Откройте свой Мир!

Сұрақ: Рамазан айының басында рамазанның соңына дейін ораза ұстаймын деп ниет еттім. Содан кейін ниет етпей оразаларымды ұстадым. Содан бір күні, әр күн үшін бөлек ниет ету керектігін есіттім. Бұл (тұтылған) оразаларымның қазасын өтеуім керек пе?
Жауап: Әр күнге бөлек ниет ету керек, бірақ ауызбен айту шарт емес. Мысалы, сәресіге тұрғанның өзі ниет болып саналады. Ертең ораза ұстаймын деп ойлау да ниет болады. Сәресіге тұрып ораза ұстаймын деген ниетпен жатқан адам, сәресіге тұрмаса да ертеңіне ораза ұстауға ниет етіп жатқандықтан оразаға ниет еткен болып саналады. Осы сияқты ниет болатындай ешнәрсе болмаған болса, Имам Зуфәрдің үкіміне ұйыса, оразалар сахих болады. Малики мазһабында Рамазан айының басында бір рет ниет ету жеткілікті болады. Шафии мазһабын ұстанатын адам «Бұл тұтқан оразаларымды Малики мазһабы бойынша тұттым» десе, қаза ету керек болмайды.

Сұрақ: Түнгі сменада жұмыс істеймін. Рамазан айында оразаға ниет етуді ұмытып жатып қалдым. Оянған кезімде түскі намаздың азаны айтылып жатты. Айналамдағылар енді ниет етуге болмайды, ниет ету уақыты өтіп кетті деді. Бәлкім бір жолы бар шығар деп кешке дейін ешнәрсе ішіп-жемедім. Аузы берік адамдай жүрдім. Бұл оразамның қазасын өтеуім керек пе?
Жауап: Ниетсіз ораза сахих болмайды. Қазасын өтеуіңіз керек. Алайда, бұл сияқты жағдайларда ғибадатты құтқару үшін, сақтап қалу үшін, әлсіз болса да басқа қаулыны (үкімді) немесе қалған хақ мазһабтарда басқа амалы (шарасы) бар болса, соларды тақлид етіп ғибадатты құтқаруға болады. Ханафи мазһабындағы мужтахид имамдардың бірі болған Имам Зуфәрдің айтуы бойынша ниетсіз ораза сахих болады. Бұл имамның айтуы бойынша ниет ұмытылған болса немесе кез-келген бір себеппен ниет етілмеген болса, сол күнгі оразаны бұзатын бір әрекет істелмеген болса, ораза тұтылған болады. Мұндай зәру жағдайларда Имам Зуфәрдің үкімімен амал етіледі.

Сәреге тұрмай ораза ұстау күнә емес. Бірақ, сәреге тұру өте сауапты іс.
Хадис шәрифтерде былай делінеді:
«Сәреге тұрыңдар, сәреде береке бар.» (Бұхари)
«Сәреде тамақ жеу арқылы, ораза тұтуларыңа жәрдемші болыңдар!» (Бәйһақи)
«Сәреге тұру – Аллаһтың сендерге жаудырған берекесі, оны жіберіп алмаңдар!» (Нәсаи)
«Жегендері халал болу шартымен, есепке тартылмайтын үш адам мыналар: ораза тұтқан, сәре асын жеген және Аллаһ жолында күзетшілік еткен адам.» (Нәсаи)
«Мүминнің сәресінің құрмамен болғаны қандай тамаша.» (Әбу Дауд)
«Сәре асы – қасиетті. Сәре толығымен береке. Бір жұтым су үшін болса да, сәреге тұрыңдар! Аллаһу та’ала және періштелері, сәреге тұрғандарға сәлем береді және дұға етеді.» (И. Ахмед)

Төрт мазһабта және бүкіл мүжтәһид имамдардың айтуы бойынша: жараға жағылған май (мазь) ішке сорылып жауфқа, яғни асқазанға дейін баратын болса ораза бұзылады. Шафии мазһабында ми, іш, бауыр, қуық - жауф болып саналады. Мысалы: бас сүйегі жарылса, мұндағы жараға жағылатын май миға баратындықтан ораза бұзылады. 
Шафии мазһабында ішке пышақ кірсе, пышақтың ұшы асқазанға, яғни жауфқа кіргендіктен ораза бұзылады. Сау теріден пышақ кіргенде ораза бұзылғаны сияқты, ине (укол) арқылы бұлшық етті немесе тамырды тесіп берілетін дәрі де жауфқа барғанда ораза бұзылады. Қазір медицинада телудің (прививка) қуыққа, миға және дененің барлық ағзасына баратындығы нақты белгілі. Олай болса укол алу төрт мазһабта да оразаны бұзады. Тек қазасын ұстап беру керек болады. Медицина тамырдан немесе бұлшық еттен берілетін дәрінің миға және қуыққа баратынын айтып тұрғанда «уколмен егілген дәрі ми немесе қуыққа бармайды» деп ешкім айта алмайды. Айтса да ғылыми дәлелсіз, өз ойынан шығарған болады. (Жоғарыда жазылған Ханафи мазһабына қатысты мәліметтер Тахтауи, Мәбсут, Бәдаи және сол сияқты кітаптардан алынған. Шафии мазһабына қатысты мәліметтер Маджму, Муғнил-мухтадж, Тухфа, Әнуар, Куммәсра, Баджури, Шәрхи ибни Баджури сияқты сенімді кітаптардан алынған.)

Сұрақ: Кейбір білгіштер «жеңілдетіңдер, қиындатпаңдар» деген хадис шәрифті өздерінше былай түсіндіріп жүр: «Дәрет алғанда ауызға кірген су оразаны бұзбағаны сияқты, ауызға себілетін бүріккіш (спрэй) де оразаны бұзбайды. Мұрындағы тамшы тамаққа барса оразаны бұзбайды. Инемен (укол) немесе телу жасату (прививка) арқылы дәрі қабылдау, клизма жасату, вагинадан свечка қолдану, дәріні тілдің астына қойып сору және құлаққа тамызатын май – оразаны бұзбайды.» Дін реформистерінің бұл айтқандары қате емес пе?
Жауап: Әрине қате. Мұның барлығы төрт мазһабта да оразаны бұзады. Фиқһ кітаптарында оразаны бұзып, каффарат (жаза) керек ететін жағдайлар айтылғанда: “тамақ немесе дәрі-дәрмектен саналатын кез-келген нәрсені жұту” деп аталып көрсетілген. Құм, топырақ, металл сияқты нәрселер, яғни тамақ пен дәріге жатпайтындарды жеу оразаны бұзса да, каффаратты қажет етпейді. (Радд-үл-мухтар) 
Тамақ пен дәрі-дәрмектен саналатын нәрселердің инемен (шприц) егу арқылы ағзаға енуі каффарат жасауды керек етпейді, тек қазасын ұстау керек болады. Мысалы: жараның бетіне жағылған май сіңіп кететін болса ораза бұзылады, бірақ каффарат жасауды керек етпейді. Астма ауруымен ауыратындардың тамаққа себетін бүріккіштерінің (спрэй) құрамында дәрі болғандықтан оразаны бұзады. Ауызға кіріп жұтылған нәрсенің аз немесе көп болуының маңызы жоқ. Бір тамшы дәрі немесе бір тамшы су адамның өз қалауымен жұтылса, оразаны бұзып қана қоймай, каффарат жасауды да керек етеді. Дәрет алып жатқанда байқаусызда жұтылса, әдейі жасамағаны үшін каффарат жасауды керек етпейді.
Дәрет алып болғаннан кейін ауызда қалған ылғалды жұту мен мұрынға немесе ауызға тамызатын дәріні жұтуды салыстыруға болмайды. Өйткені дәрет алу – қажеттілік болып табылады. Дәрі де қажеттілік дейтін болса, ораза ұстай алмайтындай дәрежеде ауру болғандарға ораза ұстамауға рұқсат берілген. Ауруынан сауыққаннан кейін ұстайды. Дүмшелердің айтқанындай: “Дәрімді де қабылдай беремін, оразамды да ұстай беремін” деп айту – үлкен қателік.

Сұрақ: Рамазанда оразасы бұзылған адам ішіп-жей алады ма?
Жауап: Рамазан күні оразасын қандай-да бір себеппен бұзған адам, сапарда өз қаласына оралған, яғни келгенде мұқим болған және хайзы тоқтаған әйел кешке дейін ораза ұстаған адам сияқты тамақтанбай жүреді, ішіп-жемейді. Бірақ хайзы басталған әйел ораза ұстаған адам сияқты жүрмейді, ішіп-жей алады. Ораза ұстамауға бір үзірі болғандар ораза ұстай алмаған күндерінде жасырып ішіп-жеу керек.

Ораза тұтқан адамға мәкрух болған нәрселер
Мәкрух болатындар мыналар:
1) Тістерді тіс пастасымен тазалау, пастасыз болса мәкрух болмайды.
2) Дәрімен тамақты (ауызды) шаю мәкрух. Егер ауыздағы жара намаз оқуға кедергі болса, дәрімен ауыз шаю мәкрух болмайды, өйткені үзір бар.
3) Жүніп болу ықтималы бар кезде әйелін сүю.
4) Рамазан күні инемен дәрі (укол) қабылдау немесе өз қалауымен ауыз толтырып құсу сияқты бір себеппен ораза бұзылса, сапардағы жолаушы өз қаласына келсе, әйелдің етеккірі (хайзы) тоқтаса кешке дейін ораза ұстаған адамдай ешнәрсе жемей жүрулері керек, ішіп-жеулері мәкрух болады.

Тәһәжжүд, сәре уақыты және сәре тағамы
Сұрақ: Сәре уақытының маңызы қандай және қалай есептеледі?
Жауап: Сәре уақыты шариғи түннің, яғни күн батуынан имсак уақытына дейінгі уақыт аралығының, соңғы алтыдан бір бөлігі. Бұл уақыт жаз бен қыста көбейіп азаяды. Тәһәжжүд намазының уақыты болса, түннің соңғы үштен бір бөлігі.
Түннің жарымынан кейінгі оқылған тәһәжжүд намазы, күндіз оқылған мың рәкаттан да құнды болады. Музәммил сүресінің екінші аятында «Түннің жарымында түнгі намазды оқы!» делінген. (Ислам ахлақы)...
http://islamdini.kz/articles/view/647

Ораза – тек аштық пен шөлдеу деген сөз емес. Бір жануарды немесе сенбейтін адамды бір бөлмеге қамап, аш-сусыз қалдырумен оған ораза ұстатқызған болмаймыз. Оразаның сабыр, шүкір, нәпіс тәрбиесі сияқты басқа ғибадаттармен байланысы бар. Осы себептен хадис шәрифте «Әр нәрсенің есігі бар. Ал ғибадаттардың есігі – ораза» делінген. (Ибн Мүбәрәк)...
http://www.islamdini.kz/articles/view/1214

Сұрақ: ауыз ашқанда қандай дұғалар оқылады?
Жауап: Күннің батқаны белгілі болған кезде ауызашардан бұрын Әузу мен Бисмилләһ толық айтылып, «Аллаһуммә йа уаси'әл-мағфираһ, иғфирли уә ли-уалидаййә уә ли-устазиййә уә лил-мумининә уәл муминат йәумә йақумул хисаб» делінеді. Мағынасы: «Ей кешірімі мол Аллаһым! Қиямет күні есепке тартқанда мені, ата-анамды, ұстазымды, ер-әйел бүкіл мұсылмандарды ғафу ет!»
Бір-екі жұтымдық нәрсе жеген соң «Зәһәбәззамаъ уәбтәлләтил уруқ уә сәбәтәл әжр иншааллаһу та’ала» дұғасын оқып, тамақ ішуді бастайды. Бұл ауызашар (ифтар) дұғасының мағынасы: «Аштық бітті. Тамырларымыздың сумен қауышу уақыты жетті. Иншааллаһ сауап жазылды.»
Рамазанда былай да дұға етіледі:
Йа Раббым, Рамазан айының шапағатын бізге нәсіп ет! Рамазан шәрифте кешірім мен мағфирет етіп тозақтан азат еткен құлдарыңның арасында біздің де болуымызды нәсіп ет!

Сұрақ: Маңызды ауызашарға шақырылған кезде ақшамның парызын немесе сүннетін тамақтанғаннан кейін оқу жаиз бола ма?
Жауап: Уақыттың кіргені нақты белгілі болса, алдымен ауыз ашып, одан кейін ақшам намазын оқу керек, содан соң тамақ жеу керек. Намазды мәкрух уақытқа қалдырмау керек. Ақшам намазын жұлдыздар көрінгенге дейін (шамамен жарым сағат) кешіктірмеу керек. Соңғы сүннеті бар болған намаздарда парыздан кейін соңғы сүннетті бірден артынша оқымау да мәкрух. Ауызашарды сылтау етіп, ешбір қажеттілік болмастан ақшамның сүннетін тәрк ету жаиз болмайды.

Сұрақ: Бір жұмыстармен ауызашарды қай уақытқа дейін кешіктіру жаиз болады?
Жауап: Ақшам уақыты кіргені анық белгілі болса, алдымен құрма, су сияқты нәрселермен ауыз ашылады, одан кейін намаз оқылады. Тамақты тез жеп, содан кейін намаз оқу да жаиз. Бірақ ауызашар дастарханында әртүрлі тағамдар болғаны үшін ақшам намазы кешігуі мүмкін. Намаз мәкрух уақытқа қалуы мүмкін. Осы тұрғыдан алдымен намазды оқу, одан кейін асықпай тамақ жеу жақсырақ болады. Уақыттың кіргені нақты белгілі болмаса, алдымен намазды оқу керек. Кейінірек уақыттың кірмегені мәлім болса, намазды қайта оқып алуға болады. Ал бірақ уақыт кірместен ауыз ашылатын болса, ораза бұзылған болады. Қалпына келтіру де мүмкін болмайды. Уақыттың кіргені нақты белгілі болса, алдымен ауыз ашып, намаз оқығаннан кейін тамақ жеу керек.
Хадис шәрифте: «Ауыз ашуға асығыңдар» делінген. (Хаким)
Асығудың соңғы уақыты құнды кітаптарда жұлдыздар көрінгенге дейін екендігі білдірілген. Ал бұл шамамен ақшам уақыты кіргеннен жарым сағат кейін. Хадис шәрифте: «Жұлдыздар көрінбей тұрып ауыз ашқан адам сүннетіме сай амал еткен болады»- делінген. (Ибн Хиббан)

Сұрақ: Исми ағзам дұғасы қандай?
Жауап:Исми ағзам – Құран кәрімнің ішінде. Қай аят екені белгісіз. Хадис шәрифте былай делінген:
«Исми ағзаммен жасалған дұға қабыл болады және тілегі орындалады.» (Ибн Мажа)....
http://www.islamdini.kz/articles/view/1212

Хадис шәрифте: «Рамазанда бір қонаққа ауызашар бергенге Сират көпірін өту оңай қылынады» делінген. (Уәсиләт-ун-нажат) Ораза тұтқан кісіге бір құрма немесе бір кесе сүт берген адам да ауызашар бергендей сауапқа ие болады. Пайғамбарымыз: «Кімде кім рамазанда ораза тұтқан кісіге ауызашар берсе, күнәлары кешіріледі. Ораза тұтқан кісінің сауабына тең сауап бұған да беріледі» дегенде сахабалардың кейбіреулері бір адамға ауызашар беретін мүмкіндіктері жоқтығын айтты. Оларға жауап ретінде: «Бір құрмамен ифтар (ауызашар) бергенге де, бір ғана сумен ауыз аштырғанға да, аз ғана сүт бергенге де, бұл сауап жазылады» деді. (Бәйһақи)...
http://www.islamdini.kz/articles/view/91

Сұрақ: Сапарда жүрген адамға Рамазан оразасы парыз ба?
Жауап: Иә, бірақ қазаға қалдыруы жаиз болады.
Сұрақ: Сапарда ораза ұстау міндетті емес болғанына қарағанда, Рамазан оразасын ұстаған адам нәпіл сауабын алады ма?...
http://www.islamdini.kz/articles/view/1211

Әбу Жухайфә айтады: «Пайғамбарымыз «Мен бір нәрсеге сүйеніп отырып тамақ жемеймін» деді. Сүйенудің үш түрі бар: Бір жағына сүйену, малдас құру, бір қолын таянып, екіншісімен тамақ жеу. Бұл үшінші түрі бұрыс әрекет деп саналады.
Пайғамбарымыз тамақты үш саусақпен, сұқ саусақ және оның екі жағындағы саусақтарымен жейтін.....
http://islamdini.kz/articles/view/696

Сұрақ: Ораза ұстап жүргенде күнә істеу, ғайбат айту оразаны бұзады ма?
Жауап: Оразаны бұзбайды, бірақ әсіресе ораза ұстап жүргенде күнәдан көбірек сақтану керек. Хадис шәрифте: «Ғайбат айту, сөз тасу, өтірік жерде ант ету, бөтендерге шаһуетпен қарау оразаны бұзады»- делінген. (Дәйләми)....
http://www.islamdini.kz/articles/view/940

Тәһәжжүд және сәре уақыты
Сұрақ: Сәре уақытының маңызы қандай және қалай есептеледі?
Жауап: Сәре уақыты шариғи түннің, яғни күн батуынан имсак уақытына дейінгі уақыт аралығының, соңғы алтыдан бір бөлігі. Бұл уақыт жаз бен қыста көбейіп азаяды. Тәһәжжүд намазының уақыты болса, түннің соңғы үштен бір бөлігі. 
Тәһәжжүд намазын түннің жарымынан кейін оқуға болатыны секілді, түннің соңғы үштен бірінде оқу жақсы болады. Сәре уақытында оқу одан да жақсы болады. Хадис шәрифтерде былай делінген:
«Түнде сәре уақытында оқылатын екі рәкат намаз дүние мен дүниенің ішіндегілерден де құнды. Бұл намаз машақат бермегенде, үмметіме парыз қылар едім.» (Дәйләми)
«Түнде сәре уақытында және намаздардан кейін жасалған дұға қабыл болады.» (Тирмизи) 
«Сәре уақытында Аллаһу та'ала: “Истиғфар етіп жатқан адам жоқ па, оны кешірейін. Тілегі барлар жоқ па, сұрағанын берейін, дұғасын қабыл етейін.” деп бұйырады.» (Мүслим) 
Қазасы бар адам қаза намазына да ниет ететін болса, әрі қазасының борышын өтеген болады, әрі тәһәжжүд намазының сауабына да қауышады.
Сәре уақыты дұға мен истиғфарлардың (кешірім тілеудің) қабыл болатын уақыты. Рамазан айында сәре тамағын жеуге тұрғанда, сәре уақытында тұрылған болады. Бұл уақытта дұға етуді ғанибет деп білу керек. Аллаһу та'ала жақсыларды мақтағанда «Олар сәре уақытында истиғфар етеді» деген. (Зарият 18)
Али Имран сүресінің 17-ші аятында сабыр еткендер, садықтар (сөзде, істе және ниеттерінде тура болғандар), намаз оқитындар, зекет беретіндер және сәре уақытында истиғфар ететіндер мақталуда. Барлығынан кейін истиғфар ететіндердің айтылуы, адамның барлық ғибадатын кеміс деп біліп, әрқашан истиғфар етіп жүруі үшін.

Жақсы көретін және бағалайтын досыңызға оны жақсы көретіндігіңізді әрекетпен, қарым-қатынаспен ғана білдіру жеткіліксіз. Сөзбен де айту керек! Хадис шәрифте былай делінген:
«Досын жақсы көретін адам оның үйіне барып "Сені Аллаһ разылығы үшін жақсы көремін" деп айтсын!» (И.Ахмед)...
http://islamdini.kz/articles/view/1209

Бір қайырлы істің жасалуына себеп болған адам сол қайырлы істі жасаған адам сияқты сауап алады. 
Хадис шәриф

Өлімнен алдын болатын барлық нәрсе дүние өмірі деп аталады. Өлімнен кейін пайдасы болатын нәрселер дүниеден саналмайды, ахиреттен деп саналады. Өйткені дүние ахирет үшін егістік жер. Дүниеде не ексең ахиретте соны орасың. Ахирет үшін пайдасы болмаған дүниелік істер зиянды болып табылады. Мысалы; харамдар, күнәлар және мубаһтардың артығы. Дүниелік нәрселер ислам дініне сай қолданылса ахиретке пайдалы болады. Әрі дүние ләззатына, әрі ахирет ниғметтеріне қауышылады.

Иіссу қолдану
Сұрақ: Иіссудың (одеколон), дезодоранттың құрамында спирті болса қолдануға бола ма?
Жауап: .....
http://islamdini.kz/articles/view/341

Рамазанда саламатты азықтану
Сұрақ: Рамазанда денсаулық тұрғысынан ішіп-жегенде мән берілуі керек болған қандай ерекшеліктер бар?
Жауап: Бір дәрігер досымыздың берген жауабы мынадай:
Рамазан айында жүйесіз азықтанған адамдарда әлсіздік, депрессия, асқазанның ауруы және ас қорыта алмауы, қан қысымының төмендеуі сияқты көптеген денсаулық проблемалары байқалуы мүмкін....
http://islamdini.kz/articles/view/1191

Оразаға қатысты сұрақ-жауаптар (2)
Сұрақ: Аузы берік екендігін ұмытып ішіп жесе ораза бұзылады ма?
Жауап: Бұзылмайды, есіне түскенде тоқтатуы керек. 

Сұрақ: Ауыздағы түкірікті, қақырықты жұту оразаны бұзады ма?
Жауап: Ешқайсысы бұзбайды.

Сұрақ: Дәрет алғанда немесе ауызды шайғанда қалған ылғалды жұту оразаны бұзады ма?
Жауап: Ауызды шайғаннан кейін ауызда қалған ылғалды түкірікпен жұту оразаны бұзбайды.

Сұрақ: Сәре тамағын жеп болып, имсак уақытына жақын тісімді тіс пастасымен жуамын. Аузымды қанша шайғанмен дәмі аузымда сезіледі, бұл жағдай оразаны бұзады ма?
Жауап: Бұзбайды. 

Сұрақ: Душқа түскенде құлаққа су кірсе ораза бұзылады ма?
Жауап: Бұзылмайды.

Сұрақ: Құлаққа дәрі тамызу оразаны бұзады ма?
Жауап: Иә, бұзады.

Сұрақ: Ораза кезінде дәрет алғанда ауызға, мұрынға суды аз алуға бола ма?
Жауап: Иә, болады. 

Сұрақ: Гель, крем, дезодорант қолдану оразаны бұзады ма?
Жауап: Ешқайсысы бұзбайды. 

Сұрақ: Ораза кезінде құлағым суықтап құлық ағуы оразаны бұзады ма?
Жауап: Бұзбайды. Оразада көбіне денеден шыққан нәрселер оразаны бұзбайды. Мәселен қан алдыру оразаны бұзбайды. Бірақ өз қалауыңмен ауыз толтырып құсатын болса ораза бұзылады. Оразаны көбінесе денеге кірген нәрселер бұзады, мәселен укол салдыру оразаны бұзады.

Ораза, бұрыңғы үмбеттердің бәрінде бар еді
Көп адамдар қазіргі таңдағы басқа діндегі адамдарға қарап, оразаны тек мұсылмандыққа ғана тән ғибадат деп ойлайды. Негізінде алдыңғы діндердің барлығында ораза бар еді. Тек шарттары мен түрі басқаша еді. Құран кәрімде оразаның алдыңғы үмметтерге де парыз етілгені түсіндіріледі. Сүйікті пайғамбарымыз кітапты кәпірлермен (христиан, яһудилермен) мұсылмандардың оразасы арасындағы айырмашылықтың сәре уақыты екенін айтады. Қазіргі таңда олардың діндерінің бұзылуымен қоса оразалары да өгерістерге ұшыраған.
Тәуратта хазреті Мұсаның Тур тауында болған кезде 40 күн ораза тұтқаны жазылған. Хазреті Дауд та басына келген қиыншылықтар себебінен ораза тұтқан еді. Қауымын Парсы патшасының зұлымынан құтқармақшы болған яһуди қызы Эстер, олардың үш күн ораза ұстауларын қалаған еді. Эстер оразасы деген осы ораза. Яһудилік дінінде хазреті Мұса Тур тауында болған кезінде, алтыннан бұзау жасап табынғандарына кәффарат ретінде йом кипур (йәума кәфара) оразасы, сонымен қатар жылдың басы болған 10 Тишри күні (қазан айының соңы) ораза тұтылады. Бұдан өзге де біршама үлкен, кіші деп аталатын ораза күндері бар. Бірақ қазір оразалары мал етін жемеу секілді шектеулермен диета халіне өткен. 
Інжілде ораза туралы айтылады, бірақ қалай тұтылуы керек туралы егжей-тегжейлі айтылмайды. Хазреті Иса ібіліс тарапынан сыналу үшін шөлде қалғанында қырық күн ораза тұтқан. Алғашқы христиандар ораза тұтатын еді. Риуаят бойынша оразаның ыстық күндерге тура келген бір уақытында христиандар шыдай алмай оразаны қысқа қалдырған еді. Кейін жұқпалы ауруға шалдыққан соң мұның жаза екенін ойлап, тағы он күн қосып көктемге қалдырғаны айтылады. Соңында оразалары өзгертіліп, диетаға ауыстырылған. Қазіргі таңда христиандардың, хазреті Исаның шөлде тұтқан оразасының естелігі ретінде 21-наурыздан кейінгі, айдың толған кезіне тура келетін алғашқы жексенбі күні яғни пасхаға дейін бітетін 40 күндік оразалары бар. Бұны «Үлкен диета» деп атайды. Жексенбі күндері ораза тұтылмағаны үшін барлығы 34 күн. Пасха күні, хазреті Исаның көкке көтерілгенін еске алатын күн. Ол кезде күнделікті жеп жүрген тамақтың үштен екі бөлімі желінеді. Балықтан басқа, жануарлардың еті желінбейді. Король И.Жеймс заманында парламент, теңіз саудасын қолдау мақсатымен шығарған шешімімен диета күндерінде балықтың желінуіне рұқсат берген еді.

Аллаһу та’ала адамдарға зиянды нәрсені әмір етпейді. Мұны медицина мамандары растауда:
Ораза тұтқан адамдарда адреналин және кортизон гармондары қанға бұрынғыдан да оңай араласады. Бұл гармондар рак клеткаларына әсерін тигізеді. Осылай рак клеткаларына қарсы қалқан болады, яғни рак клеткаларының көбеюінің алдын алады.
Ораза тұтқанда дене құрылысы ретке келеді, ішкі мүшелердегі майлар еріп, дененің сергектігі артады, иммунитеті нығаяды, асқазан, бүйрек, қантты диабет, жүрек және бауыр ауруларына қарсы тұру қабілеті артады.....
http://islamdini.kz/articles/view/80

Имам Раббани хазреттері бұл жөнінде былай деген:
Мүбәрәк Рамазан айы өте қасиетті, мәртебелі ай. Бұл айда жасалған нәпіл намаз, зікір, садақа және бүкіл нәпіл ғибадаттарға берілетін сауап, басқа айларда жасалатын парыздардың сауабына тең. Бұл айда жасалған бір парыз, басқа айларда жасалатын жетпіс парыздай болады. Бұл айда ауыз бекіткен бір адамға ауызашар берген адамның күнәлары кешіріледі. Тозақтан азат болады. Сол ораза тұтқан адамның сауабындай бұған да сауап жазылады. Ораза тұтқан адамның сауабы да мүлдем азаймайды.....
http://islamdini.kz/articles/view/1189

Сұрақ: Мен студентпін, сабағымды жақсы түсіну үшін кейбір күндері ораза тұтпасам, кейін қазасын ұстасам бола ма? 
Жауап: Ораза ұстау сабақ оқуға кедергі болмайды. Керісінше жақсы түсіну үшін көмекші болады. Қарын қатты тоқ болса адамның миы жақсы жұмыс істемейді. Аш адамның зеректігі ашылып, түсіну қабілеті күшейеді. Бұл әлі тек медициналық жағы. Ал ораза тұтқанда Аллаһу та’аланың жаудыратын рахметі, мейірімі мүлдем бөлек. Оны түсінуге ақыл жетпейді. 
Сабақ үшін ораза тұтпау харам болады. Рамазанның күнінде ораза ұстау үлкен ниғмет болып табылады. Бұл ниғметтен махрұм қалмау керек. Ораза ұстауды үлкен олжа деп білу керек. Хадис шәрифте: «Рамазанда бір күн ораза тұтпаған адам, оның орнына бүкіл бір жыл ораза тұтса да, әлгі бір күннің сауабына қауыша алмайды» делінген. (Тирмизи) 
Рамазаннан басқа уақыттарда өмір бойы ораза тұтатын болса да рамазанда тұтылған бір күндік оразаның сауабына қауыша алмайды. Тағы бір хадис шәрифте былай делінді: «Аллаһ разылығы үшін бір күн ораза тұтқан адамды Аллаһу та’ала, бір күндік ораза себебімен жаһаннам отынан 70 жылға алыстатады.» (Бұхари, Мүслим, Тирмизи, Нәсаи, Ибн Мажә)

Сұрақ: Қандайда бір ауруы болған кісілердің «Денсаулығым жарамайды» деп ораза тұтпауына бола ма?
Жауап: Оразаның көптеген ауруларға пайдалы екендігі медицина мамандары тарапынан айтылып жатыр. Хадис шәрифте: «Әрбір нәрсенің зекеті болады. Ал дененің зекеті ораза тұту.» делінген. (Бәйһақи) 
Зекет берген кісі мал-мүлкін кірден тазалап, қауіптен қорғағаны секілді ораза тұтқан адам да денесін аурулардан қорғаған болады. Бір хадис шәрифте: «Денсаулыққа қауышу үшін ораза тұтыңдар!» деп бұйрылған. (Табарани) 
Асқазаны немесе басқа бір органы ауру болған кейбір адамдар «асқазаным жарамайды, денсаулығым көтермейді» деп сылтауратып ораза тұтпай жүреді. Бұл дұрыс емес. Ораза тұтудың оған пайдалы не зиянды екенін нақты біле алмаған адам салих, яғни бес уақыт намаз оқитын маман дәрігерден сұрайды. Сондай дәрігер егер «Ораза тұту саған зиян болады» десе, оразасын қазаға қалдырады. Бірақ салих болмаған, бейнамаз дәрігердің айтқанына қаралмайды. Күнімен мәлім уақыттарда спрей, таблетка секілді дәрі қолданып жүретін кісілер де дәрігердің кеңесімен дәрі қабылдайтын уақыттарын ауыз бекітетін және ашатын уақыттарға сәйкестендіріп, оразасын тұтады. Ораза ұстауға кедергі болатын аурулардың түрі өте аз. Сондықтан салих дәрігерден сұрамай, оразаны қазаға тастамау керек!

1-ші том 45-ші хатында былай дейді:
Мүбарәк Рамазан айы - өте құнды ай. Бұл айда жасалған нафилә (нәпіл) намаз, зікір, пікір, садақа және барлық нәпіл ғибадаттар басқа айларда жасалған парыз ғибадаттармен бірдей. Бұл айда жасалған бір парыз, басқа айда жасалған жетпіс парызбен бірдей. Бұл айда, ораза тұтқан бір адамға ауызашар бергеннің күнәлары кешіріледі. Тозақтан азат болады. Бұлардан бөлек, сол ораза тұтқан адамның сауабындай сауап та беріледі. Ораза тұтқан адамның сауабы азаймайды. Бұл айда, қоластындағыларының жұмысын жеңілдеткен, олардың ғибадат жасауларына жағдай жасаған басшылар да кешіріледі. Тозақтан азат болады. Рамазан айында пайғамбарымыз “алейһиссәлату уәссәләм” тұтқынға түскендерді босатып, сұралған нәрсенің барлығын беретін еді. Бұл айда ғибадат пен жақсы амалдар жасай алғандарға, жыл бойы осы амалдарды жасау нәсіп болады. Бұл айға құрметсіздік көрсетіп, күнә жасаған адам жыл бойы күнә жасаумен өтеді. Қолдан келгенше ғибадат жасап, Аллаһу та’аланың разы болатын амалдарын жасау керек. Бұл айды ахиреттің бақытына жету үшін жұмсау керек. Құран кәрім Рамазан айында түсті. Қадір түні де осы айда. Рамазан айында ауызды кеш жауып, ерте ашу – сүннет. Пайғамбарымыз “саллаллаһу алейһи уәсәлләм” осы екі сүннетті орындауға көп мән беретін еді. Ауыз жабуды (имсак уақытына дейін) кешіктіру мен ауыз ашуда (күн батқаннан кейін алғашқы жарты сағаттың ішінде ашу) асығу – адамның қаншалықты әлсіз екенін, жеп-ішуге және барлық нәрсеге мұқтаж екенін көрсетіп тұрғандай. Ғибадат деген осы. Құрмамен ауыз ашу – сүннет. Ауыз ашарда «Зәһәбәз-зәма уәбтәлләт-ил уруқ уә сәбәт-әл-әжр инша’аллаһу та’ала» дұғасын оқу, тәрауих намазын оқу және хатм түсіру – маңызды сүннет болып табылады.

Сұрақ: Ауыз ашудан бұрын дұға етуге бола ма? 
Жауап: Өте жақсы болады. Ауызашардан бұрын айтылған дұға қабыл болады. Хадис шәрифтерде былай делінген:
«Ораза ұстаған адамның ауызашар уақтында кері қайтарылмайтын (қабыл етілетін) бір дұғасы бар.» (Ибн Мажә)
«Ораза ұстаған адамның дұғасы қайтарылмайды» (Тирмизи) 
Мысалы мына дұғаны оқу өте жақсы болады: Әузу мен Бисмилләһ толық айтылып, «Аллаһуммә йа уаси'әл-мағфираһ, иғфирли уә ли-уалидаййә уә ли-устазиййә уә лил-мумининә уәл муминат йәумә йақумул хисаб» дұғасы оқылады. «Ей кешірімі мол Аллаһым! Қиямет күні есепке тартқанда мені, ата-анамды, ұстазымды, ер-әйел бүкіл мұсылмандарды ғафу ет» деген мағынаны береді. 
Бір-екі жұтымдық нәрсе жеген соң «Зәһәбәззамаъ уәбтәлләтил уруқ уә сәбәтәл әжр иншааллаһу та’ала» дұғасын оқып, тамақ ішуді бастайды. Бұл ауызашар (ифтар) дұғасының мағынасы: Аштық бітті. Тамырларымыздың сумен қауышу уақыты жетті. Иншааллаһ сауап жазылды.

Бір күн бұрынғы «ақшам» уақытынан, яғни күн батқаннан ертеңіне ораза күнінің «дахуа» (бесіннен бір сағаттай бұрын) уақытына дейін Рамазан оразасына жүрекпен ниет ету парыз. Рамазанда оразаға ниет еткенде ақшамнан имсак уақытына дейін «ертең ораза тұтуға», имсактан кейін «бүгін ораза тұтуға» деп айтылады. Жаңылысып қате айтылса да ораза тұтатын күні мәлім болғаны үшін зияны жоқ. Рамазанда бір айлық оразасы үшін жалпылама бір рет ниет етуге болмайды, әр күні үшін бөлек бөлек ниет ету парыз болып табылады. 
Түнде жатарда тамақтанып немесе тамақтанбай ниет етсе, кейін түнде оянғанда, сәреге тұрғанда тамақтанудың зияны жоқ. Тіпті кешкі ас кезінде ниет ету жақсы болады. Ниеттен кейін имсак уақытына дейін жеп ішудің зияны жоқ. Рамазанда «ертең тісім ауырмаса ораза тұтамын, ауырса тұтпаймын» деген секілді күмәнды ниетпенен басталған ораза сахих болмайды.

Сұрақ: Оразада ауызды немен ашу керек?
Жауап: Сүннет болғаны құрма, су немесе сүтпен ашу. Бұлар да жоқ болса, жеміс-жидекпен немесе көкөніспен ашуға болады. Отта піскен нәрсемен, мысалы нанмен, шаймен, сорпамен ашпау керек. Хадис шәрифте: «Оразаларыңды құрмамен ашыңдар, өйткені ол береке. Егер құрма табылмаса онда сумен ауыз ашыңдар, өйткені ол тазалаушы.» делінген. (Ибн Мажә) 
Осы тақырыпта тағы да үш хадис шәриф:
«Пайғамбарымыз жас (жаңа піскен) құрмамен аузын ашатын. Жас құрма болмағанда, кепкен құрмамен, ол да жоқ болса сумен ауыз ашатын.» (Тирмизи)
«Пайғамбарымыз аузын сүтпен де ашатын.» (Дара Қутни) 
«Пайғамбарымыз үш құрмамен немесе от тимеген бір нәрсемен ауыз ашатын.» (Әбу Яла)

Бір ғибадатты жасаған кезде ол ғибадаттың парыздарын, уәжіптерін, сүннеттерін, мәкрухтарын және муфсидтерін, яғни бұзатын себептерін білу керек. Бұларды білмесе жасаған ғибадаты дұрыс болмайды. Сондықтан да оразаның парыздарын, мәкрухтарын және муфсидтерін, яғни оразаны бұзатын және бұзбайтын себептерді жақсылап үйреніп алу қажет. Оразаны бұзбайтын, бірақ сауабын азайтатын нәрселерден де сақтану керек. 
Оразаның парызы үш: 
1. Ниет ету.
2. Ниетті алғашқы және соңғы уақыт арасында жасау. (Яғни бір күн бұрынғы «ақшам» уақытынан, (күн батқаннан) ертеңіне ораза күнінің «дахуа» (бесіннен бір сағаттай бұрын) уақытына дейін Рамазан оразасына жүрекпен ниет ету парыз)
3. Таңнан күн батқанша оразаны бұзатын нәрселерден сақтану.
Хадис шәрифтерде былай делінді: 
«Бес нәрсе оразаның сауабын жояды: Өтірік айту, сөз тасу, ғайбат, басқа әйелге құмарлықпен қарау және жалған ант ішу».
«Бір адам рамазан айында ораза тұтуды парыз деп біліп, оразаның сауабын Аллаһу та’аладан күтсе, өткен күнәлары кешіріледі». 
Демек, оразаның Аллаһтың бұйрығы екендігіне сену және сауап күту қажет.

• Тарауихке тұрған кезде «Субхана зил-мулки уәл-мәләкут. Субхана зил-иззати уәл-азамати уәл-жалали уәл-жамали уәл-жәбәрут. Субханәл мәликил-мәужуд. Субханәл-мәликил-маъбуд. Субханәл-мәликил-хайилләзи лә янаму уә ла ямут. Суббухун, Қуддусун, Раббуна уә Раббул мәлаикәти уәррух.
Мәрһаба, мәрһаба, мәрһаба йа шаһри Рамазан. Мәрһаба, мәрһаба мәрһаба йа шаһрәл-баракати уәл-ғуфран. Мәрһаба, мәрһаба, мәрһаба йа шаһрат-тасбиһи уәт-таһлили уәз-зикри уә тилауатиль Құран. Әууәлуһу, ахируһу, захируһу, батинуһу, я мән ла илаһә иллаһу» тәсбихтері мен дұғалары оқылады. Айдың 15-нен кейін «Мәрһабаның» орнына «әлуида» делінеді.
• Әр 4 рәкаттан кейін «Аллаһумма салли ала сәййидина Мухаммадин уә ала али сәййидина Мухаммад. Би адади кулли дааин уә дауааин уә бәрик уә сәллим алейһи уә алейһим кәсира» деп оқылады.
Бұл бөлім 20 рәкаттың соңында 3 рет қайталанады және үшіншісінде «кәсирадан» бұрын «кәсиран» дейді. Сосын 3 рет мына дұға оқылады:
«Йа Ханнан, йа Мәннан, йа Дәйян, йа Бурһан. Йа Зәл-фадли уәл-ихсан нәржул-ауфуа уәл-ғуфран. Уәж-әлна мин утақааи шаһри Рамазан би хурметил-Құран».