Mo’min və xəlvətə maraq
Allah-təala həzrət Musaya kohnə libas geyinməyi tovsiyə etdikdən sonra qəlbini təravətli saxlamağı tapşırır. Yə’ni mo’minin qəlbi fəal, diqqətli olmalıdır. Mo’min insan xalqa can yandırmalı, ətrafdakılara mehribanlıq gostərməklə Allahla rabitəsini gucləndirməlidir. Mo’minin qəlbi insanlara sevgi ocağıdır. Bu məhəbbət onu insanlara xidmətə vadar edir, birlik yaradır. İnsanlara sevgi ictimai məs’uliyyət hissinin şərtidir. Bu sevgi sayəsində fərd cəmiyyəti təkamul yoluna sovq edə bilir. Mo’min başqalarının problemlərinə biganə olmamalıdır.
İstənilən bir halda mo’minin qəlbi təravətli və fəal olmalıdır. Mo’minin qəm-qussəsindən danışan rəvayətlərdə nəzərdə tutulur ki, bu qəm-qussə onu qəflətdən oyatsın oz əməllərinə gorə pərişan olan kəs tovbə qılıb doğru yolu tutur. İnsanı bədbinləşdirən qəm-qussə bəyənilməmişdir. İnsanı təhsilə, ibadətə, ailə-ovlad qarşısında məs’uliyyətə biganələşdirən qəm-qussə İslam dinində məzəmmət olunur.
Əlbəttə ki, ictimailikdə də ifrata varmaq pisdir. Butun vaxtı ətrafdakılara sərf edib ozu barədə duşunməmək yanlış yoldur. Allah-təala həzrət Musaya tovsiyə edir ki, xəlvətə cəkilsin, evin yerinə sərilmiş doşənəcək kimi bir yerdə qalsın. Bə’ziləri tənhalıqdan qacırlar. Calışırlar ki, daim dostlar arasında olsunlar və bu məclisdə qəbul olunmaq ucun məclisin gedişinə uyğun pis işlərə qatılırlar. Təbii ki, bu qəbil xususiyyətlər bəyənilmir. İnsan tənhalığı ozu və mə’budu haqqında duşuncə ucun fursət saymalıdır. İnsan tənhalığa vərdiş verməli, cəmiyyətdən ayrılmağı bacarmalıdır. Yalnız bu halda o Allahla raz-niyaza həvəslə vaxt ayıra bilər. Tənhalıqdan sıxılan insan cox cətinliklə namaza bir necə dəqiqə vaxt ayırır. Belə biri cətin ki, Allahla raz-niyaza saatlarla vaxt ayıra. Onun Allahla minacat ucun xəlvətə cəkilməsi cətin məsələdir. Bə’ziləri hətta ozunu unutmaq ucun, vəzifə məs’uliyyəti barədə duşunməmək xatirinə mə’nasız işlərlə məşğul olub başını qatır. Onlar oturub uzun-uzadı seriyallara baxır, film başa catan kimi krossvord doldurmağa başlayır, qalan vaxtını dostlarla sohbətə sərf edir. Allahın dostları isə Allahla minacat ucun xəlvətə cəkilməkdən ləzzət alırlar. Onlar bu məqsədlə saatlarla bir yerdə əyləşir və bundan yorulmurlar. Onlar Allahın tə’yin etdiyi vəzifələri yerinə yetirmək ucun cəmiyyətə cıxır, unsiyyətə qatılırlar. Onlar cəmiyyət arasında da Allahı yaddan cıxarmamağa calışırlar. Sə’y gostərirlər ki, onların Allahla rabitəsinə hec nə mane olmasın.
Allah-təalanın həzrət Musaya tovsiyəsinə diqqətlə yanaşmalıyıq. Məbada belə bir qənaətə gələk ki, mo’min guşənişin olmalı, cəmiyyətdən uzaqlaşmalıdır. Cəmiyyətdən kənara cəkilmiş insan təhsildən və başqa ictimai faydalardan məhrum olur. Bəli, maddi meyllərin gucləndiyi dovrumuzdə bu sayağı caşqınlıqlar az olur. Amma qədim vaxtlar insanlar bu qəbil rəvayətlərə əsaslanaraq cəmiyyətdən kənarlaşmağı vacib sayırdılar. Hansı ki, “evlərinizin doşənəcəyi olun” kimi rəvayətlər başqa məqsəd daşımışdır. Bu rəvayətlər arasında dunyanın son dovrundə yaşayacaq insanlara unvanlanmış gostərişlər də var. Həmin vaxt ətrafda gunah coxaldığından insanlara tovsiyə olunur ki, cəmiyyətdən kənara cəkilsinlər. Adi vaxtlarda isə guşənişinlik pislənilir, cunki bu xususiyyət insanı əmr və qadağa vəzifəsindən, xalqa xidmətdən, ehtiyaclılara yardımdan, bir sozlə ictimai fəaliyyətdən cəkindirir.