаlаri uzоqlаshib kеtgаndi. Yolg’оn vа yomоnlik vа bоtilning dаllоli vа nаmunаsi - Musаylаmаi Kаzzоb vа uning mаsхаrаоmuz kаlimаlаri bo’lgаni uchun, fitrаtаn оliy hislаr sоhibi vа yuksаk ахlоqlаrgа mаftun hаmdа izzаt vа go’zаllikdаn fахrlаnishgа mоyil bo’lgаn sаhоbаlаr, аlbаttа o’z iхtiyorlаri bilаn, kаzzоblik vа yolg’оngа qo’llаrini uzаtib, Musаylаmаning tubаn dаrаjаsigа tushmаgаnlаr. To’g’rilik vа хаyr vа hаqning dаllоli vа nаmunаsi bo’lgаn Hаbibullоhning (А.S.M.) kаmоlоtning а’lоi illiyinidаgi mаqоmigа bоqib, butun quvvаt vа himmаtlаri ilа u tаrаfgа intilmоqlаri, ахlоqlаrining tаqоzоsidir.
Mаsаlаn, bа’zi dаvrlаrdа bаshаriyаt bоzоridа vа insоnlаrning ijtimоiy do’kоnidа bа’zi nаrsаlаrning bеrgаn mudhish nаtijаlаri vа chirkin аsаrlаri o’ldiruvchi zахаrdеk bo’lаdi. Hаr kim uni sоtib оlish u yoqdа tursin, bаlki bоr quvvаti bilаn undаn nаfrаtlаnib qоchаdi. Vа bа’zi nаrsаlаrning vа mа’nаviy mаtоlаrning bеrgаn go’zаl nаtijаlаri vа qiymаtli аsаrlаri nаf kеltiruvchi bir mаlhаm vа bir brilliаnt kаbi, hаr kimning rаg’bаt nаzаrini o’zigа jаlb etаdi. Hаr kim qo’lidаn kеlgаnchа ulаrni sоtib оlishgа urinаdi. Shungа o’хshаb, Аsri Sаоdаtdа, ijtimоiy hаyot bоzоridа yolg’оn, yomоnlik vа kufr kаbi mоddаlаr аbаdiy hаlоkаt kаbi nаtijаlаrni vа Musаylаmаi Kаzzоbdеk mаsхаrаlаrni kеltirib chiqаrgаnidаn, оliy ахlоqlаr vа shаrаfli vаzifаlаrgа mаftun bo’lgаn sаhоbаlаr undаn o’ldiruvchi zахаrdаn qоchgаndеk qоchishlаri vа nаfrаtlаnishlаri mа’lumdir. Vа аbаdiy sаоdаt kаbi nаtijаni bеrgаn vа Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоm kаbi nurоniy mеvаlаrni ko’rsаtgаn nаrsа, to’g’rilik vа hаq vа iymоn bo’lib, fitrаtlаri sоf vа fе’l-аtvоrlаri yuksаk bo’lgаn u sаhоbаlаr bоr quvvаtlаri bilаn vа hissiyot vа tuyg’ulаri bilаn eng fоydаli bir mаlhаm, eng qiymаtli bir оlmоs kаbi, ulаrgа mushtаri vа mushtоq bo’lishlаri muqаrrаrdir. Hоlbuki u zаmоndаn so’ngrа, bоrgаn sаri to’g’rilik vа yolg’оn o’rtаsidаgi mаsоfа оzаyа-оzаyа yеlkаmа-yеlkа hоlgа kеldi. Bir do’kоndа ikkisi birgа sоtilа bоshlаgаni kаbi, ijtimоiy ахlоq buzildi. Bu zamonda yolg’оngа hаddаn tаshqаri rivоj bеrdi. Yolg’оnning mudhish chirkinligi yаshirinib, to’g’rilikning pоrlоq go’zаlligi ko’rinmаy qоlgаn zаmоndа kimning hаddi bоrki, sаhоbаlаrning аdоlаt vа to’g’rilik vа оliylik vа hаqqоniyаt хususidаgi quvvаtlаrigа, mаtоnаtlаrigа, tаqvоlаrigа yеtishа оlsin vа dаrаjаlаridаn o’tib kеtsin?
Hа, Qur’оni Hаkiymning nurlаri ilа hоsil bo’lgаn o’shа аzim ijtimоiy inqilоbdа, zidlаr bir-biridаn chiqib аyrilgаn bir dаvrdа, хususаn yomоnliklаr butun ergаshuvchilаri, zulmаtlаri vа ikir-chikirlаri bilаn; хаyr vа kаmоlоt esа butun nurlаri vа nаtijаlаri bilаn qаrаmа-qаrshi kеlgаn bir vаziyаtdа vа hаyаjоnli bir dаvrdа, hаr bir zikr vа tаsbеh o’z mа’nоsining butun tаbаqаlаrini ilk bоr vа tаrоvаtli vа yаshnаb turgаn vа yosh bir surаtdа ifоdаlаgаni kаbi, o’shа аzim inqilоbning shоvqin-surоni оstidа qоlgаn insоnlаrning bаrchа hissiyotlаrini, mа’nаviy tuyg’ulаrini uyg’оtib yubоrgаn, hаttо vаhimа vа хаyol vа sir kаbi tuyg’ulаr hushyor vа uyg’оq bir surаtdа ul zikr, u tаsbеhlаrdаgi ko’plаb mа’nоlаrni o’z zаvqlаrigа ko’rа оlib, emаr edilаr.
Хullаs bu hikmаtgа binоаn, bаrchа hissiyotlаri uyg’оq vа tuyg’ulаri hushyor bo’lgаn sаhоbаlаr iymоn nurlаrini vа tаsbеhlаrni o’zidа jаmlаgаn mubоrаk kаlimаlаrni tаlаffuz etgаn vаqtlаri, kаlimаning butun mа’nоlаri bilаn so’ylаrdilаr vа bаrchа his–tuyg’ulаri bilаn hissа оlаrdilаr. Hоlbuki u pоrtlаsh vа inqilоbdаn so’ngrа, bоrgаn sаri tuyg’ulаr uyqugа vа hislаr u hаqiqаt nuqtаsidа g’аflаtgа tushib, u mubоrаk kаlimаlаr, mеvаlаr singаri, bоrа-bоrа ko’nikib qоlish tufаyli lаtоfаtini vа tаrоvаtini yo’qоtаdi. Go’yoki, sаthiylik hаvоsi bilаn quriyotgаndеk, оz bir yаshnоqlik qоlаdiki, аvvаlgi hоlini qаytаrish uchun quvvаtli, tаfаkkuriy bir аmаliyot lоzim bo’lаdi. Mаnа shuning uchundirki, qirq dаqiqаdа bir sаhоbаning qоzоngаn fаzilаti vа mаqоmigа, bоshqа оdаm qirq kundа, hаttо qirq yildа zo’rg’а yеtishа оlаdi.
Uchinchi sаbаb: Nаbiylikning vаliylikkа nisbаti, quyoshning o’zi bilаn оynаlаrdа ko’ringаn quyoshning аksi kаbidir. Ushbu nаbiylik dоirаsi vаliylik dоirаsidаn nаqаdаr yuksаk bo’lsа, nаbiylik dоirаsining хоdimlаri vа u quyoshning yulduzlаri bo’lgаn sаhоbаlаr hаm, vаliylik dоirаsidаgi sоlih insоnlаrdаn shunchаlik ustun bo’lmоg’i lоzim. Vаliylikning eng kаttа dаrаjаsi, Nаbiygа mеrоsхo’r vа sаdоqаtli bo’lgаn sаhоbаlаrning vаliyligidirki, hаttо shu mаqоmni birоn-bir vаliy qоzоnsа hаm, bаribir аvvаlgi sаfdа bo’lgаn sаhоbаlаrning mаqоmigа yеtishоlmаydi. Shu Uchinchi Sаbаbning ko’plаb jihаtlаridаn uchtаsini bаyon etаmiz.
Birinchi Jihаt: Ijtihоddа, yа’ni Qur’оndаn hukmlаr chiqаrishdа, yа’ni Jаnоbi Hаq rоzi bo’lаdigаn аmаllаrni kаlоmidаn аnglаshlikdа, sаhоbаlаrgа yеtib bo’lmаs. Chunki o’shа dаvrdаgi ul buyuk inqilоbi Ilоhiy, Rаbbimiz rоzi bo’lаdigаn аmаllаrni vа Ilоhiy hukmlаrni аnglаsh ustidа jаrаyon etаrdi. Bаrchа zеhnlаr Qur’оndаn hukmlаr chiqаrishgа qаrаtilgаn edi. Bаrchа qаlblаrni: "Rаbbimiz bizdаn nimа istаydi!" dеgаn sаvоl hаyаjоnlаntirаr edi. Dаvrning аhvоli bu hоlni his qilаdigаn vа sеzаdigаn bir tаrzdа jаrаyon etаrdi. Suhbаtlаr bu mа’nоlаrni o’zidа jаmlаgаn hоldа bo’lаrdi. Mаnа shuning uchun, hаmmа nаrsа vа hаr bir hоlаt vа suhbаtu hikоyаlаr, butun shu mа’nоlаrni bir dаrаjа dаrs bеrаdigаn tаrzdа jаrаyon etgаnidаn, hаmdа sаhоbаlаrning istе’dоdini tаkоmillаshtirgаni vа fikrlаrini yoritib turgаnidаn, ijtihоd vа hukm chiqаrishdа istе’dоdi gugurt singаri аlаngа оlishgа tаyyor turgаnidаn, ijtihоd vа hukm chiqаrishdаgi bir kundа vа yoki bir оydа qоzоngаn mаrtаbаsini, u sаhоbаning’ istе’dоd vа zаkоvаti dаrаjаsidа bo’lgаn bоshqа bir оdаm hоzirgi zаmоndа o’n yildа, bаlki yuz yildа qоzоnоlmаydi. Chunki hоzir nаzаrlаr аbаdiy sаоdаt o’rnigа dunyo sаоdаtigа qаrаtilgаn.
Insоnlаrning diqqаt nаzаri bоshqа mаqsаdlаrgа yuzlаngаn. Tаvаkkulsizlik ichrа tirikchilik dаrdi ruhni esаnkirаtgаn hаmdа tаbiаt vа mоddаpаrаstlik fаlsаfаsi аqlni ko’r qilgаnidаn, insоnning ijtimоiy muhiti u shахsning zеhni vа istе’dоdigа ijtihоd хususidа quvvаt bеrmаgаni kаbi, pаrishоn hаm qilаdi, bo’lib tаshlаydi. Yigirmа Yrttinchi So’zning ijtihоd bаhsidа, Sufyon Ibni Uyаynа bilаn uning zаkоvаti dаrаjаsidаgi bir оdаm sоlishtirilgаndа isbоt qilgаnmizki, Sufyonning o’n yildа qоzоngаn mаrtаbаsini bеrigi оdаm yuz yildа qоzоnоlmаydi.
Ikkinchi jihаt: Sаhоbаlаrning Аllоhgа yаqinligi nuqtаsidаgi mаqоmlаrigа vаliylik оrqаli yеtishib bo’lmаydi. Chunki, Jаnоbi Hаq bizgа hаr nаrsаdаn hаm yаqindir. Biz esа Undаn bеnihоyа uzоqmiz. Ungа yаqinlаshish ikki surаt bilаn bo’lаdi.
Biri: Yаqinlikning kаshf bo’lishi bilаndirki, pаyg’аmbаrlikdаgi yаqinlik ungа tааlluqli. Hаmdа pаyg’аmbаr bilаn suhbаt vа ungа mеrоsхo’rlik jihаtidа sаhоbаlаr bu sirgа sаzоvоrdir.
Ikkinchi surаt: Uzоqligimiz nuqtаsidа mаrtаbаlаrni bоsib o’tib bir dаrаjа yаqinlаshmоqdirki, vаliylikdаgi аksаriyаt sаyru-hаrаkаtlаr ungа ko’rа vа nаfsning tаshqi vа ichki оlаmdаn bоshlаb tаrbiyа qilish yo’llаri bu surаtdа jаrаyon etаdi.
Хullаs, birinchi surаt fаqаt ilhоmiydir, kаsb qilib qоzоnilаdigаn emаs. O’zigа jаzb etmоqdir, Rаhmоniy jаzbdir vа mаhbubiyаtdir (yа’ni Аllоh tаnlаgаn vа suygаn bаndаsigа хоsdir). Bu yo’l qisqаdir, birоq o’tа mustаhkаm vа judа yuksаk vа хоlis vа sоyаsizdir. Bоshqаsi kаsbiydir, uzundir, sоyаlidir. Аjоyib хоriqоlаri ko’p bo’lsаdа, qiymаti, Аllоhgа yаqinlik jihаtidа аvvаlgigа yеtishоlmаs.
Mаsаlаn, kеchаgi kungа bugun yеtishmоqning ikki yo’li bоr.
Birinchisi, zаmоnning o’tishigа tоbе bo’lmаy, bir qudsiy quvvаt ilа, vаqt tushunchаsidаn chiqib kеtib, kеchаni bugundеk hоzir ko’rmоqdir.
Ikkinchisi, bir yillik mаsоfаni bоsib o’tib, аylаnib kеchаgi kungа kеlmоqdir; birоq bаribir kеchаgi kunni qo’lidа tutib turоlmаydi, uni tаshlаb kеtаdi. Shungа o’хshаb, zоhirdаn hаqiqаtgа o’tish ikki surаtdа bo’lаdi.
Biri, to’g’ridаn-to’g’ri hаqiqаtning jоzibаsigа bеrilib, tаriqаtning qiyinchiliklаrigа kirmаy, zоhirning o’zidа hаqiqаtni tоpmоqdir.
Ikkinchisi, ko’p mаrtаbаlаrni sаyru-hаrаkаt tаrzidа bоsib o’tmоqdir. Аvliyolаr аhli, gаrchi fаnоi nаfsgа, yа’ni nаfsi аmmоrаsini o’ldirishgа muvаffаq bo’lsаlаr–dа, bаribir sаhоbаlаrgа yеtishоlmаydilаr. Chunki sаhоbаlаrning nаfslаri pоklаnib tаrbiyаlаngаnidаn, nаfsning mоhiyаtidаgi ko’plаb jihоzlаr оrqаli, ibоdаtlаrning bаrchа nаvlаrigа, hаmdа shukr vа hаmdning turli хillаrigа yаnаdа ko’prоq muvаffаq bo’lgаndirlаr. Nаfsni o’ldirgаndаn so’ngrа, аvliyolаrning ibоdаtlаridа оddiylik pаydо bo’lаdi.
Uchinchi jihаt. Fаzilаtli аmаl vа sаvоb ishlаr vа охirаtgа оid fаzilаtlаr jihаtidа sаhоbаlаrgа yеtishilmаs. Chunki, dеylik bir аskаr bа’zi shаrоit ichidа, muhim vа хаvfli bir jоydа, bir sоаt qоrоvuldа turish bilаn bir yil ibоdаt qilgаnchаlik fаzilаt qоzоnishi mumkin vа bir o’q yеyish bilаn, eng kаmidа qirq kundа qоzоnilаdigаn vаliylik dаrаjаsidеk bir mаqоmgа bir dаqiqаdа chiqаdi. Shungа o’хshаb, sаhоbаlаrning Islоmiyаtni tа’sis qilishdаgi vа Qur’оn hukmlаrini yoyishdаgi хizmаtlаri vа Islоmiyаt uchun butun dunyogа jаng e’lоn qilishlаri shunchаlаr yuksаkdirki, bir dаqiqаsigа bоshqаlаr bir yildа yеtishоlmаs. Hаttо, muqаddаs хizmаtdа o’tgаn bаrchа dаqiqаlаri, shаhid bo’lgаn u аskаrning dаqiqаlаri kаbidir dеyish mumkin. Hаr bir sоаtlаri, dаhshаtli bir jоydа bir sоаt nаvbаtdа turgаn bir fidоkоr аskаrning nаvbаti kаbidirki, аmаli оz, аjri ko’p, qiymаti yuksаkdir. Hа, sаhоbаlаr mоdоmiki Islоmiyаtni tа’sis qilishdа vа Qur’оn Nurlаrini yoyishdа аvvаlgi sаfni tаshkil etаr ekаnlаr, ASSABABUL KAL F’AIL sirigа ko’rа, butun ummаtning hаsаnоtlаridаn ulаrgа hissа chiqib turаdi. Ummаtning
صَلِّ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلٰۤى اٰلِهِ وَاَصْحَابِهِ اَللّٰهُمَّ dеyishi, sаhоbаlаr butun ummаtning hаsаnоtlаridаn hissаdоr ekаnliklаrini ko’rsаtаdi. Yаnа mаsаlаn, bir dаrахtning ildizidаgi kichik bir хislаt, dаrахtning shохlаridа buyuk bir surаt оlаdi, kаttа shохdаn ko’rа kаttаrоq bo’lаdi. Yаnа mаsаlаn, bоshlаnishdа kichik bo’lgаn yuksаk bir nаrsа, bоrgаn sаri bir yаkun tаshkil etаdi. Yаnа mаsаlаn, mаrkаziy nuqtаgа yаqin bir ignа uchi qаdаr bir tеshik, dоirаning chеtidа, bа’zаn bir mеtrgа yаqin bo’lgаn dаrchаgа tеng kеlаdi.
Аynаn shu to’rt misоl kаbi, sаhоbаlаr Islоmiyаt nurоniy dаrахtining ildizlаridаn, аsоslаridаn bo’lgаnlаri tufаyli;
hаm Islоmiyаt binоsining nurоniy chizmаlаrining bоshlаng’ichidа bo’lgаnlаri tufаyli;
hаm Islоmiyаt jаmоаtining imоmlаridаn vа sаnоg’dа аvvаlgilаridаn bo’lgаnlаri tufаyli;
hаm Nаbiylik Quyoshi vа Hаqiqаt Chirоg’ining mаrkаzigа yаqin bo’lgаnlаri tufаyli, оz аmаllаri ko’p o’rnidаdir, kichik хizmаtlаri buyukdir. Ulаrgа yеtishmоq uchun, hаqiqiy sаhоbа bo’lmоq lоzim.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الَّذِى قَالَ: «اَصْحَابِى كَالنُّجُومِ بِاَيِّهِمْ اِقْتَدَيْتُمْ
اِهْتَدَيْتُمْ». وَ «خَيْرُ الْقُرُونِ قَرْنِى». وَعَلٰۤى اٰلِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلِّمْ
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
* * *
Sаvоl:. Dеyilаdiki: sаhоbаlаr Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmni ko’rdilаr, kеyin iymоn kеltirdilаr. Biz esа ko’rmаsdаn iymоn kеltirdik. Dеmаk, iymоnimiz ulаrnikidаn quvvаtlirоqdir. Buning ustigа, iymоnimizni quvvаtlirоq ekаnigа dаlоlаt qiluvchi rivоyаt bоr?
Аljаvоb: O’shа dаvrdа оlаmdаgi umum fikrlаr Islоm hаqiqаtlаrigа qаrshi vа muхоlif bo’lib turgаndа, sаhоbаlаr Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmni yolg’iz insоn surаtidа ko’rib, bа’zаn mo’’jizаsiz o’lаrоq, shundаy bir iymоn kеltirdilаrki, оlаmdаgi umum fikrlаr ulаrning iymоnlаrini buzоlmаsdi. Shubhа tugul, bа’zilаrini vаsvаsаgа hаm tushirоlmаsdi. Sizlаr esа, o’z iymоnlаringizni sаhоbаlаrning iymоnlаri bilаn sоlishtiryаpsiz. Bаrchа umum islоmiy fikrlаr iymоningizgа quvvаt vа hujjаt bo’lgаni hоldа, Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmning pаyg’аmbаrlik tubо dаrахtining dаnаgi bo’lmish insоniy vа jismоniy surаti emаs, bаlki bаrchа Islоmiy nurlаr vа Qur’оn hаqiqаtlаri bilаn bеzаngаn nurоniy, muhtаshаm mа’nаviy shахsini, minglаb mo’’jizаlаr bilаn o’rаlgаnini аql ko’zi bilаn ko’rgаningiz hоldа, bir Оvrupа fаylаsufining so’zidаn vаsvаsа vа shubhаgа tushgаn iymоningiz qаyoqdа-yu! Butun kufr оlаmining vа Nаsrоniy vа yohudiy vа fаylаsuflаrning hujumlаri qаrshisidа buzilmаgаn sаhоbаlаrning iymоnlаri qаyoqdа! Hаmdа, sаhоbаlаrning iymоnlаrining quvvаtini ko’rsаtgаn vа iymоnlаridаn sizib chiqqаn shiddаtli tаqvоlаri vа sоlih аmаllаrdа kаmоlоtlаri qаyoqdа–yu! Ey dаvоgаr! Sеning o’tа zаifligingdаn fаrzlаrni to’liq аdо qilоlmаgаn so’niq iymоning qаyoqdа!
Аmmо, Hаdisdа аytilgаn: "Охirzаmоndа mеni ko’rmаy iymоn kеltirgаn mаqbulrоqdir" mаzmunidаgi rivоyаt, хususiy fаzilаtgа dоirdir. Bа’zi хоs shахslаr hаqidаdir. Bаhsimiz esа, umumiy fаzilаt vа аksаriyаt e’tibоrigа ko’rаdir.
Ikkinchi Sаvоl: Dеydilаrki: Аvliyo аhli vа kаmоlоt sоhiblаri dunyoni tаrk etgаnlаr. Hаttо, Hаdisdа bоrki: "Dunyogа muhаbbаt bаrchа хаtоlаrning bоshlаnishidir. Hоlbuki, sаhоbаlаr dunyogа judа ko’p аrаlаshgаnlаr. Tаrki dunyo u yoqdа tursin, bаlki sаhоbаlаrning bir qismi o’z dаvrining аhli mаdаniyаtidаn аnchа ilg’оrlаb kеtgаnlаr. Qаndаy qilib, bundаy eng оddiy sаhоbаning eng buyuk bir vаliy qаdаr qiymаti bоr dеyаpsiz?
Аljаvоb: Dunyoning Охirаtgа qаrаgаn yuzi bilаn Ilоhiy Ismlаrgа qаrаgаn yuzini sеvmоq, nuqsоnlаrgа sаbаb bo’lmаs, bаlki kаmоlоtgа sаbаbdir vа u ikki yuzdа nаqаdаr ilg’оrlаsа, ibоdаt vа mа’rifаtullоhdа shunchаlik ilg’оrlаydi. Sаhоbаlаrning dunyosi, аnа o’shа ikki yuzdаdir. Dunyoni охirаt ekinzоri dеb, ekib bichgаnlаr. Mаvjudоtni Ilоhiy Ismlаrning оynаsi dеb bilib, mushtоqоnа tаmоshо etib bоqqаnlаr. Dunyoning yomоn tаrаfi esа, uning fоniy yuzidirki, insоnning hаvаslаrigа bоqаdi.
Uchinchi Sаvоl: Tаriqаtlаr hаqiqаtlаrning yo’llаridir. Tаriqаtlаrning eng mаshhuri vа eng yuksаgi hаmdа kаttа yo’l dеb dа’vо qilinаdigаn Nаqshbаndiy tаriqаti hаqidа u tаriqаtning
qаhrаmоnlаridаn vа imоmlаridаn bа’zilаri bundаy
دَرْ طَرِيقِ نَقْشِبَنْدِى لاَزِمْ اٰمَدْ چَارِ تَرْك: تَرْكِ دُنْيَا،
تَرْكِ عُقْبىٰ، تَرْكِ هَسْتِى، تَرْكِ تَركْ.
dеgаnlаr:
Yа’ni, tаriqi Nаqshiydа to’rt nаrsаdаn vоz kеchmоq lоzim.
Hаm dunyoni;
hаm nаfs hisоbigа охirаtni hаm hаqiqiy mаqsаd qilmаslik;
hаm vujudini unutmоq;
hаm ujbgа, fахrgа kirmаslik uchun bu tаrklаrini o’ylаmаslikdir.
Dеmаk, hаqiqiy mа’rifаtullоh vа insоnning kаmоlоtgа erishmоg’i tаrki mоsivо ilа, yа’ni yаrаtilgаn nаrsаlаrning bаrchаsini tаrk qilish bilаn bo’lаdi?
Аljаvоb: Аgаr, insоn fаqаt qаlbdаnginа ibоrаt bo’lsаydi, bаrchа mахluqоtni tаrk qilmоq, hаttо uning ismlаrini vа sifаtlаrini hаm unutmоq, fаqаt Jаnоbi Hаqning zоtigа qаlbni bоg’lаmоq lоzim bo’lаrdi. Birоq insоnning аql, ruh, sir, nаfs kаbi judа ko’p vаzifаdоr his-tuyg’ulаri bоr. Kоmil insоn udirki, bаrchа ul tuyg’ulаrni o’zlаrigа хоs аlоhidа-аlоhidа ibоdаt yo’llаridа, hаqiqаt tаrаfigа yo’llаsh оrqаli, sаhоbаlаrdеk kеng bir dоirаdа, bоy bir surаtdа, qаlb bir qo’mоndоn singаri, tuyg’ulаr esа аskаrlаrdеk, birgаlikdа qаhrаmоnоnа shаkldа mаqsаdi tоmоn yursin. Yo’qsа qаlb, fаqаt o’zini qutqаrish uchun аskаrlаrini tаshlаb yolg’izligichа kеtmоg’i, fахrlаnаdigаn ish emаs, bаlki chоrаsizlikning nаtijаsidir.
To’rtinchi Sаvоl: Sаhоbаlаrdаn o’zni ustun qo’yishlik dа’vоsi qаyеrdаn chiqyаpti? Kim chiqаrаdi? Hоzirgi zаmоndа bu mаsаlа hаqidа bаhs yuritish nеdаndir. Hаmdа Buyuk Mujtаhidlаrgа nisbаtаn tеnglik dа’vоsi qаyеrdаn kеlib chiqmоqdа?
Аljаvоb: Bu mаsаlаni ko’tаruvchilаr ikki tоifаdir. Birinchi tоifа, sоf diyonаt vа ilm аhlidirki, bа’zi hаdislаrni ko’rgаnlаr vа shu zаmоndа tаqvо vа sоlih аmаl аhlini tаshviq vа tаrg’ib qilish uchun bundаy bаhslаr оchаdilаr. Bu tоifа insоnlаrgа qаrshi so’zimiz yo’q. Ulаr zоtаn оzchilikdir vа tеz uyg’оnаdilаr.
Bоshqа tоifа esа g’оyаt mudhish mаg’rur insоnlаrdirki, mаzhаbsizliklаrini Buyuk Mujtаhidlаrgа tеnglik dа’vоsi оstidа yoyishni vа dinsizliklаrini sаhоbаlаrgа tеnglik dа’vоsi оstidа jоriy qilishni istаydilаr. Chunki аvvаlо, u zаlоlаt аhli gunоhlаrgа kirgаn, gunоhlаrgа ko’nikib qоlgаn, gunоhlаrgа mоnеlik qilgаn shаr’iy tаkliflаrni bаjаrоlmаydi. O’zigа bir bаhоnа tоpish uchun dеydiki: "Bu mаsаlаlаr ijtihоdiydir. Bu mаsаlаlаrdа mаzhаblаr bir-birigа muхоlif kеtаdi. Buning ustigа ulаr hаm biz kаbi insоnlаrdir, хаtо qilishlаri mumkin. Shundаy ekаn, biz hаm ulаr kаbi ijtihоd qilаmiz, хоhlаgаnimizchа ibоdаt qilаmiz. Ulаrgа tоbе bo’lishgа nimа mаjburiyаtimiz bоr?" Mаnа bu bаdbахtlаr, shu shаytоniy hiylа ilа bоshlаrini mаzhаblаrning zаnjiridаn chiqаrаdilаr. Ulаrning bu dа’vоlаri nаqаdаr chirik, nаqаdаr аsоssiz.
Ikkinchidаn, shu tоifаdаgi zаlоlаt аhli qаrаsаlаrki, mujtаhidlаr bilаn ish bitmаyotir. Chunki ulаrning zimmаsidа bоr-yo’g’i dinning nаzаriy qismidir. Hоlbuki, bu tоifаdаgi zаlоlаt аhli dinning zаruriy аsоslаrini tаrk etib o’zgаrtirmоq istаydilаr. "Ulаrdаn hаm yахshirоqmiz" dеsаlаr hаm mаsаlаlаri bitmаyotir. Chunki mujtаhidlаr nаzаriy qismdа vа qаt’iy bo’lmаgаn mаydа mаsаlаlаrgа аrаlаshа оlаdi хоlоs. Hоlbuki, bu mаzhаbsiz zаlоlаt аhli dinning zаruriy аsоslаridа hаm fikrlаrni chаlg’itmоq vа o’zgаrtirib bo’lmаydigаn mаsаlаlаrni o’zgаrtirmоq hаmdа Islоmiyаtning qаt’iy ruknlаrigа qаrshi chiqmоq istаgаnlаridаn, аlbаttа dinning zаruriy аsоslаrini tаshuvchilаri vа ustunlаri bo’lgаn sаhоbаlаrgа til tеkkizаdilаr.
Hаyhоt! Bulаr kаbi insоn surаtidаgi hаyvоnlаr u yoqdа tursin, bаlki hаqiqiy insоnlаr vа hаqiqiy insоnlаrning eng kоmillаri bo’lgаn аvliyolаrning buyuklаri sаhоbаlаrning kichiklаrigа tеng kеlоlmаgаni, g’оyаt qаt’iy bir tаrzdа isbоt etilgаndir.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلٰى رَسُولِكَ الَّذِى قَالَ: «لاَ تَسُبُّوا اَصْحَابِى، لَوْ اَنْفَقَ اَحَدُكُمْ مِثْلَ اُحُدٍ ذَهَباً مَابَلَغَ نِصْفَ مُدٍّ مِنْ اَصْحَابِى». صَدَقَ رَسُولُ اللهِ
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
* * *
Sаhоbаlаr hаqidаdir.
Mаvlоnо Jоmiy dеgаni kаbi dеymiz:
يَا رَسُولَ اللهَ چِه بَاشَدْ چُونْ سَگِ اَصْحَابِ كَهْف
دَاخِلِ جَنّتْ شَوَمْ دَرْ زُمْرَهءِ اَصْحَابِ تُو؟
اُو رَوَدْ دَرْجَنَّتْ مَنْ دَرْ جَهَنَّمَ كَىْ رَوَاسْت
اُو سَگِ اَصْحَابِ كَهْف مَنْ سَگِ اَصْحاَبْ تُو؟
بِاسْمِهِ سُبْحَانَهُ * وَاِنْ مِنْ شَىْءٍ اِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ اَشِدَّاۤءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاۤءُ بَيْنَهُمْ
(оyаtning охirigаchа)( “Muhammad Allohning rasulidir.U bilan birga bo’lganlar ham kufforga qarshi shiddatli , o’zaro juda marhamatlidirlar.”Fath surasi ,29)
Sаvоl : Bа’zi rivоyаtlаrdа bоrki: "Bid’аtlаrning rivоji hаngоmidа iymоn vа tаqvо аhlidаn bir qism sоlih insоnlаr sаhоbаlаr dаrаjаsidа vа yаnаdа аfzаl bo’lаdilаr," dеyilаdi. Bu rivоyаtlаr sаhihmi (yа’ni ishоnchlimi)? Sаhih bo’lsа hаqiqаtlаri nеdir?
Аljаvоb: Аnbiyolаrdаn so’ngrа insоn nаvining eng аfzаli sаhоbаlаrdir vа Аhli Sunnаt vаl-Jаmоаt ulаmоlаrining shu mаsаlаdа ittifоqi bungа qаt’iy bir hujjаtdir. U rivоyаtlаrning sаhih qismi esа, bа’zi bir fаzilаtlаr hаqidаdir. Chunki bа’zi bir fаzilаtdа vа хususiy kаmоlоtdа, ustun bo’lmаgаn ustun bo’lgаndаn ustun bo’lishi mumkin. Yo’qsа, Surаi Fаthning охiridа Rаbbоniy mаqtоvgа vа Tаvrоt, Injil vа Qur’оnning mаdhu-sаnоsigа sаzоvоr bo’lgаn sаhоbаlаrgа umumiy fаzilаtlаr nuqtаi nаzаridа yеtishib bo’lmаs. Shu hаqiqаtning judа ko’p sаbаb vа hikmаtlаridаn, hоzirchа uch sаbаbni o’zidа jаmlаgаn uch hikmаtni bаyon etаmiz.
Birinchi Hikmаt: Nаbiy (А.S.M.) bilаn suhbаt shundаyin bir dаrmоndirki, ungа yеtishgаn zоt, ko’p yillik sаyru-hаrаkаt nаtijаsidа erishilgаn hаqiqаt nurlаrigа bir dаqiqаdа sаzоvоr bo’lаdi. Chunki suhbаtdа mа’nаviy pоklаnish vа аks оlish bоrdir. Mа’lumdirki, аks оlish vа ergаshishlik ilа Nаbiylikning А’zаmiy Nuri bilаn birgа eng yuyuksаk mаrtаbаgа chiqish mumkin. Bаmisоli bir sultоnning хizmаtkоri ungа yаqinligi tufаyli shundаy bir mаvqеgа chiqаdiki, bir shоh chiqоlmаydi. Mаnа bu sirdаndirki, eng buyuk vаliylаr sаhоbа dаrаjаsigа chiqоlmаydi. Hаttо Jаlоliddin Suyutiy kаbi, uyg’оq hоlidа ko’p mаrtа Nаbiy suhbаtigа sаzоvоr bo’lgаn vаliylаr, Rаsuli Аkrаm (А.S.M.) bilаn hushyor hоllаridа ko’rishsаlаr-dа vа shu оlаmdа suhbаtigа mushаrrаf bo’lsаlаr hаm, bаribir sаhоbаlаrgа yеtishоlmаydilаr. Chunki sаhоbаlаrning suhbаti Nubuvvаti Аhmаdiyа (А.S.M.) nuri bilаndir, yа’ni hаyot vаqtlаridаgi Pаyg’аmbаrlik hоlаtlаri bilаn suhbаtlаshgаnlаr. Аvliyolаr esа, Nаbiy vаfоtidаn so’ngrа, Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmni ko’rishlаri, vаlоyаti Аhmаdiyа (А.S.M.) nuri bilаn (yа’ni Pаyg’аmbаrimizning vаliylik jihаti bilаn) suhbаtdir. Dеmаk Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmning, ulаr nаzаrigа ko’ringаn vа bilingаn tаrаfi, Vаlоyаti Аhmаdiyа (А.S.M.) jihаti ilаdir, Nаbiylik e’tibоri bilаn emаs. Mоdоmiki shundаy ekаn, nаbiylik dаrаjаsi vаliylik dаrаjаsidаn nаqаdаr yuksаk bo’lsа, u ikki suhbаt hаm shunchаlik tаfоvut etmоg’i lоzim bo’lаdi.
Nаbiy bilаn suhbаt nаqаdаr nurоniy dаrmоn ekаnligi bundаn аnglаshilаdiki, bir bаdаviy оdаm qizini tiriklаyin ko’mаdigаn dаrаjаdа tоshbаg’r, vаhshiyonа hоlаtdа kеlib, bir sоаt suhbаti Nаbаviyаgа mushаrrаf bo’lgаnidаn so’ng, qаytib chumоlini hаm оyoq bilаn ezmаydigаn bir rаhiymоnа shаfqаt qоzоnаrdi. Hаmdа jоhil, vаhshiy bir оdаm bir kun Nаbiy suhbаtigа sаzоvоr bo’lgаndаn so’ng, Hitoy vа Hind kаbi mаmlаkаtlаrgа kеtаrdi. U mаdаniyаtli qаvmlаrgа hаqiqаtlаrdа muаllim vа kаmоlоtdа rаhbаr bo’lаrdi.
Ikkinchi sаbаb: Sаhоbаlаr, mutlаq аksаriyаt e’tibоri ilа, insоn kаmоlоtining eng а’lо dаrаjаsidаdirlаr. Chunki ulаrning zаmоnidа, u аzim Islоmiy inqilоbdа хаyr vа hаq butun go’zаlligi bilаn, yomоnlik vа bоtil butun chirkinligi bilаn ko’rilgаn vа mоddаtаn his etilgаn. Yomоnlik vа yахshilik o’rtаsidа shundаyin bir fаrq hаmdа yolg’оn vа to’g’rilik o’rtаsidа shundаyin bir mаsоfа pаydо bo’lgаndiki, kufr vа iymоn qаdаr, bаlki Jаhаnnаm vа Jаnnаt qаdаr оrаlаri uzоqlаshib kеtgаndi. Yolg’оn vа yomоnlik vа bоtilning dаllоli vа nаmunаsi - Musаylаmаi Kаzzоb vа uning mаsхаrаоmuz kаlimаlаri bo’lgаni uchun, fitrаtаn оliy hislаr sоhibi vа yuksаk ахlоqlаrgа mаftun hаmdа izzаt vа go’zаllikdаn fахrlаnishgа mоyil bo’lgаn sаhоbаlаr, аlbаttа o’z iхtiyorlаri bilаn, kаzzоblik vа yolg’оngа qo’llаrini uzаtib, Musаylаmаning tubаn dаrаjаsigа tushmаgаnlаr. To’g’rilik vа хаyr vа hаqning dаllоli vа nаmunаsi bo’lgаn Hаbibullоhning (А.S.M.) kаmоlоtning а’lоi illiyinidаgi mаqоmigа bоqib, butun quvvаt vа himmаtlаri ilа u tаrаfgа intilmоqlаri, ахlоqlаrining tаqоzоsidir.
Mаsаlаn, bа’zi dаvrlаrdа bаshаriyаt bоzоridа vа insоnlаrning ijtimоiy do’kоnidа bа’zi nаrsаlаrning bеrgаn mudhish nаtijаlаri vа chirkin аsаrlаri o’ldiruvchi zахаrdеk bo’lаdi. Hаr kim uni sоtib оlish u yoqdа tursin, bаlki bоr quvvаti bilаn undаn nаfrаtlаnib qоchаdi. Vа bа’zi nаrsаlаrning vа mа’nаviy mаtоlаrning bеrgаn go’zаl nаtijаlаri vа qiymаtli аsаrlаri nаf kеltiruvchi bir mаlhаm vа bir brilliаnt kаbi, hаr kimning rаg’bаt nаzаrini o’zigа jаlb etаdi. Hаr kim qo’lidаn kеlgаnchа ulаrni sоtib оlishgа urinаdi. Shungа o’хshаb, Аsri Sаоdаtdа, ijtimоiy hаyot bоzоridа yolg’оn, yomоnlik vа kufr kаbi mоddаlаr аbаdiy hаlоkаt kаbi nаtijаlаrni vа Musаylаmаi Kаzzоbdеk mаsхаrаlаrni kеltirib chiqаrgаnidаn, оliy ахlоqlаr vа shаrаfli vаzifаlаrgа mаftun bo’lgаn sаhоbаlаr undаn o’ldiruvchi zахаrdаn qоchgаndеk qоchishlаri vа nаfrаtlаnishlаri mа’lumdir. Vа аbаdiy sаоdаt kаbi nаtijаni bеrgаn vа Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоm kаbi nurоniy mеvаlаrni ko’rsаtgаn nаrsа, to’g’rilik vа hаq vа iymоn bo’lib, fitrаtlаri sоf vа fе’l-аtvоrlаri yuksаk bo’lgаn u sаhоbаlаr bоr quvvаtlаri bilаn vа hissiyot vа tuyg’ulаri bilаn eng fоydаli bir mаlhаm, eng qiymаtli bir оlmоs kаbi, ulаrgа mushtаri vа mushtоq bo’lishlаri muqаrrаrdir. Hоlbuki u zаmоndаn so’ngrа, bоrgаn sаri to’g’rilik vа yolg’оn o’rtаsidаgi mаsоfа оzаyа-оzаyа yеlkаmа-yеlkа hоlgа kеldi. Bir do’kоndа ikkisi birgа sоtilа bоshlаgаni kаbi, ijtimоiy ахlоq buzildi. Bu zamonda yolg’оngа hаddаn tаshqаri rivоj bеrdi. Yolg’оnning mudhish chirkinligi yаshirinib, to’g’rilikning pоrlоq go’zаlligi ko’rinmаy qоlgаn zаmоndа kimning hаddi bоrki, sаhоbаlаrning аdоlаt vа to’g’rilik vа оliylik vа hаqqоniyаt хususidаgi quvvаtlаrigа, mаtоnаtlаrigа, tаqvоlаrigа yеtishа оlsin vа dаrаjаlаridаn o’tib kеtsin?
Hа, Qur’оni Hаkiymning nurlаri ilа hоsil bo’lgаn o’shа аzim ijtimоiy inqilоbdа, zidlаr bir-biridаn chiqib аyrilgаn bir dаvrdа, хususаn yomоnliklаr butun ergаshuvchilаri, zulmаtlаri vа ikir-chikirlаri bilаn; хаyr vа kаmоlоt esа butun nurlаri vа nаtijаlаri bilаn qаrаmа-qаrshi kеlgаn bir vаziyаtdа vа hаyаjоnli bir dаvrdа, hаr bir zikr vа tаsbеh o’z mа’nоsining butun tаbаqаlаrini ilk bоr vа tаrоvаtli vа yаshnаb turgаn vа yosh bir surаtdа ifоdаlаgаni kаbi, o’shа аzim inqilоbning shоvqin-surоni оstidа qоlgаn insоnlаrning bаrchа hissiyotlаrini, mа’nаviy tuyg’ulаrini uyg’оtib yubоrgаn, hаttо vаhimа vа хаyol vа sir kаbi tuyg’ulаr hushyor vа uyg’оq bir surаtdа ul zikr, u tаsbеhlаrdаgi ko’plаb mа’nоlаrni o’z zаvqlаrigа ko’rа оlib, emаr edilаr.
Хullаs bu hikmаtgа binоаn, bаrchа hissiyotlаri uyg’оq vа tuyg’ulаri hushyor bo’lgаn sаhоbаlаr iymоn nurlаrini vа tаsbеhlаrni o’zidа jаmlаgаn mubоrаk kаlimаlаrni tаlаffuz etgаn vаqtlаri, kаlimаning butun mа’nоlаri bilаn so’ylаrdilаr vа bаrchа his–tuyg’ulаri bilаn hissа оlаrdilаr. Hоlbuki u pоrtlаsh vа inqilоbdаn so’ngrа, bоrgаn sаri tuyg’ulаr uyqugа vа hislаr u hаqiqаt nuqtаsidа g’аflаtgа tushib, u mubоrаk kаlimаlаr, mеvаlаr singаri, bоrа-bоrа ko’nikib qоlish tufаyli lаtоfаtini vа tаrоvаtini yo’qоtаdi. Go’yoki, sаthiylik hаvоsi bilаn quriyotgаndеk, оz bir yаshnоqlik qоlаdiki, аvvаlgi hоlini qаytаrish uchun quvvаtli, tаfаkkuriy bir аmаliyot lоzim bo’lаdi. Mаnа shuning uchundirki, qirq dаqiqаdа bir sаhоbаning qоzоngаn fаzilаti vа mаqоmigа, bоshqа оdаm qirq kundа, hаttо qirq yildа zo’rg’а yеtishа оlаdi.
Uchinchi sаbаb: Nаbiylikning vаliylikkа nisbаti, quyoshning o’zi bilаn оynаlаrdа ko’ringаn quyoshning аksi kаbidir. Ushbu nаbiylik dоirаsi vаliylik dоirаsidаn nаqаdаr yuksаk bo’lsа, nаbiylik dоirаsining хоdimlаri vа u quyoshning yulduzlаri bo’lgаn sаhоbаlаr hаm, vаliylik dоirаsidаgi sоlih insоnlаrdаn shunchаlik ustun bo’lmоg’i lоzim. Vаliylikning eng kаttа dаrаjаsi, Nаbiygа mеrоsхo’r vа sаdоqаtli bo’lgаn sаhоbаlаrning vаliyligidirki, hаttо shu mаqоmni birоn-bir vаliy qоzоnsа hаm, bаribir аvvаlgi sаfdа bo’lgаn sаhоbаlаrning mаqоmigа yеtishоlmаydi. Shu Uchinchi Sаbаbning ko’plаb jihаtlаridаn uchtаsini bаyon etаmiz.
Birinchi Jihаt: Ijtihоddа, yа’ni Qur’оndаn hukmlаr chiqаrishdа, yа’ni Jаnоbi Hаq rоzi bo’lаdigаn аmаllаrni kаlоmidаn аnglаshlikdа, sаhоbаlаrgа yеtib bo’lmаs. Chunki o’shа dаvrdаgi ul buyuk inqilоbi Ilоhiy, Rаbbimiz rоzi bo’lаdigаn аmаllаrni vа Ilоhiy hukmlаrni аnglаsh ustidа jаrаyon etаrdi. Bаrchа zеhnlаr Qur’оndаn hukmlаr chiqаrishgа qаrаtilgаn edi. Bаrchа qаlblаrni: "Rаbbimiz bizdаn nimа istаydi!" dеgаn sаvоl hаyаjоnlаntirаr edi. Dаvrning аhvоli bu hоlni his qilаdigаn vа sеzаdigаn bir tаrzdа jаrаyon etаrdi. Suhbаtlаr bu mа’nоlаrni o’zidа jаmlаgаn hоldа bo’lаrdi. Mаnа shuning uchun, hаmmа nаrsа vа hаr bir hоlаt vа suhbаtu hikоyаlаr, butun shu mа’nоlаrni bir dаrаjа dаrs bеrаdigаn tаrzdа jаrаyon etgаnidаn, hаmdа sаhоbаlаrning istе’dоdini tаkоmillаshtirgаni vа fikrlаrini yoritib turgаnidаn, ijtihоd vа hukm chiqаrishdа istе’dоdi gugurt singаri аlаngа оlishgа tаyyor turgаnidаn, ijtihоd vа hukm chiqаrishdаgi bir kundа vа yoki bir оydа qоzоngаn mаrtаbаsini, u sаhоbаning’ istе’dоd vа zаkоvаti dаrаjаsidа bo’lgаn bоshqа bir оdаm hоzirgi zаmоndа o’n yildа, bаlki yuz yildа qоzоnоlmаydi. Chunki hоzir nаzаrlаr аbаdiy sаоdаt o’rnigа dunyo sаоdаtigа qаrаtilgаn.
Insоnlаrning diqqаt nаzаri bоshqа mаqsаdlаrgа yuzlаngаn. Tаvаkkulsizlik ichrа tirikchilik dаrdi ruhni esаnkirаtgаn hаmdа tаbiаt vа mоddаpаrаstlik fаlsаfаsi аqlni ko’r qilgаnidаn, insоnning ijtimоiy muhiti u shахsning zеhni vа istе’dоdigа ijtihоd хususidа quvvаt bеrmаgаni kаbi, pаrishоn hаm qilаdi, bo’lib tаshlаydi. Yigirmа Yrttinchi So’zning ijtihоd bаhsidа, Sufyon Ibni Uyаynа bilаn uning zаkоvаti dаrаjаsidаgi bir оdаm sоlishtirilgаndа isbоt qilgаnmizki, Sufyonning o’n yildа qоzоngаn mаrtаbаsini bеrigi оdаm yuz yildа qоzоnоlmаydi.
Ikkinchi jihаt: Sаhоbаlаrning Аllоhgа yаqinligi nuqtаsidаgi mаqоmlаrigа vаliylik оrqаli yеtishib bo’lmаydi. Chunki, Jаnоbi Hаq bizgа hаr nаrsаdаn hаm yаqindir. Biz esа Undаn bеnihоyа uzоqmiz. Ungа yаqinlаshish ikki surаt bilаn bo’lаdi.
Biri: Yаqinlikning kаshf bo’lishi bilаndirki, pаyg’аmbаrlikdаgi yаqinlik ungа tааlluqli. Hаmdа pаyg’аmbаr bilаn suhbаt vа ungа mеrоsхo’rlik jihаtidа sаhоbаlаr bu sirgа sаzоvоrdir.
Ikkinchi surаt: Uzоqligimiz nuqtаsidа mаrtаbаlаrni bоsib o’tib bir dаrаjа yаqinlаshmоqdirki, vаliylikdаgi аksаriyаt sаyru-hаrаkаtlаr ungа ko’rа vа nаfsning tаshqi vа ichki оlаmdаn bоshlаb tаrbiyа qilish yo’llаri bu surаtdа jаrаyon etаdi.
Хullаs, birinchi surаt fаqаt ilhоmiydir, kаsb qilib qоzоnilаdigаn emаs. O’zigа jаzb etmоqdir, Rаhmоniy jаzbdir vа mаhbubiyаtdir (yа’ni Аllоh tаnlаgаn vа suygаn bаndаsigа хоsdir). Bu yo’l qisqаdir, birоq o’tа mustаhkаm vа judа yuksаk vа хоlis vа sоyаsizdir. Bоshqаsi kаsbiydir, uzundir, sоyаlidir. Аjоyib хоriqоlаri ko’p bo’lsаdа, qiymаti, Аllоhgа yаqinlik jihаtidа аvvаlgigа yеtishоlmаs.
Mаsаlаn, kеchаgi kungа bugun yеtishmоqning ikki yo’li bоr.
Birinchisi, zаmоnning o’tishigа tоbе bo’lmаy, bir qudsiy quvvаt ilа, vаqt tushunchаsidаn chiqib kеtib, kеchаni bugundеk hоzir ko’rmоqdir.
Ikkinchisi, bir yillik mаsоfаni bоsib o’tib, аylаnib kеchаgi kungа kеlmоqdir; birоq bаribir kеchаgi kunni qo’lidа tutib turоlmаydi, uni tаshlаb kеtаdi. Shungа o’хshаb, zоhirdаn hаqiqаtgа o’tish ikki surаtdа bo’lаdi.
Biri, to’g’ridаn-to’g’ri hаqiqаtning jоzibаsigа bеrilib, tаriqаtning qiyinchiliklаrigа kirmаy, zоhirning o’zidа hаqiqаtni tоpmоqdir.
Ikkinchisi, ko’p mаrtаbаlаrni sаyru-hаrаkаt tаrzidа bоsib o’tmоqdir. Аvliyolаr аhli, gаrchi fаnоi nаfsgа, yа’ni nаfsi аmmоrаsini o’ldirishgа muvаffаq bo’lsаlаr–dа, bаribir sаhоbаlаrgа yеtishоlmаydilаr. Chunki sаhоbаlаrning nаfslаri pоklаnib tаrbiyаlаngаnidаn, nаfsning mоhiyаtidаgi ko’plаb jihоzlаr оrqаli, ibоdаtlаrning bаrchа nаvlаrigа, hаmdа shukr vа hаmdning turli хillаrigа yаnаdа ko’prоq muvаffаq bo’lgаndirlаr. Nаfsni o’ldirgаndаn so’ngrа, аvliyolаrning ibоdаtlаridа оddiylik pаydо bo’lаdi.
Uchinchi jihаt. Fаzilаtli аmаl vа sаvоb ishlаr vа охirаtgа оid fаzilаtlаr jihаtidа sаhоbаlаrgа yеtishilmаs. Chunki, dеylik bir аskаr bа’zi shаrоit ichidа, muhim vа хаvfli bir jоydа, bir sоаt qоrоvuldа turish bilаn bir yil ibоdаt qilgаnchаlik fаzilаt qоzоnishi mumkin vа bir o’q yеyish bilаn, eng kаmidа qirq kundа qоzоnilаdigаn vаliylik dаrаjаsidеk bir mаqоmgа bir dаqiqаdа chiqаdi. Shungа o’хshаb, sаhоbаlаrning Islоmiyаtni tа’sis qilishdаgi vа Qur’оn hukmlаrini yoyishdаgi хizmаtlаri vа Islоmiyаt uchun butun dunyogа jаng e’lоn qilishlаri shunchаlаr yuksаkdirki, bir dаqiqаsigа bоshqаlаr bir yildа yеtishоlmаs. Hаttо, muqаddаs хizmаtdа o’tgаn bаrchа dаqiqаlаri, shаhid bo’lgаn u аskаrning dаqiqаlаri kаbidir dеyish mumkin. Hаr bir sоаtlаri, dаhshаtli bir jоydа bir sоаt nаvbаtdа turgаn bir fidоkоr аskаrning nаvbаti kаbidirki, аmаli оz, аjri ko’p, qiymаti yuksаkdir. Hа, sаhоbаlаr mоdоmiki Islоmiyаtni tа’sis qilishdа vа Qur’оn Nurlаrini yoyishdа аvvаlgi sаfni tаshkil etаr ekаnlаr, ASSABABUL KAL F’AIL sirigа ko’rа, butun ummаtning hаsаnоtlаridаn ulаrgа hissа chiqib turаdi. Ummаtning
صَلِّ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ وَعَلٰۤى اٰلِهِ وَاَصْحَابِهِ اَللّٰهُمَّ dеyishi, sаhоbаlаr butun ummаtning hаsаnоtlаridаn hissаdоr ekаnliklаrini ko’rsаtаdi. Yаnа mаsаlаn, bir dаrахtning ildizidаgi kichik bir хislаt, dаrахtning shохlаridа buyuk bir surаt оlаdi, kаttа shохdаn ko’rа kаttаrоq bo’lаdi. Yаnа mаsаlаn, bоshlаnishdа kichik bo’lgаn yuksаk bir nаrsа, bоrgаn sаri bir yаkun tаshkil etаdi. Yаnа mаsаlаn, mаrkаziy nuqtаgа yаqin bir ignа uchi qаdаr bir tеshik, dоirаning chеtidа, bа’zаn bir mеtrgа yаqin bo’lgаn dаrchаgа tеng kеlаdi.
Аynаn shu to’rt misоl kаbi, sаhоbаlаr Islоmiyаt nurоniy dаrахtining ildizlаridаn, аsоslаridаn bo’lgаnlаri tufаyli;
hаm Islоmiyаt binоsining nurоniy chizmаlаrining bоshlаng’ichidа bo’lgаnlаri tufаyli;
hаm Islоmiyаt jаmоаtining imоmlаridаn vа sаnоg’dа аvvаlgilаridаn bo’lgаnlаri tufаyli;
hаm Nаbiylik Quyoshi vа Hаqiqаt Chirоg’ining mаrkаzigа yаqin bo’lgаnlаri tufаyli, оz аmаllаri ko’p o’rnidаdir, kichik хizmаtlаri buyukdir. Ulаrgа yеtishmоq uchun, hаqiqiy sаhоbа bo’lmоq lоzim.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلٰى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الَّذِى قَالَ: «اَصْحَابِى كَالنُّجُومِ بِاَيِّهِمْ اِقْتَدَيْتُمْ
اِهْتَدَيْتُمْ». وَ «خَيْرُ الْقُرُونِ قَرْنِى». وَعَلٰۤى اٰلِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلِّمْ
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
* * *
Sаvоl:. Dеyilаdiki: sаhоbаlаr Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmni ko’rdilаr, kеyin iymоn kеltirdilаr. Biz esа ko’rmаsdаn iymоn kеltirdik. Dеmаk, iymоnimiz ulаrnikidаn quvvаtlirоqdir. Buning ustigа, iymоnimizni quvvаtlirоq ekаnigа dаlоlаt qiluvchi rivоyаt bоr?
Аljаvоb: O’shа dаvrdа оlаmdаgi umum fikrlаr Islоm hаqiqаtlаrigа qаrshi vа muхоlif bo’lib turgаndа, sаhоbаlаr Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmni yolg’iz insоn surаtidа ko’rib, bа’zаn mo’’jizаsiz o’lаrоq, shundаy bir iymоn kеltirdilаrki, оlаmdаgi umum fikrlаr ulаrning iymоnlаrini buzоlmаsdi. Shubhа tugul, bа’zilаrini vаsvаsаgа hаm tushirоlmаsdi. Sizlаr esа, o’z iymоnlаringizni sаhоbаlаrning iymоnlаri bilаn sоlishtiryаpsiz. Bаrchа umum islоmiy fikrlаr iymоningizgа quvvаt vа hujjаt bo’lgаni hоldа, Rаsuli Аkrаm Аlаyhissаlоtu Vаssаlоmning pаyg’аmbаrlik tubо dаrахtining dаnаgi bo’lmish insоniy vа jismоniy surаti emаs, bаlki bаrchа Islоmiy nurlаr vа Qur’оn hаqiqаtlаri bilаn bеzаngаn nurоniy, muhtаshаm mа’nаviy shахsini, minglаb mo’’jizаlаr bilаn o’rаlgаnini аql ko’zi bilаn ko’rgаningiz hоldа, bir Оvrupа fаylаsufining so’zidаn vаsvаsа vа shubhаgа tushgаn iymоningiz qаyoqdа-yu! Butun kufr оlаmining vа Nаsrоniy vа yohudiy vа fаylаsuflаrning hujumlаri qаrshisidа buzilmаgаn sаhоbаlаrning iymоnlаri qаyoqdа! Hаmdа, sаhоbаlаrning iymоnlаrining quvvаtini ko’rsаtgаn vа iymоnlаridаn sizib chiqqаn shiddаtli tаqvоlаri vа sоlih аmаllаrdа kаmоlоtlаri qаyoqdа–yu! Ey dаvоgаr! Sеning o’tа zаifligingdаn fаrzlаrni to’liq аdо qilоlmаgаn so’niq iymоning qаyoqdа!
Аmmо, Hаdisdа аytilgаn: "Охirzаmоndа mеni ko’rmаy iymоn kеltirgаn mаqbulrоqdir" mаzmunidаgi rivоyаt, хususiy fаzilаtgа dоirdir. Bа’zi хоs shахslаr hаqidаdir. Bаhsimiz esа, umumiy fаzilаt vа аksаriyаt e’tibоrigа ko’rаdir.
Ikkinchi Sаvоl: Dеydilаrki: Аvliyo аhli vа kаmоlоt sоhiblаri dunyoni tаrk etgаnlаr. Hаttо, Hаdisdа bоrki: "Dunyogа muhаbbаt bаrchа хаtоlаrning bоshlаnishidir. Hоlbuki, sаhоbаlаr dunyogа judа ko’p аrаlаshgаnlаr. Tаrki dunyo u yoqdа tursin, bаlki sаhоbаlаrning bir qismi o’z dаvrining аhli mаdаniyаtidаn аnchа ilg’оrlаb kеtgаnlаr. Qаndаy qilib, bundаy eng оddiy sаhоbаning eng buyuk bir vаliy qаdаr qiymаti bоr dеyаpsiz?
Аljаvоb: Dunyoning Охirаtgа qаrаgаn yuzi bilаn Ilоhiy Ismlаrgа qаrаgаn yuzini sеvmоq, nuqsоnlаrgа sаbаb bo’lmаs, bаlki kаmоlоtgа sаbаbdir vа u ikki yuzdа nаqаdаr ilg’оrlаsа, ibоdаt vа mа’rifаtullоhdа shunchаlik ilg’оrlаydi. Sаhоbаlаrning dunyosi, аnа o’shа ikki yuzdаdir. Dunyoni охirаt ekinzоri dеb, ekib bichgаnlаr. Mаvjudоtni Ilоhiy Ismlаrning оynаsi dеb bilib, mushtоqоnа tаmоshо etib bоqqаnlаr. Dunyoning yomоn tаrаfi esа, uning fоniy yuzidirki, insоnning hаvаslаrigа bоqаdi.
Uchinchi Sаvоl: Tаriqаtlаr hаqiqаtlаrning yo’llаridir. Tаriqаtlаrning eng mаshhuri vа eng yuksаgi hаmdа kаttа yo’l dеb dа’vо qilinаdigаn Nаqshbаndiy tаriqаti hаqidа u tаriqаtning
qаhrаmоnlаridаn vа imоmlаridаn bа’zilаri bundаy
دَرْ طَرِيقِ نَقْشِبَنْدِى لاَزِمْ اٰمَدْ چَارِ تَرْك: تَرْكِ دُنْيَا،
تَرْكِ عُقْبىٰ، تَرْكِ هَسْتِى، تَرْكِ تَركْ.
dеgаnlаr:
Yа’ni, tаriqi Nаqshiydа to’rt nаrsаdаn vоz kеchmоq lоzim.
Hаm dunyoni;
hаm nаfs hisоbigа охirаtni hаm hаqiqiy mаqsаd qilmаslik;
hаm vujudini unutmоq;
hаm ujbgа, fахrgа kirmаslik uchun bu tаrklаrini o’ylаmаslikdir.
Dеmаk, hаqiqiy mа’rifаtullоh vа insоnning kаmоlоtgа erishmоg’i tаrki mоsivо ilа, yа’ni yаrаtilgаn nаrsаlаrning bаrchаsini tаrk qilish bilаn bo’lаdi?
Аljаvоb: Аgаr, insоn fаqаt qаlbdаnginа ibоrаt bo’lsаydi, bаrchа mахluqоtni tаrk qilmоq, hаttо uning ismlаrini vа sifаtlаrini hаm unutmоq, fаqаt Jаnоbi Hаqning zоtigа qаlbni bоg’lаmоq lоzim bo’lаrdi. Birоq insоnning аql, ruh, sir, nаfs kаbi judа ko’p vаzifаdоr his-tuyg’ulаri bоr. Kоmil insоn udirki, bаrchа ul tuyg’ulаrni o’zlаrigа хоs аlоhidа-аlоhidа ibоdаt yo’llаridа, hаqiqаt tаrаfigа yo’llаsh оrqаli, sаhоbаlаrdеk kеng bir dоirаdа, bоy bir surаtdа, qаlb bir qo’mоndоn singаri, tuyg’ulаr esа аskаrlаrdеk, birgаlikdа qаhrаmоnоnа shаkldа mаqsаdi tоmоn yursin. Yo’qsа qаlb, fаqаt o’zini qutqаrish uchun аskаrlаrini tаshlаb yolg’izligichа kеtmоg’i, fахrlаnаdigаn ish emаs, bаlki chоrаsizlikning nаtijаsidir.
To’rtinchi Sаvоl: Sаhоbаlаrdаn o’zni ustun qo’yishlik dа’vоsi qаyеrdаn chiqyаpti? Kim chiqаrаdi? Hоzirgi zаmоndа bu mаsаlа hаqidа bаhs yuritish nеdаndir. Hаmdа Buyuk Mujtаhidlаrgа nisbаtаn tеnglik dа’vоsi qаyеrdаn kеlib chiqmоqdа?
Аljаvоb: Bu mаsаlаni ko’tаruvchilаr ikki tоifаdir. Birinchi tоifа, sоf diyonаt vа ilm аhlidirki, bа’zi hаdislаrni ko’rgаnlаr vа shu zаmоndа tаqvо vа sоlih аmаl аhlini tаshviq vа tаrg’ib qilish uchun bundаy bаhslаr оchаdilаr. Bu tоifа insоnlаrgа qаrshi so’zimiz yo’q. Ulаr zоtаn оzchilikdir vа tеz uyg’оnаdilаr.
Bоshqа tоifа esа g’оyаt mudhish mаg’rur insоnlаrdirki, mаzhаbsizliklаrini Buyuk Mujtаhidlаrgа tеnglik dа’vоsi оstidа yoyishni vа dinsizliklаrini sаhоbаlаrgа tеnglik dа’vоsi оstidа jоriy qilishni istаydilаr. Chunki аvvаlо, u zаlоlаt аhli gunоhlаrgа kirgаn, gunоhlаrgа ko’nikib qоlgаn, gunоhlаrgа mоnеlik qilgаn shаr’iy tаkliflаrni bаjаrоlmаydi. O’zigа bir bаhоnа tоpish uchun dеydiki: "Bu mаsаlаlаr ijtihоdiydir. Bu mаsаlаlаrdа mаzhаblаr bir-birigа muхоlif kеtаdi. Buning ustigа ulаr hаm biz kаbi insоnlаrdir, хаtо qilishlаri mumkin. Shundаy ekаn, biz hаm ulаr kаbi ijtihоd qilаmiz, хоhlаgаnimizchа ibоdаt qilаmiz. Ulаrgа tоbе bo’lishgа nimа mаjburiyаtimiz bоr?" Mаnа bu bаdbахtlаr, shu shаytоniy hiylа ilа bоshlаrini mаzhаblаrning zаnjiridаn chiqаrаdilаr. Ulаrning bu dа’vоlаri nаqаdаr chirik, nаqаdаr аsоssiz.
Ikkinchidаn, shu tоifаdаgi zаlоlаt аhli qаrаsаlаrki, mujtаhidlаr bilаn ish bitmаyotir. Chunki ulаrning zimmаsidа bоr-yo’g’i dinning nаzаriy qismidir. Hоlbuki, bu tоifаdаgi zаlоlаt аhli dinning zаruriy аsоslаrini tаrk etib o’zgаrtirmоq istаydilаr. "Ulаrdаn hаm yахshirоqmiz" dеsаlаr hаm mаsаlаlаri bitmаyotir. Chunki mujtаhidlаr nаzаriy qismdа vа qаt’iy bo’lmаgаn mаydа mаsаlаlаrgа аrаlаshа оlаdi хоlоs. Hоlbuki, bu mаzhаbsiz zаlоlаt аhli dinning zаruriy аsоslаridа hаm fikrlаrni chаlg’itmоq vа o’zgаrtirib bo’lmаydigаn mаsаlаlаrni o’zgаrtirmоq hаmdа Islоmiyаtning qаt’iy ruknlаrigа qаrshi chiqmоq istаgаnlаridаn, аlbаttа dinning zаruriy аsоslаrini tаshuvchilаri vа ustunlаri bo’lgаn sаhоbаlаrgа til tеkkizаdilаr.
Hаyhоt! Bulаr kаbi insоn surаtidаgi hаyvоnlаr u yoqdа tursin, bаlki hаqiqiy insоnlаr vа hаqiqiy insоnlаrning eng kоmillаri bo’lgаn аvliyolаrning buyuklаri sаhоbаlаrning kichiklаrigа tеng kеlоlmаgаni, g’оyаt qаt’iy bir tаrzdа isbоt etilgаndir.
اَللّٰهُمَّ صَلِّ وَسَلِّمْ عَلٰى رَسُولِكَ الَّذِى قَالَ: «لاَ تَسُبُّوا اَصْحَابِى، لَوْ اَنْفَقَ اَحَدُكُمْ مِثْلَ اُحُدٍ ذَهَباً مَابَلَغَ نِصْفَ مُدٍّ مِنْ اَصْحَابِى». صَدَقَ رَسُولُ اللهِ
سُبْحَانَكَ لاَعِلْمَ لَنَاۤ اِلاَّ مَاعَلَّمْتَنَاۤ اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ
* * *
TAVALLUDI AHMADIYA (A.S.V)...
…………………………………………………BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM………………………………………………….
Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning tavallud paytida vujudga kelgan xoriqolar va hodisalardir. U hodisalar Uning tavalludi bilan aloqador bir suratda vujudga kelgan.
Ham bi`satdan avval ba`zi hodisalar bo'lganki, to'g'ridan to'g'ri bir mo'jizadir. Bular ko'pdir. Namuna o'laroq, mashhur bo'lgan va hadis imomlari qabul qilgan va sofligi aniqlangan bir necha namunani zikr etib o'tamiz.
* Birinchisi: Tavalludi Nabiy kechasida, ham onasi, ham onasining yonida bo'lgan Usmon ibni Osning onasi, ham Abdurrahmon ibni Avfning onasi ko'rgan azim bir nurdirki, uchchovi ham degan: "Tavallud onida biz shunday bir nur ko'rdikki, u nur mashriq va mag'ribni bizga oydinlatdi."
* Ikkinchisi: U kecha Ka`badagi sanamlarning ko'pi yuztuban qulagan.
* Uchinchisi: Mashhur Kisroning ayvoni (Ya`ni mashhur saroyi) u kechada qimirlab yorilishi va o'n to'rt sharafasining (ustunining) qulashidir.
* To'rtinchisi: Savaning muqaddaslashtirilgan kichik dengizi u kechada yerga shimilib ketishi va Istahr-obodda ming yildan beri uzluksiz yoqib turilgan va so'nmagan, Majusiylar ma`bud qilib olgan otashning, tavallud kechasida so'nishi.
Ushbu uch to'rt hodisa ishoradirki, yangi dunyoga kelgan ul Zot, otashparastlikni tugatadi, Fors saltanatining saroyini parchalaydi, izni Ilohiy bilan bo'lmagan narsalarning muqaddaslashtirishni man qiladi.
* Beshinchisi: Garchi tavallud kechasida bo'lmay, biroq tavalludga juda yaqin bo'lgan jihati bilan, u hodisalar ham Irhosoti Ahmadiyadandir (A.S.M.). Masalan, surai اَلَمْ تَرَ كَيْفَ da qat`iy xabar bilan bayon qilingan "Fil voqeasi" bo'lib, Ka`bani buzish uchun Abraha degan Habash podshohi kelib, Fili Mahmudiy nomli bahaybat bir filni boshlab kelgan. Makkaga yaqin qolganda fil yurmagan. Chora topolmay qaytganlar. Abobil qushlari ularni mag'lub qilgan va tang ahvolga tushib qochganlar. Bu ajib qissa tarix kitoblarida batafsil yozilib mashhur bo'lgandir. Ushbu hodisa, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning payg'ambarlik dalillaridandir. Chunki, tavalludiga juda yaqin bir davrda qiblasi va tug'ilgan joyi va sevikli vatani bo'lmish Ka`bai Mukarrama, g'aybiy va xoriqo bir suratda Abrahaning tahribidan qutulgandir.
* Oltinchisi: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom kichikligida Halimai Sa`diyaning yonidalik davrida, Halima va Halimaning erining shahodatiga ko'ra, quyoshdan behuzur bo'lmasligi uchun, ko'p marta ustida bir bulut parchasining Unga soya solganini ko'rganlar va xalqqa so'ylaganlar va u voqea to'g'riligi bilan shuhrat topgan.
* Ham yana, O'n ikki yoshida Shom tarafiga ketayotgan vaqt, Buhayroi Rohibning shahodatiga ko'ra, bir parcha bulut Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning boshiga soya solganini ko'rgan va ko'rsatgan.
* Ham yana, bi`satdan avval, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom bir marta Xadichai Kubroning Maysara ismli xizmatkori bilan tijoratdan kelayotgan payt, Hadichai Kubro Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning boshida ikki malak (farishtaning) bulut tarzida soya solib turganlarini ko'rgan. O'z xizmatkori bo'lgan Maysaraga aytgan. Maysara ham Hadichai Kubroga degan: "Butun safarimizda men shunday ko'rayotgandim."
* Yettinchisi: Sahih naql ila sobitdirki, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom, bi`satdan avval, bir daraxtning ostida o'tirdi. U yer qurigan edi. Birdan yashillandi. Daraxtning shoxlari Uning boshi uzra egilib soya soldilar.
* Sakkizinchisi: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom bolaligida Abu Tolibning uyida qolardi. Abu Tolib bola-chaqasi bilan U bilan birga ovqatlansalar, qorinlari to'yardi. Qachonki, U zot ovqatlanish vaqtida bo'lmasa to'ymas edilar. Shu hodisa ham mashhurdir, ham qat`iydir.
* Ham yana, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning kichikligida Unga qaragan va xizmat qilgan Ummu Aymon deydi: "Hech bir vaqt Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom ochlik va suvsizlikdan shikoyat qilmadi, na kichikligida va na kattaligida... "
* To'qqizinchisi: Emizgan onasi bo'lmish Halimai Sa`diyaning molida va echkilarining sutida, qabilasidagilarning aksi o'laroq, ko'p barakot va mo'lchilik bo'lganidir. Bu voqea ham mashhurdir, ham qat`iydir.
Ham yana, pashsha uni bezovta qilmasdi. Uning muborak badaniga va libosiga qo'nmasdi. Darvoqe, avlodidan bo'lmish Sayyid Abdulqodir Giyloniyga (Q.S.) ham, bobosidan u xususiyat irsiyat bo'lib o'tgandi.
* O'ninchisi: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom dunyoga kelgandan keyin, boxusus tavallud kechasida, yulduzlarning tushishining ko'payishi bo'lib, shu hodisa O'n beshinchi So'zda qat`iy hujjatlar bilan qilgan isbotimizga binoan, shu yulduzlarning sukuti, shaytonlar va jinlarning g'aybiy xabarlardan kesilishiga alomat va ishoradir. Modomiki, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom vahiy bilan dunyoga chiqdi, albatta yarim yumaloq (chala-yarim) va yolg'onlar bilan qorishiq bo'lgan, qohinlarning va g'oibdan xabar beruvchilarning va jinlarning xabarlariga chek qo'yish lozimdirki, vahiyga bir shubha kelmasin va vahiyga o'xshatilmasin. Ha, bi`satdan avval kohinlik ko'p edi. Qur`on nozil bo'lgandan keyin, ularga xotima berildi. Hatto, ko'p kohinlar iymonga keldilar. Chunki, qaytib jinlar toifasidan bo'lgan xabarchilarini topolmadilar... Demak, Qur`on xotima bergandi. Xuddi eski zamon kohinlari kabi, hozir ham madyumlar suratida yana bir navi kohinlik Ovrupada spiritizmchilarning oralarida bosh ko'targan. Har nima bo'lsa ham...
Alhosil: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning nubuvvatidan avval nubuvvatini tasdiq qildirgan va tasdiqlagan juda ko'p voqealar, juda ko'p zotlar bo'lgan. Ha, dunyoga ma`nan rais bo'ladigan (Izoh) va dunyoning ma`naviy shaklini o'zgartiradigan va dunyoni oxiratga ekinzor qiladigan va dunyoning maxluqotining qiymatlarini e`lon qilajak va jin va insga abadiy saodatga yo'l ko'rsatadigan va foniy jin va insni abadiy yo'qlikdan qutqaradigan va dunyoning yaratilish hikmatini va sirli tilsimini va muammosini ochadigan va koinot Xoliqining maqsadlarini biladigan va bildiradigan va ul Xoliqni tanib, umumga tanitadigan bir Zot, albatta hali kelmasidan, har narsa, har nav, har toifa Uning kelishini sevadi va kutadi va chiroyli qarshi oladi va olqishlaydi va Xoliqi tarafidan bildirilsa, u ham bildiradi. Sobiq ishoralarda va misollarda ko'rdikki, har bir maxluqot navi Uni chiroyli qarshi olayotgandek mo'`jizalarini ko'rsatganlar, mo'`jiza tili orqali nubuvvatini tasdiqlaganlar...
-------------------
Izoh: Ha, SULTONI LAVLAKA LAVLAK shunday bir raisdirki, ming uch yuz ellik yildan beri saltanati davom etmoqda. Birinchi asrdan so'ngra har bir asrda loaqal uch yuz ellik million tobelari va raiyati bor. Yer kurrasining yarmini bayrog'i ostiga olgan va tobelari kamoli taslimiyat ila Unga har kun salavotu salom bilan bay'atlarini yangilab, amrlariga itoat qiladilar.
Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning tavallud paytida vujudga kelgan xoriqolar va hodisalardir. U hodisalar Uning tavalludi bilan aloqador bir suratda vujudga kelgan.
Ham bi`satdan avval ba`zi hodisalar bo'lganki, to'g'ridan to'g'ri bir mo'jizadir. Bular ko'pdir. Namuna o'laroq, mashhur bo'lgan va hadis imomlari qabul qilgan va sofligi aniqlangan bir necha namunani zikr etib o'tamiz.
* Birinchisi: Tavalludi Nabiy kechasida, ham onasi, ham onasining yonida bo'lgan Usmon ibni Osning onasi, ham Abdurrahmon ibni Avfning onasi ko'rgan azim bir nurdirki, uchchovi ham degan: "Tavallud onida biz shunday bir nur ko'rdikki, u nur mashriq va mag'ribni bizga oydinlatdi."
* Ikkinchisi: U kecha Ka`badagi sanamlarning ko'pi yuztuban qulagan.
* Uchinchisi: Mashhur Kisroning ayvoni (Ya`ni mashhur saroyi) u kechada qimirlab yorilishi va o'n to'rt sharafasining (ustunining) qulashidir.
* To'rtinchisi: Savaning muqaddaslashtirilgan kichik dengizi u kechada yerga shimilib ketishi va Istahr-obodda ming yildan beri uzluksiz yoqib turilgan va so'nmagan, Majusiylar ma`bud qilib olgan otashning, tavallud kechasida so'nishi.
Ushbu uch to'rt hodisa ishoradirki, yangi dunyoga kelgan ul Zot, otashparastlikni tugatadi, Fors saltanatining saroyini parchalaydi, izni Ilohiy bilan bo'lmagan narsalarning muqaddaslashtirishni man qiladi.
* Beshinchisi: Garchi tavallud kechasida bo'lmay, biroq tavalludga juda yaqin bo'lgan jihati bilan, u hodisalar ham Irhosoti Ahmadiyadandir (A.S.M.). Masalan, surai اَلَمْ تَرَ كَيْفَ da qat`iy xabar bilan bayon qilingan "Fil voqeasi" bo'lib, Ka`bani buzish uchun Abraha degan Habash podshohi kelib, Fili Mahmudiy nomli bahaybat bir filni boshlab kelgan. Makkaga yaqin qolganda fil yurmagan. Chora topolmay qaytganlar. Abobil qushlari ularni mag'lub qilgan va tang ahvolga tushib qochganlar. Bu ajib qissa tarix kitoblarida batafsil yozilib mashhur bo'lgandir. Ushbu hodisa, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning payg'ambarlik dalillaridandir. Chunki, tavalludiga juda yaqin bir davrda qiblasi va tug'ilgan joyi va sevikli vatani bo'lmish Ka`bai Mukarrama, g'aybiy va xoriqo bir suratda Abrahaning tahribidan qutulgandir.
* Oltinchisi: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom kichikligida Halimai Sa`diyaning yonidalik davrida, Halima va Halimaning erining shahodatiga ko'ra, quyoshdan behuzur bo'lmasligi uchun, ko'p marta ustida bir bulut parchasining Unga soya solganini ko'rganlar va xalqqa so'ylaganlar va u voqea to'g'riligi bilan shuhrat topgan.
* Ham yana, O'n ikki yoshida Shom tarafiga ketayotgan vaqt, Buhayroi Rohibning shahodatiga ko'ra, bir parcha bulut Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning boshiga soya solganini ko'rgan va ko'rsatgan.
* Ham yana, bi`satdan avval, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom bir marta Xadichai Kubroning Maysara ismli xizmatkori bilan tijoratdan kelayotgan payt, Hadichai Kubro Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning boshida ikki malak (farishtaning) bulut tarzida soya solib turganlarini ko'rgan. O'z xizmatkori bo'lgan Maysaraga aytgan. Maysara ham Hadichai Kubroga degan: "Butun safarimizda men shunday ko'rayotgandim."
* Yettinchisi: Sahih naql ila sobitdirki, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom, bi`satdan avval, bir daraxtning ostida o'tirdi. U yer qurigan edi. Birdan yashillandi. Daraxtning shoxlari Uning boshi uzra egilib soya soldilar.
* Sakkizinchisi: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom bolaligida Abu Tolibning uyida qolardi. Abu Tolib bola-chaqasi bilan U bilan birga ovqatlansalar, qorinlari to'yardi. Qachonki, U zot ovqatlanish vaqtida bo'lmasa to'ymas edilar. Shu hodisa ham mashhurdir, ham qat`iydir.
* Ham yana, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning kichikligida Unga qaragan va xizmat qilgan Ummu Aymon deydi: "Hech bir vaqt Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom ochlik va suvsizlikdan shikoyat qilmadi, na kichikligida va na kattaligida... "
* To'qqizinchisi: Emizgan onasi bo'lmish Halimai Sa`diyaning molida va echkilarining sutida, qabilasidagilarning aksi o'laroq, ko'p barakot va mo'lchilik bo'lganidir. Bu voqea ham mashhurdir, ham qat`iydir.
Ham yana, pashsha uni bezovta qilmasdi. Uning muborak badaniga va libosiga qo'nmasdi. Darvoqe, avlodidan bo'lmish Sayyid Abdulqodir Giyloniyga (Q.S.) ham, bobosidan u xususiyat irsiyat bo'lib o'tgandi.
* O'ninchisi: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom dunyoga kelgandan keyin, boxusus tavallud kechasida, yulduzlarning tushishining ko'payishi bo'lib, shu hodisa O'n beshinchi So'zda qat`iy hujjatlar bilan qilgan isbotimizga binoan, shu yulduzlarning sukuti, shaytonlar va jinlarning g'aybiy xabarlardan kesilishiga alomat va ishoradir. Modomiki, Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalom vahiy bilan dunyoga chiqdi, albatta yarim yumaloq (chala-yarim) va yolg'onlar bilan qorishiq bo'lgan, qohinlarning va g'oibdan xabar beruvchilarning va jinlarning xabarlariga chek qo'yish lozimdirki, vahiyga bir shubha kelmasin va vahiyga o'xshatilmasin. Ha, bi`satdan avval kohinlik ko'p edi. Qur`on nozil bo'lgandan keyin, ularga xotima berildi. Hatto, ko'p kohinlar iymonga keldilar. Chunki, qaytib jinlar toifasidan bo'lgan xabarchilarini topolmadilar... Demak, Qur`on xotima bergandi. Xuddi eski zamon kohinlari kabi, hozir ham madyumlar suratida yana bir navi kohinlik Ovrupada spiritizmchilarning oralarida bosh ko'targan. Har nima bo'lsa ham...
Alhosil: Rasuli Akram Alayhissalotu Vassalomning nubuvvatidan avval nubuvvatini tasdiq qildirgan va tasdiqlagan juda ko'p voqealar, juda ko'p zotlar bo'lgan. Ha, dunyoga ma`nan rais bo'ladigan (Izoh) va dunyoning ma`naviy shaklini o'zgartiradigan va dunyoni oxiratga ekinzor qiladigan va dunyoning maxluqotining qiymatlarini e`lon qilajak va jin va insga abadiy saodatga yo'l ko'rsatadigan va foniy jin va insni abadiy yo'qlikdan qutqaradigan va dunyoning yaratilish hikmatini va sirli tilsimini va muammosini ochadigan va koinot Xoliqining maqsadlarini biladigan va bildiradigan va ul Xoliqni tanib, umumga tanitadigan bir Zot, albatta hali kelmasidan, har narsa, har nav, har toifa Uning kelishini sevadi va kutadi va chiroyli qarshi oladi va olqishlaydi va Xoliqi tarafidan bildirilsa, u ham bildiradi. Sobiq ishoralarda va misollarda ko'rdikki, har bir maxluqot navi Uni chiroyli qarshi olayotgandek mo'`jizalarini ko'rsatganlar, mo'`jiza tili orqali nubuvvatini tasdiqlaganlar...
-------------------
Izoh: Ha, SULTONI LAVLAKA LAVLAK shunday bir raisdirki, ming uch yuz ellik yildan beri saltanati davom etmoqda. Birinchi asrdan so'ngra har bir asrda loaqal uch yuz ellik million tobelari va raiyati bor. Yer kurrasining yarmini bayrog'i ostiga olgan va tobelari kamoli taslimiyat ila Unga har kun salavotu salom bilan bay'atlarini yangilab, amrlariga itoat qiladilar.
RISOLATI AHMADIYA (A.S.V)...
وَمَا مَدَحْتُ مُحَمَّداً بِمَقَالَتِى وَلٰكِنْ مَدَحْتُ مَقَالَتِى بِمُحَمَّدٍ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ
(“Men so’zlarim bilan Muhammad (a.s.v)ni go’zallishtira olmadim , aslida so’zlarimni Muhammad Alayhissalotu Vassalam go’zallashtirdi”Imomi Rabboniy , Maktubot , 1;58)
Hа, bu so’z go’zаldir. Аmmо uni go’zаllаshtirib turgаn go’zаllаrning go’zаli bo’lmish аvsоfi Muhаmmаdiyаdir.
"O’n to’rt tomchi"ni o’z ichigа оlgаn "O’n to’rtinchi Lаm`а"ning
- BIRINCHI TOMCHISI. Bizgа Rоbbimizni tа`rif etguvchi uchtа buyuk, kulliy mu’аrrif bоr. Biri - bu kitоbi kоinоtdir. Ikkinchisi - bu ulkаn kitоbning eng buyuk оyаti bo’lmish Хоtаmul Аnbiyo аlаyhissоlаtu vаssаlаmdir. Uchinchisi - Qur`оni Аzimushshоndir.
Hоzir ikkinchi burhоni nоtiqiy bo’lgаn Хоtаmul Аnbiyo Alаyhissоlаtu Vаssаlаmni tаnimоg’imiz, tinglаmоg’imiz lоzim,
Hа, ul Burhоnning shахsi mа`nаviysigа bоq: Yer sаthi bir mаsjid, Mаkkа bir mеhrоb, Mаdinа bir minbаr, ul оchiq dаlil bo’lmish Pаyg’аmbаrimiz Alаyhissоlаtu Vаssаlаm butun аhli iymоngа imоm, butun insоnlаrgа хаtib, butun аnbiyogа rаis, butun аvliyogа sаyyid, butun аnbiyo vа аvliyodаn tаrkib tоpgаn bir zikr hаlqаsining sаr zоkiri... Ul Zоt shundаy bir nurli dаrахtki, butun аnbiyo u nurli dаrахtning hаyotbахsh ildizlаri, butun аvliyo esа, tаrоvаtli mеvаlаridir. Uning mo’’jizоtlаrigа istinоd etgаn jаmiki аnbiyo, kаrоmаtlаrigа e’timоd etgаn jаmiki аvliyo ul Zоtning hаr bir dа`vоsining tаsdiqigа imzо chеkаdilаr. Zеrо u لاَۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ dеr, shuni dа`vо qilаr. Butun o’ng vа so’l, yа’ni, mоziy vа mustаqbаl tаrаflаridа sаf tоrtib turgаn u nurоniy zоkirlаr аyni kаlimаni tаkrоr etib, yаkdillik ilа mа`nаn: "SОDАQTА VА BIL HАQQI NАTАQTА" (To’g’ri аytding vа hаqni so’zlаding) dеrlаr. Qаysi vаhimаchining hаddi bоrki, shundаy bеhisоb imzоlаr ilа quvvаtlаntirilgаn bundаy bir muddаоgа tumshuk suqsin.
- IKKINCHI TOMCHI . Ul nurоniy burhоni Tаvhid ikki qаnоtning yаkdilligi vа tаvоturidаn qаndаy kuch оlsа, хuddi shundаy, Tаvrоt vа Injil kаbi sаmоviy kitоblаrning(Хоshiyа) yuzlаb ishоrаtlаri, irhоsоtning* minglаb rаmzlаri, hоtiflаrning mаshhur bаshоrаti, kоhinlаrning mutаvоtur shаhоdаti, Shаqqi Qаmаr singаri minglаrchа mo’jizаlаrning dаlоlаti vа Shаriаtning hаqqоniyyаti ilа quvvаtlаntirgаnlаri vа tаsdiq etgаnlаridеk, uning zоtidа mаvjud g’оyаt mukаmmаl ахlоqi hаmidаsi, vаzifаsidа ko’ringаn bеnihоyа go’zаl vа yuksаk tаbiаti, kаmоli аmniyаtini vа quvvаti iymоnini vа g’оyаt bаlаnd ishоnchini vа nihоyаtdа sоg’lоm e’timоdini ko’rsаtаdigаn fаvqulоddа tаqvоsi, fаvqulоddа ibodiyаti, fаvqulоddа jiddiyаti, fаvqulоddа mаtоnаti, o’z dа`vоsidа bu zоt nihоyаt dаrаjаdа rоstgo’y ekаnini quyosh kаbi rаvshаn ko’rsаtаdi...
(Хоshiyа) Хusаyn Jisriy "Risоlаi Hаmidiyа" dеgаn аsаridа Tаvrоtu Injildаn bir yuz o’n to’rt ishоrаt tоpib kеltirgаn. U sаmоviy kitоblаr buzilgаndаn kеyinki shunchаlik ishоrаt tоpilgаn bo’lsа, dеmаk buzulmаsdаn аvvаl bundаn hаm ko’p vа аniq хаbаrlаr bo’lgаn.
* Irhоsоt - pаyg’аmbаrimiz Muhаmmаd (s.а.v.)ning nubuvvаtidаn аvvаl ko’rilgаn gаrоyuib hоllаrki, ulаr ul Zоtning pаyg’аmbаrligigа dаlоlаt qilgаndir.
- UCHINCHI TOMCHI. Аgаr хоhlаsаng, kеl, Аsri Sаоdаtgа, Jаzirаtul Аrаbgа bоrаmiz. Хаyolаn bo’lsа hаm, Uni vаzifа bоshidа ko’rib ziyorаt etаmiz.
Mаnа, qаrа: qаrshimizdа siyrаti go’zаl vа surаti hаm chirоyli mumtоz bir zоt turibdi. Ul Zоtki qo’lidа mo’`jiznаmо bir kitоb, lisоnidа hаqоyiqqа оshinо bir хitоb, butun bаni Оdаmgа, bаlki butun jin vа insgа vа fаrishtаlаrgа, bаlki butun mаvjudоtgа qаrаtа bir хutbаi аzаliyаni bildirmоqdа. Оlаmning yаrаtilish siri хususidаn аjib muаmmоni hаl vа shаrх etib, оchilmоg’i mushkul bo’lgаn kоinоt sirini fаth vа kаshf qilаrkаn, butun mаvjudоtdаn so’rаlgаn, butun аqllаrni hаyrаt ichrа mаshgul ettаn uch mushkul vа mudhish sаvоli аzimgа "Nimаsаn?", "Qаyеrdаn kеlding?", "Qаyеrgа kеtаsаn?" sаvоllаrigа ishоntiruvchi, mаqbul jаvоb bеrmоqdа.
- TO’RTINCHI TOMCHI. Bоq! Shundаy bir hаqiqаt ziyosini tаrаtmоqdаki, аgаr Uning ul nurоniy irshоdining dоirаi hаqiqаtidаn tаshqаridа turib kоinоtgа nаzаr sоlsаng, аlbаttа, kоinоtni bir umumiy mоtаmхоnа qiyofаsidа vа mаvjudоtni bir-birigа аjnаbiy, hаttо dushmаn qiyofаsidа vа jоnsiz jismlаrni dаhshаtli jаsаdlаr hukmidа, butun jоnlilаrni esа, zаvоl vа firоq qilichidаn аlаmzаdа yеtimlаr hukmidа ko’rаsаn. Endi bоshqаtdаn bоq: U sоchgаn nur ilа u umumiy mоtаmхоnа shаvq vа jаzbаgа cho’milgаn bir zikrхоnаgа аylаndi. U аjnаbiy vа dushmаn tuyulgаn mаvjudоt hаr biri bittаdаn do’st vа qаrdоsh hоlаtigа kirdi. Ulik kаbi ko’ringаn jоnsiz nаrsаlаr hаr biri bittаdаn munis mа’mur, bittаdаn tоbе` хizmаtkоr vаziyаtini оldi. Yig’lоqi vа shikоyаtchi kimsаsiz yеtimlаr esа, tаsbiх ichidа bittаdаn zоkir vа yoki vаzifаsidаn tаnаffus etаyotgаn bittаdаn shоkir surаtigа kirdi...
- BЕSHINCHI TOMCHI. Hаm kоinоtdаgi hаrаkаt, yаngilаnish, аlmаshinish, o’zgаrishlаr u nur ilа mа`nоsizlikdаn, аbаsiyyаtdаn vа tаsоdif o’yinchоqligidаn chiqib, hаr biri bittаdаn Mаktubоti Rаbbоniyyа, bittаdаn sаhifаi оyati tаkviniyа, bittаdаn оyinаi Аsmоi Ilоhiyyа shаklini оldilаr. Vа оlаm hаm bir kitоbi Hikmаti Sаmаdоniyyа mаrtаbаsigа chiqdi. Hаm, insоnni jаmiki hаyvоnоtdаndа tubаnlikkа tushirаdigаn chеksiz zаifligi vа оjizligi, fаqirligi vа ehtiyojlаri hаmdа butun hаyvоnlаrdаndа bаdbахt qilаdigаn, huzungа vа аlаmgа vа g’аmgа eltuvchi vоsitа bo’lmish uning аqli ul nur ilа nurlаngаndа insоn butun hаyvоnоt vа mахluqоtdаn yuqоrigа chiqаdi. Nurlаngаn u оjizligi, fаqirligi аqli ilа hаmdа niyoz ilа nоzаnin bir sultоn, nоlаsi ilа nоzdоr bir хаlifаi zаmin bo’lаdi. Dеmаk, u nur bo’lmаsа, kоinоt hаm, insоn hаm, hаttо hаmmа nаrsа hаm hеchlikkа tushаdi. Hа, аlbаttа, o’хshаshi yo’q bundаy bir kоinоtgа o’хshаshi yo’q shundаy bir Zоt lоzimdir. Yo’qsа, kоinоt hаm, fаlаklаr hаm bo’lmаsligi kеrаk.
- ОLTINCHI. TOMCHI. Ul Zоt bir sаоdаti аbаdiyyаning muхbiri vа hushhabarchisi, bir bеnihоyа rаhmаtning kоshifi vа e’lоnchisi, sаltаnаti Rububiyyаt go’zаlliklаrning dаlоlаtchisi vа tоmоshоbini, Аsmоi Ilоhiyyа хаzinаsining оchguvchisi vа nаmоyish etguvchi bo’lgаnidаn, Ungа u’budiyyаti jihаtidаn bоqsаng, bir misоli muhаbbаt, bir timsоli rаhmаt, bir shаrаfi insоniyyаt vа eng nurli bir sаmаrаi shаjаrаi хilqаt ekаnini ko’rаsаn. Risоlаti jihаtidаn bоqsаng esа, bir burhоni Hаq, bir sirоji hаqiqаt, bir shаmsi hidоyаt, bir vаsilаi sаоdаt ekаnini ko’rаsаn. Mаnа, qаrа: Ko’rinmаs chаqmоq kаbi Uning nuri Shаrqu G’аrbni qаndаy tutgаnini yеrning tеng yаrim vа insоniyаtning bеshdаn biri Uning hidоyаt hаdiyаsini qаbul etib, jоnini аsrаgаndеk аsrаyotir. Аmmо bizning nаfs vа shаytоnimizgа nimа bo’lgаnki, shundаy bir Zоtning butun dа`vоlаrining аsоsi bo’lgаn لاَۤ اِلٰهَ اِلاَّ اللهُ ni butun mаrtаbаlаri ilа birdаn qаbul etmаsin!...
- YЕTTINCHI TOMCHI. Mаnа, bir bоq: bu bеpоyon jаzirаdа оdаtlаrigа hаddаn tаshqаri bоg’lаngаn, vаhshi vа qаysаr turli хil qаvmlаrni tеzdа u оdаtlаrini vа u vаhshiy, хunuk ахlоqlаrini dаf’аtаn ildizi bilаn qo’pоrib vа dаf etib, butkul chirоyli ахlоq ilа ziynаtlаntirib, butun оlаmgа muаllim vа mаdаniy ummаtlаrgа ustоd аylаdi. Bоq! Insоnlаrni mаjburlаb emаs, bаlki аqllаrni, ruhlаrni, qаlblаrni, nаfslаrni fаth vа tаsхir etdi. Mахbubi qulub, muаllimi `uqul, murаbbiyi nufus, sultоni аrvоh bo’ldi.
- SАKKIZINCHI TOMCHI. Bilursаnki, kichik bir qаvmning tаmаki chеkishdаy bir kichik оdаtini kаttа bir hоkim ulkаn bir jiddiy g’аyrаt bilаnginа dоimiygа yo’qоtа оlаdi. Hоlbuki, bоq: bu Zоt kаttа-kаttа vа ko’p оdаtlаrni kаttа-kаttа inkоrchi vа qаysаr qаvmlаrdаn zоhirаn оz bir kichik kuch ilа, оz bir himmаt ilа, оz bir vаqtdа yo’qоtib, ulаrning o’rnigа qоn-qоnigа singаr dаrjаdа shundаy оliy bir хulq-аtvоrni o’rnаtdi vа qаrоr tоpdirdi. Bungа o’хshаsh yаnа judа ko’p хоriqо ishlаrni qildi. Хullаs, o’shа Аsri Sаоdаtni ko’rmаgаnlаrning ko’zlаrini Jаzirаtul Аrаbgа qаrаtаmiz. Mаyli, yuzlаb fаylаsuflаrni оlib u yеrgа bоrsinlаr. Yuz yil ishlаsinlаr, Ul Zоtning o’z dаvrigа nisbаtаn bir yildа qilgаn ishlаrining yuzdаn birini hаm qilа оlurlаrmi, аjаbо?
- TO’QQIZINCH TOMCHI . Yаnа bilursаnki, kichik bir jаmоа оrаsidа kichik bir mаsаlаdа, munоzаrаli bir dа`vоdа uyаlmаy, qo’rqmаsdаn (bеpаrvо) аrzimаs, аmmо hijоlаtli bir yolg’оnni hiylаsini dushmаnlаri sеzmаydigаn dаrаjаdа tа`sirlаnmаy vа tаrаddudlаnmаy so’ylаy оlmаydi.
Endi bu Zоtgа bоq: judа kаtgа bir vаzifа ilа vаzifаlаngаn judа buyuk bir vаzifаdоr judа buyuk bir hаysiyyаt ilа, judа kаttа bir аmniyyаtgа muhtоj bir hоldа g’оyаt kаttа bir jаmоаt оrаsidа, judа kаttа dushmаnlik, хusumаt qаrshisidа, g’оyаt ulkаn mаsаlаlаrdа, judа buyuk bir dа`vоdа judа buyuk bir erkinlik ilа bеmаlоl, tаrаddudsiz, nаtijаsidаn хоtirjаm hоldа, sаrоsimаgа tushmаsdаn, sаmimiy bir sоflik vа buyuk bir jiddiyаt ilа, g’аnimlаrning tоmirlаrigаchа tеgаdigаn dаrаjаdа qаttiq vа ulviy bir surаtdа аytgаn so’zlаrigа hеch хilоf bo’lishi mumkinmi? Hеch hiylа аrаlаshgаn bo’lishi mumkinmi? Hаshа vа kаllа? (Аslо vа hеch qаchоn!)
اِنْ هُوَ اِلاَّ وَحْىٌ يُوحٰى
Hа, hаq аldаmаydi, hаqiqаtbin аldаnmаydi. Uning hаq mаslаgi hiylаgа muhtоj emаs. Hаqiqаtbinning ko’zigа хаyolning hаqiqаt bo’lib ko’rinishigа, uni аldаshgа hеch bir hаddigа sig’mаs...
- O’NINCHI TOMCHI. Nаqаdаr qiziqtirguvchi, nаqаdаr jоzibаli, nаqаdаr zаrur vа nаqаdаr dаhshаtli hаqiqаtlаrni ko’rsаtаyotgаnini vа mаsаlаlаrni isbоt etаyotgаnini, mаnа, ko’r.
Bilursаnki, insоnni eng ko’p hаrаkаtgа kеltirаdigаn nаrsа - qiziqishdir. Hаttо sеngа аytilsаki: "Yаrim umringni, yаrim mоlingni bеrsаng, оydаn vа mushtаriydаn biri kеlib, оydа vа mushtаriydа nimаlаr bоr-yo’qligidаn, аhvоlidаn sеngа хаbаr bеrаdi, hаm istiqbоlingni - bоshingа nimаlаr kеlishini to’g’ri аytib bеrаdi", dеsа, qiziqsаng, bеrаsаn hаm.
Hоlbuki, bu Zоt shundаy bir Sultоnning хаbаrlаrini so’ylаyotirki, u Sultоnning mаmlаkаtidа оy bir pаshshа kаbi bir pаrvоnа аtrоfidа аylаnаdi. Yer bo’lmish u pаrvоnа esа, o’z nаvbаtidа bir chirоqning аtrоfidа sаyr etаdi vа quyosh bo’lmish u chirоq esа, u Sultоnning minglаrchа mаnzillаri ichrа bir mеhmоnхоnаsidаgi minglаrchа chirоqlаr ichrа bir chirоqdir. Hаm, shundаy аjоyib bir оlаmdаn hаqiqiy qilib bаhs etmоqdа vа shudnаy bir inqilоbdаn хаbаr bеrmоqdаki, minglаb Yer kurrаsi bоmbа bo’lib pоrtlаsа, bu qаdаr аjib bo’lоlmаs. Bоq! Uning tilidаn:
اِذَا السَّمَاۤءُ انْفَطَرَتْ * اِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ * اَلْقَارِعَةُ
kаbi surаlаrni eshit... Hаm shundаy bir istiqbоldаn rоst хаbаr bеrmоqdаki, bu dunyoviy istiqbоl ungа nisbаtаn bir tomchi sаrоb hukmidаdir. Hаm, shundаy bir sаоdаtdаn judа jiddiy rаvishdа хаbаr bеrmоqdаki, butun dunyoviy sаоdаt, ungа nisbаtаn оlgаndа, bir o’tkinchi chаqmоq bilаn sаrmаdiy quyoshning nisbаti kаbidir.
- O’N BIRINCHI TOMCHI. Bundаy аjib vа muаmmоsifаt bu kоinоtning pаrdаi zоhiriyаsi оstidа аlbаttа vа аlbаttа bundаy аjоyibоtlаr bizni kutmоqdа. Bundаy аjоyibоtdаn bizgа хаbаr bеrish uchun shundаy хоriqо vа fаvqulоtdа mo’`jizаkоr bir Zоt lozimdir. Hаm, bu Zоtning хаtti-hаrаkаtidаn mа`lum bo’lmоqdаki, U ko’rgаn, ko’rmоqdа vа ko’rgаnini so’ylаmоqdа. Hаm, "Bizni nе`mаtlаri ilа pаrvаrish qilgаn shu Sаmоvоt vа Аrzning ilоhi bizdаn nimа istаydi, nimаlаrni qilsаk rоzi bo’lаdi?" - shu hаqdа bizgа judа sоg’lоm bir dаrs bеrmоqdа. Hаm, bulаr kаbi yаnаdа ko’p mаrоqli, kеrаkli hаqоyiqdаn dаrs bеrgаn bu Zоtgа qаrаb yugurmоq, hаr ishni qo’yib Uni tinglаmоq lоzim bo’lgаni hоldа, аksаr insоnlаrgа nimа bo’lgаnki; gаrаng, ko’r, bаlki tеlbа bo’lgаnlаrki, bu hаqiqаtni ko’rmаydilаr. Bu hаqiqаtni eshitmаydilаr, аnglаmаydilаr!..
- O’N IKKINCHI TOMCHI. Хullаs, bu Zоt bu mаvjudоt Хоliqining vаhdоniyаtining hаqqоniyyаti dаrаjаsidа hаq bir burhоni nоtiq, bir dаlili sоdiq bo’lgаni kаbi, Hаshrning vа sаоdаti аbаdiyyаning hаm bir qаt`iy burhоni, bir pоrlоq dаlilidir. Bаlki u Zоt хuddi hidоyаti ilа sаоdаti аbаdiyyаning sаbаbi husuli vа vаsilаi vusuli bo’lgаni kаbi, duоsi ilа, niyozi ilа ul sаоdаtning sаbаbi vujudi vа vаsilаi ijоdidir.
Hаshr mаs`аlаsidа kеlgаn ushbu sirni mаqоm munоsаbаti ilа bu yеrdа tаkrоr etаmiz.
Хullаs, qаrа!.. Ul Zоt shundаy bir sоlаti kubrоdа, duо etmоqdаki, go’yo bu jаzirа, hаttо butun Zаmin Uning аzаmаtli nаmоzi tufаyli nаmоz o’qir, niyoz etаr. Hаm U sоlаti kubrоni shundаy bir Jаmоаti uzmоdа niyoz etаrki, go’yo bаni Оdаmning Hаzrаti Оdаmdаn tо аsrimizgаchа, bаlki qiyomаtgаchа butun nurоniy vа kоmil fаrzаndlаri Ungа itоаtkоrlik ilа iqtidо etib, duоsigа оmin dеydilаr. Qаrа, hаm shundаy bir hоjаti оmmа uchun duо etmоqdаki, nаfаqаt аhli аrz, bаlki аhli sаmоvоt, bаlki butun mаvjudоt Uning niyozigа ishtirоk etib: "Оh... yo Rоbbаnо! Bеr, biz hаm istаymiz", dеmоqdаlаr. Yаnа qаrа! Shundаy хаzinоnа, shundаy mаhbubоnа, shundаy mushtоqоnа, shundаy tаzаrrukоrоnа istаmоqdаki, butun kоinоtni yig’lаttirib, duоsigа ishtirоk ettirmоqdа.
Bоq, hаm shundаy bir mаqsаd, shundаy bir g’оyа uchun duо etmоqdаki, insоnni vа оlаmni bаlki butun mахluqоtni аsfаli sоfiliyn bo’lgаn fаnоyi mutlаqqа qulаshdаn, qiymаtsizlikdаn, fоydаsizlikdаn а’lоyi ‘illiyyin bo’lgаn qiymаtgа, bаqоgа, ulkаn vаzifаgа chiqаrmоqdаdir.
Bоq, hаm shundаy yuksаk bir fizоri istimdоtkоrоnаlik ilа istаyаpti, yolvоryаptiki, go’yo butun mаvjudоtgа, sаmоvоtgа, аrshgа eshittirib, sаjdа ettirib, duоsigа: "Оmin, Аllоhummа, оmin", dеdirtyаpti. Qаrа, hаm shundаy Sаmi’ vа Kаriym bir Qоdiyrdаn, shundаy Bаsiyr vа Rоhiym bir Аliymdаn hоjаtini istаmоqdаki, bilmushоhаdа, U Zоt eng ko’rinmаs bir jоnlinin eng pinхоniy bir hоjаtini, bir niyozini hаm ko’rаdi, eshitаdi, qаbul etаdi, mаrhаmаt ko’rsаtаdi. Lisоni hоl bilаn bo’lsаdа, ijоbаt qilаdi. Shundаy hаkiymоnа, bаsiyrоnа, rоhiymоnа surаtdа bеrаdiki, u tаrbiyа vа tаdbir shundаy Sаmi’ vа Bаsiyrgа mахsus, shundаy bir Kаriym vа Rоhiymgа хоsdir...
O’N UCHINCHI TOMCHI. Аjаbо, butun bаni Оdаmning fоzillаrini оrqаsigа оlib, Yer ustidа turib, Аrshi а`zаmgа yuzlаngаn hоldа qo’l оchib duо qilаyotgаn bu shаrаfi nаv`i insоn1 vа fаridi kаvni zаmоn2 vа bihаqqin fахri kоinоtni3 istаmоqdа? Bоq, tinglа: аbаdiy sаоdаt istаmоqdа. Bаqо istаmоqdа. Diydоr istаmоqdа. Jаnnаt istаmоqdа. Hаm mаvjudоt оynаlаridа hukmlаrini vа jаmоllаrini ko’rsаtgаn butun Аsmоi Qudsiyyаi Ilоhiyy ilа birgа istаmоqdа. Hаttо аgаr Rаhmаt, Inоyаt, Hikmаt, Аdоlаt ismlаri kаbi hisоbsiz u mаtlublаrning ijоbаtigа sаbаblаr bo’lmаgаnidа hаm, bu Zоtning birginа duоsi bаhоrimizning ijоdi qаdаr qudrаtigа yеngil bo’lgаn shu Jаnnаtning bаrpо etilishigа sаbаb bo’lа оlаr edi.
1. Shаrаfi nаv`i insоn - Insоniyаtning shаrаfi -pаyg’аmbаrimiz А.S.V.
2. Fаridi kаvni zаmоn - Bоrligi dunyodа yаg’оnа bo’lgаn zоt - pаyg’аmbаrimiz А.S.V.
3. Bihаqqin fахri kоinоt - Kоinоtning hаq fахri - pаyg’аmbаrimiz А.S.V.
Hа Uning Risоlаti bu imtiхоn uyining оchilishigа (dunyoning yаrаlishigа) sаbаbiyаt bеrgаni kаbi, Uning ubudiyyаti hаm nаrigi dunyoning оchilishigа sаbаbdir. Аjаbо, аql vа hаqiqаt аhllаrigа:
لَيْسَ فِى اْلاِمْكَانِ اَبْدَعُ مِمَّا كَانَ
dеb аyttirgаn bu mаshhur оliy intizоm, rаhmаt ichindаgi bu qusursiz husni sаn`аt vа mislsiz Jаmоli Rububiyyаt shundаy bir chirkinlikni, shundаy bir mаrhаmаtsizlikni, shundаy bir intizоmsizlikni hеch qаbul etаrmiki, eng juz`iy, eng аhаmiyаtsiz оrzulаrni, оvоzlаrni аhаmiyаt bilаn eshitib, bаjо kеltirsindа, eng аhаmiyаtli, eng kеrаkli оrzulаrgа аhаmiyаtsiz qаrаb, ulаrni eshitmаsin, аnglаmаsin, bаjо kеltirmаsin? Аslо vа hеch qаchоn! Yuz ming kаrrа хаshа! Bundаy bir Jаmоli bundаy bir chirkinlikni qаbul etmаs. Chirkin bo’lmаs.
Ey sеn, хаyoliy hаmrоhim! Hоzirchа kifоyаdir, оrqаgа qаytmоg’imiz kеrаk. Yo’qsа, yuz sаnа bu zаmоndа, u jаzirаdа qоlsаk hаm, ul Zоtning g’аrоibi ijrоatidаn vа аjоibi vаzоifidаn yuzdаn birisini hаm tаmоmаn qаmrаb оlоlmаymiz vа tоmоshаsigа to’ymаymiz.
Endi kеl! Ustidаn o’tib kеlаdigаnimiz hаr аsrgа bir-bir nаzаr sоlаmiz. Bоq: hаr аsr u Shаmsi Hidоyаtdаn оlgаn fаyz ilа qаndаyin chеchаk оchmishlаr! Аbu Hаnifа, Shоfi’iy, Аbu Bоyаzid Bistоmiy, Shоhi G’аylоniy, Shоhi Nаqshbаndiy, Imоmi G’аzоliy, Imоmi Rоbbоniy kаbi milyonlаrchа munаvvаr mеvаlаr berаyotir. Ko’rgаnlаrimizning tаfsilоtini bоshqа vаqtgа qоldirib, u mo’`jizаkоr vа hidоyаt yo’lini ko’rsаtgаn Zоtgа bir tаlаy qаt`iy mo’jizаlаrigа ishоrаt etguvchi bir sаlоvоt kеltirmоg’imiz lоzim:
عَلٰى مَنْ اُنْزِلَ عَلَيْهِِِ الْفُرْقَانُ الْحَكِيمُ مِنَ الرَحْمٰنِ الرَّحِيمِ * مِنَ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ، سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ اَلْفُ اَلْفِ صَلاَةٍ وَاَلْفُ اَلْفِ سَلاَمٍ بِعَدَدِ حَسَنَاتِ اُمَّتِهِ. عَلٰى مَنْ بَشَّرَ بِرِسَالَتِهِ التَّوْرٰيةُ وَاْلاِنْجِيلُ وَالزَّبُورُ * وَبَشَّرَ بِنُبُوَّتِهِ اْلاِرْهَاصَاتُ وَهَوَاتِفُ الْجِنِّ وَاَوْلِيَاۤءُ اْلاِنْسِ وَكَوَاهِنُ الْبَشَرِ * وَانْشَقَّ بِاِشَارَتِهِ الْقَمَرُ * سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ اَلْفُ اَلْفِ صَلاَةٍ وَسَلاَمٍ بِعَدَدِ اَنْفَاسِ اُمَّتِهِ * عَلٰى مَنْ جَآئَتْ لِدَعْوَتِهِ الشَّجَرُ، وَنَزَلَ سُرْعَةً بِدُعَاۤئِهِ اْلمَطَرُ، وَاَظَلَّتْهُ الْغَمَامَةُ مِنَ الْحَرِّ * وَشَبَعَ مِنْ صَاعٍ مِنْ طَعَامِهِ مِاٰۤتٌ مِنَ الْبَشَرِ، وَنَبَعَ الْمَآءُ مِنْ بَيْنِ اَصَابِعِهِ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ كَالْكَوْثَرِ، وَاَنْطَقَ اللهُ لَهُ الضَّبَّ وَالظَّبْىَ وَالْجِذْعَ وَالزِّرَاعَ وَالْجَمَلَ وَالْجَبَلَ وَالْحَجَرَ وَالْمَدَرَ صَاحِبِ الْمِعْرَاجِ وَمَا زَاغَ الْبَصَرُ * سَيِّدِنَا وَشَفِيعِنَا مُحَمَّدٍ اَلْفُ اَلْفِ صَلاَةٍ وَسَلاَمٍ بِعَدَدِ كُلِّ الْحُروُفِ الْمُتَشَكِّلَةِ فِى اْلكَلِمَاتِ الْمُتَمَثِّلَةِ بِاِذْنِ الرَحْمٰنِ فِى مَرَايَا تَمَوُّجاَتِ الْهَوَاۤءِ عِنْدَ قِرَاءَةِ كُلِّ كَلِمَةٍ مِنَ الْقُرْاٰنِ مِنْ كُلِّ قَارِئٍ مِنْ اَوَّلِ النُّزُولِ اِلٰۤى اٰخِرِ الزَّماَنِ. وَاغْفِرْ لَناَ وَارْحَمْناَ يَآ اِلٰهَنَا بِكُلِّ صَلاَةٍ مِنْهَا.. اٰمِينَ.
IYMONIY MASALALAR...
……………BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM …………..
VA INMIN SHAYIN ILLA YUSABBIHU BIHAMDIHI ….
ASSALAMU A’LAYKUM BA A’LA RUFAQOIKUM…
Birinchi savol: «Hazrati Odamning (a.s.) jannatdan chiqarilishi va bir qism bani odamni (odam bolalarini) jahannamga kiritilishi qanday hikmatga asoslangan?
Aljavob: Hikmati – vazifa yuklanishidir. Shunday bir vazifaning ma`muri qilib yuborilganki, insonning barcha ma`naviy taraqqiyotlari; va insondagi barcha iste`dodlarining ochilishi va boyishi; va insonning mohiyati barcha Ilohiy ismlarga jome` bir oyna bo’lishi, ul vazifaning natijasidandir. Agar Hazrati Odam Jannatda qolsaydi, maloika kabi maqomi sobit qolardi, insoniy iste`dodlari inkishof etmasdi (ya`ni, ochilmasdi). Holbuki, o’zgarmas maqom sohibi bo’lgan maloikalar ko’p bo’lib, u tarz ibodat uchun insonga ehtiyoj yo’qdir. Balki hikmati Ilohiya cheksiz maqomlarni bosib o’tuvchi bo’lgan insonning iste`dodiga muvofiq bir taklif diyorini taqozo etgani uchun, maloikalarning aksi o’laroq, fitratlarining taqozosi bo’lmish ma`lum gunoh bilan Jannatdan chiqarildi. Demak Hazrati Odamning Jannatdan chiqarilishi ayni hikmat va mahzi rahmat bo’lgani kabi, kofirlarning Jahannamga kiritilishi ham haqdir va adolatdir.
O’ninchi So’zning Uchinchi Ishorasida aytilgani kabi, garchi kofir oz bir umrda bir gunoh ishlagan bo’lsa-da, ammo u gunoh ichida nihoyasiz bir jinoyat bor. Chunki kufr butun koinotni tahqirlashdir, qiymatini tushirishdir va barcha masnuotning Vahdoniyatga bo’lgan shahodatlarini yolg’onga chiqarishdir va mavjudot oynalarida jilvalari ko’ringan Ilohiy Ismlarni kamsitishdir. Shuning uchun, mavjudotning haqqini kofirdan olish uchun, mavjudotlar sultoni bo’lgan Qahhori Zuljalolning kofirlarni abadiy Jahannamga otishi ayni haq va adolatdir. Chunki cheksiz jinoyat cheksiz azobni istaydi.
Ikkinchi savol: «Shaytonlarning yaratilishi va ijod qilinishi nima uchundir? Janobi Haq shaytonlarni va yomonliklarni yaratgan ekan, buning hikmati nedir? Yomonlikning yaratilishi yomon emasmi, qabihning yaratilishi qabih bo’lmaydimi?»
Aljavob: Aslo, yomonlikning yaratilishi yomon emas, balki yomonlikni kasb qilish yomondir. Chunki yaratish va ijod umumiy natijalarni ko’zda tutadi, kasb esa, xususiy bir tashabbus bo’lgani uchun, xususiy natijalarni ko’zda tutadi. Masalan, yomg’ir yog’ishining minglab natijalari bor bo’lib, barchasi ham go’zaldir. Suiixtiyori ila ba`zilar yomg’irdan zarar ko’rsa, «Yomg’irning ijodi rahmat emas», deyolmaydi; «Yomg’irning yaratilishi yomonlikdir», deya hukm chiqarolmaydi. Balki suiixtiyori ila va kasbi ila o’zi uchun yomonlik bo’ldi. Hamda otashning yaratilishida ko’p foydalar bor bo’lib, barchasi ham xayrlidir. Biroq, ba`zilar suikasbi ila va suiiste`moli ila otashdan zarar ko’rsa, «Otashning yaratilishi yomondir», deyolmaydi. Chunki otash faqat uni yoqish uchun yaratilmagan, balki u o’zining suiixtiyori ila ovqatini pishirgan otashga qo’lini tiqdi va bu xizmatkorini o’ziga dushman qildi.
Alhosil: Ko’p xayrlar hosil bo’lishi uchun oz yomonlik qabul qilinadi. Agar oz bir yomonlik bo’lmasin deb, ko’p xayrlarni hosil qiluvchi o’sha birgina yomonlik tark etilsa, u holda ko’p yomonliklarga yo’l qo’yilgan bo’ladi. Masalan, jihodga askar yuborishda, albatta, ba`zi juz`iy va moddiy va badaniy zarar va yomonliklar bo’ladi. Ammo jihod qilishda ko’p xayrlar borki, Islom kofirlarning istilosidan qutuladi. Agar, o’sha oz yomonligi bo’lgani uchun, jihod tark etilsa, u holda ko’p xayrlar ketgandan so’ng, ko’p yomonlik keladi. Bu aynan zulmdir. Ham masalan, gangrena bo’lgan va kesilishi lozim bo’lgan bir barmoqning kesilishi xayrdir, yaxshidir. Holbuki, zohiran yomonlikka o’xshaydi. Biroq, barmoq kesilmasa, qo’l kesiladi; ko’p yomonlik bo’ladi.
Xullas, koinotdagi yomonliklarning, zararlarning, balolarning va shaytonlarning va zararkunandalarning yaratilishi va ijod qilinishi yomon va chirkin emasdir. Chunki muhim bo’lgan ko’p natijalar uchun yaratilgandirlar. Masalan, maloikalarga shaytonlarning hujumi bo’lmagani uchun taraqqiyotlari yo’qdir; maqomlari sobitdir, o’zgarmaydi. Shuning kabi, hayvonotning ham, shaytonlar ularga hujum qilmagani uchun martabalari sobitdir, noqisdir. Insoniyat olamida esa taraqqiyot va tanazzul martabalari cheksizdir. Namrudlardan, Fir`avnlardan tortib, to siddiqiyni avliyo va anbiyolarga qadar g’oyat uzun bir taraqqiyot masofasi bor.
Xullas, ko’mir kabi bo’lgan tuban ruhlarni olmos kabi bo’lgan oliy ruhlardan ajratish va farqini ochish uchun, shaytonlarni yaratish bilan va taklif siri va anbiyolarni yuborish bilan, imtihon va tajriba va jihod va musobaqa maydoni ochilgan. Agar mujohada va musobaqa bo’lmasaydi, insoniyat ma`danidagi olmos va ko’mir hukmida bo’lgan iste`dotlar barobarligicha qolardi. A`loi Illiyindagi Abu Bakris-Siddiqning ruhi Asfali Sofiliyndagi Abu Jahlning ruhi bilan bir saviyada qolgan bo’lardi. Demak shaytonlar va yomonliklarning yaratilishi buyuk va umumiy natijaga qaratilgani uchun, ijod qilinishlari yomonlik emas, chirkin emas; balki suiiste`mollardan va kasb deyilgan xususiy tashabbusdan kelgan yomonliklar, chirkinliklar inson amaliga oiddir; Ilohiy ijodga oid emasdir.
Agar savol bersangizki: Anbiyolarning yuborilishidan va shu bilan birga shaytonlarning mavjudligidan aksariyat insonlar kofir bo’lmoqda, kufrga kirmoqda, zarar ko’rmoqda. «Alhukmu lil-aksar» (ya`ni, hukm ko’pchilikka qarab qilinadi) qoidasiga ko’ra, ko’pchilik undan yomonlik ko’rsa, u holda yomonlikni yaratish yomonlik bo’lmaydimi, hatto anbiyolarning yuborilishi ham rahmat emas deyilmaydimi?
Aljavob: Sonning sifatga nisbatan ahamiyati yo’q. Asl ustunlik sifatga qarab belgilanadi.
Masalan, yuzta xurmo danagi bor deylik. Ular yer ostiga ko’milib, suv berilmasa va hech bir kimyoviy muomalani ko’rmasa va hayot uchun bo’ladigan kurashlarga duch kelmasa, o’sha yuz so’m qiymatidagi yuzta danakning o’zi qoladi. Ammo sug’orilib, hayot uchun bo’ladigan kurashlarga duch kelganida, suimijozi tufayli saksontasi buzilsa-da, qolgan yigirmatasidan yigirmata mevador xurmo daraxti yetishsa, «Sug’orilgani yomon bo’ldi, aksariyati buzildi,» deya olasanmi. Albatta deyolmaysan. Chunki u yigirmata yigirma ming hukmiga o’tdi. Saksontani yo’qotgan va yigirma mingni qozongan zarar qilgan bo’lmaydi, yomonlik ko’rgan hisoblanmaydi.
Ham, masalan, tovus qushining tuxumidan yuz dona bo’lsa, tuxum e`tibori ila besh yuz tiyin turadi. Biroq o’sha yuzta tuxumni tovusga bostirilsa... Saksontasi buzilib, yigirmatasi yigirmata tovus qushiga aylansa, «Ko’p zarar bo’ldi, bu ish yomon bo’ldi, bu kurk tovusning bosishi ziyon bo’ldi,» deyish mumkinmi? Yo’q, unday emas, balki xayrli bo’ladi. Chunki butun tovus zoti va butun tuxum toifasi to’rt yuz tiyin bahosida bo’lgan saksonta tuxumni yo’qotib, sakson so’m qiymatida bo’lgan yigirmata tovus qushi bilan boyidi.
Xullas, bashariyat anbiyolarning yuborilishi ila, taklif siri ila, mujohada ila, shaytonlar bilan kurash ila qozongan yuz minglab anbiyolar va millionlab avliyo va milliardlab asfiyolar kabi insoniyat olamining quyoshlari, oylari va yulduzlari bilan boyib, son jihatdan ko’p va sifat jihatidan ahamiyatsiz va zararli hayvonlar navidan bo’lgan kofirlarni va munofiqlarni yo’qotdi.
Uchinchi Savol: Janobi Haq musibatlarni beradi, balolarni yog’diradi. Xususan ma`sumlarga, hatto hayvonlarga bu zulm emasmi?
Aljavob: Aslo! Mulk Unikidir. Mulkida istaganicha tasarruf qiladi. Ham, ajabo, san`atkor bir zot, bir haq evaziga seni modellikka yollab, g’oyat san`atkorona tikkan chiroyli bir libosni senga kiydirsa; hunarini va mahoratini ko’rsatmoq uchun qisqartirsa, uzaytirsa, bichsa, kessa; seni o’tirgizib turgizsa... Sen unga: «Meni go’zallashtirgan libosni xunuklashtirding, meni o’tirgizib, turgizib zahmat berding», deya olasanmi? Albatta deyolmaysan. Desang, devonalik qilgan bo’lasan. Aynan shuningdek, Sone`i Zuljalol ko’z, quloq, til kabi tuyg’ular bilan ziynatlangan g’oyat san`atkorona bir vujudni senga kiydirgan. Turfa xil ismlarining naqshlarini ko’rsatmoq uchun seni xasta qiladi, mubtalo etadi, och qo’yadi, to’q qiladi, suvsiz qoldiradi... Shu kabi ahvollarga soladi. Hayotning mohiyatini quvvatlashtirmoq va ismlarining jilvasini ko’rsatmoq uchun, seni bunday ko’p holatlarda kezdiradi. Sen agar: «Meni nechun bunday musibatlarga mubtalo qilyapsan?» desang, misolda ishora qilingani kabi, yuzta hikmat seni og’zingni yopadi.
Zotan sokinlik, turg’unlik, harakatsizlik, bir maromda qolish, to’xtash – bir navi yo’qlikdir, zarardir. Harakat va o’zgarish mavjudlikdir, xayrdir. Hayot harakat bilan kamol topadi, balolar vositasida taraqqiy qiladi. Hayot ismlarning jilvasi ila xilma-xil harakatlarga mazhar bo’ladi, soflashadi, quvvat topadi, inkishof etadi, mohiyati ochiladi, kengayadi. O’z taqdirining yozilishida harakatlanayotgan qalam sifatida vazifasini ado etadi. Uxroviy ajrlarga layoqat kasb etadi.
VA INMIN SHAYIN ILLA YUSABBIHU BIHAMDIHI ….
ASSALAMU A’LAYKUM BA A’LA RUFAQOIKUM…
Birinchi savol: «Hazrati Odamning (a.s.) jannatdan chiqarilishi va bir qism bani odamni (odam bolalarini) jahannamga kiritilishi qanday hikmatga asoslangan?
Aljavob: Hikmati – vazifa yuklanishidir. Shunday bir vazifaning ma`muri qilib yuborilganki, insonning barcha ma`naviy taraqqiyotlari; va insondagi barcha iste`dodlarining ochilishi va boyishi; va insonning mohiyati barcha Ilohiy ismlarga jome` bir oyna bo’lishi, ul vazifaning natijasidandir. Agar Hazrati Odam Jannatda qolsaydi, maloika kabi maqomi sobit qolardi, insoniy iste`dodlari inkishof etmasdi (ya`ni, ochilmasdi). Holbuki, o’zgarmas maqom sohibi bo’lgan maloikalar ko’p bo’lib, u tarz ibodat uchun insonga ehtiyoj yo’qdir. Balki hikmati Ilohiya cheksiz maqomlarni bosib o’tuvchi bo’lgan insonning iste`dodiga muvofiq bir taklif diyorini taqozo etgani uchun, maloikalarning aksi o’laroq, fitratlarining taqozosi bo’lmish ma`lum gunoh bilan Jannatdan chiqarildi. Demak Hazrati Odamning Jannatdan chiqarilishi ayni hikmat va mahzi rahmat bo’lgani kabi, kofirlarning Jahannamga kiritilishi ham haqdir va adolatdir.
O’ninchi So’zning Uchinchi Ishorasida aytilgani kabi, garchi kofir oz bir umrda bir gunoh ishlagan bo’lsa-da, ammo u gunoh ichida nihoyasiz bir jinoyat bor. Chunki kufr butun koinotni tahqirlashdir, qiymatini tushirishdir va barcha masnuotning Vahdoniyatga bo’lgan shahodatlarini yolg’onga chiqarishdir va mavjudot oynalarida jilvalari ko’ringan Ilohiy Ismlarni kamsitishdir. Shuning uchun, mavjudotning haqqini kofirdan olish uchun, mavjudotlar sultoni bo’lgan Qahhori Zuljalolning kofirlarni abadiy Jahannamga otishi ayni haq va adolatdir. Chunki cheksiz jinoyat cheksiz azobni istaydi.
Ikkinchi savol: «Shaytonlarning yaratilishi va ijod qilinishi nima uchundir? Janobi Haq shaytonlarni va yomonliklarni yaratgan ekan, buning hikmati nedir? Yomonlikning yaratilishi yomon emasmi, qabihning yaratilishi qabih bo’lmaydimi?»
Aljavob: Aslo, yomonlikning yaratilishi yomon emas, balki yomonlikni kasb qilish yomondir. Chunki yaratish va ijod umumiy natijalarni ko’zda tutadi, kasb esa, xususiy bir tashabbus bo’lgani uchun, xususiy natijalarni ko’zda tutadi. Masalan, yomg’ir yog’ishining minglab natijalari bor bo’lib, barchasi ham go’zaldir. Suiixtiyori ila ba`zilar yomg’irdan zarar ko’rsa, «Yomg’irning ijodi rahmat emas», deyolmaydi; «Yomg’irning yaratilishi yomonlikdir», deya hukm chiqarolmaydi. Balki suiixtiyori ila va kasbi ila o’zi uchun yomonlik bo’ldi. Hamda otashning yaratilishida ko’p foydalar bor bo’lib, barchasi ham xayrlidir. Biroq, ba`zilar suikasbi ila va suiiste`moli ila otashdan zarar ko’rsa, «Otashning yaratilishi yomondir», deyolmaydi. Chunki otash faqat uni yoqish uchun yaratilmagan, balki u o’zining suiixtiyori ila ovqatini pishirgan otashga qo’lini tiqdi va bu xizmatkorini o’ziga dushman qildi.
Alhosil: Ko’p xayrlar hosil bo’lishi uchun oz yomonlik qabul qilinadi. Agar oz bir yomonlik bo’lmasin deb, ko’p xayrlarni hosil qiluvchi o’sha birgina yomonlik tark etilsa, u holda ko’p yomonliklarga yo’l qo’yilgan bo’ladi. Masalan, jihodga askar yuborishda, albatta, ba`zi juz`iy va moddiy va badaniy zarar va yomonliklar bo’ladi. Ammo jihod qilishda ko’p xayrlar borki, Islom kofirlarning istilosidan qutuladi. Agar, o’sha oz yomonligi bo’lgani uchun, jihod tark etilsa, u holda ko’p xayrlar ketgandan so’ng, ko’p yomonlik keladi. Bu aynan zulmdir. Ham masalan, gangrena bo’lgan va kesilishi lozim bo’lgan bir barmoqning kesilishi xayrdir, yaxshidir. Holbuki, zohiran yomonlikka o’xshaydi. Biroq, barmoq kesilmasa, qo’l kesiladi; ko’p yomonlik bo’ladi.
Xullas, koinotdagi yomonliklarning, zararlarning, balolarning va shaytonlarning va zararkunandalarning yaratilishi va ijod qilinishi yomon va chirkin emasdir. Chunki muhim bo’lgan ko’p natijalar uchun yaratilgandirlar. Masalan, maloikalarga shaytonlarning hujumi bo’lmagani uchun taraqqiyotlari yo’qdir; maqomlari sobitdir, o’zgarmaydi. Shuning kabi, hayvonotning ham, shaytonlar ularga hujum qilmagani uchun martabalari sobitdir, noqisdir. Insoniyat olamida esa taraqqiyot va tanazzul martabalari cheksizdir. Namrudlardan, Fir`avnlardan tortib, to siddiqiyni avliyo va anbiyolarga qadar g’oyat uzun bir taraqqiyot masofasi bor.
Xullas, ko’mir kabi bo’lgan tuban ruhlarni olmos kabi bo’lgan oliy ruhlardan ajratish va farqini ochish uchun, shaytonlarni yaratish bilan va taklif siri va anbiyolarni yuborish bilan, imtihon va tajriba va jihod va musobaqa maydoni ochilgan. Agar mujohada va musobaqa bo’lmasaydi, insoniyat ma`danidagi olmos va ko’mir hukmida bo’lgan iste`dotlar barobarligicha qolardi. A`loi Illiyindagi Abu Bakris-Siddiqning ruhi Asfali Sofiliyndagi Abu Jahlning ruhi bilan bir saviyada qolgan bo’lardi. Demak shaytonlar va yomonliklarning yaratilishi buyuk va umumiy natijaga qaratilgani uchun, ijod qilinishlari yomonlik emas, chirkin emas; balki suiiste`mollardan va kasb deyilgan xususiy tashabbusdan kelgan yomonliklar, chirkinliklar inson amaliga oiddir; Ilohiy ijodga oid emasdir.
Agar savol bersangizki: Anbiyolarning yuborilishidan va shu bilan birga shaytonlarning mavjudligidan aksariyat insonlar kofir bo’lmoqda, kufrga kirmoqda, zarar ko’rmoqda. «Alhukmu lil-aksar» (ya`ni, hukm ko’pchilikka qarab qilinadi) qoidasiga ko’ra, ko’pchilik undan yomonlik ko’rsa, u holda yomonlikni yaratish yomonlik bo’lmaydimi, hatto anbiyolarning yuborilishi ham rahmat emas deyilmaydimi?
Aljavob: Sonning sifatga nisbatan ahamiyati yo’q. Asl ustunlik sifatga qarab belgilanadi.
Masalan, yuzta xurmo danagi bor deylik. Ular yer ostiga ko’milib, suv berilmasa va hech bir kimyoviy muomalani ko’rmasa va hayot uchun bo’ladigan kurashlarga duch kelmasa, o’sha yuz so’m qiymatidagi yuzta danakning o’zi qoladi. Ammo sug’orilib, hayot uchun bo’ladigan kurashlarga duch kelganida, suimijozi tufayli saksontasi buzilsa-da, qolgan yigirmatasidan yigirmata mevador xurmo daraxti yetishsa, «Sug’orilgani yomon bo’ldi, aksariyati buzildi,» deya olasanmi. Albatta deyolmaysan. Chunki u yigirmata yigirma ming hukmiga o’tdi. Saksontani yo’qotgan va yigirma mingni qozongan zarar qilgan bo’lmaydi, yomonlik ko’rgan hisoblanmaydi.
Ham, masalan, tovus qushining tuxumidan yuz dona bo’lsa, tuxum e`tibori ila besh yuz tiyin turadi. Biroq o’sha yuzta tuxumni tovusga bostirilsa... Saksontasi buzilib, yigirmatasi yigirmata tovus qushiga aylansa, «Ko’p zarar bo’ldi, bu ish yomon bo’ldi, bu kurk tovusning bosishi ziyon bo’ldi,» deyish mumkinmi? Yo’q, unday emas, balki xayrli bo’ladi. Chunki butun tovus zoti va butun tuxum toifasi to’rt yuz tiyin bahosida bo’lgan saksonta tuxumni yo’qotib, sakson so’m qiymatida bo’lgan yigirmata tovus qushi bilan boyidi.
Xullas, bashariyat anbiyolarning yuborilishi ila, taklif siri ila, mujohada ila, shaytonlar bilan kurash ila qozongan yuz minglab anbiyolar va millionlab avliyo va milliardlab asfiyolar kabi insoniyat olamining quyoshlari, oylari va yulduzlari bilan boyib, son jihatdan ko’p va sifat jihatidan ahamiyatsiz va zararli hayvonlar navidan bo’lgan kofirlarni va munofiqlarni yo’qotdi.
Uchinchi Savol: Janobi Haq musibatlarni beradi, balolarni yog’diradi. Xususan ma`sumlarga, hatto hayvonlarga bu zulm emasmi?
Aljavob: Aslo! Mulk Unikidir. Mulkida istaganicha tasarruf qiladi. Ham, ajabo, san`atkor bir zot, bir haq evaziga seni modellikka yollab, g’oyat san`atkorona tikkan chiroyli bir libosni senga kiydirsa; hunarini va mahoratini ko’rsatmoq uchun qisqartirsa, uzaytirsa, bichsa, kessa; seni o’tirgizib turgizsa... Sen unga: «Meni go’zallashtirgan libosni xunuklashtirding, meni o’tirgizib, turgizib zahmat berding», deya olasanmi? Albatta deyolmaysan. Desang, devonalik qilgan bo’lasan. Aynan shuningdek, Sone`i Zuljalol ko’z, quloq, til kabi tuyg’ular bilan ziynatlangan g’oyat san`atkorona bir vujudni senga kiydirgan. Turfa xil ismlarining naqshlarini ko’rsatmoq uchun seni xasta qiladi, mubtalo etadi, och qo’yadi, to’q qiladi, suvsiz qoldiradi... Shu kabi ahvollarga soladi. Hayotning mohiyatini quvvatlashtirmoq va ismlarining jilvasini ko’rsatmoq uchun, seni bunday ko’p holatlarda kezdiradi. Sen agar: «Meni nechun bunday musibatlarga mubtalo qilyapsan?» desang, misolda ishora qilingani kabi, yuzta hikmat seni og’zingni yopadi.
Zotan sokinlik, turg’unlik, harakatsizlik, bir maromda qolish, to’xtash – bir navi yo’qlikdir, zarardir. Harakat va o’zgarish mavjudlikdir, xayrdir. Hayot harakat bilan kamol topadi, balolar vositasida taraqqiy qiladi. Hayot ismlarning jilvasi ila xilma-xil harakatlarga mazhar bo’ladi, soflashadi, quvvat topadi, inkishof etadi, mohiyati ochiladi, kengayadi. O’z taqdirining yozilishida harakatlanayotgan qalam sifatida vazifasini ado etadi. Uxroviy ajrlarga layoqat kasb etadi.
HISSIYOT DOIRASIDA NASIHAT...
…………………………BISMILLAHIRROHMANIRROHIM………………………
Bu dunyo hayotida eng baxtiyor udirki, dunyoni bir askariy musofirxona deb hisoblasin va shunday e`tiqod qilsin va shunga ko’ra harakat qilsin. Va shunday e`tiqodi bilan, eng buyuk martaba bo’lmish rizo martabasini tezda qo’lga kirita oladi; sinuvchi shisha parchasi uchun doimiy bir olmosning narxini berib qo’ymaydi; istiqomat va lazzat ila hayot kechiradi. Ha, dunyoga oid ishlar – sinishga mahkum shishalar hukmidadir. Boqiy bo’lgan oxiratga oid ishlar esa, g’oyat sof olmoslar qiymatidadir.
Insonning fitratidagi shiddatli tashvish va haroratli muhabbat va dahshatli hirs va qaysarlarcha talab va hokazo kuchli hissiyotlar oxiratga oid ishlarni qozonmoq uchun berilgandir. U hissiyotni shiddatli bir suratda foniy dunyoning o’tkinchi ishlariga qaratmoq, foniy va sinuvchi shishalarga boqiy olmos narxini bermoq demakdir. Shu munosabat bilan xotirga kelgan bir nuqtani bayon etamiz. Ya`ni:
Ishq – shiddatli bir muhabbatdir. U foniy mahbublarga qaratilganida, ul ishq yo o’z sohibini doimiy bir azob va alamda qoldiradi va yohud u majoziy mahbub ul shiddatli muhabbatning qiymatiga arzimagani uchun boqiy bir mahbubni izlatadi; ishqi majoziy ishqi haqiqiyga aylanadi.
Xullas, insonda minglab hissiyotlar bor. Har birining ishq kabi ikkita martabasi bor. Biri majoziy, biri haqiqiy.
Masalan, ertangi kun tashvishi har kimda bor. Shiddatli bir suratda tashvishga tushganda ko’radiki: u tashvishlangan kelajagiga yetishish uchun qo’lida hujjat yo’q, hamda rizq jihatidan kafolatlangan va qisqa bo’lgan dunyoviy istiqboli bunday shiddatli tashvishga arzimaydi. Undan yuzini o’girib, qabrdan keyingi haqiqiy va uzun va g’ofillar uchun kafolatlanmagan bir istiqbolga yuzlanadi.
Ham yana, boylikka va mansabga shiddatli bir hirs qo’yadi... Ko’radiki, vaqtinchaga uning nazoratiga berilgan u foniy mol va ofatli shuhrat va tahlikali va riyoga sabab bo’lgan mansab ul shiddatli hirsga arzimaydi. Undan, haqiqiy mansab bo’lmish ma`naviy martabalarga va Allohga yaqinlik darajalariga va oxirat ozig’i va haqiqiy boylik bo’lgan solih amallarga yuzlanadi. Yomon xislat bo’lgan hirsi majoziy oliy xislat bo’lgan hirsi haqiqiyga aylanadi.
Ham yana, masalan, shiddatli bir qaysarlik bilan, ahamiyatsiz, zavolli, foniy ishlarga ul hissiyotini sarflaydi. Ko’radiki, bir daqiqa qaysarlik qilishga arzimaydigan bir narsaga bir yil qaysarlik qilmoqda. Ham zararli, zaharli bir narsaga qaysarlik bilan sabot ko’rsatmoqda. Ko’radiki, bu quvvatli his bunday narsalar uchun berilmagan ekan; uni bular uchun sarf qilish hikmat va haqiqatga zid ekan. U shiddatli qaysarlikni bu keraksiz zavol topguvchi ishlarga bermay, oliy va boqiy bo’lgan Iymon haqiqatlariga va Islom asoslariga va oxiratga oid xizmatlarga sarf etadi. U razil xislat bo’lgan majoziy qaysarlik go’zal va oliy xislat bo’lgan haqiqiy qaysarlikka, ya`ni haq yo’lida shiddatli sabotga aylanadi.
Mana shu uch misol kabi, insonlar insonga berilgan ma`naviy jihozlarni agar nafs va dunyo uchun iste`mol qilsa va dunyoda abadiy qoladiganday g’ofilona ish tutsa, razil axloqlarga va isroflarga va bema`ni ishlarga sabab bo’ladi. Agar yengillarini dunyo ishlariga va shiddatlilarini uxroviy va ma`naviy vazifalariga sarf etsa, tahsinga sazovor axloqlarga manba bo’lib, hikmat va haqiqatga muvofiq o’laroq ikki dunyo saodatiga sabab bo’ladi.
Men tahmin qilamanki, nasihatgo’ylarning nasihatlari bu zamonda ta`sirsiz qolganining bir sababi shudirki, ular axloqsiz insonlarga qarab: «Hasad qilma! Hirs qo’yma! Adovat qilma! Qaysarlik qilma! Dunyoni sevma!» – deydilar. Ya`ni, «fitratingni o’zgartir» degandek, zohiran ularning toqati ko’tarmaydigan bir taklif qo’yadilar. Agar, «Ularning yuzlarini xayrli narsalarga qaratingiz, oqimini o’zgartiringiz» – desalar, ham nasihat ta`sir qiladi, ham ixtiyorlari doirasidagi bir amri-taklif bo’ladi….
Bu dunyo hayotida eng baxtiyor udirki, dunyoni bir askariy musofirxona deb hisoblasin va shunday e`tiqod qilsin va shunga ko’ra harakat qilsin. Va shunday e`tiqodi bilan, eng buyuk martaba bo’lmish rizo martabasini tezda qo’lga kirita oladi; sinuvchi shisha parchasi uchun doimiy bir olmosning narxini berib qo’ymaydi; istiqomat va lazzat ila hayot kechiradi. Ha, dunyoga oid ishlar – sinishga mahkum shishalar hukmidadir. Boqiy bo’lgan oxiratga oid ishlar esa, g’oyat sof olmoslar qiymatidadir.
Insonning fitratidagi shiddatli tashvish va haroratli muhabbat va dahshatli hirs va qaysarlarcha talab va hokazo kuchli hissiyotlar oxiratga oid ishlarni qozonmoq uchun berilgandir. U hissiyotni shiddatli bir suratda foniy dunyoning o’tkinchi ishlariga qaratmoq, foniy va sinuvchi shishalarga boqiy olmos narxini bermoq demakdir. Shu munosabat bilan xotirga kelgan bir nuqtani bayon etamiz. Ya`ni:
Ishq – shiddatli bir muhabbatdir. U foniy mahbublarga qaratilganida, ul ishq yo o’z sohibini doimiy bir azob va alamda qoldiradi va yohud u majoziy mahbub ul shiddatli muhabbatning qiymatiga arzimagani uchun boqiy bir mahbubni izlatadi; ishqi majoziy ishqi haqiqiyga aylanadi.
Xullas, insonda minglab hissiyotlar bor. Har birining ishq kabi ikkita martabasi bor. Biri majoziy, biri haqiqiy.
Masalan, ertangi kun tashvishi har kimda bor. Shiddatli bir suratda tashvishga tushganda ko’radiki: u tashvishlangan kelajagiga yetishish uchun qo’lida hujjat yo’q, hamda rizq jihatidan kafolatlangan va qisqa bo’lgan dunyoviy istiqboli bunday shiddatli tashvishga arzimaydi. Undan yuzini o’girib, qabrdan keyingi haqiqiy va uzun va g’ofillar uchun kafolatlanmagan bir istiqbolga yuzlanadi.
Ham yana, boylikka va mansabga shiddatli bir hirs qo’yadi... Ko’radiki, vaqtinchaga uning nazoratiga berilgan u foniy mol va ofatli shuhrat va tahlikali va riyoga sabab bo’lgan mansab ul shiddatli hirsga arzimaydi. Undan, haqiqiy mansab bo’lmish ma`naviy martabalarga va Allohga yaqinlik darajalariga va oxirat ozig’i va haqiqiy boylik bo’lgan solih amallarga yuzlanadi. Yomon xislat bo’lgan hirsi majoziy oliy xislat bo’lgan hirsi haqiqiyga aylanadi.
Ham yana, masalan, shiddatli bir qaysarlik bilan, ahamiyatsiz, zavolli, foniy ishlarga ul hissiyotini sarflaydi. Ko’radiki, bir daqiqa qaysarlik qilishga arzimaydigan bir narsaga bir yil qaysarlik qilmoqda. Ham zararli, zaharli bir narsaga qaysarlik bilan sabot ko’rsatmoqda. Ko’radiki, bu quvvatli his bunday narsalar uchun berilmagan ekan; uni bular uchun sarf qilish hikmat va haqiqatga zid ekan. U shiddatli qaysarlikni bu keraksiz zavol topguvchi ishlarga bermay, oliy va boqiy bo’lgan Iymon haqiqatlariga va Islom asoslariga va oxiratga oid xizmatlarga sarf etadi. U razil xislat bo’lgan majoziy qaysarlik go’zal va oliy xislat bo’lgan haqiqiy qaysarlikka, ya`ni haq yo’lida shiddatli sabotga aylanadi.
Mana shu uch misol kabi, insonlar insonga berilgan ma`naviy jihozlarni agar nafs va dunyo uchun iste`mol qilsa va dunyoda abadiy qoladiganday g’ofilona ish tutsa, razil axloqlarga va isroflarga va bema`ni ishlarga sabab bo’ladi. Agar yengillarini dunyo ishlariga va shiddatlilarini uxroviy va ma`naviy vazifalariga sarf etsa, tahsinga sazovor axloqlarga manba bo’lib, hikmat va haqiqatga muvofiq o’laroq ikki dunyo saodatiga sabab bo’ladi.
Men tahmin qilamanki, nasihatgo’ylarning nasihatlari bu zamonda ta`sirsiz qolganining bir sababi shudirki, ular axloqsiz insonlarga qarab: «Hasad qilma! Hirs qo’yma! Adovat qilma! Qaysarlik qilma! Dunyoni sevma!» – deydilar. Ya`ni, «fitratingni o’zgartir» degandek, zohiran ularning toqati ko’tarmaydigan bir taklif qo’yadilar. Agar, «Ularning yuzlarini xayrli narsalarga qaratingiz, oqimini o’zgartiringiz» – desalar, ham nasihat ta`sir qiladi, ham ixtiyorlari doirasidagi bir amri-taklif bo’ladi….
AYYUB (A.S)NING NIYOZI....02
TO’RTINCHI SIR:
Janobi Haqning insonga bergan sabr quvvatini vahima qilib yoyib yubormasa , har musibatga qarshi kifoya keladi . Faqat vahimaning zo’ravonligi bilan va insonning g’aflati bilan va foniy hayotni boqiy qoladi deb vahima qilishi bilan sabr quvvatini moziy va mustaqbalga sochib , holi hozirdagi musibatga qarshi sabri kifoya kelmaydi , shikoyat qilishni boshlaydi . Odato (hosho) Janobi Haqni insonlarga shikoyat qiladi . Ham juda haqsiz bir suratda va devonalarcha shikoyat qilib sabrsizlik ko’rsatadi . Chunki: O’tgan har bir kun , musibat esa zahmati ketgan , rohat qolgan ; alami o’tib , zavolidagi lazzati qolgan , siqilishi ketib , savobi qolgan . Bundan shikoyat emas , balki mutalazzizona shukr qilmoq lozim bo’ladi .Ularga hafa bo’lib emas , bilaks muhabbat etmoq kerakdir . Uning u o’tgan foniy umri , musibat vositasi ila boqiy va bahtiyor bir nav’i umr hukmiga o’tadi . U o’tgan kunlardagi alamlarni va vahimalarni o’ylab bir qism sabrini ularga qarata ishlatib sabr quvvatini zoya etishlik , devonalikdir . Ammo kelajak kunlar esa modomiki hali kelmagandir ;achchiq hastalik va yo musibatni hozirdan o’ylab sabrsizlik ko’rsatishlik , shikoyat etimoq , ahmoqlikdir . “Erta indin och qolaman , susiz qolaman”dep bugun tohtamay suv ichib , non yesa ,naqadar ahmoqona bir devonalikdir . Huddi shuningdek :Kelajak kunlardagi ,hozir yo’q bo’lgan musibat va hastaliklarni o’ylab , hozirdan ulardan alamlanishlik , sabrsizlik ko’rsatmoq , hechqanday majburiyat bo’lmasdan o’z o’ziga zulm qilishlik shunday bir ahmoqlikdirki , u sabrsiz inson uchun marhamat liyoqatini yo’qotadi .
Alhosil:Shukr , ne’matni ziyodalashtirganidek ; Huddi shuning dek : Shikoyat ham musibatni ziyodalashtiradi . Ham marhamatga ham loyiq bo’la olmaydi . Bir zamonlar muborak bir zot mudhich bir kasallikga giriftor bo’libdi . Yoniga bir mashoyih kelganda unga qarab : “Yuz kechadir men boshimni yostiqga qo’yib yota olmadim “deya achchiq bir shikoyat qildi . Buni ko’rgan ul hazratning shavqati uyg’onib: Qardoshim , o’tgan azobli yuz kuning shu onda sururli yuz kun hukmidadir . Ularni o’ylab , shikoyat qilma ;ularga boqib shukr qil . Kelajak kunlar esa ,modom hali kelmagandir . Robbing bo’lgan Arhamarrohiminga suyanib ,kaltaklanmasdan yeg’lama , hechlikdan qo’rqma , yoqlikga vujud rangini berma. Bu soatni o’yla ;sendagi sabr quvvati bu soatga kifoyadir . Devona bir qumondon kabi qilmaki : Chap taraf dushman quvvati uning o’ng tarafiga qo’shilib unga yangi bir quvvat bo’lgani holda , Chap tarafidagi dushmanning o’ng tarafi hali kelmaganida , u ahmoqlik qilib , markaz quvvatini o’ngga chapga sochib markazni zayif qoldirib ,dushman oddiy bir quvvat ila markazni harob qiladi .” Ul hazrat : “Qardoshim sen buning kabi qilma , butun quvvatingni bu soatga qarshi sarfla . Rahmati ilohiyani va uhroviy mukofotni va foniy va qisqa umrini , uzun va boqiy bir suratga aylantirganingni ko’p o’ylashga harakat qil .”deya nasihat qilibdi . U ham tamomi ila bir faroh olib : “ALHAMDULILLAH , kasalligim o’ndan birga tushdi dedi.”
BESHINCHI SIR: “Uch masala”dir.
Birinchi masala: Asl musibat va muzir musibat , dinga kelgan musibatdir . Diniy musibatdan har vaqt Dargohi Ilohiyaga iltijo qilib faryod qilmoq kerakdir . Faqat diniy bo’lmagan musibatlar , haqiqat nuqtai nazaridan musibat emasdirlar . Bir qismi Rahmoniy ogohlantirishdir . Bamisoli cho’pon , begonaning yerlariga tajovuz qilgan qo’ylariga tosh otib , u qo’ylar u toshdan his qiladilarki : Zararli ishdan qutqarish uchun bir ogohlantirishdir , mamnunona ortga qaytadilar . Huddi shuningdek ; ko’p zohiriy musibatlar borki , Ilohiy bir ogohlantirish , bir eslatishlikdir va bir qismi gunohlarga kafforatdir va bir qismi g’aflatdan uyg’otib , insoniylik bo’lgan ojzini va za’fini bildirmoq br nav’i huzur bermoqdir . Musibatning hastalik qismi , yuqorida aytilganidek : U qismi musibat emas , balki bir iltifoti Rabboniydir , bir tozalanishlikdir . Rivoyatda bordirki : “Yetilgan bir darahtni silkitilganda mevalari to’kilganidek ; sitmaning titrashligidan ham gunohlari huddi shunday to’kiladi .”
Hazrati Ayyub Alayhissalom , niyozida nafsinig istirohati uchun duo qilmamish , balki lisoniy zikr va qalbiy tafakkurga halal berganida ibodat uchun shifo talab aylamish . Biz u niyozi Ayyubiy ila –birinchi maqsadimiz – gunohlardan kelgan ma’naviy ruhiy yaralarimizning shifosini niyyat etmog’imiz darkor . Moddiy kasalliklar uchun ibodatga to’siq bo’lganida iltijo qilish mumkin . Faqat e’tirozga o’hshash va shikoyatkorona bir suratda emas , balki kamtarlik bilan yordam so’raganday iltijo qilinishi kerak . Modomiki uning Rububiyatiga ya’ni tarbiyagarchiligiga rozimiz ;u Rububiyati nuqtai nazaridan bergani har narsa uchun rizo lozim . Qazo va taqdirga e’tirozni qo’zg’atadigan bir tarzda “Ah Uf!” qilib shikoyat etishlik huddi taqdirni tanqid qilganday bo’ladi . Rahimiyatini ayiblashdek bo’ladi . Taqdirni tanqid qilgan , boshini ursa urur boshini yorur…Rahmatni ayiblagan ,rahmatdan mahrum bo’ladi . Singan qo’l bilan qasos olmoq uchun u qo’lni ishlatsa battar sinishini ziyodalashtiradi . Huddi shuningdek :Musibatga giriftor bo’lgan odam , e’tirozkorona shikoyat va qiziqib uni qarshilashi musibatni ikkilashtiradi .
Ikkinchi masala: Moddiy musibatlarni buyuk ko’rgan sayin kattalashadi , kichik ko’radigan bo’lsa kichiklashadi . Masalan; Tunda insonning ko’ziga bir hayol ilashadi . Unga ahamiyat bergan sari shishadi , ahamiyat berilmasa yo’qoladi . Hujum qilgan arilarga ilashsa ko’proq hujumko’rsatishlari , loqayid qolsa tarqab ketishlari kabi ; moddiy musibatlarga ham buyuk nazar bilan ahamiyat ila boqsa kattalashadi , qiziqish vositasi ila u musibat jasatdan o’tib qalbda ham ildiz otadi , bir ma’naviy musibatni ham natija beradi ; unga suyanib davom etadi . Qachonki u qiziqishni , qazoga rizo va tavakkal vositasi bilan haydasa , bir darahtning tomiri kesilgani kabi moddiy musibat yengillashib yengillashib ildizi kesilgan daraht kabi quridi ketadi .
Yana masalan urishib tortishishda mudhich dushmanga qarab kulmoqlik ila; Adovat , dushmanlik sulh kelishishga ; husumat hazilga aylanadi ; adovat kichrayib mahv bo’ladi . Tavakkul bilan musibatga qarshi chiqmoq ham huddi shundaydir .
Uchinchi masala: Har zamonning bir hukmi bor . Shu g’aflat zamonida musibat shaklini o’zartirgan . Bazi zamonda va bazi shahslarda balo , balo emas balki bir lutfi Ilohiydir . Chunki qaysiki o’spirin yoshlarni qaramaylik , ko’ramizki tengdoshlariga nisbatan bir daraja vazifai diniya va Ohiratiga qarshi mansubiyati bog’liqligi bor . Undan anglashiladiki :Bundaylar haqida u nav’i hastaliklar musibat emas , bir nav’i ne’mati ilohiyadir . Chunki: Chindan ham u hastalik uning dunyoviy , foniy , qisqacha hayotiga bir zahmat ilova etadi . Faqat uning abadiy hayotiga foidasi bo’ladi . Bir nav’i ibodat hukmiga o’tadi . Agar sihhatlik topsa , yoshlik sarhushligi ila va zamonning safohati bilan albatta hastalik holatini muhofaza eta olmaydi , balki safohatga otiladi .
HOTIMA
Janobi Haq hadsiz qudrat va nihoyatsiz rahmatini ko’rsatmoq uchun insonda hadsiz bir ojz , nihoyatsiz bir faqr joylashtirgandir . Ham hadsiz Asmosining naqshlarini ko’rsatmoq uchun insonni shundayin bir suratda yaratgandirki , hadsiz jihatlar ila alamlar olgani kabi , hadsiz jihatla bilan ham lazzatlar , olaoladigan bir uskuna jihoz hukmida yaratgandir . Va u inson uskunasida yuzlarcha olatlar bor . Har birisini alami ayri , lazzati ayri , vazifasi ayri , mukofoti ayridir . Odato insoni akbar bo’lgan olamda jilvalangan barcha Asmoi Ilohiya bir kichik olam bo’lgan insonda ham u isimlarining umumiyat ila jilvalari bor . Bunda sihhat va ofiyat va lazoiz kabi nofiy amirlar , shukr aytkizadi , u uskunani ko’p jihatlar ila vazifalariga chorlaydi . Inson ham bir shukr korhonasi kabi bo’ladi . Huddi Shuningdek :Musibatlar bilan , hastaliklar ila alamlar bilan boshqa hayajonli harakatga keltirgan nuqsonlar bilan u korhonaning boshqa charhlarini harakatga keltiradi , jonlantiradi . Inson mohiyatida joylashtirilgan ojz va za’f va faqr madanini ishlattiradi . Bir til ila emas , balki har bir azoning lisoni bilan bir iltijo , bir yordam vaziyati beradi . Go’yo inson u kamchiliklari bilan ,ayri ayri minglarcha qalamni birlashtirgan harakatli bir qalam bo’lur . hayot sahifasida va yohud Lavhi Misoliyda hayot taqdirini yozadi , Asmoi ilohiyaga bir e’lonnoma bo’ladi va bir Subhoniy Manzumaning Qasidasi hukmiga o’tib fitriy vazifasini ifoda etadi .
ZILZILA...
…BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM …
…IZA ZULZILATIL ARZU ZILZALAHA * VA AHROJATIL ARZU ASQOLAHA * VA QOLAL INSANU MALAHA* YAVMA IZIN TUHADDISU AHBORAHA* BI ANNA ROBBAKA AVHALAHA * …ila ahiri ayat…(“Bas qachonki yer muthich bir silkinishga tutiladi . Va yer yuzi butun og’irliklarini tashqariga shiqarur . Va inson “ Nima bo’layapti menga?” der. U kun yer yuzi ,ustida harkimning nima ish qilganini habar berur . Chunki Robbing unga gapirishini amr etgandir .”Zilzila surasi ,1-5)…
Shu sura qati’yyan ifoda etadiki :Qurrai Arz harakatga kelib zilzilaga tutilganda vahiy va ilhomga mazhar bo’lib amr tahtida silkinadi . Bazanda titraydi…
Ma’naviy va ahamiyatli bir tarafdan , hozirgi zilzila munosabati bilan olti yetti juz’iy savolga qarshi , yana ma’naviy eslatma yordami ila javoblar qalbga keldi . Tafsilan yozmoqni ko’p martta niyyat etgan bo’lsakda izn berilmadi . Yolg’iz ijmolan ya’ni qisqacha yoziladi .
Birinchi savol: Bu buyuk zilzilaning moddiy musibatidan ham alamli , ma’naviy bir musibati o’laroq , shu zilzilaning davom etshidan kelgan qo’rquv va ma’yusiyat va vahima , aksar halqning aksar mamlakatda tungi istirohatini qochirib , dahshatli bir azob berishi nimadandir?
Yana ma’naviy javob:
Shunday deyildiki; Ramazoni Sharifning tarovih vaqtida kamoli hursandchilik ila va surur ila sarhushcha g’oyatda havaskorona musiqalarni va bazan qizlarning ovozlari ila , radio og’zi bilan bu Muborak Islom Markazining har tarafida jozibadorona eshittirilishi , bu qo’rquv azobini natija berdi .
Ikkinchi savol: Nima uchun dinsiz kofirlarning mamlakatlarida bu samoviy balo boshlariga kelmaydi ? Bu bechora musilmonlarga keladi ?
Aljavob: Buyuk hatolar va jinoyatlar , kechiktirilib buyuk markazlarda ; va kichik kichik jinoyatlar , tezlashtirilib kichik markazlarda berilgani kabi , muhim bir hikmatga binoan , ahli kufirning jinoyatlarining qismi azami , Mahkamai Kubroyi Hashrga qoldirilib , ahli iymonning hatolari qisman bu dunyoda jazosi beriladi .
Uchinchi savol: Bazi shahslarning hatosi tufayli kelgan bu musibat bir daraja mamlakatda umumiy shakilga kirishining sababi nadir?
Aljavob: Umumiy musibat ,aksariyatning hatosini deb kelishi jihati ila , aksar insonlarning u zolim shahslarning harakatlariga f’elan vayo mulozamatan vayo fikran qo’shilib tarafdor bo’lishi ila ma’nan ishtirok etadi , ommaviy musibatga sabab bo’ladi .
To’rtinchi savol: Modomiki bu zilzila musibati , hatolarning natijasi va gunohlarga kafforotdir. Masum begunohlarning va hatosizlarning u musibat ichida yonishi nadandir?Odatulloh qanday qilib bunga ruhsat beradi?
Yana ma’naviy tarafdan javob:Bu masala qadar siriga taalluq etgani uchun . Taqdir Risolasiga havola qilib yolg’iz buyerda bu qadar deyildi:
VATTAQU FITNATAN LA TUSIBANNALLAZINA ZALAMU MINKUM HOOSSATAN… Ya’ni : “Bir balo . bir musibatdan chekilingizki , kelgan vaqtda yolg’iz zolimlarga mahsus qolmay masumlarni ham yoqadi .”
Shu oyatning siri shudirki: Bu dunyo bir tajriba maydoni va imtihondir va dorul taklif va mujohadadir. Imtihon va taklif taqazo qiladilarki , haqiqatlar pardali qolib , to musobaqa va mujohada ila AbuBakrlar , A’loi I’lliyyinga chiqsinlar va abujillar, asfalasofiliynga kirsinlar. Agar ma’sumlar , bunday musibatlarda sog’lom qolsa edilar ,abujahillar ,aynan Abubakrlar kabi taslim bo’lib ,mujohada ila ma’naviy taraqqiy eshigi yopilgan va taklif siri buzilgan bo’lardi .
Modomiki mazlum ,zolim bilan birga musibatga tushishi Hikmat Ilohiyaga ko’ra lozimdir. Ajabo u bechora mazlumlarning Rahmat va Adolatdan hissalari nadir?
Bu savolga qarshi javoban deyildiki: U musibatdagi g’azab va hiddat ichida ularga bir rahmat jilvasi bor. Chunki u masum begunohlarning foniy mollari , ularga hos sadaqa bo’lib , boqiy bir mol hukmiga o’tgani kabi , foniy hayotlari ham bir boqiy hayotni qozontiradigan darajada bir nav’i shahidlikdek o’laroq , nisbatan oz va vaqtinchalik bir mashaqqat va azobdan buyuk va doimiy bir qozonchni qozontirgan bu zilzila , ular haqida ayni g’azab ichida bir rahmatdir.
Beshinchi savol: Odil va Rahim , Qodiyr va Hakiym bo’lgan Alloh , nima uchun hususiy hatolarga hususiy jazo bermay , katta bir unsurni balo qilib yuboradi . Bu hol Rahmat Jamoliga va muhit Qudratiga qanday muvofiq tushadi ?
Aljavob: Qodiyri Zuljalol Har bir unsurga ko’p vazifalar bergan va har bir vazifada ko’p natijalar berdiradi . Bir unsurning bir dona vazifasida , birgina natijasi chirkin va sharr va musibat bo’lsa ham , boshqa go’zal natijalari , bu natijani ham go’zal hukmiga keltiradi . Agar bir chirkin natija vujudga kelmaslik uchun , insonga qarshi g’azabga kelgan u unsur , u vazifadan man qilinsa unda u go’zal natijalar sonicha hayirlar tark qilinadi va lozim bo’lgan bir hayirni qilmaslik , shar bo’lishi etibori ila , u hayirlar sonicha sharlar qilinadi. To birgina yomonlik kelmasin kabi ;g’oyat chirkin va hilofi hikmat va hilofi haqiqat bir nuqsonlikdir . Qudrat va hikmat va haqiqat kamchilikdan munazzahdir, tozadir. Modomiki bir qisim hatolar , unsurlarni va yer sayyorasini hiddat va g’azabga keltiradigan darajada bir yahlit isyondir va ko’p mahluqotning ququqiga bir haqoratli tajovuzdir . Albatta u jinoyatning favqulotda iflos chirkinligini ko’rsatish uchun , katta bir unsurga , kulliy vazifasi ichida “Ularni tarbiya et”deya amr berilishi ayni hikmatdir va adolatdir va mazlumlarga ayni rahmatdir.
Oltinchi savol: Zilzila yer sayyorasining ichida ma’danlarning inqilobining natijasi bo’lganini ahli g’aflat habar yoyib , huddi tasodufiy va tabiiy va maqsadsiz bir hodisa nazari bilan qaraydilar. Bu hodisaning ma’naviy sabablarini va natijalarini ko’rmaydilar , toki insofga kelsinlar. Bularning suyangani moddaning bir haqiqati bormidir?
Aljavob: Zalolatdan boshqa hechbir haqiqati yo’qdir. Chunki Har yil ellik milliyondan ziyoda munaqqosh, muntazam ko’ylaklarni kiygan va almashtirgan yer yuzining ustida , minglarcha navlarning birgina nav’i bo’lgan ,masalan chivin toifasidan hadsiz fardlaridan birgina chivinning yuzlarcha a’zosidan birgina a’zosi bo’lgan qanotining qasd va iroda va istak va hikmat jilvasiga mazhariyati va unga loqayit qolmagan va boshsiz tashlab qo’ymagani, ko’rsatadiki , nafaqat hadsiz aqil egalarining beshigi va onasi va haloskori va homiysi bo’lgan kattakon qurrai arzning ahamiyatli af’oli va ahvoli ; balki hech bir narsasi -hoh kichik bo’lsin hoh katta bo’lsin –iroda va ihtiyor va qasdi Ilohiyning horijida bo’lmas. Faqat Qodiyri Mutlaq , hikmatinig taqazosi ila zohiriy sabablarni tasarrufotiga parda qiladi . Zilzilani hohlaganida , bazanda bir ma’danni harakatga amr etib , otashlantiradi . Hop , ma’daniy o’zgarishlar ham deylik , yana amr va hikmati Ilohiya ila bo’ladi ;boshqachasiga bo’laolmaydi. Masalan; Bir odam bir qurol bilan birisiga o’q otti. Otgan odamga hech qaralmasdan , faqat o’qdagi porohning otashlanganiga hamma nazarni qaratib , bechora otilgan odamni busbutun huquqini zoya qilmoq ; na qadar ahmoqlik va devonalikdir. Aynan shuningdek: Qodiyri Zuljalolning itoatli bir ma’muri , balki bir kemasi , bir tayyorasi bo’lgan yer sayyorasining ichida mavjud bo’lgan va hikmat va iroda ila saqlangan bir bombani ,ahli g’aflat va tug’yon ahlini uyg’otish uchun otashlantir ,deya bo’lgan Rabboniy amrni unutmoq va “tabiiyki” deyishlik , ahmoqlikning eng battar ahmoqligidir.
….LA YA’LAMUL G’OYBA ILLALLOHU ….
…SUBHANAKA LA I’LMALANA ILLAMA ALLAMTANA INNAKA ANTAL A’LIMUL HAKIMU….
…IZA ZULZILATIL ARZU ZILZALAHA * VA AHROJATIL ARZU ASQOLAHA * VA QOLAL INSANU MALAHA* YAVMA IZIN TUHADDISU AHBORAHA* BI ANNA ROBBAKA AVHALAHA * …ila ahiri ayat…(“Bas qachonki yer muthich bir silkinishga tutiladi . Va yer yuzi butun og’irliklarini tashqariga shiqarur . Va inson “ Nima bo’layapti menga?” der. U kun yer yuzi ,ustida harkimning nima ish qilganini habar berur . Chunki Robbing unga gapirishini amr etgandir .”Zilzila surasi ,1-5)…
Shu sura qati’yyan ifoda etadiki :Qurrai Arz harakatga kelib zilzilaga tutilganda vahiy va ilhomga mazhar bo’lib amr tahtida silkinadi . Bazanda titraydi…
Ma’naviy va ahamiyatli bir tarafdan , hozirgi zilzila munosabati bilan olti yetti juz’iy savolga qarshi , yana ma’naviy eslatma yordami ila javoblar qalbga keldi . Tafsilan yozmoqni ko’p martta niyyat etgan bo’lsakda izn berilmadi . Yolg’iz ijmolan ya’ni qisqacha yoziladi .
Birinchi savol: Bu buyuk zilzilaning moddiy musibatidan ham alamli , ma’naviy bir musibati o’laroq , shu zilzilaning davom etshidan kelgan qo’rquv va ma’yusiyat va vahima , aksar halqning aksar mamlakatda tungi istirohatini qochirib , dahshatli bir azob berishi nimadandir?
Yana ma’naviy javob:
Shunday deyildiki; Ramazoni Sharifning tarovih vaqtida kamoli hursandchilik ila va surur ila sarhushcha g’oyatda havaskorona musiqalarni va bazan qizlarning ovozlari ila , radio og’zi bilan bu Muborak Islom Markazining har tarafida jozibadorona eshittirilishi , bu qo’rquv azobini natija berdi .
Ikkinchi savol: Nima uchun dinsiz kofirlarning mamlakatlarida bu samoviy balo boshlariga kelmaydi ? Bu bechora musilmonlarga keladi ?
Aljavob: Buyuk hatolar va jinoyatlar , kechiktirilib buyuk markazlarda ; va kichik kichik jinoyatlar , tezlashtirilib kichik markazlarda berilgani kabi , muhim bir hikmatga binoan , ahli kufirning jinoyatlarining qismi azami , Mahkamai Kubroyi Hashrga qoldirilib , ahli iymonning hatolari qisman bu dunyoda jazosi beriladi .
Uchinchi savol: Bazi shahslarning hatosi tufayli kelgan bu musibat bir daraja mamlakatda umumiy shakilga kirishining sababi nadir?
Aljavob: Umumiy musibat ,aksariyatning hatosini deb kelishi jihati ila , aksar insonlarning u zolim shahslarning harakatlariga f’elan vayo mulozamatan vayo fikran qo’shilib tarafdor bo’lishi ila ma’nan ishtirok etadi , ommaviy musibatga sabab bo’ladi .
To’rtinchi savol: Modomiki bu zilzila musibati , hatolarning natijasi va gunohlarga kafforotdir. Masum begunohlarning va hatosizlarning u musibat ichida yonishi nadandir?Odatulloh qanday qilib bunga ruhsat beradi?
Yana ma’naviy tarafdan javob:Bu masala qadar siriga taalluq etgani uchun . Taqdir Risolasiga havola qilib yolg’iz buyerda bu qadar deyildi:
VATTAQU FITNATAN LA TUSIBANNALLAZINA ZALAMU MINKUM HOOSSATAN… Ya’ni : “Bir balo . bir musibatdan chekilingizki , kelgan vaqtda yolg’iz zolimlarga mahsus qolmay masumlarni ham yoqadi .”
Shu oyatning siri shudirki: Bu dunyo bir tajriba maydoni va imtihondir va dorul taklif va mujohadadir. Imtihon va taklif taqazo qiladilarki , haqiqatlar pardali qolib , to musobaqa va mujohada ila AbuBakrlar , A’loi I’lliyyinga chiqsinlar va abujillar, asfalasofiliynga kirsinlar. Agar ma’sumlar , bunday musibatlarda sog’lom qolsa edilar ,abujahillar ,aynan Abubakrlar kabi taslim bo’lib ,mujohada ila ma’naviy taraqqiy eshigi yopilgan va taklif siri buzilgan bo’lardi .
Modomiki mazlum ,zolim bilan birga musibatga tushishi Hikmat Ilohiyaga ko’ra lozimdir. Ajabo u bechora mazlumlarning Rahmat va Adolatdan hissalari nadir?
Bu savolga qarshi javoban deyildiki: U musibatdagi g’azab va hiddat ichida ularga bir rahmat jilvasi bor. Chunki u masum begunohlarning foniy mollari , ularga hos sadaqa bo’lib , boqiy bir mol hukmiga o’tgani kabi , foniy hayotlari ham bir boqiy hayotni qozontiradigan darajada bir nav’i shahidlikdek o’laroq , nisbatan oz va vaqtinchalik bir mashaqqat va azobdan buyuk va doimiy bir qozonchni qozontirgan bu zilzila , ular haqida ayni g’azab ichida bir rahmatdir.
Beshinchi savol: Odil va Rahim , Qodiyr va Hakiym bo’lgan Alloh , nima uchun hususiy hatolarga hususiy jazo bermay , katta bir unsurni balo qilib yuboradi . Bu hol Rahmat Jamoliga va muhit Qudratiga qanday muvofiq tushadi ?
Aljavob: Qodiyri Zuljalol Har bir unsurga ko’p vazifalar bergan va har bir vazifada ko’p natijalar berdiradi . Bir unsurning bir dona vazifasida , birgina natijasi chirkin va sharr va musibat bo’lsa ham , boshqa go’zal natijalari , bu natijani ham go’zal hukmiga keltiradi . Agar bir chirkin natija vujudga kelmaslik uchun , insonga qarshi g’azabga kelgan u unsur , u vazifadan man qilinsa unda u go’zal natijalar sonicha hayirlar tark qilinadi va lozim bo’lgan bir hayirni qilmaslik , shar bo’lishi etibori ila , u hayirlar sonicha sharlar qilinadi. To birgina yomonlik kelmasin kabi ;g’oyat chirkin va hilofi hikmat va hilofi haqiqat bir nuqsonlikdir . Qudrat va hikmat va haqiqat kamchilikdan munazzahdir, tozadir. Modomiki bir qisim hatolar , unsurlarni va yer sayyorasini hiddat va g’azabga keltiradigan darajada bir yahlit isyondir va ko’p mahluqotning ququqiga bir haqoratli tajovuzdir . Albatta u jinoyatning favqulotda iflos chirkinligini ko’rsatish uchun , katta bir unsurga , kulliy vazifasi ichida “Ularni tarbiya et”deya amr berilishi ayni hikmatdir va adolatdir va mazlumlarga ayni rahmatdir.
Oltinchi savol: Zilzila yer sayyorasining ichida ma’danlarning inqilobining natijasi bo’lganini ahli g’aflat habar yoyib , huddi tasodufiy va tabiiy va maqsadsiz bir hodisa nazari bilan qaraydilar. Bu hodisaning ma’naviy sabablarini va natijalarini ko’rmaydilar , toki insofga kelsinlar. Bularning suyangani moddaning bir haqiqati bormidir?
Aljavob: Zalolatdan boshqa hechbir haqiqati yo’qdir. Chunki Har yil ellik milliyondan ziyoda munaqqosh, muntazam ko’ylaklarni kiygan va almashtirgan yer yuzining ustida , minglarcha navlarning birgina nav’i bo’lgan ,masalan chivin toifasidan hadsiz fardlaridan birgina chivinning yuzlarcha a’zosidan birgina a’zosi bo’lgan qanotining qasd va iroda va istak va hikmat jilvasiga mazhariyati va unga loqayit qolmagan va boshsiz tashlab qo’ymagani, ko’rsatadiki , nafaqat hadsiz aqil egalarining beshigi va onasi va haloskori va homiysi bo’lgan kattakon qurrai arzning ahamiyatli af’oli va ahvoli ; balki hech bir narsasi -hoh kichik bo’lsin hoh katta bo’lsin –iroda va ihtiyor va qasdi Ilohiyning horijida bo’lmas. Faqat Qodiyri Mutlaq , hikmatinig taqazosi ila zohiriy sabablarni tasarrufotiga parda qiladi . Zilzilani hohlaganida , bazanda bir ma’danni harakatga amr etib , otashlantiradi . Hop , ma’daniy o’zgarishlar ham deylik , yana amr va hikmati Ilohiya ila bo’ladi ;boshqachasiga bo’laolmaydi. Masalan; Bir odam bir qurol bilan birisiga o’q otti. Otgan odamga hech qaralmasdan , faqat o’qdagi porohning otashlanganiga hamma nazarni qaratib , bechora otilgan odamni busbutun huquqini zoya qilmoq ; na qadar ahmoqlik va devonalikdir. Aynan shuningdek: Qodiyri Zuljalolning itoatli bir ma’muri , balki bir kemasi , bir tayyorasi bo’lgan yer sayyorasining ichida mavjud bo’lgan va hikmat va iroda ila saqlangan bir bombani ,ahli g’aflat va tug’yon ahlini uyg’otish uchun otashlantir ,deya bo’lgan Rabboniy amrni unutmoq va “tabiiyki” deyishlik , ahmoqlikning eng battar ahmoqligidir.
….LA YA’LAMUL G’OYBA ILLALLOHU ….
…SUBHANAKA LA I’LMALANA ILLAMA ALLAMTANA INNAKA ANTAL A’LIMUL HAKIMU….
настроение: .
хочется: .
BIRODARLIK...
BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM
BISMIHI VA IN MIN SHAYIN ILLA YUSABBIHU BIHAMDIHI…
Ushbu mavzu ikki qisimdan iboratdir . Birinchi qism ahli iymonni uhuvvatga va muhabbatga da’vat etadi.
BIRINCHI QISM:
….BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM…
INNAMAL MU’MINUNAL IHVATUN FA ASLIHU ABAYNA AHAVAYKUM (“muminlar do’stdirlar; siz ham do’stingizning orasini tuzatingiz.”Hujurot surasi,10) ..ID FA’ BILLATI HIYA AHSANU FA IZALLAZI BAYNAKA VA BAYNAHU A’DAVATUN KA ANNAHU VALIYYUN HAMIMUN (“Yomonlikga yahshilikning eng go’zali bilan qarshilik ber . Bas qarasang , orangizdagi dushman bo’lib ko’ringan kimsa jonajon do’stga aylanadi.”Fussilat surasi, 34)…VAL KAZIMINAL G’OYZA VAL A’FINA A’NINNASI VALLAHU YUHIBBUL MUHSININA…(“G’azablarini ichiga yutganlar va insonlarning kamchiliklarini kechirganlar-Alloh esa yahshilik qilganlarni sevadi.”Oli Imron surasi, 134) …
Мўъминлардаги нифоқ ва шиқоққа, кин ва адоватга сабаб бўлгувчи тарафкашлик ва қайсарлик ва ҳасад ҳақиқату ҳикмат жиҳатидан ҳам, инсонийяти кубро бўлмиш Исломийят ва ҳаёти шахсийя ва ҳаёти ижтимоийя ва ҳаёти маънавийя нуқтаи назаридан ҳам чиркин ва мардуддир, зарарли ва зулмдир. Ва ҳаёти башарийя учун заҳардир. Шу ҳақиқатнинг ғоят кўп вужуҳидан олти важҳни баён этамиз.
u БИРИНЧИ ВАЖҲ. Ҳақиқат назарида зулмдир.
Эй мўъминга кин ва адоват билан қаровчи инсофсиз одам! Тасаввур қилки, сен бир кемада ё бир хонадасан. Сен билан бирга тўққиз нафар маъсум ва бир нафар жиноятчи бор. Ул кемани гарқ этишга ё ул хонани ёндиришга уринган одам на қадар зулм этаётганини биласан. Ва золимлиги ҳақида самовотга эшиттирадиган даражада бақирасан. Ваҳоланки, ҳатто биттагинаси маъсум, қолган тўққизтаси жоний бўлса ҳам, ҳеч кандай бир адолатли қонун у кемани чўктиришга буюрмайди.
Худди шунинг каби, бир хонаи Раббонийя ва бир сафинаи илоҳийя бўлмиш бир мўьминнинг вужудида иймон ва исломийят ва қўшнилик сингари тўққиз эмас, балки йигирма маъсум сифати бўлатуриб, сенга зарар етказгувчи ва ёки сен ёқтирмайдиган бир жоний сифати туфайлигина унга кин ва адоват боғлаш ила сен ул хонаи маънавийяи вужуднинг маънан гарқ бўлишини ё ёндирилишини, тахрибини ва чўкишини орзу қилишинг ва шунга ҳаракат этишинг унингдек чиркин ва гаддор бир зулмдир.
u ИККИНЧИ ВАЖҲ. Ҳикмат назарида ҳам зулмдир.
Зеро, маълумдирки, адоват ва муҳаббат худди нур ва зулмат каби ўзаро зиддирлар. Иккалови маънойи ҳақиқийсида турганда ҳеч бирга жамъ бўла олмайди.
Агар муҳаббат ўз сабабларининг афзаллигига кўра бир қалбда ҳақиқий бўлса, у вақт адоват мажозий бўлади; ачиниш суратига инқилoб этади. Ҳа, мўьмин қардошини севади ва севиши лозим. Лекин дагаллиги учун ачинади, холос. Таҳаккум билан эмас, балки лутф билан ислоҳига интилади. Шу боис насси ҳадисга биноан: "Мўьмин муьмин ила уч кундан ортиқ аразлашиб, қатьи муколама этмасин".
Агар адоват сабаблари голиб келиб, бу адоват бир қалбда ҳақиқати билан мавжуд бўлса, унда муҳаббат мажозий бўлади; сунъий ва ясама шаклга айланади.
Эй инсофсиз одам! Мўъмин қардошингга кин ва адоват нақадар зулм эканини энди кўрдингми! Чунки, мисол учун, сен оддий кичик тошчаларни Каъбадан ҳам аҳамийятли ва Жабали Уҳуддан ҳам катта десанг, на қадар чиркин бир ақлсизлик бўлганидек, Каъба ҳурматига тенг иймон ва Жабали Уҳуд азаматига тенг Исломийят каби кўп исломий васфлар муҳаббатни ва иттифоқни тақозо этгани ҳолда, мўъминга қарши адоватга сабаб бўлгувчи баъзи қусурларни иймон ва исломийятдан афзал тутиш шу қадар инсофсизлик ва ақлсизлик ва жуда катта бир зулм бўлишини, ақлинг бўлса, англаб етарсан!..
Ҳа, тавхиди иймоний албатга тавҳиди қулубни истайди. Ва ваҳдати эътиқод ҳам ваҳдати ижтимоийяни тақaзо этади. Ҳа, инкор этолмайсанки, биров билан бирга бир қисмда хизмат қилишинг туфайли ул одамга нисбатaн дўстона бир робита англайсан. Ва бир қўмондоннинг амри остида бирга бўлишинг туфайли биродарона бир алоқа талаққий этасан. Ва бир мамлакатда бирга бўлишинг ила ухувваткорона бир муносабат ҳис этасан. Ҳолбуки иймон берган нур ва шуур ила ҳамда сенга кўрсатган ва билдирган Асмои Илоҳийя ададича ваҳдат алоқалари ва иттифоқ робиталари, ухувват муносабатлари бор.
Масалан, ҳар иккаловингизнинг
• Холиқингиз бир;
• Моликингиз бир;
• Маъбудингиз бир;
• Розиқингиз бир...
Бир, бир... мингга қадар бир, бир... Ҳам:
• Пайғамбарингиз бир;
• Динингиз бир;
• Қиблангиз бир..
Бир, бир... юзга қадар бир, бир...
Сўнгра:
• Қишлоғингиз бир;
• Давлатингиз бир;
• Мамлакатингиз бир... Ўнга қадар бир, бир...
Бу қадар "бир, бир"лар ваҳдат ва тавҳидни, вифоқ ва иттифоқни, муҳаббат ва ухувватни тақозо этгани ва коинот ва курраларни бир-бирига боглайдиган маънавий занжирлар бўлгани ҳолда шиқоқ ва нифоққа, кин ва адоватга сабаб бўлгувчи ўргимчакуядек аҳамийятсиз ва саботсиз нарсаларни деб мўъминларга қарши ҳақиқий адоват этиш ва кин боглаш ул робитаи ваҳдатга қарши қай даража бир ҳурматсизлик ва ул аобаби муҳаббатга қарши бир камситиш ва ул муносабати ухувватга қарши не чогли бир зулм ва ноҳақлик бўлишини, қалбинг ўлмаган бўлса, ақлинг сўнмаган бўлса, англаб етарсан...
УЧИНЧИ ВАЖҲ. Асл адолатни ифода этувчи VALA TAZIRU VAZIROTUN VIZRO UHRO…(“Hechbir gunohkor boshqasining gunohini yuklamaydi.”An’om surasi ,134)
нинг маъносига кўра, бир мўъминнинг жоний бир сифати туфайли бошқа маъсум сифатларини маҳкум этиш ҳукмида бўлган адоват ва кин қай даража ҳадсиз бир зулм эканини ва бохусус бир мўъминнинг қўпол бир сифатидан хафа бўлиб, аразлашиб, адоватини ул мўъминнинг ақрабосигада ёйиш… INNAL INSANA LAZALUMUN… (“Muhaqqaqki inson juda zolimdir.”Ibrohim surasi ,164) нинг сийгои муболагаси ила ғоят азим бир зулм эканини ҳақиқат ва шариат ва ҳикмати Исломийя сенга эслатиб тургани ҳолда қандай қилиб ўзингаи ҳақ ҳисоблайсан, "Менинг ҳаққим бор" дейсан?!
Ҳақиқат назарида, сабаби адоват ва шарр бўлмиш қўполликлар шарр ва тупроқ каби касифдир: бошқага юқмайди ва бошқада инъикос ҳам этмайди. Бошқа одам ундан дарс олиб шарр иш қилса, у бошқа масаладир. Муҳаббатнинг асбаби бўлмиш яхшиликлар муҳаббатнинг ўзи каби нурдир: юқиш ва инъикос этиш унинг шаънидир. Шундан "Дўстнинг дўсти дўстдир" мақоли, зарбулмасал бўлиб кетган. Худди шу боис 'Бир куз хотири учун кўп кўзлар севилади" мақоли ҳам умумнинг лисонида айланади.
Хуллас, эй инсофсиз одам! Ҳақиқат шундай кўргани ҳолда, ўзинг севмаган бир одамнинг суюкли, маъсум бир қардошига ва тааллуқотига адоват этиш на қадар хилофи ҳақиқат бўлишини, ҳақиқатбин бўлсанг, англаб етарсан...
ТЎРТИНЧИ ВАЖҲ. Ҳаёти шахсийя наэарида ҳам зулмдир. Бу тўртинчи важҳнинг асоси ўлароқ бир неча дастурга қулоқ ос.
Биринчиси: Сен маслагангаи ва афкорингни ҳақ билган чоғинг "Маслагим ҳақ ёки гўзалроқ", дейишга ҳаққинг бўлади. Лекин 'Фақат менинг маслагим ҳақдир", дейишга ҳаққинг йўқдир, инсофсиз назаринг ва тушкун фикринг ҳакам бўла олмайди. Бошқа бировнинг маслагини ботил деб ҳукм қила олмайди.
Иккинчи Дастур: Сенинг устингдаги ҳақ шуки, ҳар сўзлаганинг рост бўлсин. Лекин ҳар ростни сўзлашга сенинг ҳаққинг йўқдир. Ҳар айтганинг тўгри бўлиши шарт. Лекин ҳар тўгрини айтиш тўгри эмас. Зеро, сенингдек нияти нохолис бир одамнинг насиҳати баъзан жиғга тегади, тескари натижа беради.
Учинчи дастур: Адоват эттинг келса, қалбингдаги адоватга адоват эт; уни йўқ қилишга урин. Ҳам, сенга энг зиёда зарар етказадиган нафси амморангга ва ҳавои нафсингга адоват этгин; ислоҳига интилгин. Уша музир нафсни деб мўъминларга адоват этмагин. Агар душманлик этгинг келса, кофирлар ва худосизлар кўпдир, уларга адоват этгин. Ҳа, муҳаббат сифати муҳаббатга лойиқ бўлганидек, адоват хислати ҳам ҳар нарсадан олдин ўзи адоватга лойиқдир. Агар хасмингни мағлуб қилмоқ истасанг, ёмонлигига ниобатан яхшилик билан муқобала эт. Чунки, агар ёмонлик билан муқобала эпсанг, хусумат зиёдалашади. Зоҳиран маглуб бўлса ҳам, қалбан кин сақлайди, давомли адоват этади. Агар яхшилик билан муқобала этсанг, надомат қилади, сенга дўст бўлади.
Mўъминнинг шаъни - карийм бўлишдир. Сенинг икроминг туфайли сенга мусаххар бўлади. Зоҳиран разил бўлса ҳам, иймон жиҳатидан кариймдир. Ҳа, ёмон бир одамга "яхшисан, яхшисан" деяверсанг, яхши бўлиб кетиши ва яхши бир одамга "ёмонсан, ёмонсан" деяверсанг, ёмон бўлиб кетиши кўп содир бўлади. Шундай экан,…VA IZA MARRU BILLAG’VI MARRU KIROMAN( “Bekor so’zlar bilan ,chirkin harakatlarga yuzlashganlarida , izzat va sharaflarini muhofaza qilib u yerda o’tib ketadilar.”Furqon surasi ,72)…VA IN TA’FU VA TASFAHU VA TAG’FIRU FA INNALLOHA G’AFURUN ROHIM…(“Agar ularni kechirib , kamchiliklarga qaramay va bag’ishlasangiz , shubhasizki Alloh ham ko’p bag’ishlovchi va ko’p marhamat qilguvchidir.”Tag’obun surasi , 14)
каби дасотири қудсийяи Қуръонийяга қулоқ бер; саодат ва саломат ундадир.
Тўртинчи дастур: Кин ва адоват сақловчи кимсалар ҳам ўзига, ҳам мўъмин қардошига, ҳам раҳмати Ило ҳийяга зулм қилади, тажовуз этади. Чунки кин ва адоват ила нафсини бир азоби алиймда қолдиради. Душманига келган неъматлардан азобни ва қўрқувидан келган аламларни нафсига чектиради, нафсига зулм етказади. Агар адоват ҳасаддан келса, шуниси буткул азобдир. Чунки ҳасад авваламбор ҳасад қилгувчини эзади, маҳв этади, ёндиради. Ҳасад қилинаётган кишига зарари оз ёки йўқдир.
Ҳасаднинг чораси шуки, ҳасад қилгувчи ҳасад этаётган нарсаларининг оқибатини ўйласин; то англасинки, рақибидаги дунёвий гўзалликлар ва қувват, мартаба ва сарват фонийдир, муваққаттир. Фойдаси оз, заҳмати кўпдир. Агар ухровий устунликлари бўлса, зотан уларга ҳасад қилинмайди. Агар уларга ҳам ҳасад қилса, ё ўзи риёкордир, охират молини дунёда маҳв этгиси келади, ва ёки ҳасад қилинувчини риёкор деб ваҳима қилади; ноҳақлик этади, зулм етказади. Ҳам унга мусибатлар келса, мамнун, неъматлар келса, маҳзун бўлиб, яхшиликларни етказган қадар ва раҳмати Илоҳийядан аразлашади. Гўё қадарни танқид этади ва раҳматга эътироз билдиради. Қадарни танқид этган кимса бошини сандонга уриб, синдиради ҳисоб. Раҳматга эътироз билдирган кимса раҳматдан маҳрум бўлади.
Ажабо, бир кунлик адоватга арзимайдиган бир нарса учун бир йил кин ва адоват қилиб юришни қайси инсоф қабул этади; бузилмаган қайси виждонга сиғади бу? Ҳолбуки, мўъмин қардошингдан сенга келган бир ёмонликни бутунлай ундан деб билиб, уни маҳкум этолмайсан.
Чунки, аввало, бунда қадарнинг бир ҳиссаси бор. Уни чегариб, қадар ва қазонинг ҳиссасига нисбатан ризо ила муқобала этиш керакдир.
Сониян: нафс ва шайтоннинг ҳиссасини ҳам ажратсанг, у одамга адоват қилиш тугул, балки нафсига мағлуб бўлгани учун унга ачиниш керак ва надомат этажагани кутиш лозим.
Солисан: сен ўз нафсингда кўрмайдиган ёки кўргинг келмайдиган қусурингни кўр; бир ҳисса унга ҳам бер. Сўнгра охирида ортиб қолган кичик бир ҳиссага қарши хасмингни энг тинч ва энг тез мағлуб этадиган кечиримлилик ва олижаноблик курсатсанг, зулмдан ва зарардан қутуласан. Йўқса, шишаларни ва муз парчаларини олмос баҳосига олган сархуш ва девона гавҳарчи бир одам каби, беш пулга арзимайдиган фоний, зойил, муваққат, аҳамийятсиз умури дунёвийяга гўё дунёда абадий туриб абадий бирга қоладигандай кучли бир ҳирс ва доимий бир кин ила ва давомли бир адоват ила муқобала этиш, сийгои муболага билан адашганда, бир залумиятдир ва ёки бир сархушликдир. Ва бир навъ девоналикдир.
Хуллас, ҳаёти шахсийяга татьсири жиҳатидан ғоят зарарли бўлган адоватга ва фикри интиқомга, агар шахсингни севадиган бўлсанг, йўл қўймагинки, асло қалбингга кирмасин. Агар қалбингга кириб бўлган бўлса, унинг сўзини тинглама. Боқ, ҳақиқатбин Ҳофизи Широзийга қулоқ сол:
"Дунё шундай бир мато эмаски, бир низога арзисин". Чунки фоний ва ўткинчи бўлганидан, қийматсиздир. Улкан дунёки бундай бўлса, дунёнинг жузъий юмушлари не чоғли аҳамийятсиз эканини англарсан!..
Яна деган: "Икки жаҳоннинг роҳати ва тинчини икки ҳарф тафсир этади, қозонтиради: дустларига нисбатан мурувваткорона муошарат ва душманларига сулҳкорона муомала".
Десангки, "Ихтиёр менинг қўлимда эмас, фитратимда адоват бор. Ҳам жиғимга тегашган, воз кеча олмайман".
Ал-жавоб. Суи хулқ ва ёмон хислат асари кўрсатилмаса ва ғийбат каби нарсалар ила ва уларнинг муқтазоси или амал этилмаса, қусурини ҳам англаса, зарар бермас. Модомики ихтиёр сенинг қўлингда эмас ва воз кеча олмас экансан, сенинг маънавий бир надомат, яширин бир тавба ва зимний бир истигфор ҳукмида бўлган қусурингни билишинг ва ул хислатда ноҳақ эканингни англашингнинг ўзи унинг шарридан сени қутқаради. Зотан, бу мактубнинг бу қисмини шу маънода ёздикки, то бу маънавий истигфорни таъмин этсин, ноҳақликни ҳақ деб билмасин, ҳақли рақибини ҳақсизга чиқариб оламга ёймасин…
БЕШИНЧИ ВАЖҲ. Қайсарлик ва тарафкашлик ҳаёти ижтимоийя нуқтаи назаридан ҳам ғоят музир эканини баён этади.
Агар дейилса: "Ҳадисда ..IHTILAFU UMMATI ROHMATUN…(“Ummatimning ihtilofi rahamtdir”Al ajluni , Kashful Hafa,1:64) дейилган. Ихтилоф эса, тарафкашликни тақозо этади. Ҳам, тарафкашлик марази мазлум авомни золим хоснинг шарридан қутқаради. Чунки бир туманнинг ва бир қишлоқнинг хослари бирлашсалар, мазлум авомни эзадилар. Тарафкашлик мавжуд бўлса, мазлум бир тарафга илтижо этади, ўзини қугқаради. Ҳам фикрларнинг туқнашувидан ва ақлларнинг ўзаро мухолифотидан ҳақиқат намоён бўлади".
Ал-жавоб. Биринчи саволга бундай деймиз: ҳадисда назарда тугилган ихтилоф мусбат ихтилофдир. Яъни, ҳар ким ўз маслагининг таъмири ва ривожига саъй этади. Бошқани тахриб этиш ва ботилга чиқаришга эмас, балки мукаммаллаштиришга ва ислоҳига интилади. Аммо манфий (яъни, ғаразкорона, адоваткорона ва бир-бирининг тахрибига уринувчи) ихтилоф эса, ҳадиснинг назарида, мардуддир. Чунки бир-бири билан талашганлар мусбат ҳаракат эта олмаслар.
Иккинчи саволга деймизки, тарафкашлик агар ҳақ номидан бўлса, ҳақлиларга паноҳ бўлиши мумкин. Лекин ҳозиргидек ғаразкорона, нафс ҳисобидан бўлган тарафкашлик ноҳақларга паноҳдирки, уларга таянч нуқта яратиб беради. Чунки ғаразкорона тарафкашлик қиладиган бир одамга шайтон келса, унинг фикрига ёрдам бериб тарафкашлик кўрсатса, ҳалиги одам шайтонга раҳмат ўқийди. Агар муқобил тарафга малак каби бир одам келса ҳам, унга... ҳошо!.. лаънат ўқийдиган даражада бир ноҳақлик кўрсатади.
Учинчи саволга деймизки, Ҳақ номидан, ҳақиқат ҳисобидан бўлган фикрлар тўқнашувида мақсад ва асос бир бўлади, фақат воситалар ихтилоф этади. Ҳақиқатнинг ҳар қиррасини изҳор этиб, ҳаққа ва ҳақиқатга хизмат қилади. Лекин тарафкашона ва ғаразкорона, фиръавнлашган нафси аммора ҳисобига худфурушлик, шуҳратпарварона бир тарздаги фикрлар тўқнашувидан ҳақиқат чақмоғи эмас, балки фитна оташлари чиқади. Чунки мақсадда иттифоқ лозим бўлиб турган бир пайтда, ундайлар фикрларининг курраи арзда нуқтаи талокийси бўлмайди. Ҳақ номидан бўлмагани туфайли ниҳоятсиз туғён ичида кетади. Қайтадан боғлаб бўлмайдиган ажралишларга сабабчи бўлади. Оламнинг аҳволи бунга шоҳиддир.
Ал-ҳосил.
AL HUBBU LILLAHI(Alloh uchun sevmoq) VAL BUG’ZU FILLAHI (Alloh uchun g’azab etmoq) VAL HUKMU LILLAHI (Alloh uchun hukm bermoq) бўлган олий дастурлар агар ҳаракот дастури бўлмаса, майдонни нифоқ ва шиқоқ эгаллайди. Ҳа, VAL BUG’ZU FILLAHI VAL HUKMU LILLAHI демаса, ул дастурларни назарга олмаса, адолат қиламан деб ҳам зулм этаверади.
Ибрат бўларли бир ҳодиса:
Бир пайтлар Имоми Али (розияллоҳу анҳу) бир кофирни ерга қулатган ва қиличини сермаб, энди кесай деб турган маҳали ҳалиги кофир унга туфлаган. Ҳазрат Али кофирни қўйиб юборган, кесмаган. Кофир унга айтганки:
- Нимага мени кесмадинг? Деди:
- Сени Аллоҳ учун кесмоқчи эдим. Лекин менга туфладинг, ғазабга тўлдим. Нафсимнинг ҳиссаси аралашгани учун ихлосим шикастланди. Шу боис сени кесмадим.
Шунда у кофир:
- Мени тезроқ кесгин деб сени ғазабга тўлдириш мақсадида туфлаган эдим. Модомики динингиз шу даража софий ва холисдир, шу дин ҳақдир, - деди.
Диққатга арзирли яна бир воқеа:
Бир пайтлар бир ҳоким бир ўгрининг қўлини кесаётиб газаб асарини ҳам курсатгани учун уни кузатиб турган одил амири уни вазифадан бўшатган. Чунки шариат номидан, Қонуни Илоҳий ҳисобидан кесганида эди, нафси унга ачиниши керак эди. Демак, нафси ҳам бир ҳисса аралашгани учун адолатла иш тутмаган.
Таассуфланарли бир ҳолати ижтимоийя ва исломий қалбни йиглатарли мудҳиш бир марази ҳаёти ижтимоийя:
Ташқи душманлар зуҳур этганида ва ҳужум қилганида ички адоватларни унутиш ва ташлаш лозимлиги ҳақидаги бир маслаҳати ижтимоийяни энг бадавий қавмлар ҳам тақдир қилиб, шунга амал қилганлари ҳолда, жамоати Исломийяга хизмат этишни даъво қилаётганларга нима бўлганким, қаршиларида доимий ҳужум вазиятида турган ҳадсиз душманлар бўлатуриб, жузъий адоватларни унутмай, душманларнинг ҳужумига замин ҳозирлайдилар?! Бу ҳол бир тушкунликдир, бир ваҳшатдир. Ҳаёти ижтимоийяи Исломийяга бир хиёнатдир.
Ибрат бўларли бир ҳикоя:
Бадавий уруғлардан Ҳасанан уруғининг ўзаро душман икки қабиласи бор эди. Бир-биридан элликдан ортиқ одам ўлдирганлари ҳолда, Сипқон ёки Ҳайдарон уругига мансуб бирор қабила рўбарўларига чиқса, ҳалиги икки душман тоифа эски адоватни унутиб, елкама-елка бўлиб, то ўша ташқи душманни даф қилгунча ички адоватни хотирларига келтирмас эдилар.
Хуллас, эй мўъминлар! Аҳли иймон уругларига қарши тажовуз вазиятини олган ғоят кўп душманлар турганини биласизми? Қаватқават доиралар каби, ичма-ич юз доирадан ҳам кўп бордир. Ҳар бирига қарши ўзаро таяниб, қўлниқўлга бериб мудофаа вазиятини олишга мажбур бўлган ҳолда, аксинча, уларнинг ҳужумини осонлаштириш, Исломийятнинг тегаб бўлмас қадриятларига уларнинг киришлари учун дарвозаларни очиш билан тенг бўлган ғаразкорона тарафкашлик ва адоватко рона қайсарлик ҳеч қандай жиҳат билан аҳли иймонга ярашадими? Етмиш хил душман бор. Ўша душман доиралар аҳли залолат ва илҳоддан тортиб, то аҳли куфрнинг оламига қадар, то дунёнинг даҳшатли ёмонликлари ва мусибатларига қадар бир-бири ичра сизга қарши зарарли бир вазият олган, кетмакет равишда сизга ҳиддат ва ҳирс билан боқиб турибди. Уларнинг ҳаммасига қарши кучли қуролингиз ва жанговар ўрнингиз ва қалъангиз -"Ухуввати Исломийя"дир. Бу қалъаи Исломийяни кичик адоватлар ва баҳоналар билан қалқитиш виждонга на қадар зид ва маслаҳати Исломийяга на қадар тескари эканини бил. Ҳушёр бўл!..
Аҳодиси шарифада келганки, охирзамонда нифоқ ва худосизликнинг бошига ўтадиган, Суфйон ва Дажжол каби мудҳиш зарарлар етказадиган шахслар Исломнинг ва башарнинг ҳирс ва шиқоқидан фойдаланиб, оз бир қувват билан навъи башарни остин-устун қилади ва улкан Ислом оламини асо рат остига олади.
Эй аҳли иймон! Зиллат ичида асорат остига кирмасликни хоҳласангиз, ақлингизни йигингиз! Ихтилофингиздан истифода этадиган золимларга қарши …INNAMAL MU’MINUNAL IHVATUN..(“Mu’minlar birodardirlar.” Hujurot surasi ,10) қалъаи қудсийяси ичига кирингиз; сигинингиз. Йўқса, на ҳаётингизни муҳофаза қила оласиз ва на ҳуқуқингизни мудофаа эта оласиз. Маълумдирки, икки паҳлавон бир-бири билан талашаёгганда бир бола икковини ҳам ура олади. Бир тарозида икки тог бир-бири ила мувозанада бўлса, бир кичик тош бу мувозаналарини бузиб, уларни ўйнатиши мумкин - бирини юқорига кўтариб, иккинчисини пастга туширади. Хуллас, эй аҳли иймон! Эҳтиросларингиз ва хусуматкорона тарафкашликларингиз боис кучингиз йўққа чиқади; оз бир куч ишлатилсаёқ, эзилиб кетишингиз мумкин. Ҳаёти ижтимоийя билан алоқангиз бўлса, AL MU’MINU LIL MU’MININI KAL BUNYANI AL MARSUSI YASHUDDU BA’DUZU BA’ZA..(“Mu’minning mu’minga bog’liqligi , parchalari bir birini tutgan bino kabidir.”Buhoriy, Salot:88)
дастури олийяни дастури ҳаёт қилингиз; сафолати дунёвийядан ва шақовати ухровийядан қутулингиз!..
ОЛТИНЧИ ВАЖҲ. Ҳаёти маънавийя ва сиҳҳати убудийят адоват ва қайсарлик туфайли зил кетади.
Чунки воситаи ҳалос ва василаи нажот бўлмиш ихлос зое бўлади. Зеро, тарафкаш бир қайсар ўз аъмоли хайрийясида душманидан устун бўлишни хоҳлайди. Холисан ливажҳиллоҳ амалга кўпда муваффақ бўлолмайди. Ҳам ҳукм ва муомалотида тарафкашини танлайди; адолат эта олмайди. Хуллас, афьол ва аъмоли хайрийянинг асослари бўлмиш ихлос ва адолат хусумат ва адоват туфайли йўқолади.
Ушбу Олтинчи важҳ жуда узундир, лекин бу боб қисқаликни талаб этгани учун қисқа кесамиз…
BISMIHI VA IN MIN SHAYIN ILLA YUSABBIHU BIHAMDIHI…
Ushbu mavzu ikki qisimdan iboratdir . Birinchi qism ahli iymonni uhuvvatga va muhabbatga da’vat etadi.
BIRINCHI QISM:
….BISMILLAHIR ROHMANIR ROHIM…
INNAMAL MU’MINUNAL IHVATUN FA ASLIHU ABAYNA AHAVAYKUM (“muminlar do’stdirlar; siz ham do’stingizning orasini tuzatingiz.”Hujurot surasi,10) ..ID FA’ BILLATI HIYA AHSANU FA IZALLAZI BAYNAKA VA BAYNAHU A’DAVATUN KA ANNAHU VALIYYUN HAMIMUN (“Yomonlikga yahshilikning eng go’zali bilan qarshilik ber . Bas qarasang , orangizdagi dushman bo’lib ko’ringan kimsa jonajon do’stga aylanadi.”Fussilat surasi, 34)…VAL KAZIMINAL G’OYZA VAL A’FINA A’NINNASI VALLAHU YUHIBBUL MUHSININA…(“G’azablarini ichiga yutganlar va insonlarning kamchiliklarini kechirganlar-Alloh esa yahshilik qilganlarni sevadi.”Oli Imron surasi, 134) …
Мўъминлардаги нифоқ ва шиқоққа, кин ва адоватга сабаб бўлгувчи тарафкашлик ва қайсарлик ва ҳасад ҳақиқату ҳикмат жиҳатидан ҳам, инсонийяти кубро бўлмиш Исломийят ва ҳаёти шахсийя ва ҳаёти ижтимоийя ва ҳаёти маънавийя нуқтаи назаридан ҳам чиркин ва мардуддир, зарарли ва зулмдир. Ва ҳаёти башарийя учун заҳардир. Шу ҳақиқатнинг ғоят кўп вужуҳидан олти важҳни баён этамиз.
u БИРИНЧИ ВАЖҲ. Ҳақиқат назарида зулмдир.
Эй мўъминга кин ва адоват билан қаровчи инсофсиз одам! Тасаввур қилки, сен бир кемада ё бир хонадасан. Сен билан бирга тўққиз нафар маъсум ва бир нафар жиноятчи бор. Ул кемани гарқ этишга ё ул хонани ёндиришга уринган одам на қадар зулм этаётганини биласан. Ва золимлиги ҳақида самовотга эшиттирадиган даражада бақирасан. Ваҳоланки, ҳатто биттагинаси маъсум, қолган тўққизтаси жоний бўлса ҳам, ҳеч кандай бир адолатли қонун у кемани чўктиришга буюрмайди.
Худди шунинг каби, бир хонаи Раббонийя ва бир сафинаи илоҳийя бўлмиш бир мўьминнинг вужудида иймон ва исломийят ва қўшнилик сингари тўққиз эмас, балки йигирма маъсум сифати бўлатуриб, сенга зарар етказгувчи ва ёки сен ёқтирмайдиган бир жоний сифати туфайлигина унга кин ва адоват боғлаш ила сен ул хонаи маънавийяи вужуднинг маънан гарқ бўлишини ё ёндирилишини, тахрибини ва чўкишини орзу қилишинг ва шунга ҳаракат этишинг унингдек чиркин ва гаддор бир зулмдир.
u ИККИНЧИ ВАЖҲ. Ҳикмат назарида ҳам зулмдир.
Зеро, маълумдирки, адоват ва муҳаббат худди нур ва зулмат каби ўзаро зиддирлар. Иккалови маънойи ҳақиқийсида турганда ҳеч бирга жамъ бўла олмайди.
Агар муҳаббат ўз сабабларининг афзаллигига кўра бир қалбда ҳақиқий бўлса, у вақт адоват мажозий бўлади; ачиниш суратига инқилoб этади. Ҳа, мўьмин қардошини севади ва севиши лозим. Лекин дагаллиги учун ачинади, холос. Таҳаккум билан эмас, балки лутф билан ислоҳига интилади. Шу боис насси ҳадисга биноан: "Мўьмин муьмин ила уч кундан ортиқ аразлашиб, қатьи муколама этмасин".
Агар адоват сабаблари голиб келиб, бу адоват бир қалбда ҳақиқати билан мавжуд бўлса, унда муҳаббат мажозий бўлади; сунъий ва ясама шаклга айланади.
Эй инсофсиз одам! Мўъмин қардошингга кин ва адоват нақадар зулм эканини энди кўрдингми! Чунки, мисол учун, сен оддий кичик тошчаларни Каъбадан ҳам аҳамийятли ва Жабали Уҳуддан ҳам катта десанг, на қадар чиркин бир ақлсизлик бўлганидек, Каъба ҳурматига тенг иймон ва Жабали Уҳуд азаматига тенг Исломийят каби кўп исломий васфлар муҳаббатни ва иттифоқни тақозо этгани ҳолда, мўъминга қарши адоватга сабаб бўлгувчи баъзи қусурларни иймон ва исломийятдан афзал тутиш шу қадар инсофсизлик ва ақлсизлик ва жуда катта бир зулм бўлишини, ақлинг бўлса, англаб етарсан!..
Ҳа, тавхиди иймоний албатга тавҳиди қулубни истайди. Ва ваҳдати эътиқод ҳам ваҳдати ижтимоийяни тақaзо этади. Ҳа, инкор этолмайсанки, биров билан бирга бир қисмда хизмат қилишинг туфайли ул одамга нисбатaн дўстона бир робита англайсан. Ва бир қўмондоннинг амри остида бирга бўлишинг туфайли биродарона бир алоқа талаққий этасан. Ва бир мамлакатда бирга бўлишинг ила ухувваткорона бир муносабат ҳис этасан. Ҳолбуки иймон берган нур ва шуур ила ҳамда сенга кўрсатган ва билдирган Асмои Илоҳийя ададича ваҳдат алоқалари ва иттифоқ робиталари, ухувват муносабатлари бор.
Масалан, ҳар иккаловингизнинг
• Холиқингиз бир;
• Моликингиз бир;
• Маъбудингиз бир;
• Розиқингиз бир...
Бир, бир... мингга қадар бир, бир... Ҳам:
• Пайғамбарингиз бир;
• Динингиз бир;
• Қиблангиз бир..
Бир, бир... юзга қадар бир, бир...
Сўнгра:
• Қишлоғингиз бир;
• Давлатингиз бир;
• Мамлакатингиз бир... Ўнга қадар бир, бир...
Бу қадар "бир, бир"лар ваҳдат ва тавҳидни, вифоқ ва иттифоқни, муҳаббат ва ухувватни тақозо этгани ва коинот ва курраларни бир-бирига боглайдиган маънавий занжирлар бўлгани ҳолда шиқоқ ва нифоққа, кин ва адоватга сабаб бўлгувчи ўргимчакуядек аҳамийятсиз ва саботсиз нарсаларни деб мўъминларга қарши ҳақиқий адоват этиш ва кин боглаш ул робитаи ваҳдатга қарши қай даража бир ҳурматсизлик ва ул аобаби муҳаббатга қарши бир камситиш ва ул муносабати ухувватга қарши не чогли бир зулм ва ноҳақлик бўлишини, қалбинг ўлмаган бўлса, ақлинг сўнмаган бўлса, англаб етарсан...
УЧИНЧИ ВАЖҲ. Асл адолатни ифода этувчи VALA TAZIRU VAZIROTUN VIZRO UHRO…(“Hechbir gunohkor boshqasining gunohini yuklamaydi.”An’om surasi ,134)
нинг маъносига кўра, бир мўъминнинг жоний бир сифати туфайли бошқа маъсум сифатларини маҳкум этиш ҳукмида бўлган адоват ва кин қай даража ҳадсиз бир зулм эканини ва бохусус бир мўъминнинг қўпол бир сифатидан хафа бўлиб, аразлашиб, адоватини ул мўъминнинг ақрабосигада ёйиш… INNAL INSANA LAZALUMUN… (“Muhaqqaqki inson juda zolimdir.”Ibrohim surasi ,164) нинг сийгои муболагаси ила ғоят азим бир зулм эканини ҳақиқат ва шариат ва ҳикмати Исломийя сенга эслатиб тургани ҳолда қандай қилиб ўзингаи ҳақ ҳисоблайсан, "Менинг ҳаққим бор" дейсан?!
Ҳақиқат назарида, сабаби адоват ва шарр бўлмиш қўполликлар шарр ва тупроқ каби касифдир: бошқага юқмайди ва бошқада инъикос ҳам этмайди. Бошқа одам ундан дарс олиб шарр иш қилса, у бошқа масаладир. Муҳаббатнинг асбаби бўлмиш яхшиликлар муҳаббатнинг ўзи каби нурдир: юқиш ва инъикос этиш унинг шаънидир. Шундан "Дўстнинг дўсти дўстдир" мақоли, зарбулмасал бўлиб кетган. Худди шу боис 'Бир куз хотири учун кўп кўзлар севилади" мақоли ҳам умумнинг лисонида айланади.
Хуллас, эй инсофсиз одам! Ҳақиқат шундай кўргани ҳолда, ўзинг севмаган бир одамнинг суюкли, маъсум бир қардошига ва тааллуқотига адоват этиш на қадар хилофи ҳақиқат бўлишини, ҳақиқатбин бўлсанг, англаб етарсан...
ТЎРТИНЧИ ВАЖҲ. Ҳаёти шахсийя наэарида ҳам зулмдир. Бу тўртинчи важҳнинг асоси ўлароқ бир неча дастурга қулоқ ос.
Биринчиси: Сен маслагангаи ва афкорингни ҳақ билган чоғинг "Маслагим ҳақ ёки гўзалроқ", дейишга ҳаққинг бўлади. Лекин 'Фақат менинг маслагим ҳақдир", дейишга ҳаққинг йўқдир, инсофсиз назаринг ва тушкун фикринг ҳакам бўла олмайди. Бошқа бировнинг маслагини ботил деб ҳукм қила олмайди.
Иккинчи Дастур: Сенинг устингдаги ҳақ шуки, ҳар сўзлаганинг рост бўлсин. Лекин ҳар ростни сўзлашга сенинг ҳаққинг йўқдир. Ҳар айтганинг тўгри бўлиши шарт. Лекин ҳар тўгрини айтиш тўгри эмас. Зеро, сенингдек нияти нохолис бир одамнинг насиҳати баъзан жиғга тегади, тескари натижа беради.
Учинчи дастур: Адоват эттинг келса, қалбингдаги адоватга адоват эт; уни йўқ қилишга урин. Ҳам, сенга энг зиёда зарар етказадиган нафси амморангга ва ҳавои нафсингга адоват этгин; ислоҳига интилгин. Уша музир нафсни деб мўъминларга адоват этмагин. Агар душманлик этгинг келса, кофирлар ва худосизлар кўпдир, уларга адоват этгин. Ҳа, муҳаббат сифати муҳаббатга лойиқ бўлганидек, адоват хислати ҳам ҳар нарсадан олдин ўзи адоватга лойиқдир. Агар хасмингни мағлуб қилмоқ истасанг, ёмонлигига ниобатан яхшилик билан муқобала эт. Чунки, агар ёмонлик билан муқобала эпсанг, хусумат зиёдалашади. Зоҳиран маглуб бўлса ҳам, қалбан кин сақлайди, давомли адоват этади. Агар яхшилик билан муқобала этсанг, надомат қилади, сенга дўст бўлади.
Mўъминнинг шаъни - карийм бўлишдир. Сенинг икроминг туфайли сенга мусаххар бўлади. Зоҳиран разил бўлса ҳам, иймон жиҳатидан кариймдир. Ҳа, ёмон бир одамга "яхшисан, яхшисан" деяверсанг, яхши бўлиб кетиши ва яхши бир одамга "ёмонсан, ёмонсан" деяверсанг, ёмон бўлиб кетиши кўп содир бўлади. Шундай экан,…VA IZA MARRU BILLAG’VI MARRU KIROMAN( “Bekor so’zlar bilan ,chirkin harakatlarga yuzlashganlarida , izzat va sharaflarini muhofaza qilib u yerda o’tib ketadilar.”Furqon surasi ,72)…VA IN TA’FU VA TASFAHU VA TAG’FIRU FA INNALLOHA G’AFURUN ROHIM…(“Agar ularni kechirib , kamchiliklarga qaramay va bag’ishlasangiz , shubhasizki Alloh ham ko’p bag’ishlovchi va ko’p marhamat qilguvchidir.”Tag’obun surasi , 14)
каби дасотири қудсийяи Қуръонийяга қулоқ бер; саодат ва саломат ундадир.
Тўртинчи дастур: Кин ва адоват сақловчи кимсалар ҳам ўзига, ҳам мўъмин қардошига, ҳам раҳмати Ило ҳийяга зулм қилади, тажовуз этади. Чунки кин ва адоват ила нафсини бир азоби алиймда қолдиради. Душманига келган неъматлардан азобни ва қўрқувидан келган аламларни нафсига чектиради, нафсига зулм етказади. Агар адоват ҳасаддан келса, шуниси буткул азобдир. Чунки ҳасад авваламбор ҳасад қилгувчини эзади, маҳв этади, ёндиради. Ҳасад қилинаётган кишига зарари оз ёки йўқдир.
Ҳасаднинг чораси шуки, ҳасад қилгувчи ҳасад этаётган нарсаларининг оқибатини ўйласин; то англасинки, рақибидаги дунёвий гўзалликлар ва қувват, мартаба ва сарват фонийдир, муваққаттир. Фойдаси оз, заҳмати кўпдир. Агар ухровий устунликлари бўлса, зотан уларга ҳасад қилинмайди. Агар уларга ҳам ҳасад қилса, ё ўзи риёкордир, охират молини дунёда маҳв этгиси келади, ва ёки ҳасад қилинувчини риёкор деб ваҳима қилади; ноҳақлик этади, зулм етказади. Ҳам унга мусибатлар келса, мамнун, неъматлар келса, маҳзун бўлиб, яхшиликларни етказган қадар ва раҳмати Илоҳийядан аразлашади. Гўё қадарни танқид этади ва раҳматга эътироз билдиради. Қадарни танқид этган кимса бошини сандонга уриб, синдиради ҳисоб. Раҳматга эътироз билдирган кимса раҳматдан маҳрум бўлади.
Ажабо, бир кунлик адоватга арзимайдиган бир нарса учун бир йил кин ва адоват қилиб юришни қайси инсоф қабул этади; бузилмаган қайси виждонга сиғади бу? Ҳолбуки, мўъмин қардошингдан сенга келган бир ёмонликни бутунлай ундан деб билиб, уни маҳкум этолмайсан.
Чунки, аввало, бунда қадарнинг бир ҳиссаси бор. Уни чегариб, қадар ва қазонинг ҳиссасига нисбатан ризо ила муқобала этиш керакдир.
Сониян: нафс ва шайтоннинг ҳиссасини ҳам ажратсанг, у одамга адоват қилиш тугул, балки нафсига мағлуб бўлгани учун унга ачиниш керак ва надомат этажагани кутиш лозим.
Солисан: сен ўз нафсингда кўрмайдиган ёки кўргинг келмайдиган қусурингни кўр; бир ҳисса унга ҳам бер. Сўнгра охирида ортиб қолган кичик бир ҳиссага қарши хасмингни энг тинч ва энг тез мағлуб этадиган кечиримлилик ва олижаноблик курсатсанг, зулмдан ва зарардан қутуласан. Йўқса, шишаларни ва муз парчаларини олмос баҳосига олган сархуш ва девона гавҳарчи бир одам каби, беш пулга арзимайдиган фоний, зойил, муваққат, аҳамийятсиз умури дунёвийяга гўё дунёда абадий туриб абадий бирга қоладигандай кучли бир ҳирс ва доимий бир кин ила ва давомли бир адоват ила муқобала этиш, сийгои муболага билан адашганда, бир залумиятдир ва ёки бир сархушликдир. Ва бир навъ девоналикдир.
Хуллас, ҳаёти шахсийяга татьсири жиҳатидан ғоят зарарли бўлган адоватга ва фикри интиқомга, агар шахсингни севадиган бўлсанг, йўл қўймагинки, асло қалбингга кирмасин. Агар қалбингга кириб бўлган бўлса, унинг сўзини тинглама. Боқ, ҳақиқатбин Ҳофизи Широзийга қулоқ сол:
"Дунё шундай бир мато эмаски, бир низога арзисин". Чунки фоний ва ўткинчи бўлганидан, қийматсиздир. Улкан дунёки бундай бўлса, дунёнинг жузъий юмушлари не чоғли аҳамийятсиз эканини англарсан!..
Яна деган: "Икки жаҳоннинг роҳати ва тинчини икки ҳарф тафсир этади, қозонтиради: дустларига нисбатан мурувваткорона муошарат ва душманларига сулҳкорона муомала".
Десангки, "Ихтиёр менинг қўлимда эмас, фитратимда адоват бор. Ҳам жиғимга тегашган, воз кеча олмайман".
Ал-жавоб. Суи хулқ ва ёмон хислат асари кўрсатилмаса ва ғийбат каби нарсалар ила ва уларнинг муқтазоси или амал этилмаса, қусурини ҳам англаса, зарар бермас. Модомики ихтиёр сенинг қўлингда эмас ва воз кеча олмас экансан, сенинг маънавий бир надомат, яширин бир тавба ва зимний бир истигфор ҳукмида бўлган қусурингни билишинг ва ул хислатда ноҳақ эканингни англашингнинг ўзи унинг шарридан сени қутқаради. Зотан, бу мактубнинг бу қисмини шу маънода ёздикки, то бу маънавий истигфорни таъмин этсин, ноҳақликни ҳақ деб билмасин, ҳақли рақибини ҳақсизга чиқариб оламга ёймасин…
БЕШИНЧИ ВАЖҲ. Қайсарлик ва тарафкашлик ҳаёти ижтимоийя нуқтаи назаридан ҳам ғоят музир эканини баён этади.
Агар дейилса: "Ҳадисда ..IHTILAFU UMMATI ROHMATUN…(“Ummatimning ihtilofi rahamtdir”Al ajluni , Kashful Hafa,1:64) дейилган. Ихтилоф эса, тарафкашликни тақозо этади. Ҳам, тарафкашлик марази мазлум авомни золим хоснинг шарридан қутқаради. Чунки бир туманнинг ва бир қишлоқнинг хослари бирлашсалар, мазлум авомни эзадилар. Тарафкашлик мавжуд бўлса, мазлум бир тарафга илтижо этади, ўзини қугқаради. Ҳам фикрларнинг туқнашувидан ва ақлларнинг ўзаро мухолифотидан ҳақиқат намоён бўлади".
Ал-жавоб. Биринчи саволга бундай деймиз: ҳадисда назарда тугилган ихтилоф мусбат ихтилофдир. Яъни, ҳар ким ўз маслагининг таъмири ва ривожига саъй этади. Бошқани тахриб этиш ва ботилга чиқаришга эмас, балки мукаммаллаштиришга ва ислоҳига интилади. Аммо манфий (яъни, ғаразкорона, адоваткорона ва бир-бирининг тахрибига уринувчи) ихтилоф эса, ҳадиснинг назарида, мардуддир. Чунки бир-бири билан талашганлар мусбат ҳаракат эта олмаслар.
Иккинчи саволга деймизки, тарафкашлик агар ҳақ номидан бўлса, ҳақлиларга паноҳ бўлиши мумкин. Лекин ҳозиргидек ғаразкорона, нафс ҳисобидан бўлган тарафкашлик ноҳақларга паноҳдирки, уларга таянч нуқта яратиб беради. Чунки ғаразкорона тарафкашлик қиладиган бир одамга шайтон келса, унинг фикрига ёрдам бериб тарафкашлик кўрсатса, ҳалиги одам шайтонга раҳмат ўқийди. Агар муқобил тарафга малак каби бир одам келса ҳам, унга... ҳошо!.. лаънат ўқийдиган даражада бир ноҳақлик кўрсатади.
Учинчи саволга деймизки, Ҳақ номидан, ҳақиқат ҳисобидан бўлган фикрлар тўқнашувида мақсад ва асос бир бўлади, фақат воситалар ихтилоф этади. Ҳақиқатнинг ҳар қиррасини изҳор этиб, ҳаққа ва ҳақиқатга хизмат қилади. Лекин тарафкашона ва ғаразкорона, фиръавнлашган нафси аммора ҳисобига худфурушлик, шуҳратпарварона бир тарздаги фикрлар тўқнашувидан ҳақиқат чақмоғи эмас, балки фитна оташлари чиқади. Чунки мақсадда иттифоқ лозим бўлиб турган бир пайтда, ундайлар фикрларининг курраи арзда нуқтаи талокийси бўлмайди. Ҳақ номидан бўлмагани туфайли ниҳоятсиз туғён ичида кетади. Қайтадан боғлаб бўлмайдиган ажралишларга сабабчи бўлади. Оламнинг аҳволи бунга шоҳиддир.
Ал-ҳосил.
AL HUBBU LILLAHI(Alloh uchun sevmoq) VAL BUG’ZU FILLAHI (Alloh uchun g’azab etmoq) VAL HUKMU LILLAHI (Alloh uchun hukm bermoq) бўлган олий дастурлар агар ҳаракот дастури бўлмаса, майдонни нифоқ ва шиқоқ эгаллайди. Ҳа, VAL BUG’ZU FILLAHI VAL HUKMU LILLAHI демаса, ул дастурларни назарга олмаса, адолат қиламан деб ҳам зулм этаверади.
Ибрат бўларли бир ҳодиса:
Бир пайтлар Имоми Али (розияллоҳу анҳу) бир кофирни ерга қулатган ва қиличини сермаб, энди кесай деб турган маҳали ҳалиги кофир унга туфлаган. Ҳазрат Али кофирни қўйиб юборган, кесмаган. Кофир унга айтганки:
- Нимага мени кесмадинг? Деди:
- Сени Аллоҳ учун кесмоқчи эдим. Лекин менга туфладинг, ғазабга тўлдим. Нафсимнинг ҳиссаси аралашгани учун ихлосим шикастланди. Шу боис сени кесмадим.
Шунда у кофир:
- Мени тезроқ кесгин деб сени ғазабга тўлдириш мақсадида туфлаган эдим. Модомики динингиз шу даража софий ва холисдир, шу дин ҳақдир, - деди.
Диққатга арзирли яна бир воқеа:
Бир пайтлар бир ҳоким бир ўгрининг қўлини кесаётиб газаб асарини ҳам курсатгани учун уни кузатиб турган одил амири уни вазифадан бўшатган. Чунки шариат номидан, Қонуни Илоҳий ҳисобидан кесганида эди, нафси унга ачиниши керак эди. Демак, нафси ҳам бир ҳисса аралашгани учун адолатла иш тутмаган.
Таассуфланарли бир ҳолати ижтимоийя ва исломий қалбни йиглатарли мудҳиш бир марази ҳаёти ижтимоийя:
Ташқи душманлар зуҳур этганида ва ҳужум қилганида ички адоватларни унутиш ва ташлаш лозимлиги ҳақидаги бир маслаҳати ижтимоийяни энг бадавий қавмлар ҳам тақдир қилиб, шунга амал қилганлари ҳолда, жамоати Исломийяга хизмат этишни даъво қилаётганларга нима бўлганким, қаршиларида доимий ҳужум вазиятида турган ҳадсиз душманлар бўлатуриб, жузъий адоватларни унутмай, душманларнинг ҳужумига замин ҳозирлайдилар?! Бу ҳол бир тушкунликдир, бир ваҳшатдир. Ҳаёти ижтимоийяи Исломийяга бир хиёнатдир.
Ибрат бўларли бир ҳикоя:
Бадавий уруғлардан Ҳасанан уруғининг ўзаро душман икки қабиласи бор эди. Бир-биридан элликдан ортиқ одам ўлдирганлари ҳолда, Сипқон ёки Ҳайдарон уругига мансуб бирор қабила рўбарўларига чиқса, ҳалиги икки душман тоифа эски адоватни унутиб, елкама-елка бўлиб, то ўша ташқи душманни даф қилгунча ички адоватни хотирларига келтирмас эдилар.
Хуллас, эй мўъминлар! Аҳли иймон уругларига қарши тажовуз вазиятини олган ғоят кўп душманлар турганини биласизми? Қаватқават доиралар каби, ичма-ич юз доирадан ҳам кўп бордир. Ҳар бирига қарши ўзаро таяниб, қўлниқўлга бериб мудофаа вазиятини олишга мажбур бўлган ҳолда, аксинча, уларнинг ҳужумини осонлаштириш, Исломийятнинг тегаб бўлмас қадриятларига уларнинг киришлари учун дарвозаларни очиш билан тенг бўлган ғаразкорона тарафкашлик ва адоватко рона қайсарлик ҳеч қандай жиҳат билан аҳли иймонга ярашадими? Етмиш хил душман бор. Ўша душман доиралар аҳли залолат ва илҳоддан тортиб, то аҳли куфрнинг оламига қадар, то дунёнинг даҳшатли ёмонликлари ва мусибатларига қадар бир-бири ичра сизга қарши зарарли бир вазият олган, кетмакет равишда сизга ҳиддат ва ҳирс билан боқиб турибди. Уларнинг ҳаммасига қарши кучли қуролингиз ва жанговар ўрнингиз ва қалъангиз -"Ухуввати Исломийя"дир. Бу қалъаи Исломийяни кичик адоватлар ва баҳоналар билан қалқитиш виждонга на қадар зид ва маслаҳати Исломийяга на қадар тескари эканини бил. Ҳушёр бўл!..
Аҳодиси шарифада келганки, охирзамонда нифоқ ва худосизликнинг бошига ўтадиган, Суфйон ва Дажжол каби мудҳиш зарарлар етказадиган шахслар Исломнинг ва башарнинг ҳирс ва шиқоқидан фойдаланиб, оз бир қувват билан навъи башарни остин-устун қилади ва улкан Ислом оламини асо рат остига олади.
Эй аҳли иймон! Зиллат ичида асорат остига кирмасликни хоҳласангиз, ақлингизни йигингиз! Ихтилофингиздан истифода этадиган золимларга қарши …INNAMAL MU’MINUNAL IHVATUN..(“Mu’minlar birodardirlar.” Hujurot surasi ,10) қалъаи қудсийяси ичига кирингиз; сигинингиз. Йўқса, на ҳаётингизни муҳофаза қила оласиз ва на ҳуқуқингизни мудофаа эта оласиз. Маълумдирки, икки паҳлавон бир-бири билан талашаёгганда бир бола икковини ҳам ура олади. Бир тарозида икки тог бир-бири ила мувозанада бўлса, бир кичик тош бу мувозаналарини бузиб, уларни ўйнатиши мумкин - бирини юқорига кўтариб, иккинчисини пастга туширади. Хуллас, эй аҳли иймон! Эҳтиросларингиз ва хусуматкорона тарафкашликларингиз боис кучингиз йўққа чиқади; оз бир куч ишлатилсаёқ, эзилиб кетишингиз мумкин. Ҳаёти ижтимоийя билан алоқангиз бўлса, AL MU’MINU LIL MU’MININI KAL BUNYANI AL MARSUSI YASHUDDU BA’DUZU BA’ZA..(“Mu’minning mu’minga bog’liqligi , parchalari bir birini tutgan bino kabidir.”Buhoriy, Salot:88)
дастури олийяни дастури ҳаёт қилингиз; сафолати дунёвийядан ва шақовати ухровийядан қутулингиз!..
ОЛТИНЧИ ВАЖҲ. Ҳаёти маънавийя ва сиҳҳати убудийят адоват ва қайсарлик туфайли зил кетади.
Чунки воситаи ҳалос ва василаи нажот бўлмиш ихлос зое бўлади. Зеро, тарафкаш бир қайсар ўз аъмоли хайрийясида душманидан устун бўлишни хоҳлайди. Холисан ливажҳиллоҳ амалга кўпда муваффақ бўлолмайди. Ҳам ҳукм ва муомалотида тарафкашини танлайди; адолат эта олмайди. Хуллас, афьол ва аъмоли хайрийянинг асослари бўлмиш ихлос ва адолат хусумат ва адоват туфайли йўқолади.
Ушбу Олтинчи важҳ жуда узундир, лекин бу боб қисқаликни талаб этгани учун қисқа кесамиз…
настроение: .
хочется: .
Magistraturada o'qish
Assalamu alaykum qadrli jamiyat qatnashchilar! Orangizda Islom universitetida tahsil olayotgan talabalar ham bo'lsa kerak a? Men magistraturada o'qish shartlari haqida bilmoqchi edim...
Islom universiteti magistraturasida o'qish uchun albatta shu o'quv yuritini tugatgan bo'lishi kerakmi?
Qanaqa talablar qo'yiladi magistraturga kiruvchilarga?
Islom universiteti magistraturasida o'qish uchun albatta shu o'quv yuritini tugatgan bo'lishi kerakmi?
Qanaqa talablar qo'yiladi magistraturga kiruvchilarga?
AYYUB(A.S)NING NIYOZI...
BISMILLIAHIR ROHMANIR ROHIM
"AYYUBA IZ NADA ROBBAHU ANNI MASSANIYAZURRU VA ANTA ARHAMARROHIMINA"(“Ayyubni ham hotirlaki , shunday niyoz qilgan :Menga garchi zarar tegdi . Sen esa marhamatlilarning eng marhamtlisisan.”Anbiyo surasi ;83)
Sabr qahramoni Hazarati Ayyub Alayhissalomning shu munojoti ya'ni duosi , ham maqbul , ham ta'sirlidir .Faqat Oyattan iqtibos(qisqartirilgan) suratda bizlar munojotimizda "ROBBI INNI MASSANIAYAZZURRU VA ANTA ARHAMARROHIMIN" ..dep duo qilmog'imiz kerak . Hazrati Ayyub Alayhissalomning mashhur qissasining hulosasi shudirki:
Juda ko'p yara , kasalliklar ichida uzun muddat qolgani holda va hastaligining azim mukofotini o'ylagan holda kamoli sabr bilan tahammulda (yani chidab) qolgan . So'ngra yaralaridan paydo bo'lgan qurtlar , qalbiga va tiligacha yetib kelganda , zikr va Ma'rifati Ilohiyaning yeri bo'lgan qalb va tiliga qurtlar tushganda , u ibodat vazifasiga halal keladi degan o'y bilan o'z istirohati uchun emas , balki ibodati Ilohiya uchun deganki : "YO ROBBI ! ZARAR MENGA TEGDI LISONAN ZIKRIMGA VA QALBAN I'BODATIMGA HALAL BERAYAPTI"deb munojot qilib , Janobi Haq u holis va sofiy , g'arassiz , Lilloh uchun bo’lgan u munojotni g'oyat horiqo bir suratda qabul qilgan . Mukammal salomatlikni ehson qilib marhamatining navlariga mazhar aylamish .
Hullas bu mavzuda "BESH NOZIK SIR"bor
BIRINCHI SIR:
Hazrati Ayyub Alayhissalomning zohiriy yara hastaliklarining muqobili qarshiligida , bizning ichki va ruhiy va qalbiy hastalik va yara kasalliklarimiz boridir. Ichimizni tashqariga , sirtimizzi ichimizga bir o'girsak , Hazrati Ayyub alayhissalomdan ham ziyoda yarali va hastalikli ko'rinamiz . CHUNKI:ishlaganimiz har bir gunoh , kallamizga kirgan har bir shubha , qalb va ruhimizga yaralar ochadi . Hazrati Ayyub Alayhissalomning yaralari , qisqacha dunyoviy hayotini tahdid qilardi .Bizning ma'naviy yaralarimiz , juda uzun bo'lgan abadiy hayotimizni tahlikaga soladi .
U munojoti Ayyubiyaga , U Hazratdan(A.S) ming marotaba ko'p takrorlashga muhtojmiz .
Bahusus ya'ni u Hazratning yaralaridan paydo bo'lgan qurtlar , qalb va tiliga tahdid solgan ; huddi shuning dek ;bizlarni , gunohlardan kelgan yaralar va yaralardan hosil bo'lgan vasvasalar , shubhalar (na'uzubillah)Alloh saqlasin , iymonning yeri bo'lgan qalbning ichigacha kirib iymonni zadalaydi va iymonning tarjimoni bo'lgan tilning ruhoniny zavqiga ilashib zikrdan nafratkorona uzoqlashtirib sustirish payidalar.
Ha gunoh qalbga ilashib , qoraytitirib qoraytirib to iymon nurini chiqargunga qadar qattiqlashtiradi . HAR BIR GUNOH ICHIDA KUFRGA KETADIGAN BIR YO'L BOR . U gunoh istig'for ila tez imho ya'ni yoq qilinmasa , qurt emas , balki kichik bir ma'naviy ilon o'laroq qalbni chaqadi ,tishlaydi .
Masalan ; Uyaltiradigan bir gunohni yashirin ishlagan bir odam , boshqasining bilib qolishidan juda saqlangani va uyalganida , maloika va ruhoniyatning mavjudligi unga juda og'ir keladi . Kichik bir ammora belgi bilan ularni inkor etishni orzu qiladi . Ham masalan ; Jahannam azobini natija beradigan bir gunohni qilgan bir odam , Jahannamni tahdidini eshitgan sayin istig'for sovuti bilan o'zini himoya qilmasa , butun ruhi ila Jahannamning yo'q bo'lishini orzu qilgani uchun , kichik bir belgi yohud bir shubha Jahannamni inkor qilishlikga jasorat beradi .
Ham masalan ; Farz namozini o'qimagan va ibodat vazifasini o'rinlamagan bir odamning kichik bir amiridan kichik bir vazifasizlikni deb dakki eshitishdan mutaassir bo'lgan u inson , AZAL VA ABADNING SULTONI BO'LGAN ALLOHNING muqarrar amrlariga qarshi farzida qilgan tamballik , buyuk bir siqililish beradi va u siqilish va asablanishdan orzu qiladi va ma'nan deydiki : "Koshki u ibodat vazifasi bo'lmaganda edi". Va bu orzudan bir ma'naviy adovati Ilohiyani (ya’ni Allohga dushmanlikni)uchquni o'laroq inkor orzusi uyg'onadi .
Bir shubha vujudi Ihohiyaga doir qalbga kelsa qat'iy bir dalil kabi unga yopishmoqga mayil ko'rsatadi . Buyuk bir halokat eshigi unga ochiladi . U badbaht bilmaydiki:Inkor vositasi bilan g'oyat kichik bir siqilish ibodat vazifasidan kelishini muqobilida inkorda millionlar ila u siqilishdan ham mudhish ma'naviy siqilishliklarga o'zini hadaf qiladi . Chivinning chaqishidan qochib , ilonning tishlashini qabul qilganday . Va hokazo bu uch misol qiyos qilinsinki ...BAL RONA A'LA QULUBIHIM MA KANU YAKSIBUNA ...(Ishlagan gunohlari ,qalblarini qoplab qoraytirgandir:Mutaffifin surasi ;14) siri anglashilsin .
IKKINCHI SIR:
Musibat va hastaliklarda insonlarning suhikoyat qilishga uch jihatdan haqlari yo’qtir .
Burinchi jihat : Janobi Haq insonga kiygizgan vujud libosini O’z san’atiga mazhar qiladi .Insonni bir model qilgan , u vujud libosini u model ustida kesadi , bichadi , o’zgartiradi , qisqartiradi ; muhtalif turli tuman Ismlarining jilvalarini ko’rsatadi . Shofiy ismi hastalikni istagani kabi , Razzoq ismi ham ochlikni taqazo etadi . Va hakazo …MALIKUL MULKI YATASARROFU FI MULKIHI KAYFA YASHAA U…(ya’ni mulknig egasi mulkida israganicha tasarruf qiladi )
Ikkkinchi jihati : Hayot ;musibatlar ila , hastaliklar bilan soflanadi , kamol topadi , quvvatlannadi , taraqqiy etadi , natija beradi , mukammallashadi ;hayot vazifasini qiladi . Bir qolibdagi istirohat to’shagidagi hayot , mutlaq hayir bo’lgan mavjudlikdan ziyoda , mutlaq shar yomon bo’lgan yo’qlikga yaqindir va unga ketadi .
Uchinchi jihati :Shu tor dunyo , maydoni imtihondir va hizmat yeridir . Lazzat va haq va mukofot yeri emasdir. Modomiki hizmat yeridir va i’bodat mahalidir ; hastaliklar va musibatlar . diniy bo’lmaslik va sabr qilmoq sharti bilan u hizmatga va u ibodatga juda muvofiq bo’ladi va quvvat beradi . Va har bir soatini bir kun ibodat hukmiga keltirgani uchun shikoyat emas , shukr etmoq kerakdir . Ha ibodat ikki qisimdir : bir qismi musbat ikkinchisi manfiy. Musbat qismi ma’lumdir . Manfiy qismi esa , hastaliklar va musibatlar ila musibatzada za’fini va ojizligini his qilib Robbi Rohimiga iltijokorona yuzlanib Uni o’ylab Unga yolvorib holis bir ibodat qiladi . Bu ibodatga riyo kirolmaydi , holisdir .Agar sabr etsa , musibatning mukofotini o’ylasa , shukr qilsa , u vaqit har bir soati bir kun ibodat hukmiga o’tadi . Qisqacha umri uzun bir umr bo’ladi . Hatto bir qismi borki , bir daqiqasi bir kun ibodat hukmiga o’tadi .
UCHINCHI SIR :
Har inson o’tgan hayotini o’ylasa , qalbiga yo “oh” vayohut “o’h” keladi . Yani yo afsuslanadi , yoki “Alhamdulillah”deydi. Afsuslantirgan eski zamonning lazzatlarining zavoli va firoq ,ayriliqdan tomchilagan ma’naviy alamlaridir . Chunki lazzatning zavoli yani o’tib ketishi alamdir . Bazan vaqtinchalik bir lazzat , doimiy alam beradi . O’ylashlik esa u alam yarasiga tuz sepadi , afsuslantiradi . Eski hayotida kechirgani vaqtinchalik alamlarning zavolidan sizilib chiqgan ma’naviy va doimiy lazzat , “Alhamdulillah”dep aytkizadi. Bu fitriy holat bilan barobar , musibatlarning natijasi bo’lgan savob va uhroviy mukofot , qisqa umrni , musibat vositasi bilan uzun bir umr hukmiga kechmog’ini o’ylasa sabrdan ziyoda , shukr qiladi .
ALHAMDULILLAHI A’LA KULLI HALIN SIVAL KUFRI VAZZOLALI(Kufr va zalolatdan boshqa har turli hol uchun Allohga hamd bo’lsin) … demoqlikni taqazo qoladi .
Mashhur bir so’z borki : “Musibat zamoni uzundir.” Ha musibat zamoni uzundir . Faqat insonlarning urfida o’ylangani kabi siquvchi bo’lganligi uchun uzun emasdir , balki uzun bir umr kabi hayotiy natijalar bergani uchun uzundir … (davomi bor)
настроение: .
хочется: .
Неизвестно Неизвестно,
17-12-2009 03:58
(ссылка)
Без заголовка
Har doimgidek dunyoviy narsalarda DIN la passiv
Fitna haqida (ko'zlarizni oching!)
Халифа бўлмаган чоғда ихтилоф чиқиб қолса, мусулмонлар не қилмоқлари лозим?
Абу Идрис ал-Хавалоний Ҳузайфа ибн ал-Йамондан нақл қиладилар: «Одамлар Жаноб
Расулуллохдан яхшилик хақида, мен эса, бошимга тушмоғидан хавотирланиб ёмонлик
ҳақида сўрар эдим. Шунда мен: «Ё Расулаллоҳ биз илгари жахолатда (жохилиятда) эдик,
маълумки у ёмонлик эди, кейин Оллох таоло бизга мархамат қилиб ушбу яхшиликни
(исломни) ато этди, айтингизчи, шу яхшиликдан. сўнг ёмонлик келгайми?» - дедим. Жаноб
Расулуллоҳ: «Ҳа!» - дедилар. Мен: «Уша ёмонликдан кейин яна яхшилик келгайми?» -
дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Ҳа, аммо унинг тутуни бўлгай!» - дедилар. Мен: «Унинг тутуни
недур?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Одамлар менинг суннатимдан ўзга дастурга риоя
қилгайлар, улардан яхшиликни ҳам, ёмонликни ҳам кутмоқ мумкин», - дедилар. Мен: «Ана
шу яхшиликдан кейин ҳам ёмонлик келгайми?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Ҳа, жаханнам
дарвозасига даъват қилгувчилар пайдо булгай, кимки уларнинг даъватига жавоб қилса, уни
жаханнам каърига улоқтиргайлар!» - дедилар. Мен: «Ё Расулаллоҳ уша кишиларни бизга
тасвирлаб берингиз!» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Улар ўз уруғимиздан бўлиб, бизнинг
тилимиздан сўйлагайлар», - дедилар. Мен: «Агар мен уша даврда ҳаёт бўлсам, нима
қилмоғимни буюрасиз?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Мусулмонлар жамоасидан
айрилмагин, уларнинг имомларига эргашгин!» - дедилар. Мен: «Башарти, ўша замонда на
мусулмонлар жамоаси ва на имомлар бўлмаса-чи?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Гарчи
дарахт томирини кемириб кун кўрмоғингга тўғри келса ҳам сени сабр қилмоққа даъват
қилгувчи Аллоҳ таолони қалбингга маҳкам тугиб олгин - да, ўла - ўлгунингча уша замон
фитначиларидан йироқ бўлгин!» - дедилар».
(Имом Бухорий)
Страница
Абу Идрис ал-Хавалоний Ҳузайфа ибн ал-Йамондан нақл қиладилар: «Одамлар Жаноб
Расулуллохдан яхшилик хақида, мен эса, бошимга тушмоғидан хавотирланиб ёмонлик
ҳақида сўрар эдим. Шунда мен: «Ё Расулаллоҳ биз илгари жахолатда (жохилиятда) эдик,
маълумки у ёмонлик эди, кейин Оллох таоло бизга мархамат қилиб ушбу яхшиликни
(исломни) ато этди, айтингизчи, шу яхшиликдан. сўнг ёмонлик келгайми?» - дедим. Жаноб
Расулуллоҳ: «Ҳа!» - дедилар. Мен: «Уша ёмонликдан кейин яна яхшилик келгайми?» -
дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Ҳа, аммо унинг тутуни бўлгай!» - дедилар. Мен: «Унинг тутуни
недур?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Одамлар менинг суннатимдан ўзга дастурга риоя
қилгайлар, улардан яхшиликни ҳам, ёмонликни ҳам кутмоқ мумкин», - дедилар. Мен: «Ана
шу яхшиликдан кейин ҳам ёмонлик келгайми?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Ҳа, жаханнам
дарвозасига даъват қилгувчилар пайдо булгай, кимки уларнинг даъватига жавоб қилса, уни
жаханнам каърига улоқтиргайлар!» - дедилар. Мен: «Ё Расулаллоҳ уша кишиларни бизга
тасвирлаб берингиз!» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Улар ўз уруғимиздан бўлиб, бизнинг
тилимиздан сўйлагайлар», - дедилар. Мен: «Агар мен уша даврда ҳаёт бўлсам, нима
қилмоғимни буюрасиз?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Мусулмонлар жамоасидан
айрилмагин, уларнинг имомларига эргашгин!» - дедилар. Мен: «Башарти, ўша замонда на
мусулмонлар жамоаси ва на имомлар бўлмаса-чи?» - дедим. Жаноб Расулуллоҳ: «Гарчи
дарахт томирини кемириб кун кўрмоғингга тўғри келса ҳам сени сабр қилмоққа даъват
қилгувчи Аллоҳ таолони қалбингга маҳкам тугиб олгин - да, ўла - ўлгунингча уша замон
фитначиларидан йироқ бўлгин!» - дедилар».
(Имом Бухорий)
Страница
В этой группе, возможно, есть записи, доступные только её участникам.
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
Чтобы их читать, Вам нужно вступить в группу
