Акл манбаъи фикр аст. Чун ба фикри ман худованд хам пайгамбари зохир офаридаст, ва хам ботини! Пайгамбари ботини ин акл аст! Агар акл пайгамбари ботинии инсон бошад, пас хамгуна фикри "Солим" аз акл аст, чун пайгамбарон хатокор нестанд!

Ин бахсбарангезтарин савол хам дар дини мубини ислом ва хам дар илми фалсафа аст.. Нигох кунед, "Бе хости у хатто барги дарахт намечунбад", ё "Хидоят хам аз парвардигор аст..." Ин ду нукта худ далели он шуда метавонад, ки ---фикр аз Боло ба сари мо тахмил мешавад... Ва инчо мавкеи акли мо ба дарчаи дуюм меравад...
Аммо "Худованд ба Инсон ирода дода, то рохи неку бадро фарк бикунад.." Ин нукта баръакс, аклро бол мегузорад, чун акл аст мучиби бадро аз хуб мутафовит сохтан...
Хамин гуна бахс дар илми фалсафа низ чой дорад, ва фалсафа ба ду равияи бузург чудо мешавад: Идеолизм, Реализм...
Пайравони равияи идеализм мегуянд, огози дунё ва хар чизе ки дар дунё зухур мекунад, аз фикр сарчашма мегирад, яъне фикр, гоя, ё "идея"-ро дар зинаи нахуст мегузоранд...
Аммо реалистон мегуянд, фикр дар мухити реали аз акл пайдо мешавад...
Харду гурух барои исботи фикри худ далелхо доранд...
Ва ин мавзуъ бисёр доманадор асту барои шархи пурраи он бояд варакхои зиёдеро сиях кард, аммо гумон мекунам ба таври мухтасар хамин гуна баён мешавад...
Боки, Худованд доност...