Откройте свой Мир!

Мехохед дар Хитой тахсил намоед. Мархамат намоед ба сайти ман studyinsouthchina.simplesite.com

Бо эхтиром хамзамини Шумо
Толиб Т. Ё.

Мехохед дар Хитой тахсил намоед? Он гох мархамат ба ин сайти ман дароед syudyinsouthchina.simplesite.com

Бо эхтиром хамзамини Шумо
Ахмедов Т. Ё.

                                          

02:23
- ; Оханги Афзалшохи Шоди,  газали Максудали (1), загружено: МАКСУДАЛИ ДЖУРАЕВ (ID 313681609)





ДЕХИ ТИЛЛОИ
Дехи тиллои басо хушманзар асти Понгоз,
Бо дили пур аз мухаббат гуямат ман бо ту роз.
Аз канорат дураму ман зиндаам бо ёди ту,
Баски парварди маро андар канори худ ба ноз.
Куххои сарбаландат доимо пеши назар,
Бахри ту ман месароям гох гох бо сузу соз.
Хар сахар хуршеди ховар аз бари Шомкухи ту,
Нур бахшад аз барои мардумони бонамоз.
Сабзазору богу гулбогат гахе орам ба ёд,
Себу зардолуву нокат хусн мебахшанд боз.
Чормагзу туту гелос олую шафтолуят,
Мевахои шаккарину ахли дех доранд нийоз.
Куллаи Бобои Обу руди пуршуру шарат,
Нолаву фарёди булбул дар хаво парвози боз.
Сухбати йорони чони дар Сари Бозори ту,
Дилбарону духтаронат бо нигохи дилнавоз.
Махфили озодаи ширинбаёнонро бубин,
Хамчу Маьдан вах чи хуш лаб дар сухан бинмуда боз.

Руди Варзоб олими ширинбаёни мо куҷост?


Роҳи Варзоб навҷавони хушзабони мо куҷост?


Кӯҳи Варзоб ғамгусору меҳрубони мо куҷост?


Хоки Варзоб нуктасанҷу нуктадони мо куҷост?


Оби Варзоб мӯънису пайванди ҷони мо куҷост?





Ҷони додар ман ба шастат гуфтаниҳо доштам, 


Рӯ ба рӯ дар ҷашни ту мебинамат пиндоштам, 


Марги ту бишнидаму меҳр аз ҷаҳон бардоштам,


Чун шаби торик гардид субҳу шому чоштам,


Руди Варзоб олими ширинбаёни мо куҷост?





Меравад фарзонае ёрон дареғову дареғ,


Оқилу якдонае ёрон дареғову дареғ,


Шаҳсутуни хонае ёрон дареғову дареғ,


Қиссаву афсонае ёрон дареғову дареғ,


Роҳи Варзоб навҷавони хушзабони мо куҷост?





Модари гетӣ ҷавонмарде ба мислат кам бизод,


Қиссаи марги падар овардӣ эй ҷонам ба ёд,


Худ ҳамегуфтӣ ҷавонмаргӣ ба ёронам мабод,


Қисмати талхат бародар чархи гардун аз чӣ дод?


Кӯҳи Варзоб ғамгусору меҳрубони мо куҷост?





Ҷони додар пеши чашмонам ҳама рафтори ту,


Дар хаёлам панду андарзу ҳама гуфтори ту, 


Бигзарондам аз назар як-як ҳама кирдори ту,


Сӯхтам ман ҷони додар дар қатори чори ту,


Хоки Варзоб нуктасанҷу нуктадони мо куҷост?





Кардӣ мотамхона қалбам ҷон бародар хез, хез!


Хун бигирям аз фироқат ҷони додар хез, хез!


Бе ту ман бечораам, бе болу бе пар хез, хез!


Гӯядат Мақсудалӣ бо дидаи тар хез, хез!


Оби Варзоб мӯънису пайванди ҷони мо куҷост?

***********************************



                МАРСИЯ     
дар сӯгвории доктори фанҳои техникӣ,
профессор-Абдуқаҳҳор Турсунов 


Бародар ғарқаи об асту ман дар ҷустуҷӯи ӯ,
Намедонам куҷо хобидааст ман кӯ ба кӯи ӯ!

Ту эй дарёи пуртуғён куҷо пинҳон намудастӣ?
Наход ин ки муяссар менагардад гуфтугӯи ӯ! 

Ту номардпарвар астӣ эй фалак, медонӣ ин феълат,
Вагарна чун ба чашми бад нигаштастӣ ба сӯи ӯ? 

Чунонаш меҳрубону бовафо кай дидӣ, эй золим?
Намондӣ, то бигардам сер ба чашму рӯю мӯи ӯ! 

Чигар бирён намудй чархи гардун чумлаи ёрон, 
Бубин эй бевафо дунё маро хар лахза хуи у. 

Ба рафтори накӯ биншастааст бо дидаву дилҳо,
Намебинӣ, ки сӯзад синаҳо дар ҳаҷри рӯи ӯ.

Дилаш поку ниходаш пок,саропояш вучудаш пок,
Ту эй дарёи хуношом,чй дорй шустушуи у?

Ба номарде вафо созиву мардеро бисӯзонӣ,
Кунун донистамат чархо, ту мебошӣ адӯи ӯ!

Нигар Мақсудалӣ хун мечакад аз дидааш ҳар дам,
Ба дил то ин замон мегуфт, ки меоям ба тӯи ӯ.

***********************************


Марсия дар сугвории профессор,
доктори фанхои техникй-
Абдукаххор Турсунов


Дустон аз ин чахон ширинзабоне рафтанист!
Нуктафахму нуктасанчу нуктадоне рафтанист! 

Руди Варзоб ман намеболам дигар бо оби ту,
Олими фарзона бо ту бе нишоне рафтанист! 

Гуфтам эй дарёи Варзоб хуни нохак мехурй!
Гуфт ман фармонбарам у ноаёне рафтанист! 

Гуфтам айёми шукуфтан з-ин хазонрезй чй суд?
Гуфт хар навъе худо хохад чуноне рафтанист! 

Гуфтамаш аз хачри ту чонам хамесузад хаме,
Гуфт фардо аз пасам ороми чоне рафтанист! 

Гуфтамаш аълошахидо рахматат созад худо,
Гуфт пире ин шахид бе имтихоне рафтанист! 

Гуфтамаш воломакомо,аз чй бевактй сафар?
Гуфт як-як з-ин сарой хурду калоне рафтанист!

Гуфтам эй кони вафо чун бевафой мекунй?
Гуфт дунё бевафо аст ину оне рафтанист!

Гуфтамаш эй мехрубон номехрубонй аз чй буд?
Гуфт аз дасти фалак бас мехрубоне рафтанист!

Гуфтамаш эй навчавоно осиё бо навбат аст,
Гуфт бенавбат хазорон навчавоне рафтанист!

Гуфтам аз ин рафтанат дилхои мо садпора шуд,
Гуфт омад хар ки ин чо як замоне рафтанист!

Гуфтамаш кун чорае чун чори ту бечораам,
Гуфт ин кисмат чунон рози нихоне рафтанист!

Гуфтам эй хушноми додар сухтам аз фуркатат,
Гуфт эй осуда бош ногах зиёне рафтанист!

Гуфтамаш имруз Азиза хар кучо мечуядат,
Гуфт набвад чорае чун корвоне рафтанист!


Гуфтамаш к-эй Абдукаххор садкаи номат шавам,
Гуфт чун Максудалй марсияхоне рафтанист!
************************************


Марсия дар сӯгвории доктори фанҳои техникӣ,
       профессор Абдуқаҳҳор Турсунов





Афсӯс, ки дар айни ҷавонӣ зи ҷаҳон рафт,


Афсӯс, ки бо он ҳамадонӣ зи ҷаҳон рафт,


Афсӯс, ки бо тозазабонӣ зи ҷаҳон рафт,


Афсӯс, ки он кони маонӣ зи ҷаҳон рафт,


Афсӯс, ки ҳамсояи ҷонӣ зи ҷаҳон рафт.





Оне, ки зи сар то қадамаш меҳру вафо буд, 


Оне, ки ба дармонда ба ду дасти сахо буд,


Оне, ки ба гуфтори хушаш марҳами мо буд, 


Оне, ки ба дарди дили ғамдида даво буд,


Афсӯс, ки дар айни ҷавонӣ зи ҷаҳон рафт.





Ҳангоми гулу лола хазонрезият аз чист?


Оне, ки бигирад ба ҷаҳон ҷои туро кист?


Маштоб аз ин дори фанову қадаре ист!


Санг ҳам ба он сахтӣ ба аҳволи ту бигрист,


Афсӯс, ки бо он ҳамадонӣ зи ҷаҳон рафт.





Бовар накунам ҷони бародар ба видоят,


Пазмон шудам эй дӯст ба он тоза садоят,


Бо лафзи хуши тоҷикият ҳам ба навоят, 


Шояд лаби Варзоб ҳаме оӣ ба поят, 


Афсӯс, ки бо тозазабонӣ зи ҷаҳон рафт.











Аз фарқи сарам зад худоям чӣ бисозам?


Бо синаи решу ба ҷафоям чӣ бисозам?


Бо нолаву бо доду навоям чӣ бисозам?


Хун гиряму аз ҳаҷри акоям чӣ бисозам?


Афсӯс, ки он кони маонӣ зи ҷаҳон рафт,





Бингар , ки Фаридун дарад чоки гиребон, 


Гулдухтараконат ҳама бо дидаи гирён,


Ҳайратзада бонуи ту афтодаву нолон, 


Мақсудалӣ з-ин фоҷиа бо синаи бирён, 


Афсӯс, ки ҳамсояи ҷонӣ зи ҷаҳон рафт.


МАРСИЯ ДАР СУГВОРИИ ДОКТОРИ
 ФАНХОИ ТЕХНИКЙ,ПРОФЕСОР-
АБДУКАХХОР ТУРСУНОВ
*********************************


ЛАБ-ЛАБИ ДАРЁИ ВАРЗОБ МАН БАРОДАРКОБЙ КАРДАМ,
БОЗ ИН СУБХ ЧАШМ ДАР ОБ ЧОНИ ДОДАРКОБЙ КАРДАМ.

РУДИ ПУРТУГЁНИ ХУНХОР ХАМЧУНОНИ АЖДАХОР,
МЕЗАНАД ХУДРО БА ХАР СУЙ ОЛИМЕРО КАРДА ХОР.

БАЪДИ ЯК МОХ ДИДАХОЯМ БОЗ АНДАР КАЪРИ ОБ,
ОМАДАМ БАР ЧОИ ГАРКАШ БОЗ БО КАЛБИ КАБОБ.

БО УМЕДЕ БИНГАРАМ БОЗ СОХИЛИ ВАРЗОБРО,
ТО КИ ПАЙДОЯШ НАМОЯМ НАВЧАВОНИ ХОБРО.

ДАР ХАЁЛАМ У ХАМЕГУЯД,КИ ДАР ИН ЧО МАНАМ,
РУХИ ПОКАШ СУИ МАН ГУЯД,КИ ДАР ОН ЧО ТАНАМ.

ОН САХАРГАХ КУ БА КУИ ОН БАРОДАР РОХ РАФТАМ,
ПЕШИ ЧАШМАМ КОМАТИ У ЧУСТУЧУИ МОХ РАФТАМ.

МОДАРИ ГЕТЙ НАЗОДА МИСЛИ У ШИРИНЗАБОН,
БОВАФОВУ РОСТКАВЛУ ХОКСОРУ МЕХРУБОН.

ДАР КИТОБИ ЧАШНИ ПАНЧОХСОЛАГЙ ЧОНИ ДИЛАМ,
ЧУН БИГУФТАСТЙ:" АЁ ДАРЁ РАСОН БАР СОХИЛАМ"?

ДАР КИТОБАТ ФОЛИ БАДРО САРСУХАН ОВАРДАЙ,
ГУИ БО УСТОДИ РУСАТ, КИСМАТИ ХУД ДИДАЙ!

ЁДИ МАРДОНИ ШУЧОЪАТ КАРДАЙ БАХРИ САВОБ,
ЁД ОВАРДЙ БУЗУРГОН ЗИНДА КАРДЙ ДАР КИТОБ.

ЧУН ШАХИДОНАТ БИРАФТЙ,МАНЗИЛАТ ОБОД БОД!
ЧУН АЗИЗОНАТ, РАВОНАТ, ЭЙ БАРОДАР ШОД БОД!

ЗИНДА МОНАД НОМИ НЕКАТ,ЭЙ ЧАВОНИ ХУШБАЁН!
ЧУН ТУ БУДЙ ЗИНДАДОРИ НОМИ НЕКИ РАФТАГОН!

МОХИ ИЮЛ ВАКТИ ОМАД-ОМАДАТ ШУД БАР ВАТАН,
ХЕЗ ЧОНО ХЕЗ, ДУСТОН ИНТИЗОРАНД ХАМЧУ МАН! 

ДУСТАМ,ХАМСОЯАМ,ЧОНИ ДИЛАМ,БОВАФОВУ НУКТАДОН,
РОЗИ МАНРО БИШНАВИДЙ ГУИЁ,ОМАДАСТЙ СУХТА ЧОН.

ОМАДЙ АММО МАРО З-ОН ОМАДАТ СИНААМ ПУРОХ ШУД,
ОМАДЙ АММО НА БО ПОИ ХУДАТ АКЛИ МАН ГУМРОХ ШУД.

ОМАДИВУ БО ФИГОН КАРДЙ МАРО, ХАМ ТАМОМИ ДЕХАРО,
КУХ АНДАР НОЛА КАРДЙ ЧОНИ МАН,МИСЛИ МУРГОНИ ХАВО.

ОМАДЙ БО ЧИСМИ БЕЧОН ОМАДЙ,ВОЙ БАР ИН ОМАДАТ,
ОМАДЙ БО ДОДУ АФГОН ОМАДЙ,МО НАДИДЕМ КОМАТАТ.

ОМАДИВУ ТАЛХ БУД ИН ОМАДАТ,ВО ДАРЕГУ ВО ДАРЕГ,
БАХРИ ЁРОН ЗАХР БУД ИН ОМАДАТ,ВО ДАРЕГУ ВО ДАРЕГ.

ОМАДИВУ ОХИРИН БОР ОМАДЙ,РАФТЙ БАР СУИ ПАДАР,
ЧУН САВОРИ АСПИ ЧУБИН ОМАДЙ,ПАС НАМЕОЙ ДИГАР.


АЛВИДОЮ ВО ДАРЕГ ХАМСОЯАМ,НАВЧАВОНИ РАФТА ЗУД,
АЛВИДОЮ ВО ДАРЕГИ ЧОНИ МАН,ЭЙ КИ ХАМТОЯТ НАБУД.

Хар пораи хоки поки ту гулбез аст, Хар шохаи нахли боги ту гулрез аст. Рузии ту зиндагонии пируз аст, Хуршеди ту мехри модари дилсуз аст. Даргохи умеду бахти паймони, Ашт, Як гушаи сабзи Точикистони, Ашт. Шайдони ту дони орзу сабз намуд, Хаар кунчу канори ту басо нагз намуд. Овозаи таърих бувад овозат, Як пораи таърих бувад Понгозат. Даргохи умеду бахти паймони, Ашт, Як гушаи сабзи Точикистони, Ашт. Аз оби чабин Ашти Калон шуд шодоб, Зебоии сабзи ту бувад диданбоб, Шукронаи дасти пахтакорат, эй Ашт, Таъзим ба халки пухтакорат, эй Ашт. Даргохи умеду бахти паймони, Ашт, Як гушаи сабзи Точикистони, Ашт. Номи шудаи зи номбардоронат, Бо номи бузургвору пайвандонат, Чандон ки шукуфтани туро мебинам, Фардост шукуфоии садчандонат. Даргохи умеду бахти паймони, Ашт, Як гушаи сабзи Точикистони, Ашт. Фархунда Валентина

Ҳарчанд аз вафоти ҳунарманди барҷастаи тоҷик Маҳмудҷон Воҳидов беш аз сӣ сол сипарӣ шуд, ҳанӯз асрори маргаш ифшо нашудаву тахмину овозаҳо дар ин бобат гуногун аст. Зиндагию ҳунари ин марди ҳунар низ худ муаммо буд. Зеро ӯ бо вуҷуди он ки хеле ҷавон буд ва дар замоне, ки имрӯз карахтиву рукудаш меноманд, тавонист ба корҳои нодиру чашмрас мушарраф гардад ва на танҳо дар Тоҷикистону Иттиҳоди Шӯравӣ, балки берун аз он шӯҳрат ёбад.
Устод Мӯъмин Қаноат аз дӯстони наздик ва ҳамсояи Маҳмудҷон буданд ва дар таҳияи намоишҳояш чун мушовири шеър ҳамдастиву ҳамкорӣ кардаанд. Ба хотири варақгардон намудани зиндагиномаи Маҳмудҷон ба сӯҳбати устод рафтам ва дар баробари посух ба суолҳои хеш бо муаммоҳои тоза рӯбарӯ шудам:
Чаро «Зиндагӣ ва ишқи Ҳофиз» танҳо як бор рӯи саҳна омад? Кӣ барои Маҳмудҷон монеа эҷод мекард? Чаро ба ӯ унвони Артисти халқии СССР-ро надоданд? Кӣ Маҳмудҷонро рабудан мехост? Пантуркистон аз Маҳмудҷон чӣ мехостанд? Давлати Шӯравиро кӣ барҳам дод? Чаро Мӯъмин Қаноат дар майдонҳо ширкат надошт? Ва дардҳои дигари устод…
Аз мусоҳибаи зер дар ин мавзӯъҳо андеша хоҳед кард.
- Устод, мақоме, ки Маҳмудҷон Воҳидов дар олами ҳунар дорад, ба ҳамагон равшан аст. Аз нигоҳи Шумо чӣ гуна ӯ тавонист ба ин комгориҳо ноил шавад? Тафовути ин ҳунарманд аз дигарон чӣ буд?
- Маҳмудҷон Воҳидов аз зумраи он ҳунармандони тоҷик аст, ки Донишкадаи театрии Маскавро хатм карда буданд. Ҳунармандони ин гурӯҳ ҳама одамони баистеъдод буданд. Ба вижа Маҳмудҷон Воҳидов ва Ҳошим Гадоев симои барҷаста доштанд. Дар саҳнаи амалиёт, драмаҳое, ки амали ҷисмонӣ ва қаду қомат даркор бошад, Ҳошим Гадоев хуб буд, дар нутқу сухану каломи тоҷикӣ ва талаффузи равшан Маҳмудҷон Воҳидов. Вақте онҳо ба саҳнаи ҳунар омаданд, устодон Муҳаммадҷон Қосимов, Бурҳоновҳо ва дигар ҳунармандони Самарқанду Бухоро дар мақоми аввали театру кино ҷой доштанд. Инҳо ҳамчун шогирд ба театр омаданд. Бо онҳо муборизаву муқобилият ҳам намекарданд. Гапашонро гӯш мекарданд, эҳтиромашонро ба ҷо меоварданд, лекин навигариашонро ворид намуданд. Ҳамин хеле оварданд, ки онҳо ҳис накарданд. Дар оғоз Маҳмудҷон миёни ҳамсабақонаш он қадар чеҳраи равшан надошт. Аммо ҳар нақше, ки дар ҳар саҳна меофарид, дар он психологизм буду дунёи ботини қаҳрамон. Ҳунари ӯ аз дидгоҳи равоншиносӣ ва нутқ чизи нав буд. Нутқи ӯ забони адабии тоҷикӣ буд. Ба мисли дигарон бо лаҳҷа гап намезад. Имтиёзи ӯ дар ҳамин буд. Дар намоиши «Алломаи Адҳам» - пйесаи устод Улуғзода, ки таҷассумгари андешаи маорифпарварӣ ва ҳувияти нав буд, нақши Маҳмудҷон аз ҳама хубтар падидор шуд. Дар «Достони Сиёвуш» ба ӯ як нақш доданд, ки дар назари аввал манфӣ ҳам ҳаст, он қадар симои равшан надорад. Маҳмудҷон онро тавре бозӣ кард, ки аз назари фалсафӣ аз нақши аввал болотар баромад. Ӯ чизеро аз ғайб мешунид, чизеро, ки вуҷуд надорад. Ҳамин истеъдодро Маҳмудҷон дошт, ки аз ғайб чизеро медид ё мешунид. Чизе, ки дар пушти пардаҳо буд. Дигар ҳеч кас онро намедид. Он солҳо театри мо аз рӯи қонунмандии театрҳои Маскав намоишҳо таҳия мекард. Бештар ҷангҳо - ҷанги шаҳрвандӣ, босмачӣ ва баъзе кӯшишҳои дигар дар саҳна инъикос меёфт. Баъдтар дар ҳунари театрии Иттиҳоди Шӯравӣ ва ҷаҳон усули нав пайдо шуд. Дар ин давра нисбат ба системаи реализми сотсиалистӣ диди зебоишиносӣ дигар шуда буд. Як чизи нав пайдо шуд ва ин навигарӣ ба вижа, дар санъати театр бисёр хуб зуҳур кард. Усули наве, ки як андоза мистика дошт, нерӯи ғайбӣ аз пушти пардаҳо меомаду як чизи нав эҷод мекарданд. Усули ботиния ва равоншиносӣ. Ин ҳаракату ҷунбиши нав баъди ошкорбаёниҳои Никита Хрушёв, ки зидди шахсиятпарастии Сталин сухан мегуфт, пайдо шуд. Гармии муваққатӣ ба вуҷуд омад. Вақте ки Маҳмудҷон бо ин усул кор кард, ҳаракатҳои ӯро маҳдуд карданд. Гуфтанд, ки зиёдравӣ аст. Барои ифодаи андешаву ормонҳои миллиаш ба Маскаву кишварҳои хориҷӣ зиёд сафар мекард ва чизи навро аз ҳар ҷо мегирифт. Дигарон ин навигариҳоро намедонистанд. Онҳо диданд, ки нерӯи ӯ он қадар зиёд мешавад, ки классикони саҳнаи театрро маҳдуд мекунад ё зери соя қарор медиҳад. Вале Маҳмудҷон бо вуҷуди эҷоди монеаҳо Театри як актёрро сохт, ки аз монологҳо иборат буд. Дар Маскав Иннокенти Смактуновский ҳамин навъи театрро эҷод карда буд, «Ҳамлет»- Шекспирро ба саҳна гузошт. Худаш бо чанд кас «Ҳамлет» -ро бозӣ мекард. Як шамшери англисӣ дошт, дигар ҳеҷ чиз не. Бо ҳарифи маҷозии худ шамшерзанию муколама мекард ва ӯро аз байн мебурд. Ҷанбаи фалсафӣ ва озодандеширо, ки дар маҳдудаи як кас ҳама нақшҳо офарида шавад, ҳамон ҷо дидем. Дар оғози намоиш симояш дигар аст, он тараф меравад, симояш дигар, дар қисми сеюм симо тамоман дигар мешавад. Таҳаввулоту динамикаи эҷодӣ ба назар мерасад. Маҳмудҷон аз Смактуновский ҷанбаи фалсафии мӯҳтавою амалу фаъолиятро омӯхт. Рӯи саҳна маҳдуд аст ва ҳам вақти муайян дорад. Бояд дар ин муддат ҳама масъаларо ҳал кунӣ. Масалан, масъалаеро, ки як эпохаро ифода мекунад, дар дуюним соат бояд ба мардум нишон дода тавонӣ. Ҳам бо калом ва ҳам бо амал, ҳам бо андеша ва ҳам бо сукут. Баъд аз ин боз як ҳаракати дигар пайдо шуд. Владимир Ретсептер, ки дар риштаи театрӣ ҳунарманди беҳамто буд, «Ҳамлет» -ро худаш танҳо бозӣ мекард. Ӯ аз Смактуновский пештар рафт. Ба саҳнаи театр тамоман чизи нав овард. Ман ҳамон вақт дар Маскав кору зиндагӣ мекардам. Маҳмудҷон маро ду-се бор ба намоишҳои ӯ бурду буд. Вай мегуфт, навтар аз намоишҳои Владимир Ретсептер чизи дигаре нест. Аз ӯ бисёр омӯхт. Баъдан Юрий Любимов дар театри Таганка намоишҳои озод таҳия мекард, ки дар онҳо Олҷас Сулаймонов, Андрей Вознесенский, Евгений Евтушенко, Роберт Рождественский, Белла Ахмадуллина ва ман шеър мехондем. Ҳар касе дар ҳамон поя андешаву ҳунар дошт, рафта иштирок мекард. Маҳмудҷон аз он намоишҳо қисми ботинӣ, фалсафа ва нутқашро гирифт. Вай бо театри файласуфона, олимона, шоирона, орифона ва аз назари равоншиносӣ тозааш дар Осиёи Миёна дар мақоми аввал қарор дошт. Барои ҳамин бисёр ба ӯ бухлу кинаю ҳасад доштанд, ҳатто ҳамкасбонашон. Гумон мекарданд, ки агар ӯ ҳама чиро нав кунад, мактаби мо кӯҳна мешавад. Мактаби онҳо барвақт кӯхна шуда буд. Вақте ки равияи нав пайдо шуд, маънои норизоият аз сохти сенаристиву андешаву ҳаракати театр ва мактаби театриро дошт. Лекин мардум нафаҳмиданд, қабул кардан нахостанд. Аввалин коре, ки Маҳмудҷон дар ҳамин ришта кард, «Зиндагӣ ва ишқи Ҳофиз» ба муносибати 650-солагии Ҳофизи Шерозӣ буд, ки бо қарори ЮНЕСКО таҷлил шуд. Ин чизи тамоман нав буд. Дар театр чандон онро написандиданд, лекин чизе гуфта натавонистанд. Замоне ки Маҳмудҷон намоишро таҳия мекард, устод Турсунзода бемор буданд, дар Маскав табобат мегирифтанд. Бо ин сабаб, пеш аз нахустнамоиш онро надида буданд. Асосан ману Маҳмудҷон тайёр кардаем. Чун муаллим онро тамошо карданд, чандон хушашон наомад.
-Барои чӣ ба устод Турсунзода писанд наомад?
- Чизи нав буд. Саҳна се равоқ дошт. Ба равоқи аввал медаромаду як бахши ғазалҳои Ҳофизро мехонд. Равоқи дуюм бахши ғазалҳои фалсафию эътирозиву риндӣ, сеюмаш ҷамъбасти хирадмандона, ки чӣ бояд кард, то ин ҷаҳонро нав кунем: Оламе аз нав бубояд сохт в-аз нав одаме. Ба ин савол бояд ҷавоб гуфт. Чӣ хел бисозем ҳамон одамро? Дар ғайб ба зиёрати Ҳофиз меравад ва аз он ҷо меояду паёми ӯро мегӯяд. Ба устод Турсунзода сахт расид, ки барои чӣ пешакӣ бо ман маслиҳат накардед, дар назди меҳмонҳо танқид кунем, намешавад. Гуфтем, шумо дар Маскав будед, фурсат нашуд. Устод гуфтанд, дар назари ман Ҳофиз як шоири ринд буд, дар лаби рӯд менишаст, як кӯза шароб дошту як мутриб ва як соқӣ. Ҳамин хел мешуд, мардум мефаҳмиданд. Ин бисёр мураккаб аст, касе намефаҳмад. Гуфтем: Устод, шеъри Ҳофизро то ҳол ҳеҷ кас нафаҳмидааст. Олимони ҷаҳон таҳқиқ карданд, вале муаммои Ҳофизро то охир кушода натавонистанд. Он вақт дар ҳофизшиносӣ мо баробари Эрон набудем. Он ҷо шарҳи Ҳофиз дар нӯҳ ҷилд вуҷуд дошт. Дар ин ҷо набуд. Фақат ман як ҷилдашро доштам. Вақте соли 1970 ба Эрон рафтам, ба ман тақдим карданд.
Вале меҳмонҳо ба он бисёр баҳои баланд доданд. Донишмандони Эрон, эрониҳои Маскаву хориҷа ва дигар меҳмонони ҷашн ба Душанбе омада буданд. Овозаашро ба ҳама ҷо бурданд. Эрониҳо ҳатто ба навор гирифта, дар толори Рӯдакии шаҳри Теҳрон нишон доданд.
Лекин якто нахустнамоиш дар ҳузури меҳмонон баргузор шуду дигар онро намоиш надоданд. Ин муаммо то ҳол барои ман пӯшида аст, ки барои чӣ ин тавр шуд? Чун ҳанӯз аҳди шӯравӣ буд, шояд аз ҳувияти эронпарастию тоҷикпарастии зиёдаш тарсиданд. Кремл ҳам инро намеписандид. Гуфтем, ба ҳар ҳол коре шуд. Андешаи мардум тағйир ёфт. Вале Маҳмудҷон бисёр хафа шуд. Умед дошт, ки устод Турсунзода дастгирӣ мекунанд, зеро дар ҳама ҷо мунодии шеърашон буд. Ин барояш як зарба шуд. Баъд рубоиёти Хайёмро рӯи саҳна овард. Мавзӯе, ки мардумро такон медиҳад. Он аз се қисм иборат буд. Давраи аввал - ҷавонии Хайём ва шӯру шаафи он. Давраи дуюмаш - шаку аниқ, дар бисёр масъалаҳо шак меоварад, бо Худо баҳс мекунад. Давраи сеюм хулосаҳои фалсафӣ дар бораи он ки ҷаҳон чист?
- Ороиши саҳна чӣ гуна буд?
- Ороиши саҳнаро аз минётураҳои эронӣ дар мавзӯи Хайём гирифтем. Дар гӯшае Хайём нишаста буду ҳар кас пеши вай меомад, як паём меовард. Як арз, як шикоят ва ӯ ба ҳамонҳо бо шеър ҷавоб ё раддия мегуфт. Агар мухотабаш маъшуқа бошад, маъшуқа бо ҳамон либосҳои зебои эронии классикӣ меомад. Агар Аҳриман бошад, чеҳраи аҳримании шумрӯ пайдо мешавад. Ба ҳама бисёр маъқул шуд. Он тамоман чизи нав, фалсафӣ, шоирона ва олимона буд. Вақте ки онро тайёр карданд, намояндаи Русия ҳам ин ҷо буд. Гуфт, ки инро ба забони русӣ тайёр кунед, ба Маскав мебарем. Зеро Хайём дар Русия бисёр машҳур буд. Ба русӣ тайёр карданд. Дар ду театри Маскав нишон доданд, ба мардум писанд омад. Барои ин асар ва корҳои дигаре, ки дар соҳаи театр, ташвиқу тарғиби адабиёти классикӣ, адабиёти рус ва адабиёти ҷаҳон анҷом додааст, Вазорати фарҳанги Русия Маҳмудҷон Воҳидовро ба дарёфти унвони Артисти халқии СССР пешниҳод намуд. Дар ин бора Иттифоқи нависандагони СССР, Вазорати фарҳанги Русия, ВТО (Всесоюзное театральное общество) қарор карданд ва онро ба Вазорати фарҳанги Тоҷикистон ирсол намуданд. Аз ин ҷо пуштбониву тавсия нарафт, сукут ихтиёр карданд.
- Аз Маскав ҳам натиҷаи мактубашонро талаб накарданд?
- Дер шуд. Ӯ фавтид. Гурӯҳи дигар Ҷӯрабек Муродовро пешниҳод кард. Ӯ ба ҳама забонҳои Итиҳоди Шӯравӣ яктоӣ суруд омода намуд. Як гурӯҳи дигар Нуқра Раҳматоваро пешниҳод карданд. Маҳмудҷонро бо машварати Кумитаи марказии Ҳизби коммунисти Иттиҳоди Шӯравӣ пешниҳод карда буданд, бенатиҷа монд. Дар ҳама сафарҳоям ба Маскав, ман дар ин кор талош мекардам, вале танҳо будам. Гапи одами танҳоро гӯш намекунанд. Ман фақат метавонистам Иттифоқи нависандагонро гӯям, ки як сару садо баланд кунед. Билохира, Маҳмудҷон ба ин фоҷиа гирифтор шуд. Баъд унвонро ба Ҷӯрабек Муродов доданд.
- Чаро дар Тоҷикистон номзадии ӯро напазируфтанд?
- Дар зиндагиномаи Маҳмудҷон муаммоҳое эҷод шуд, ки то ҳозир ман шарҳу тавзеҳашро пайдо карда наметавонам. Вай тоҷики саҳеҳ буд, аз ҳама тоҷиктар. Ҳунараш аз ҳама баланд, ҳувияти тоҷикпарастиаш аз ҳама зиёд. Шояд ин ҷиҳатҳо монеъ шуд. Сад ҳайф аз ҷаҳон даргузашт. Ҳоло бисёр ҷавон буд. Мехост «Суруши Сталинград»-ро дар саҳна гузорад, ҳамчун моноспектакл. Вақти рафтанаш ман зорӣ кардам, ки нарав. Рӯзи ҳафти устод Мирзо Турсунзода буд. Ҳамон ҷо омада гуфт, ки акнун танҳо мондӣ. Гуфтам, ту ҳастӣ, танҳои танҳо нестам. Гуфт, ман баъд аз чор рӯз Ироқ меравам. Рӯзҳои Тоҷикистон будааст. Гуфтам, бо ҳамин асаби вайронат Карбало меравӣ. Ҷои шаҳодати Ҳусайни Карбало аз ҷойҳост, ки асабро хароб мекунанд. Гуфт, ки муддати кам будааст, меравему меоем. Гуфтам, нарав, Бобоҷон Ғафуров ҳамин сол вафот кард, Абдуғанӣ Мирзоев вафот кард, устод Турсунзода даргузашт. Нарав, ки бисёр кам мондем мо. Бе зӯри онҳо мо барномаҳои калон иҷро карда наметавонем. Онҳо дар мақоми баланд буданд, дар тамоми ҷаҳон обрӯ доштанд. Мо одамони навем, акнун мушиносандамон. Аз ин хотир, мо бояд ҳамдасту ҳамроҳ бошем. Дар бинои Иттифоқи нависандагон саҳна сохтем, тарҷумаи синхронӣ мешавад бо се забон. Гуфтам, агар наравӣ, ҳозир фармон мебарорам бо номи «Театри як актёр», ҳамин толорро ба ту медиҳам. Гуфт, аллакай чиптаро харидаанд, дар он ҷо эълон кардаанд. Ман ҳис кардам, ки ӯ ҳам аз байн меравад. Аллакай давраи ақлкушиву истеъдодҳоро аз байн бурдан омада буд, вале онҳо бехабар. Ман, ки ҷаҳонгашта будам, медонистам. То он вақт ба кишварҳои арабӣ ду-се борӣ рафта будам. Медонистам дар дунё чӣ гапу чӣ хатар аст ба сари ин миллати тоҷику эронӣ. Инҳо намедонистанд, инҳо ҳассосияти эҷодӣ доштанд. Ман маслиҳат додам, ки эҳтиёт кунад. Лекин гӯш накард, рафт. Мақсад дошт, аз он ҷо биёяду дар мавзӯи Карбалову Бағдод намоиши нав тайёр кунад. Лаби дарёи Даҷлаву Фурот яке аз марказҳои шоҳони сосонӣ буд. Бағдод аз арабҳо нест, замини эронист. Ҳоло ҳам ними аҳолиаш форсизабон аст.
- Марги ӯ барқасдона сурат гирифт?
- То ҳоло ҳеҷ намедонам, ки чӣ хел шуд. Фақат медонам, ки бахилии тоҷикӣ ва маҳалгароӣ дар он ҷой дорад. Як мавзӯи дигар аст. Боймирзо Ҳайит, пантуркисти мюнхенӣ дар Олмон марказ ташкил карда, бар зидди шӯравӣ мубориза оғоз намуд. Вай аз легионерҳои Туркистон буд, ки дар ҷанги Олмон ба асорат афтиданд. Мӯсо Ҷалил ҳам дар асорати ҳамон гурӯҳи пантуркистон буд, лекин ӯро куштанд. Онҳо шикор мекарданд, ки киро ба даст оранд. Аз Фарғона бошад, тоҷик ва шахси боистеъдоду машҳур бошад. Аввал Толисро ба нақша гирифтанд, зеро нависандаи машҳур буд. Вақте ки барои ширкат дар Фестивали ҷавонони ҷаҳон ба Олмон рафт, қасди дуздиданаш карданд. Вале чун аз қафояш амнияти шӯравӣ буд, ӯро раҳо карданд. Вале ҳамон ҳодиса сабаби бемориаш шуд. Дуюм Азиз Улуғзодаро ба дом афтоданд. Котиби ташкилоти ҳизбии Донишгоҳи давлатии Маскав буд, шаш забонро медонист. Дар литсеи англисии Ҳиндустон омӯзгор шуд. Азиз ҳамшаҳриашон буд, фарғонагӣ. Ҳайит ҳам аз Чуст буд. Азизро бурда, дар ҳамон ҳаракати зидди шӯравӣ ва тарафдори истиқлолписандии Тоҷикистон аз нигоҳи пантуркизм, муовини Ҳайит карданд. Ин кор барои фурӯпошии Шӯравӣ ва бадном кардани он даркор буд. Маҳмудҷонро ҳам рабуданӣ шуданд, дар як сафари дигараш. Нафаре ба онҳо лозим буд, ки дар саҳнаву ҳунар каломи тоҷикӣ дошта бошад. Азиз каломи тоҷикӣ надошт. Имкони бурданаш нашуд. Худаш ҳам намехост, ватандӯст буд. Шариконаш мегӯянд, ки вақти сафар бисёр асабонӣ буд. Хусусан баъди Карбало омадан ин қадар асабонӣ буд, ки агар дар мошин касе шӯхию ханда мекард, ҷанг мекард. Шояд ҳаросе доштааст аз он ки мисли сафари пешин кӯшиши рабуданашро накунанд. Се касе, ки онҳо дар нишон гирифтанд, сарнавишташонро вайрон карданд, ба фоҷиа кашиданд. Билохира, кори худашон ҳам ҳеҷ натиҷа надод. Шӯравиро онҳо аз байн набурданд. Худи роҳбарияти Шӯравӣ, коммунистҳои беақл сиёсати дуруст бурда натавонистанд, худашон онро аз байн бурданд. Хеҷ каси дигар дар ин кор даст надошт. Михаил Горбачёв аслан як одами бесаводу беақл буд. Фақат гап мезад, дониши таҳлилӣ надошт. Борис Елтсин, як аҳмақи алкаши дигар зарбаи охирро зад. Умри Шӯравӣ ба охир расида будааст, он рӯз не, рӯзи дигар ҳатман аз байн мерафт. Феълан ҷои таассуф ҳам нест, истиқлол ба даст омад. Вале барои миллати мо фоҷиаи бисёре овард. Ҷанги дохилӣ сар шуд. Зеро мардуми мо ва ҳизбҳои навхез омода набуданд. Касе сиёсатмадор набуд. Ман, ки ба майдонҳо намерафтам, на ба инаш ва на ба онаш, гуфтанд, ки Мӯъмин Қаноат дар даҳонаш об гирифтааст. Гуфтам, ҳоло шумо намедонед, ин кори аблаҳона, ки шумо мекунед, пайомадаш чист? Ҷанги дохилӣ аст ва аз байн рафтани Тоҷикистон. Ҷанги дохилие, ки Худо медонад, кай тамом мешавад. То ҳозир ҳам тамом нашудааст. Мардуми мо, ҳар кас аз рӯи фаҳми содалавҳона ва эҳсосот ҳар чизе, ки мебинанду мешунаванд, бе таҳлилу қиёс қабулу таблиғ мекунанд. Гурӯҳи дигаре, ки аҳли хирад ҳастанду донишманданд, таҳлил мекунанд, ки решаи ин падида дар куҷост? Аз куҷо омадааст ва барои чӣ? Баъд пеши роҳи онро мебанданд. Мардуми мо ақли солимро гӯш накарданд ва чӣ қадар неруву истедодҳои бузургро беҳуда аз даст доданд. Ҷои онҳоро касе гирифта наметавонад. Ин хел инсонҳоро тарбия кардан душвор аст. Онҳоро замон тарбия карда буд ва миллат. Миллат, ки фоҷиаҳои таърихиро аз сар гузаронида буд, натиҷаву ҳосилаш ҳамин чанд зиёӣ буд. Муроди миллатро ҳамонҳо бояд ҷомаи амал мепӯшониданд. Афсӯс, бузургони миллатро эҳтиёт накардем. Дигар чӣ суд? Имрӯз на театр ҳасту на кино ҳасту зиёӣ ҳам нест. Дар ин ҳолат дигар чӣ мегӯем?
Камолоти одам дар таҳаввул аст. Инсон ба сӯи камолот ҳаракат мекунад. Агар Маҳмудҷон то имрӯз мебуд, ба авҷи камолот мерасид. Чизҳои наве меёфт, ки ҳама дар ҳайрат меафтод. Афсӯс, ки ҷавон рафт. Баъди маргаш ба дасти фаромӯшӣ супурданд. Гӯё мурдааш ҳам аз онҳо баландтар мешуда бошад. Метарсанд ҳама. Вале Маҳмудҷон дар умраш ба касе бадӣ накардааст. Дар ботинаш бадӣ набуд, аҷиб. Чун аз ҳад зиёд зӯр буд, бахилиро намедонист. Ҳам устодон ба ӯ бахилӣ мекарданд, ҳам ҳамсолонаш ва ҳам ҷавонон. Меандешиданд, вай мақомашро ба ҷое мебарорад, ки касе ба ӯ расида наметавонад:
Ба ҷое кашидам инони талаб,
Ки он ҷо дигар пасту боло набуд.
Вақте ба ҳамон нуқтаи охир расидӣ, дигар он ҷо пасту боло нест, он мақоми илоҳӣ аст. Он тараф ҳам ҳеч чиз нест, ин тараф ҳам. Вай на ба устодон душманӣ мекард, на ба шогирдон. Медонист, ки мақоми вай дар ҷои дигар аст. Ба ҳамон ҷо рафта истода буд, дар нимароҳ монд. Ҳама одамони зӯри тоҷикро ҳамин хел ҷавонмарг мекунанд, дар парвози баландтарин нобуд месозанд. Барои ман бисёр мушкил аст, ҳама дӯстон рафтанд. Худам танҳо мондам. Дӯстоне, ки аз адабиёту русу адабиёти ҷаҳон буданд, рафтанд. Ҳар ҷо, ки ҳастам, аз Маҳмудҷон ёд мекунам. Дуои хайр мекунам.
- Мегӯянд, ки дар ҳолати мастӣ афтодааст? Оё баъди маргаш тафтиш бурданд?
- Вай кам менӯшид. То рӯз менишастем, ҳама маст мешуданду вай не. Мо, ки ҳамсоя будем, ҳамроҳ лаби канал мерафтему бо дарё роз мегуфтем. Баъд Лоиқ меомад.
Тафтиши ҷиддӣ набурданд. Ману ҳамсарашонро гуфтанд, ки шумо рафта ҷасадро шиносед. Ба фурудгоҳ рафтем. Вайро дар яхдон намондаанд, шинохта намешуд. Гуфтем, дигар азоб надиҳем. Хостем дар Лучоб дафн кунем. Вале азбаски сабаби вафот аниқ набуд, он ҷо ҷой надоданд. Ба қабристони маъмулӣ бурданд. Муаммои маргаш то имрӯз монд. Одами поку банангу номус буд. Равонаш шод бошад Маҳмудҷонро. Имрӯз ҳам мавриди иззату эҳтироми махсус аст. Бояд мардум андеша кунанд, ки агар касе аз аҳли ҳунар мақоми қаҳрамони тоҷикро дошта бошад, Маҳмудҷон аст, дигар ҳеч кас нест. Имрӯз ҳам ҳеч кас нест, пеш аз ӯ ҳам касе дар пояи вай набуд.Мӯъмин Қаноат:
Барнои ҚОДИРДУХТ Чархи Гардун
31.01.2013

                                                                                                                                                                                         
Ба дустам Фаридун Назмиддинов      

Хой ошно дй ба маконам хуш омадй!
Чах чах зада чун булбулаконам хуш омадй!
Чун мурги хумо омадй андар лаби бомам,
Хуш омадй чоно ба имонам хуш омадй!
Устоди ману ту хама устоди суханвар,
Эй хамсабаки дарси забонам хуш омадй!
Эй пайрави Саъдию Низомию Хилолй,
Хам Лоику Бозори замонам хуш омадй!
Атторй бувад шугли ману ту ба гарибй,
Аттори сухандони чахонам хуш омадй!
Дил дар хаваси шахри Душанбе ба фигон аст,
Куйи дили бо доду фигонам хуш омадй!
Бархез ки вакти сафар омад ба Ватан боз,
Бар гулшани сарсабз хамонам хуш омадй!
Бо шеъру газал омадй бар ошйони ман,
Бо базми газалхои равонам хуш омадй!
Эй кош бийоиву кушойи ту дари ман,
Максудалй гуяд ки чонам хуш омадй!

                   
            

Баҳриддин КАМОЛИДДИНОВ:

Махлутшавии забон то куҷо ба пешрафти матбуот таъсир дорад?
Имрӯзҳо дар матбуоти даврӣ иштибоҳҳои имлои забонӣ зиёд ба назар мерасад. Ҳатто ҳар як расона кӯшиш мекунад забони ба худ хос дошта бошад. Яке такя мекунад ба калимаҳои арабӣ ва форсии мураккаб ва дигаре ба истифодаи калимаҳои русӣ бартарӣ медиҳад. Дар натиҷа хонанда дар нимароҳ мемонад, ки кадоме аз ин забонҳоро интихоб кунад?
Дар баробари ин, як гурӯҳи равшанфикрон талош доранд, ки Тоҷикистон ба хатти форсӣ бигзарад. Забони муосири тоҷик дар матбуоти даврӣ то куҷо ба дили хонандагони худ наздикӣ дорад? Махлутшавии забон аз истилоҳоти бегона то куҷо ба пешрафти матбуот таъсир дорад? Имрӯз равшанфикрон пешниҳод менамоянд, ки Тоҷикистон ба хатти ниёгон баргардад ва яке аз сабабҳои дур мондани ҷавонони тоҷик аз хонданро дар ҳамин мебинанд.
Дар пасманзари ин суолҳо, ки ақидаҳо гуногунанд, TojNews тасмим гирифт бо доктори илмҳои филология, профессор Баҳриддин Камолиддинов сӯҳбати расонаӣ дошта бошад.
Шумо метавонед суолҳои худро ба меҳмони TojNews то 9 феврали соли ҷорӣ ирсол доред.

Имлои муаллифони суолҳо тағйир дода нашудааст


#1 Шогирди Шумо 25.01.2012 08:42

Устод! Намехоҳам ягон ҳарфи ноҷое дар ҳаққи Шумо гӯям. Чаро ки бо банда ҳаққи устодӣ доред. Вале аз Шумо як чизи муҳимро пурсиданӣ ҳастам. Шумо, ки тарбиятёфтаи замони шӯравӣ ҳастед (замоне, ки дин аз давлат ҷудо буд ва ҳозир ҳам чунин аст, на бадтар аз он замон )ва ҳамон замон пайрави дин будан (ислом) ҷинояте буд нобахшиданӣ. Имрӯз, ки ҳама гуна фаъолиятҳо озоданд, пас, Шумо дини исломро қабул доред ва пайравӣ аз он мекунед? Дар ҳоле, ки инсон пайравӣ аз ин дин дошта бошад, бояд намоз, рӯза, ҳаҷ ва дигар аҳкоми онро баҷо биёрад. Оё шумо ҳама рукни исломро баҷо меоред?
Агар саҳве дар ҳарфҳои банда дарҷ ёфта бошад, узри маро қабул кунед, камина шогирди Шумо. Иззат ва обруи Шуморо дар эҳтиром қоилам.

-Ҷойи таассуф аст, ки ба касе ҳаққи устодӣ дошта бошаму имрӯз вай ҳаққи бадгумонӣ нисбат ба ман дошта бошад ва надониста ҳукм кунад.

#2 Наргис 26.01.2012 01:33

Салом устод. Намедонам, аз чӣ бошад, ки қоидаи нави имлои забони тоҷикӣ, пеш аз ҳама, дар сатҳи боло риоят намешавад, манзурам Дастгохи иҷроияи Президенти ҶТ ва дигар мақомоти дахлдори ҷумҳурӣ мебошад. Барои мисол: мутобиқи ин санад, номи вазорату идораҳо бо ҳарфи калон навишта мешавад, на номи, масалан, вазир ё сардори он, ё пеш аз ҳарфҳои "ҳ" ва "ъ" (дар калимаҳои арабӣ) на ҳарфи "у"-и дароз, балки "у"-и одӣ навишта мешавад. Умуман, чунин хатогиҳо хеле зиёд дида мешаванд. Чун ман дар мақомоти давлатӣ фаъолият мекунам, ин костагиҳоро ҳамарӯза зиёд мушоҳида мекунам. Шумо ба ин чӣ мегӯед? Ё, шояд, қоидаи мазкур номукаммал аст ё чизи дигар?

-Ман ҳам дар тааҷҷубам, ки чаро қоидаҳои имлои забони русӣ ё забони англисӣ пойдоранд, ба тағйирот эҳтиёҷ надоранд. Мо ки зуд-зуд тағйири хат кардем, шояд, қоидаҳои имлои мо чандон пухта нестанд. Шояд, қоидаҳои имлои хати арабиасоси форсӣ ҳам дар даҳ солу бист сол устувор нашуда бошанд. Ҳангоми муҳокимаи бо ҳарфи калон навиштани исмҳои хоси таркибӣ, ки аз якчанд калима иборатанд, чунин пешниҳод ба миён омада буд, ки мисли забони англисӣ ҳамаи калимаҳои таркиби исми хосро бо ҳарфи калон нависем. Ин қоида ёд гирифтани навишти чунин исмҳоро хеле осон мекунад. Мутаассифона, ҳайати корӣ аз ворид кардани чунин тағйири ҷиддӣ ибо кард. Ҳоло дар навишти чунин исмҳои хос бисёр ғалат мекунанд.

#3 Соҳибёр 26.01.2012 04:21

Дуруд, устоди гиромӣ!
1.Ҳам дар даврони мактабхонӣ ва ҳам дар солҳои донишҷӯӣ моро маҷбур мекарданд, ки ҳамаи қоидаҳои забонро аз ёд донем. Ростӣ, аз ҳамон замон қоидаазёдкунӣ бароям писанд набуду нест. Ба андешаи илмии Шумо, оё донистани ҳамаи қоидаҳое, ки забоншиносон навиштаанд, зарурат дорад?
2. Чаро мо 11 сол дар мактаби миёна ва 5 сол дар мактаби олӣ дарси забон мехонему боз ҳам дар гуфтору навиштор хато мекунем ва бо забони адабӣ дуруст сухан ронда наметавонем? Оё ин айби забон аст, айби забоншиносон ё айби мардум?
3. Чаро дарси забон ба дили аксарияти ҷавонон задааст?
Худованд саломатиатонро ҳифз кунад, моро дуо кунед...

-Аз "Дуруд, устоди гиромӣ!" навиштанатон пай бурдам, ки аз омӯхтани қоидаҳои грамматикии забони тоҷикӣ бебаҳра намондаед. Агар пас аз саломи тоҷикии дуруд аломати вергул мегузоштед, оғози суханатон тамоман бенуқсон мешуд. Дар ин ҷумла ифодаи матлаб бо калимаи дуруд ифода ёфтааст, устоди гиромӣ мухотаб аст, ки аъзои ҷумла намешавад, муроҷиат ва муносибати боэҳтиромонаи шуморо нисбат ба ман ифода мекунад. Агар ҳамин қоидаро фаромӯш намекардед, ҳусни маънавии Шумо дар назари ман боз ҳам фузунтар мегардид. Грамматика илми дақиқ аст, агар ягон нуктаи он риоя нашавад, дар ифодаи фикр ноқисӣ пайдо мегардад. Аммо қоидаҳои грамматикиро кас танҳо дар мактаб ёд намегирад. Аввал аз забони модар, аз гуфтори аҳли оила ва аз ҷомеа ёд мегирад. Шояд, забони модарӣ ном гирифтани забони ҳар қавму миллат аз ҳамин сабаб бошад.

Ман аввалин бор моҳи сентябри соли 1953 ба ҳайси муаллими забони модарӣ бо талабаи мактаб рӯ ба рӯ шудаам. Боре пай набурдаам, ки шогирдони ман аз омӯзиши забони модариашон, ба қавли Шумо, "дилбазан" шуда бошанд.

#4 Куруши Бухороӣ 27.01.2012 01:42

Устод, ду савол: нахуст,
бинобар маҳдуд будани имкониятҳоятон дар мутолиаи асарҳои илмии донишмандони асрҳои 11 -13-и форсу тоҷик, бо хати форсӣ, ки шумораи онҳоро 550 ҷилд донистаанду ба хати русӣ то ҳанӯз баргардон нашудаанд, Шумо кадом бохтҳоро эҳсос мекунед? Ва агар онҳоро ба хати кириллӣ ҳам баргардонанд, бо ин забондоние, ки моро дар мактабҳои миёнаву олӣ омӯзондаанд, оё тоҷик тавонеро дорад, ки навиштаҳои онҳоро бифаҳмад? Масалан, китобҳои:
1. Тарҷумон - ул - балоға», муаллиф Муҳаммад бинни Умар ал - Родуёнӣ, асри XII.
2. «Шуморнома», Муҳаммад бинни Аюби Табарӣ, асри XIII.
3. «Шаҳоб - ул - ахбор» , асри XIII.ва монанди онҳо, 550 адад.
Дувум: Магар паёмади гусастагӣ аз осори гузаштагонамон нест, ки як эронӣ ва афғонистонӣ бо забони порсӣ равону шево гуфтугӯ мекунад, вале як академики овозадори мо (масалан, Масов, Неъматов, Илолов ва.....) бо як мушкилии таассуфбор бо тоҷикӣ гап мегӯянд ва медонем, ки русиашон ҳам дар сатҳи олӣ нест?
Мавлонои Балхӣ, шояд, ҳамин вазъи имрӯзаи моро дар назар дошт:
Ҳар кӣ шуд аз ҳамзабони худ ҷудо,
Безабон шуд, гарчи дорад сад наво.

-Мӯҳтарам Куруши Бухороӣ, аввалан, дар замони шӯравӣ осори насри илмии мо нашр намешуд, хусусан, аз осори тасаввуфи асрҳои Х1-Х11 сахт ибо мекарданд. Вақтҳои донишҷӯйӣ гоҳ-гоҳ аз устодонамон мепурсидем, ки дар гузашта миқдори зиёди луғатномаҳо доштаем, чаро ба хати имрӯзаамон намегардонанд. Ба ин пурсиш посухи дақиқ намеёфтем. Як нафар ҳамсабақи ман - Амони Нур ба хати арабӣ ва луғатнигорӣ таваҷҷӯҳи зиёдтар дошт. Бо кӯшиши ӯ "Ғиёс-ул-луғот", "Бурҳони қотеъ", "Чароғи ҳидоят" ба хати кириллӣ баргардонида шуд. Ҳар гоҳ, ки ба донишгоҳ меравам, дар сари роҳ, дар қатори китобҳои дигар ҷилди аввали "Бурҳони қотеъ"-ро мебинам, ки харидор пайдо намекард. Дилам ба заҳматҳои ҳамсабақам месӯзад, ки донишҷӯёни имрӯза ба қадри чунин луғати арзишманд намерасанд. Шумо гумон мекунед, ки чанд ҷилди аввали тарҷумаи "Ал-қонун"-и Ибни Сино китоби рӯйидастии ҳар як олими тиб ё донишҷӯйи он даргоҳи таълим аст? Аз ин чунин хулоса бармеояд: Агарчи он осори илмие, ки Шумо номбар кардааед, дар замони шӯравӣ ё имрӯз ба хати кирилӣ чоп мешуд, толиби зиёд пайдо намекард. Сабаби дигар ин аст, ки асари илмиро олимони ҳамон риштаи илм мехаранду хонда, бо мақсади тадқиқоти илмӣ истифода мекунанд, чунон ки як зумра адабиётшиносони мо на танҳо истифода кардаанд, балки он асарҳоро бо хати кириллӣ ба табъ ҳам расонидаанд, ки кори хайр аст.

Ба саволи дуюми Шумо ҷавоби ман ин аст, ки сабаби асосии бо забони тоҷикӣ суханвар набудани, ҳатто, олимони насли калони мо ин аст, ки як муддат бозори забони илмии мо касод шуда буд. Забони илмии тоҷикӣ дар ҳолати карахтӣ қарор дошт, зеро ҷойи онро забони русӣ ишғол карда буд. Ҳамзабонони мо анъанаи ҳазорсоларо идома ва ривоҷ доданд, бинобар ин муҳокимаҳои илмӣ бо забони модарӣ барои онҳо осон ва табиӣ сурат мегирад.

Ба назари ман, шикваи Шумо аз таълими мактаб беҷост. Ба ҳамин муносибат як сӯҳбати муаллимони факултети филологияро бо адабиётшинос Раҳими Мусулмониён ёдовар мешавам. Дар он сӯҳбат ман ҳам ҳузур доштам. Аз таассуроти неку бади чанд муддат иқомати эшон дар Эрон пурсидам. Дар вохӯрии аввалин бо олимону адибони Эрон баъди чанд дақиқаи суханронии Мусулмониён яке аз ҳозирони сӯҳбат пурсидааст: "Шумо қабл аз сафар ба Эрон ин забонро, ки бо мо сӯҳбат мекунед, аз кӣ омӯхтед?" Зоҳиран, он шахс ба тарзи суханронии гуворои Мусулмониён ҳасад бурдааст. Ҷавоб чунин шудааст: "Ман маҳз барои сафари Эрон забономӯзӣ накардаам. Ҳоло бо ҳамон забони тоҷикӣ бо шумо сӯҳбат мекунам, ки мактаби шӯравӣ ба ман омӯзонидааст".

#5 Қодиршои Мурувват 28.01.2012 09:09

Салом устоди гиромӣ! Банда аксари сӯҳбатҳои Шумо аз тариқи ТВ Баҳористонро тамошо ва барои худ истифода мебарам. Ман дар солҳои 1977-1983 дар Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи Ленин таҳсил ва аз сабақҳои Шумо, муаллими азиз, зиёд истифода кардаам. Ҳоло беш аз 19 сол аст дар шаҳри Бишкек ба сар мебарам ва нашрияи тоҷикии "Паёми Ала Тоо"- ро дар Қирғизистон сарпарастӣ менамоям. Фикр мекунам, ҳар чизе дар зиндагӣ ёфтаам, аз баракати омӯзиш дар донишгоҳ аст ва чун муддати тӯлонӣ аз ҷумҳурӣ ва муҳити донишгоҳӣ канор ҳастам, мехоҳам аз Шумо, устод дар ростои як савол пурсиш кунам. Устод, ба назари Шумо, ҷанбаҳои мусбат ва манфии донишҷӯи соҳаи гуманитарии (улуми инсонӣ) солҳои 1980 ва солҳои, масалан, 2010-и тоҷик дар чист?Тафовути донишҷӯи он солҳо ва донишҷӯи имрӯзро дар чӣ мебинед? Қаблан аз лутфи Шумо сипос мегӯям ва бароятон, устоди гиромӣ, саломатӣ ва сарбаландиро орзумандам.

-Мукофоти олӣ ва боиси шодмонист, ки шогирдонамон баъд аз солҳои тӯлонӣ моро бо некӣ ёд мекунанд.

Тафовутро дар он мебинам, ки донишҷӯйи солҳои ҳаштодум бо нияти маълумот гирифтан ва соҳиби ихтисос шуда, дар оянда осуда кору зиндагӣ кардан ба мактаби олӣ меомад ва камари ҳимматро мустаҳкам мебаст: ба дарсҳо иштирок намуда, супоришҳои устодро бекаму кост иҷро мекард, дар маҳфилҳои илмию адабӣ ширкат меварзид. Донишҷӯйи имрӯза бо дили нохоҳам таҳсил мекунад, дилпур нест, ки дипломи бо заҳмат ба даст оварда фардо ба вай нон медиҳад.

#6 Саййидризо 28.01.2012 23:32

Муаллими мӯҳтарам, медонем Шумо зиёда аз 50 соли худро ба пажӯҳишу тадриси забон пардохтаед ва зиёд заҳмат кашидаед, аз ин ин хидматҳо мо ҳамеша муташаккирем!
Суоли аввал ин ки, чаро сатҳи забондонӣ ва забоншиносии вазирону сафирону кабирони мо амсоли тоҷирону варзишгарону кишоварзону гадоёни мост?
Яъне дар гуфтор миёни онон ҳеч тафовут гузошта намешавад, магар аз либоспӯшиашон.
Суоли дувум: Оё ба хатти форсӣ гузаштан (албатта, мухолифи хатти кириллӣ нестам, ман ҳам мехоҳам, то замони дер ин хат миёни мо мавҷуд бошад) моро аз ин нодонӣ ва сардаргумии забоншиносӣ раҳо намекунад?
Суоли савум: Шумо шогирдони зиёде доред (хушо ба ҳолатон) ва ман бо аксари ин шогирдони Шумо ошноӣ дорам, чизи муҳим ин ки, ононе, ки аз хати форсӣ баҳраваранд, аз ононе, ки бебаҳраанд, донотар ва муаддабтаранд, чаро?
Суоли чаҳорум: Тоҷикистон кишварест кӯчак, форсиасл, аммо воқеъшуда миёни туркзабонон ва аз хату хатдорӣ ба дуршуда анқариб сад сол, оё бо ин хати бегона, бо ин забони сунъишудаю сохтаю бофта дар оянда тавону зарфияти мо чӣ буда метавонад?!
Умедворам, пурсишҳоямро беҷавоб нахоҳед монд.
Қаблан, мамнунам аз посухи Шумо!
Саййидризо, донишҷӯи забонҳо.

-Зоҳиран, ҳамин мушкил ҷумҳуриҳои ҳамсояамонро ҳам пеш омадааст, ки дар сарқонунашон чунин нуктаро ворид кардаанд: президенти кишвар бояд забони давлатии ҷумҳурии худро хуб донад, бинобар ин номзадҳои президентӣ қаблан бояд аз имтиҳои забони модарӣ гузаранд (баҳои бад нагиранд). Ба фикри ман, ин талаботи қонун аз он ҷиҳат муҳим аст, ки ҳамаи амалдорони поёнӣ ба даҳони шахси аввал нигоҳ мекунанд. Паҳлуи дигари масъала ин аст, ки он шахси аввал низ ҳангоми интихоб ё таъйин кардани мансабдорон ба ин қобилияти мансабхоҳ низ эътибор диҳад.

Дар хусуси гузаштан ба хати арабӣ назари худро дар пурсиши боло гуфтам.

Шод гардидам, ки заҳмати омӯзгории маро ёдовар шудаед. Аммо иллати аз ҳунари суханварӣ бебаҳра мондани баъзе шогирдонам бо гуноҳи хат нест, балки ба сабаби майлу рағбат надоштан ба ҳунари суханварӣ, ба заҳмати машқи суханронӣ гардан надодан ва, аз ҳама муҳимтар, кам мутолиа кардани адабиёти бадеӣ, кам аз ёд донистани шеър, панду андарзҳои бузургон ва бехабар будан аз маводи расонаҳои хабарист.

Дӯстам Саидризо, чаро некбин нестед? Бихонед, ки олими кишваршиноси рус Н.Г.Павлов қабл аз Инқилоби Октябр дар китобаш "История Туркестана" дар бораи мардуми мо чӣ навишта буд: "Мо дар арафаи эҳёи нави ин миллати боистеъдод ва ҷонсахт - тоҷикон мебошем. То дами ин эҳё онҳо зиндагӣ не, балки ҳақирона рӯзгузаронӣ мекарданд ва ин фақру аҷз оқибати се зарбае буд, ки Чингизхон, Темур ва хонҳои манғит ба онҳо расондаанд... Аз рӯйи инсоф бояд гуфт, ки тоҷикон то кунун халқи аз ҳама ҷонсахттаринанд. Кам андар кам миллате мисли тоҷикон ба ин зарбаҳои сахт дучор омадааст; аммо қадре фурсати нафасросткунӣ кифоя буд, ки онҳо боз ҷон бигиранд".

Забони хоразмӣ, ки то асри Х яке аз забонҳои бонуфузи эронӣ ба шумор мерафт, ба ду зарбаи забонҳои бегона тоб оварда натавонист, дар нимаи дуюми садаи Х11 аз байн рафт ва ҳоло забони мурда ба шумор меравад. Забони тоҷикӣ мисли соҳибонаш ҷонсахт будааст, ки ба чунин зарбаҳои ҷонкоҳи таърихӣ тоб овард. Имрӯз, ки кишвари мо соҳибистиқлол аст ва мо соҳиби давлату забони давлатӣ ҳастем, чаро некбин набошем?

#7 Фейсбук 29.01.2012 21:56

Чаро Шумо мухолифи хатти порсӣ ҳастед?

-Ман мухолифи омӯхтани хати арабӣ нестам, аммо бо тақозои замони имрӯза хате лозим аст, ки дар он ҳар овози маънодор (фонема) бо аломати мушаххас (ҳарф) ифода гардад, то ки калима як тарз навишта ва як тарз хонда шавад. Дақиқ талаффуз кардан ва дақиқ бо ҳарф навиштани истилоҳоти илмии байналмилалӣ, исми ашхоси қавму миллатҳои мухталифи дунё, номҳои ҷуғрофии олам ва ғайра инро тақозо мекунад. Забоншиноси эронӣ Абдураҳим Ҳумоюнфаррух (муаллифи "Дастури ҷомеи забони форсӣ", ки иборат аз ҳафт ҷилд ва 1200 саҳифа аст) илоҷи ҳалли ҳамин мушкилотро дар он дидааст, ки бояд ҳаракатҳои хати арабӣ ба ҳуруф дароварда шаванд. Аз рӯйи инсоф худ бигӯед, ки ман ба андешаи ҳамин забоншинос, ки дар тамоми умри бошууронаи ҳафтоду сесолааш бо ҳамин хат сари кор доштааст ва оқибат ба чунин хулоса омадааст, бовар кунам ё пешниҳоди Шуморо бипазирам. Ман фикри Ҳумоюнфаррухро ҷонибдорӣ мекунам.

#8 Zarangez Girdakovo 29.01.2012 21:57

Чаро суханронии мардуми мо дар муқоиса ба мардуми кишварҳои ҳамзабони мо хеле дар сатҳи паст қарор дорад, ҳатто вузаро, коршиносон, журналистон, уламо ва удабо?

-Ҳунари суханронӣ ва суханварӣ, аз як ҷиҳат, ба дараҷаи маърифати ҳар фард вобаста бошад, аз тарафи дигар, тақозои замон ва ҷомеа низ ба он таъсир мерасонад. Як муддат бозори суханронии тоҷикӣ хунук шуда буд. Сарварони кишвар дар ҷамъомадҳои бошукӯҳ ба забони русӣ сухан меронданд. Дигарон ба эшон пайравӣ мекарданд. Ҳоло аз барномаҳои телевизионӣ мушоҳида мекунам, ки нисбат ба даҳ-бист соли қабл таваҷҷӯҳи мактабиён ва аҳли қалам ба шево сухан рондан бо забони адабӣ бештар шудааст. Мутаассифона, дар муоширати кӯчаву бозор таъсири шеваҳои маҳалҳои гуногун ва махлут бо лафзҳои бегона гуфтугӯ кардан мушоҳида мешавад.

#9 Sirojiddin Tolibov 29.01.2012 22:03

Савол: Дар кадом хат манбаъ зиёд аст: порсӣ ва ё кириллӣ?

-Сухан дар бобати тадқиқоти илмҳои дақиқ равад, маводи хати кириллии забонҳои дигар, бахусус, забони русиро истисно кардан мумкин нест, зеро олимони мо аз бозёфтҳои илмии ҷаҳонӣ ҳамеша аз хати кириллӣ ва ҳоло аз хати лотинӣ ҳам баҳраманд мегарданд.

#10 Баҳром 31.01.2012 02:19

1.Соли сипарӣ дар ДДХ вохӯрӣ баргузор гардида буд. Дар охир дар он ҷо байни шумою донишҷӯён суолу ҷавоб сурат гирифт. Ман бо суоли «Оё намешавад, ки мо дар мактабҳои миёна баробари омӯзонидани алифбо ҳуруфи арабиасосро низ ба мактаббачаҳо ҷиддан омӯзонем?» муроҷиат карда будам, аммо ҷавоби саҳеҳ гирифта натавонистам. Чунки намедонам, бо сабаби тарбиятгирифтаи даврони Шӯравӣ бошед, ки шадидан ба хати арабиасос гузаштани тоҷиконро рад кардед. Имрӯз муаллим ба донишҷӯ вазифа медиҳад. Вакте ӯ рафта, аз Интернет ҷустуҷӯ мекунад, бо забони тоҷикӣ намеёбад, чунки дар он ба ғайр аз шеър дигар чиро тоҷикӣ ёфтан амрест муҳол. Аммо бо хати форсии арабиасос он чӣ мо пайдо кардан мехоҳем, вуҷуд дорад. Алифбои кириллиасос, ман фикр мекунам,дар якчанд давлат, ки миқдорашон хеле кам аст, арзи вуҷуд дораду халос. Оё имрӯз фурсати он нарасидааст, ки мо гузаштан ба ҳуруфи арабиасосро ҷиддан қабул карда, аз пайи амалӣ кардани он бошем? (Илтимос, ҷавоби муфассал мегуфтед, бе ягон хусумат ба дигар алифбо).

-Бародари азиз, Баҳром, ман аз парвардаи замони шӯравӣ буданам ор намекунам, чунки дар замони шӯравӣ, замоне, ки падарам панҷ кӯдакро ба гардани модари муштипарам гузошта, дар фронт меҷангиданд, ба синфи якум рафтам. Дар деҳаамон, ки мактаби миёна набуд, дар Омӯзишгоҳи Конибодом таҳсил кардам, сипас, ба Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон дохил шудам. Дар курси якум хати арабиро бо шӯру шавқи зиёд аз устодам - Ҳилол Каримов омӯхтам. Ҳангоми тадқиқоти илмиӣ аз хатҳои арабӣ, лотинӣ ва кириллӣ истифода мекардам. Солҳои 1989-1994 ба ҳайси мудири кафедраи забони тоҷикӣ (барои факултетҳои ғайрифилологӣ), сипас, ноибраиси таълими донишгоҳ фаъолият доштам. Ба донишҷӯёни факултаҳои иқтисодӣ ва физика хати арабӣ меомӯзонидам. Магар ин ҳама чунин маънӣ дорад, ки ман муқобили омӯзонидани хати арабӣ дар мактабҳои таҳсилоти умумӣ ва олӣ бошам? Аз соли 1994 то 2011 ба ҳайси мудири кафедраи услубшиносӣ ва таҳрири адабӣ омӯзиши хати арабиро дар ҳамаи бахшҳои факултети журналистика ҷорӣ намудаам. Дар муҳити имрӯза тасаввур карда наметавонам, ки журналисти тоҷик хатеро хонда ё навишта натавонад, ки бо он осори илмию адабии зиёда аз ҳазорсолаи гузаштагонаш чоп шуда бошад. Инқилоби воситаҳои электронии ахбор ҳам тақозо мекунад, ки журналист ин хатро, ҳатман, донад ва аз сомонаҳои форсии Интернет озодона истифода карда тавонад.

#11 Баҳром 31.01.2012 02:21

Ассалому алейкум устод, идомаи суолҳоям: 2. Мо аз забони душманони забонамон мешунавем, ки онҳо мегӯянд, ки забони тоҷикӣ ин забони вайроншудаи гурезаҳои эронии ба ин тарафҳо омада, ки дар натиҷаи таъсири ҳамсоядавлатҳояшон забонашон тағйир ёфтааст. Ба ин гуфтахо баъзан боварам меояд, чунки чӣ хеле ки мебинем, қариб ҳар як маҳаллаи Тоҷикистон шеваи худро дорад, ки ин маҳалла шеваи он маҳалларо базӯр мефаҳмад ё намефаҳмад. Дар ин бора Шумо чӣ гуфтаниед.(Илтимос бе ягон тарафкашӣ ва таърифкунии ҳодисаи ҳоло дар таърих руйдодаро бо аниқияту дақиқият мегуфтед, илтимос).

-Ба қавли Шумо, "душманони забонамон" чунин даъвои беасосро дар баҳси солҳои 1928-1930-юми садаи гузашта оғоз карда буданд. Дар он баҳс як зумра зиёиёни ҳамондавра: адибон, рӯзноманигорон, сиёсатмадорон ва иддае олимони шарқшинос ширкат доштанд. Садриддин Айнӣ, Абдуқодир Муҳиддинов, Раҳим Ҳошим барин фарзандони фидокори миллат дар ҳамоишҳои илмии Самарқанду Тошканду Сталинобод ширкат намуда, ба даъвоҳои бебунёди пантуркистон бо далелҳои шайъӣ ҷавоби қотеона доданд. Китоби "Тоҷикон"-и Бобоҷон Ғафуров мӯҳри хомӯшӣ ба даҳони "душманони забонамон" зада, ба он баҳс хотима бахшид.

Як зумра олимони таърихи забони форсӣ чунин ақида доранд, ки макони пайдоиши забони форсӣ сарзамини Шимолу Шарқи Эрони бостон, яъне Вароруд, Хатлону Хуросон буда, баъдтар ба Ғарбу Ҷануби Эрон доман паҳн кардааст. Агар мардуми тоҷик дар Вароруд - мардуми бумӣ набошанд, забони суғдӣ дар куҷо вуҷуд доштааст, чаро ҳама номҳои макони (топонимҳои) ин сарзамин суғдианд ва ҳама истилоҳоти касбу ҳунари ин сарзамин тоҷикианд.

Минбаъд миёни шумо чунин баҳсҳо пайдо шаванд, гӯед, ки мардуми тоҷик бумӣ набошанд ва забонашон қадимаю неруманд набошад, вақте ки Темури Ланг ба мамлактҳои Ҷануб лашкар кашида, дар Исфаҳон аз сари аҳолии маҳаллӣ калламанора сохта, Ҳиндустонро забт намуд, чаро ба сифати забони дуюми давлатдорӣ маҳз забони тоҷикиро аз Вароруд ба Ҳиндустон бурд, на забони туркиро?

#12 Баҳром 31.01.2012 02:23

3. Намедонам, аз кадом китоби як луғатчаи англисӣ-тоҷикӣ хонда будам, ки он ҷо юбкаи русиро бо тоҷикӣ эзори бехиштаки аз зону боло тарҷума кардаанд. Ба мо бигӯед, ки ин кори забоншиносон аст ё каси дигар ва дар ин бора фикри шумо чист?

-Ин мисоли овардаи Шумо тарҷумаи "Коммунистон аз анбори махсусанд"-ро ба хотир меоварад, ки, воқеан, хандаовар аст. Чунин нуқсони маводи тарҷумавии забони матбуотро устод Раҳим Ҳошим "бемории тарҷумазадагӣ" номида буданд.

#13 Mehrdod 01.02.2012 00:12

Ассалому алайкум устод, мехостам бо якчанд суол ба шумо муроҷиат кунам.
1.Барои чӣ имло тез-тез иваз мешавад?
2.Хуб мешуд, ҳамон масъалаи ба ҳуруфи арабиасос гузаштанро ҷиддӣ дида мебаромадед, бо якҷоягии масъулони соҳа.
Боқӣ, сарбаланду пирӯз бошед!

-Ба фикри ман ҳам, зуд-зуд тағйир додани қоидаҳои имло хосият надорад, чунки ҳар боре ягон дигаргунӣ ворид карда шавад, онро ба тамоми мардум омӯзонидан лозим аст. Ин кори як солу ду сол нест. Дар бобати аз як хат ба хати дигар гузаштан ҳам, мисли тағйири қоидаҳои имло, кори осоне нест. Боиси ифтихор аст, ки мардуми аз қадимулайём соҳибхат будем. Бо сабабҳои гуногуни сиёсиву иҷтимоии таърихӣ чандин хатро иваз кардем. Бо ҳар хат осори илмию фарҳангӣ эҷод мекардем, вале бо тағйир ёфтани як хат қисме аз он осор тӯъмаи оташ мегардид, қисме фаромӯш мешуд ва кам чизе боқӣ мемонд. Ман, ки тамоми умрамро ба савод омӯзонидану саводнок кардани фарзандони мардум бахшидаам, хуб медонам, ки ҳар боре баъди табдили хат ва тағйир додани қоидаҳои имло ва аломати китобат чӣ қадар мушкилот пеш меояд. Ман мулоҳизаҳои худро дар бобати табдили хат дар яке аз сӯҳбатҳоям бо журналист Каюмарси Ато баён кардаам ва он мусоҳиба дар яке аз шумораҳои ҳафтаномаи "Наҷот" чоп шуда буд.

#14 Ҳаким 01.02.2012 04:15

Салом устод. Таърихи пайдоиши забони помириро ба мо мефаҳмондед? Ба тоҷикӣ ягон робита дорад?

-Мутахассиси таърихи чандинҳазорсолаи забони форсии дарӣ ё тоҷикӣ нестам. Ҳамин қадар медонам, ки забонҳои помирӣ ва забони яғнобӣ ганҷи арзишманди забони ниёгони моро маҳфуз доштаанд ва мо аз он ганҷ ҳаққи мерос дорем. Рӯзе фаро мерасад, ки форсизабонони олам барои донистани таърихи забони чандинҳазорсолаи худ ба ин осорхонаи забонҳо - ба зиёрати Бадахшону Яғноб қадам ранҷа хоҳанд кард.

#15 Шаҳло 01.02.2012 21:45

Салом устоди азиз.Дар масъалаи душворфаҳм будани забони матбуот борҳо сухан карда буданд.Мехостам назари худро оид ба ин масъала иброз медоштед.Оё он бояд содда бошад, манзурам аз калимаҳои арабӣ орӣ бошад ва ё забони матбуот - забони махсусест, ки қолаби худро дорад?

-Забони расонаҳои хабарӣ оина ё рӯйнамои вазъи имрӯзаи забони мост. Вай, якум, бояд ба меъёри устуворгардидаи забони адабӣ мутобиқ бошад, зеро бо ҳамин забон фикри якдигарро осон мефаҳмем ва ин омили ваҳдати миллист. Дуюм, забони матбуот, радио ва телевизион, ҳатталимкон, ба забони адабии гуфтугӯ наздик бошад, то ки бо як бор хондан ё шунидан матлаб фаҳмида шавад. Сеюм, забони расонаҳои хабарӣ қудрате дошта бошад, ки ҳама гуна эҳтиёҷот ва навгониҳои ҳаёти имрӯзаи моро ифода карда тавонад. Ба ҳамин маъно, забони матбуотро қолабӣ (стандартӣ) гуфтан мумкин аст.

Ташаккур барои сӯҳбат, саломат бошед!

Таҳияи Фарзона АШУРМАДОВА

Зи хачри киблагохи худ дилам лабрези гам бошад,
Чигар хам сузише дорад ду чашм аз ашк нам бошад.
Надидам дар чавонмарди касе хамтои у имруз,
Хирадманде чу Искандар чавонмарде чу Чам бошад.
Хамон каду хамон бозу агар Фирдавсиаш медид,
Ба худ икрор мегардид,ки аз Рустам на кам бошад.
Накугуфтору хушрафтор,адофахму сухансанче,
Дарего тарки дунйояш ба вакти субхидам бошад.
Ба рафтору ба зебои ба мисли Юсуфи Каньон,
Зи марги нобахангомаш маро дарду алам бошад
Бихишти човидон гардон макону манзилаш, йо раб,
Чавонмарди чавонрафта ба хурон хамкадам бошад.
Дар ин айоми хушхоли,ки иди рузаву фитр аст,
Ба йоди он махи хубон сарам бар Кибла хам бошад.
Чунон бо ору бо номус монандаш надидастам,
Газалгуи падар Максудалии навкалам бошад.

ЧАМЪБАСТИ ОЗМУНБа номи Худованди чонофарин ва дуруду рахмати беандоза ба Паёбари У Мухаммади Мустафо (с).
Хонандаи азиз! Инак озмуне «Шеъри хуб» чамъбаст гардидаву каминаи камтарин бояд ба хайси яке аз доварон назари чамъбасти нависам. Рости, пеш аз он ки ба ин кор даст занам, бори дигар чакидахои хомаеро, ки пешниход гардида буд, комилан хондам ва беихтиёр диламро фараху вучудамро ифтихор фаро гирифт. То умр бокист нахле дар об дорад ШЕЪРИ АЧАМ. Мисрахои сабзе, ки бародарону хохарон хамчун пойандози Бахори Оламафруз ба озмун пешниход намудаанд ба лавхи хотирот навои тозаву накхати Наврузи, пайки некиву дарки хештаншиноси ато менамоянд. Шеърхо аксаран зебову воло, самимию дилангез, ошиконаву орифона гуфта шуданд, ки хама сазовори чои авваланд. Хуб шуд, ки хонандаи азизу нозукбин ба мо кумак кард, вагарна ман густохи ва конуншикани карда, чои аввалро ба хама таксим мекардам. Агар дуст ва бародари гироми Икром эрод мегирифт, мегуфтам: «Чаррохро ки довар таъин намудаи, сазоят хамин». Ба гумонам ин икдоми шеронаву шоиронаи Пулодначоди Охансиришт рисолати сомонаи "Сахифаи навкаламон" аст то бархе бидонанд, ки дар майдони шеъру шоири яккатоз нестанд ва бешаи интернет хам холи нест. 
Вокеан чи неруи бузургест шеър. Гох дилхоро ба хам мепайвандаду гох амр ба маъруфу нахй аз мункар дорад. Гохи дигар пушти харфхои чуфту суфта нишонида, ноаён аз худ мебарад ба деха то лахзахои нотакрори зангхурдаи бачагию навраси… ва боз меорад ба олами Худ ва Худошиноси. Хак ба чониби бузургворе, ки гуфта: «Шеърро максуд агар Одамгарист, Шоири хам вориси Пайгамбарист!». 
Акнун меоем сари озмун: Хакикатан гавхаршиноси хонандаи азиз! 
Магар волотару болотар мехри заминие ё хамду ситоише бошад аз васфи МОДАР . Шоири шахиру бедордил Максудали Чураев эхтирому махбубияти модарро бо як хусни тафохуми баланд ва самимияти беандоза ба калам кашидааст, ки инро хонандаи нозукбин нодида нагирифтааст. Муборакатон бошад бародари азиз Максудали!. 
Шеърхои Икроми «Охирин нафас» ва Басири «Касидаи миллат» (чойхои дуввум) бо як махорати баланд руи когаз омадаанд. Алалхусус, дар катори шермардони майдони шеър матонату мардонаги ва кудуми шоираи хушилхом Сурайё Хакимова шоёни тахсин ва муборакбодист. Нигоштахои бародарон Азизчон Курбонов, Бахром Чураев, Дарвеш, Исмонхоча Нумонов, Насим Исоев, бародаре бо тахаллуси Паёми Точикистон, Рахим Мирзочонов, Султони Назришо, Фирдавси Аъзам, Эшони Муслими Масчохи сазовори тахсину ситоишанд.
Умедворам, ин икдоми наку, ки омили вахдату хамбастагию хештаншиноси ва бедорист, идома ва дастгири меёбад. 
Голибонро аз самими дил табрик менамоем ва аз даргохи Худованд ба Онхо саломати,калами бурро, мувафаккиятхои нави эчоди ва комёбихои беназирро орзумандем.Илохо хамеша сарбаланду номбардори халки Точикистон бошанд!

Опроси "Шеъри хуб" Мухлисони гироми, барои бахогузори бетараф набошед!!!
Азизчон Курбонов - Агар падруди ту ногуфта рафтам6 (5.36%)Басири Абдулло - Касидаи миллат24 (21.43%)Бахром Джураев - «Хм»- кардам......7 (6.25%)Дарвеш - Эй чавон огох бош6 (5.36%)Икроми Пулод - Охирин нафас24 (21.43%)Исмонходжа Нумонов - "Мегаполис"2 (1.79%)Максудали Джураев - Модарам26 (23.21%)Насим Исоев - Масти ишк4 (3.57%)Насим Исоев - Масти ишк0 (0.00%)Пайёми Точикистон - Бе ту0 (0.00%)Рахим Мирзоджонов - Кошки дар даврони мо1 (0.89%)Сурайё Хакимова - Имшаб осмон ситора надорад6 (5.36%)Султони НАЗРИШО - Давои захми дил2 (1.79%)Фирдавси Аъзам - Газали панчара1 (0.89%)Эшони Муслими Мастчохи - Фирок3 (2.68%)Опрос завершён.
Поместить опрос в свой блог Результаты опроса (112)



Модарам
Зиндагиям,хастиям,сулху салохам модарам,
Шодиям,хурсандиям,пушту панохам модарам.
Дар чавони кадри ту ман хуб надонистам дарег,
Дар набарди зиндагони бегунохам модарам.
Гарчи умре нола кардам ман зи хичрони падар,
Нолаву хомушиву фарйоду охам модарам.
Хоки пойат тутийои харду чашмони ман аст
Ашки ман бо мехр шусти аз нигохам модарам.
Бахри ман ту шахсутуни дар чахони бесутун,
Дар дами афтоданихо такягохам модарам.
Гуфта шеьре бар ту хонам,лек аз он болотари,
Аз дуоят нур борад руйи рохам модарам.
Пеши ту чун дигарон дилро набикшодам вале,
Доги дилро хондаи ту бахтхохам модарам.
Бе ту бошам ман гадое бо хама дороиям,
Эй ба мулки мехру шавкат подшохам модарам.
Дар хама давру замон бо ман ту якруй мондаи,
Дар шаби зулмат ба рохам хамчу мохам модарам.
Дони хар як дарди манро аз табибе бештар,
Рушанибахши хама рузи сийохам модарам.
Ин газалро гуфта шуд Максудали вакти сахар,
Хонда онро бахри модар хар пагохам модарам. Максудали Джураев



ответить (с цитатой)

Хамдиёрони арчманд!
Ба ман дар нашри китобхоям "Пангозам аъло"  ва  "Маъдан-ифтихори мо", ки ба чашни 
250 солагии шоири классикии ширинсухани ватани Маъдан бахшида мешавад, ба
кадри имкон кумаки моддии худро расонед. Мехохам,ки дехаи нозанини мо
дар тамоми олам шухрат биёбад.
Бо эхтиром, Бахорали НОКИЛ.
 
Барои фиристодани пул:
Турсунов Бахорали Салохидинович 
 
Ташаккур ба таваччухатон!

МАЪДАН

 

Кайси ошик гар манам,Лайлои ман шеъри ман аст,

Ёри ман, фарзанди ман, фардои ман шеъри ман аст.

Ман зи худ бигзашта суи ишк гаштам рахсипор,

То ба худ оям дар он маскан,ки гулро нест хор.

 

Хар ки дар ман ишку асроре надид,девона гуфт,

Хар ки дид асли маро,гардид мулоим хамчу шилм.

Сифла дар ман маъдани тилло надид,бегона гуфт

Фозиле дарёфт дар ман маъдани фархангу илм.

 

Ман ба дил девонаам,дар гояти идрок не,

Бахри ошик дарди дилро чуз вафо тарёк не.

Эй хасад,дар рохи ман чохе макан,бехуда аст

Макдами илхоми ман афлоки аст,аз хок не.

 

Сидки ман хозир бувад дар зохири лутфи сухан,

Мехр бошад поядевори хама аъмоли ман.

Ишк хофиз,ишк бошад чавшани хар нуктадон,

З-ин сабаб булбул надорад бок аз зогу заган.

 

Бар мазаллат даст бурдам кохилони даврро,

Зумраи донотарошу чохилони даврро.

Аз маломат хоб бигрезад зи чашмони дилам

Гар бубинам дар маломат фозилони даврро.

 

Ман Авазби гуфтаму гуфтам залолат кам шавад,

Дар хавои Панчгозам буи хасрат кам шавад.

Ман диёнат гуфтаму гуфтам,ки :Ихлосу халос.

Маънии Пангоз омад аз газои панч гоз.

 

Шукри Устози сухан, омухт асрори сухан,

Шамъи шаб омухт файзи чашми бедори сухан.

Макдамам аз кучахои Пангоз эхсон биёфт,

Мисраам аз калби Мутъак маъдани ирфон биёфт.

 

Рохи асри сангинам бар макдамам арзанда нест,

Орифе девона аст, аз у замонро ганда нест,

Тафки заррини харонро буса хархо мекунанд,

Парчами нанги хаким назди харон афканда нест.

 

Гарчи абри тирадилхо сангборон мекунад,

Чатри яздонии табъам хофизи Одинаяст.

Кисабурхо бахри кут гуи парешон мекунанд

Бехабар аз он ки риск аз кисаи онхо наяст.

 

Бо викораш, карру фарраш,сарваташ, Окои Бой,

Захра дорад лахзае бар чашми Маъдан бингарад?

Захра дорад золими олудадомони сарой

Аз дари вайронаи дарвеши ошик бигзарад?

 

Бо бади гар мекунад тавзех Маъданро ба халк

Золиме бо сирати бемор аз кибру хасад,

Халк донад сидки Маъданро, мало донад ба хак

Ки чаро Маъдан бувад безори лутфи салтанат.

 

Харкиро ихлос бошад дар баландии камол

Боки у танхо зи Холик будааст, аз халк не.

Хар киро идрок бошад боиси чоху чалол,

Ошики нафси баланду мубталои халк не.

 

Не, нашуд пангози шухратёр аз олуи зард,

Балки шуд аз санъате,к-олу мубаддал шуд ба зар.

Не, нашуд Маъдан дахо аз маъдани лаълу акик,

Балки шуд аз нуктае,к-овард бар дилхо самар.

 

Бар замин не,бар замире коштам тухми сухан

Панчгози то намонад аз газову аз гизо.

Хосили нахли мухаббат хеч медони,ки чист?

Он чи калби одамиро боздорад аз фано.

 

Мисли Хофиз, мисли Бедил хофизи он бедилам,

Ки дилашро дода,меёбад дили ахли башар.

Мисли Сино, мисли Рози муртазои фозилам,

К-умри худро дода меёбад хаёти бехатар.

 

Бар бадеха мисли ман шеъре набитвонад бигуфт,

Хар каламдоре,ки донад санъати шеъри Ачам.

Мачлиси Хучанду Бодархону Шайдон мешунуфт

Мисраамро аз забони булбули Боги Ирам.

 

Аз тилисми назми ман огах бувад пири сухан,

Ки муриди ишку инсоф асту шогирди хирад.

Нокило, Маъдан бисоз аз нав ба тадбири сухан,

Дар музофоте,ки сангаш буи Маъдан мекунад.

 

Дар сари Уланг агар аз чашма меояд зулол,

Дар Сари Бозор агар савдо ба арзони кашад,

Бар сари кабрам агар мони гули сохибчамол

Мекашад охи сабук Маъдан ба даргохи абад.

Продам котедж в Аштском районе Шайдон. Шайдон ул.Мвохидова.д52
По вопросам обращаться по номеру тел: +79634539144 или на почту bohir1978@mail.ru.

Автор:
Темур ВАРКИ
Просмотров: 6969

Корреспондент «АП» отправился в Ашт по следам публикаций местного журналиста Мухаммадюсуфа Исмоилова, осужденного за критику региональных властей. Увиденное и услышанное показало, что коррупция и вседозволенность чиновников, о которых писал наш аштский коллега, были лишь верхушкой айсберга…

МУХАММАДЮСУФ Исмоилов провел в заключении 11 месяцев, после того как суд признал его виновным в клевете в отношении представителей власти, шантаже, оскорблении должностного лица и разжигании межнациональной и местнической розни.

В октябре 2011 года суд первой инстанции признал журналиста виновным по всем статьям, однако освободил его из-под стражи, а в декабре 2011 года суд кассационной инстанции Согдийской области после того, как за коллегу вступились журналистское сообщество и международные организации, освободил его от уплаты штрафа в 35 тысяч сомони и отменил запрет на право заниматься журналистикой в течение 3-х лет. Отдельно стоит отметить, что суд первой инстанции, как ни странно, проходил не по подсудности - в Аште, где он живет, или в Душанбе, где публиковались статьи журналиста, а почему-то в городе Табошар. По сути, независимое таджикское правосудие за месяц до печально известного дела летчиков продемонстрировало ставший известным позже парадокс: более высокий суд после вмешательства извне пересматривает прежний приговор, человек по-прежнему объявляется виновным по всем статьям, однако при этом освобождается от ответственности и наказания.

Сам журналист, с которым мы встретились в Аште, считает решение суда второй инстанции издевательством над правосудием и логикой и намерен в судебном порядке отстаивать и далее свою правоту и невиновность. По его словам, после освобождения некоторые представители районной власти пообещали больше его не преследовать при условии, что он перестанет критиковать их и прекратит расследование и освещение их злоупотреблений…

Кто продает родную землю?

ОДНОЙ из тем, которые затронул журналист в своих публикациях, была тема распределения земли. По утверждению М. Исмоилова, районные власти в нарушение закона выделили неким братьям из Худжанда около 150 га земли. На самом деле это только один из случаев выделения земли, которые, по мнению журналиста, должны были бы заинтересовать контрольные и вышестоящие органы власти. Хотя бы потому, что согласно действующим законодательным нормам районная власть вправе выделять не более 10 га в одни руки, областная - не более 15 га, а высшая исполнительная власть - не более 20 га.

Распределение земли в Аште при главе района Давроне Зохидове, присланном из Худжанда, по мнению журналиста, «стало напоминать небескорыстную дележку госимущества».

- При этом, как по совпадению, владельцами земельных сертификатов становились люди обеспеченные или наделенные властными полномочиями, - говорит он.

Казалось бы, подобная практика раздачи земли должна была стать основанием для серьезнейших проверок на предмет законности действий местной власти, проверок на наличие коррупционной составляющей. В конце концов, даже для органов безопасности подобное деление местными властями собственных граждан при распределении земли на людей первого, второго и третьего сортов по принципу близости к власти и источникам обогащения должно было стать сигналом опасности возникновения и возбуждения социальной розни и напряженности. Это могло послужить основанием для соответствующих расследований и исков. Однако прокуратура и другие контрольные органы предпочли не проверку возможных нарушений закона начать, а выступить против журналиста.

Поводом для преследования стала цитата из одной его статьи, гласившая, что «несколько человек из областного центра, известные как «братья», захватили пахотные земли района».

Представители властных структур района Ашт, будучи выходцами из Худжанда, посчитали, что это камень в их огород, и прокуратура района возбудила уголовное дело по статье «разжигание местнической и межнациональной розни».

При этом эксперт-криминалист и эксперт-филолог, проводившие лингвистическую экспертизу, отметили, что слово «захватили» означает насильственное действие без согласия сторон. То есть тем самым эксперты признали, что выделение земли происходило с согласия местных властей и «братьев». И согласия 200 дехкан, работавших прежде на этой земле, никто не спросил. Кроме того, руководителям не понравились резкие оценки их деятельности со стороны журналиста, который отмечал, что, будучи направленными в район президентом для того, чтобы обустроить и поднять район, они приводят его в упадок.

Мне удалось встретиться с одним из действующих аштских чиновников, который отказался разговаривать при включенном диктофоне. Однако согласился ответить на несколько вопросов. Назовем его Чиновником, похожим на руководителя органов правопорядка (ЧПРОП). Этот обходительный господин весьма приятной и холеной наружности заявил, что не видит никакой нелогичности в противоположных решениях двух судов по делу Исмоилова и считает его виновным по всем статьям. При этом, будучи наделенным полномочиями по проверке фактов, изложенных в статьях журналиста, ЧПРОП сказал, что земли выделялись на законных основаниях и никаких проверок местные правоохранительные органы не санкционировали. По словам ЧПРОПа, каждый гражданин Таджикистана, вне зависимости от места рождения, имеет право приехать в Аштский район или другую местность и взять землю в аренду. Кроме того, по словам чиновника, вышеупомянутые «братья» создали крепкое хозяйство, пробурили скважину, провели воду и создали на этой земле рабочие места. Правда, чиновник не смог ответить на вопросы, сколько стоит право получить сертификат на 150 га пахотной земли и уверен ли он, что эта и подобные операции проходят в рамках закона, без дачи взяток. Хотя очевидно, что любой гражданин с улицы, любой житель Ашта не в состоянии получить такой же сертификат на 150 га. Иначе у здания администрации района стояли бы тысячи желающих получить в аренду такой кусок земли, особенно в орошаемой зоне.

За заслуги перед отечеством

ПОМИМО дела о раздаче земли Исмоилов занимался расследованием кражи 25 трансформаторов с полей района. Как утверждает журналист, милиция района на месте преступления поймала злоумышленника. Однако осуждены были другие. А кроме того, под суд попали трое милиционеров, задержавших того, кого они посчитали вором. Мой собеседник, ЧПРОП, сказал, что прокуратура действовала верно, а милиционеры понесли наказание за превышение полномочий. Журналист же утверждает, что «прежний прокурор Ашта Хуршед Ульмасов сделал все, чтобы задержанный милиционерами человек избежал наказания, сами они были осуждены и уволены из органов, а за кражу трансформаторов понесли наказания другие люди». При этом Исмоилов задает резонный вопрос: «Какой мотив двигал действиями бывшего прокурора Ульмасова?»

После публикаций Исмоилова глава района Даврон Зохидов и прокурор Х. Ульмасов были сняты с должности. В Аште поговаривают, что время проверок бывший прокурор провел, поправляя здоровье. А после того как журналиста осудили, он перешел на работу в прокуратуру в Чкаловске.

Другой герой статей Мухаммадюсуфа Исмоилова, бывший глава Аштского района Даврон Зохидов, по некоторым данным, занял ответственную должность главы Согдийской областной организации партии власти НДПТ…

Тем временем жители Ашта, с которыми нам довелось пообщаться на улицах райцентра и в местных точках общепита, отмечают, что «никакими особыми заслугами и результатами прежний глава района не блистал». Обнаружилось, что известный в районе журналист обладает куда большим доверием и авторитетом, чем некоторые чиновники.

Мне показали участки дороги, которые были заново заасфальтированы после критических заметок Исмоилова. Показали летнюю чайхану для стариков, которую построили после того, как он встал на защиту пенсионеров и ветеранов, лишенных своей прежней чайханы. Показали также мясную лавку, оборудованную согласно санитарным нормам, и забор, закрывающий туалет и долгострой – фундамент, именуемый «Центром для детей». Это все со стороны может показаться мелочами, однако стоило посмотреть, как горячо простые люди говорили об этом, говорили, как о наболевшем. Пожилой усатый мужчина возле чайханы для стариков на мой вопрос, за что осудили журналиста, сказал: «За то, что он пишет чистую правду. Они его хотели упрятать, чтобы спасти честь мундира. Но люди все видят и все про всех знают». Чтобы услышать по возможности другое мнение, я подошел к двум солидно одетым мужчинам, стоявшим на обочине дороги, и услышал: «Все, что он пишет, правда. Это еще малая часть безобразий, которые тут происходят. У чиновников круговая порука. Они считают, что им все дозволено».
Торговала ли прокуратура законом?
НА самом деле я никогда прежде не бывал в Аште, и мне не с чем было сравнивать. То, что я увидел, в сравнении с другими райцентрами Таджикистана, где доводилось бывать, представляет довольно унылую картину бесхозности и заброшенности. Когда мне показали главную улицу, покрытие которой, как вы помните, отремонтировали после статьи Исмоилова, я увидел только убогий в рытвинах и заплатах старый асфальт. Журналист писал, что на ремонте дорог местные власти сэкономили,
нарушив технологию, и положили асфальт на глину. Чиновники же в беседах со мной сказали, что песок нужно было почему-то вести от Пянджа, а сроки сдачи поджимали. Так или иначе, очень скоро такая дорога превратилась в одно название. А мороз, снег и зной превратят ее в сущий ад для водителей, и потребуются новые средства и новый асфальт, и новый песок из Пянджа или глина откуда-нибудь поблизости.
Но есть в районе и новые, с иголочки, объекты. Таковым, например, является здание прокуратуры. Это единственное здание в райцентре, где я увидел паровое отопление, где тепло даже в коридорах и на лестнице и где 3 прокурора и следователь, а также 4 других сотрудника находятся на рабочем месте в цивильных костюмах, без пальто.
Одной из статей обвинения, по которому проходил суд против Исмоилова, было обвинение в оскорблении должностного лица - бывшего заместителя главы района, а ныне главы поселкового совета джамоата Шайдон Зафара Мамаджонова. По утверждению журналиста, здание прокуратуры строилось в сжатые сроки, причем финансирование строительства шло не только из бюджета, но также якобы на «пожертвования» бизнесменов. Таковых, по словам местных источников, было около 500 человек.
Сам факт аврального строительства здания районной прокуратуры на
внебюджетные средства способен вызвать и должен был вызвать у
вышестоящих контрольных органов немало вопросов. А сигнал журналиста
должен был стать основанием для серьезнейших проверок и расследования.
На сегодняшний день ни о каких подобных проверках нам не известно.
Однако если местные власти прибегают к подобным методам строительства и
сдачи гособъектов, то, по сути, это не что иное, как вымогательство,
мздоимство, торговля законом, на страже которого должна стоять
прокуратура.

Руководил строительством здания прокуратуры заместитель прежнего
главы района Зафар Мамаджонов. Прежде чем побывать в прокуратуре, я
посетил его, теперь уже в кабинете главы поселкового совета. З.
Мамаджонов встретил меня настороженно и поначалу отказался говорить на
запись. В его кабинете не было отопления, и чиновник сидел за рабочим
столом в пальто. По его словам, он действительно руководил по роду
обязанностей строительством здания прокуратуры, а после статьи об этом
Мухаммадюсуфа Исмоилова выступал в суде против него как один из истцов.
Чиновник признался, что ему показалось оскорбительным то, что журналист
назвал его в статье «командиром батальона строителей прокуратуры».

- Когда статья вышла, мне стали звонить знакомые и поздравлять с
новым прозвищем «командир батальона». Я уважаемый человек, у меня семья,
друзья, знакомые. Для меня оскорбительно такое прозвище. Я и в суде это
сказал, - говорит он.

Вместе с тем З. Мамаджонов категорически отверг предположение
журналиста о том, что здание районной прокуратуры строилось на
«пожертвования» бизнесменов, а также исключил возможность наличия списка
из 500 меценатов.

В то же время Мамаджонов говорит, что не держит зла на журналиста и
готов ему помогать в его работе, сотрудничать с прессой и идти навстречу
просьбам бытового и хозяйственного характера в установленном порядке.

К моему удивлению, чиновник сказал, что «в целом критические статьи
журналиста отражали действительное положение вещей». Это, по его словам,
относится и к вопросу о распределении земли, и к ряду других вопросов.
Как отметил чиновник, после статей Исмоилова был проведен ряд проверок
фактов распределения земли и были выявлены нарушения. Чиновник пообещал
также содействовать восстановлению в установленном порядке строения на
дачном участке Исмоилова, которое по представлению прокуратуры было
разрушено, пока журналист находился под стражей…

Кстати, с этим строением связана еще одна статья, по которой был обвинен журналист.

Коррупция подрывает государство

ДЛЯ перекрытий на строение ему были нужны пять досок, о которых он
попросил своего племянника, руководителя администрации главы района
Джамшеда Махмудова. Когда против журналиста возбудили дело, доски были
уже выделены и использованы. Однако на суде племянник заявил, что
Мухаммадюсуф Исмоилов шантажировал его, требуя выделить доски, иначе он
опубликует статью о незаконном распределении земли администрацией
района. В свою очередь, адвокат журналиста Мухаббат Джураева
подчеркивает, что статья об этом вышла до выделения досок и поэтому
предметом шантажа быть не может. По мнению жителя Ашта, ветерана
правоохранительных органов Мараима Абдуманофова, «эти поводы для
обвинений, такие как шантаж во имя пяти досок и другие, говорят о том,
что власти искали любой повод, чтобы наказать и упрятать строптивого
журналиста».

Кроме того,по утверждению М. Джураевой, когда она занялась защитой
Исмоилова, один из областных чиновников порекомендовал ей бросить это
«бесполезное дело».

- Он мне сказал, что дело заказное, что я только наживу себе проблем, что Исмоилова все равно посадят на 10 лет, - говорит она.

По словам Джураевой, после того как она взялась защищать Исмоилова,
на нее начал давить председатель областного суда Согдийской области Наим
Мансуров. Против самого адвоката к тому времени также уже было
возбуждено уголовное дело по надуманной, как она утверждает, статье, не
связанной с делом журналиста.

- Когда я занялась этим делом, я поняла, что там еще можно копать и
копать. Исмоилов еще очень мягко все описал, - говорит она. - Это только
верхушка айсберга злоупотреблений и беззаконий в Аште. По сути,
чиновники, находясь в условиях системы круговой поруки и коррупции,
ведут подрывную антигосударственную деятельность, занимают
антигосударственную позицию. Они делают из простого человека террориста,
создают его на голом месте, способствуют росту терроризма, выращивают
его.

В то же время адвокат отмечает, что встреча с главой области
Абдукохиром Расулзода оставляет у нее «слабую, но все же надежду, что
власть еще не утратила способности слышать и способности адекватно
реагировать на критику, на сигналы о нарушениях, злоупотреблениях и
беспределе, творимом людьми, получившими власть».

Увиденное и услышанное в Аште навело нас на весьма печальные мысли. В
Аште, как в зеркале, отражаются многие проблемы сегодняшнего
Таджикистана. Проблема занятости, проблема взаимоотношений власти и
общества, контрастов и параллельных миров власти и народа, проблема тьмы
и света, тепла и холода, здоровья и болезни, беззаветного служения
людям и зачерствелого отношения к проблемам людей, наплевательства на
людей и свои прямые обязанности служить людям, а не своему карману.

Продается 3 комнатная квартира на 2-ом этаже за кинотеатром "Лола" Цена от800 до 900 тысяч рублей

Нурулло Хуайдуллоевро дар тамоми чумхури чун як тан аз барпокунандагони давлати мустакили Точикистон , аввлин додситони кулли чумхури, марди шучоъ ва нотарсу одил мешиносанд. Ин шахси бузург дар рузхои вазнинтарин ва хассостарини барои халки мо такдирсоз вазифаи масъулро ба ухда дошт ва то рузхои вопасини хаёташ барои сулху салох ва зиндагии осоиштаи мардуми мо мусоидат кард. У чанд сол нохияи моро дар Шурои олии онвакта вакили намуда, дар пешрафти корхои сохтмониву кишоварзи ва накуахволии мардуми нохияи мо кушишхо кардааст.
Нурулло Хувайдуллоев 24-уми августи соли 1992 дар шахри Душанбе кушта шуд, ва хукумати онвакта бе ин хам сустшуда бечонтар шуд. Додситон соати 7.50- и сахари хангоми ба кори давлити равон шудан бо хамрохии ронандааш катл гардид. Нахуст мошинаи хизматии уро боздошта хар дуро аз мошин ба берун кашола карданд. Сипас амр карданд, ки Нурулло Хувайдуллоев сари зону нишинад, ки чавоби рад гарифтанд ва ба зонуяш чанд тир равон карданд. Баъди ба замин афтиданаш уро тирборон карданд- аз часади Нурулло Хувайдуллоев чамъ 20 тир ёфт шуд. Бо чанд тири дигар ронандааш, ки мехост додситонро начот дихад, ба халокат расонида шуд.
Баъди вафоти Нурулло Хувайдуллоев президент Рахмон Набиев хамаги ду хафта- то 7-уми сентябр дар тахт нишаст.
Аз руи далелхои Додгохи олии чумхури котилони Нурулло Хувайдуллоев баъди чанд муддат дастгир шуданд, ки инхо Рахим Нуруллобеков ва Давлатбек Махмудов буданд. 26- уми ноябри 1993 ин хар ду котил ба хукми паррон сазовор дониста шуда, худи хамон руз ин амр ба ичро расонида шуд.
Сухбате, ки дар зер манзуратон мегардад, чанд руз кабл аз амали суикасд ба чони мардум Н. Хувайдуллоев сурат гирифта, онро журналист Тургун Дадабоев энчом додааст ва бори аввал нашр мешавад.

-Дар шароити бозсози руй додани дигаргунихои куллй, вокеахои ачиб, ходисахое, ки инсон дар шаби хобаш хам надидааст, имруз касеро ба хайрат намегузорад. Корпартоию гирдихамоихо ба назар галатй наменамояд. Дар даврони пешин ба хар як навигарй бо чашми хайрат менигаристем. Холо бошад, ин чиз бароямон холати оддй менамонд. Сохибистиклол шудани чумхуриамонро хуш пазируфтем. Давлати хакикатан дунявию хукукбунёд барпо намуда, дар шароити демократа зистан мехохем. Сарфи назар аз миллату мансубият баробархукук хисобидани одамон, дар асоси конун таъмин намудани хукук ва бехатарии онхо вазифаи чонии ходимони прокуратура, суд, милитсия аст, Нурулло Хувайдуллоевич! Фаъолинти Хизби коммунистии Точикистон муваккатан боз дошта шуд. Хамчунин хукукшиноси сохибтачриба ба ин амал чй гуна бахо медихад?

Аввало хаминро гуфтан зарур аст, ки тахти рохбарии ин хизб корхои нек бештар амалй карда шуданд. Бозсозй ва демократия хам туфайли хамин хизб ба вукуъ пайваст. Ба дин рохи васеъ дода шуд. Бояд икрор худ, ки баробари ба чо оварда-,("1 корхой назаррас ба камбудихо pox, дода шуд. Шархи он мушкил гузашт. На коммунистони каторй, балки онхое, ки дар эшелони боло буданд, хатогихои калон содир намуда, номи баланди хизбро паст намуданд. Онхое, ки муваккатан хокимиятро ба даст дароварданд, ба обруи хизб доги шустанашаванда гузоштанд. Ба онхо тамгаи ГКЧП-ро муносиб донистанд. Ва табиист, ки ин "кахрамонхо" бе чазо намемонанд. Аз хамин сабаб фаъолияти ХКИШ мувофики карори Шурой Олии СССР боз дошта шуд, ки он 29 август эълон гардида, 31 август дар васоити ахбори омма дарч шуда буд.

Дар чаласахои Шурой Олии Точикистон баъзе намояндахо бешармона хизби коммунистро гунахкор карда истодаанд. Боз кихо? Онхое, ки нони хамин хизбро хурда, бо шарофати он мансабхои баландро сохиб шуда, як вактхо барои курсй мушт ба сандуки сина зада, "ман коммунистам!" гуфта билети хизбро пеша мекарданд. Ва холо бо дахони пур онро бадном карда истодаанд. Ин кабил "коммунистони дуруя вобастабатагйир ёфтани авзои сиёсии кишвар пустинашонро иваз мекунанд. Пеш аз талаб кардани чизе кулохро аз cap гирифта, дурусттар фикр намекунанд. Чунки бинобар сохибистиклол шудани чумхурй то рузи манъи фаъолияти ХКИШ аз сафи он баромада мустакил шудани Хизби коммунисти Точикистонро ба хотир намеоранд ва ёдовар шудан хам намехоханд. Наход хамин чизро сарфахм нараванд? Ман фикр мекунам, ки барои манъи фаъолияти он асосе нест.

Дар асоси талаби баъзе намояндахо фаъолияти Хизби коммунисти Точикистон ба муддати ду мох боздошташуда ба дари идорахои комитетхои хизбии нохия, шахр ва вилоятхо кулф заданд Диккататонро ба як чиз чалб намуданиям. Дируз котиби якуми кумитаи хизбии нохияи Дангара Адолат Рахмонова ба ман занг зада гуфт, ки бинои кумитаи хизбро бастанд. Хол он, ки дар он бино ба гайр аз кумитаи хизбй идорахои се-чор ташкилотхои дигар чрйгиранд. Хамрохи ходимони кумитаи хизбй кормандони ин ташкилотхоро хам дар куча гузоштаанд.

Ин рафтори номатлуби ашхоси мутасаддй баёнгари он аст, ки худ конунро дуруст намедонанд. Агар чунин намебуд, танхо хучрахои ба кумитаи хизб дахлдоштаро мебастанду бас.

Манъи фаъолияти Хизбикоммунисти Точикистон ба мухлати ду мох, ба хама маълум аст. Дар ин муддат мо фаъолияти онро пура ва амик, тафтиш намуда, дар ГКЧП иштирок доштан ё надоштанашро муайян месозем.

Агар дар хакикат дар ГКЧП иштирок намуданаш исбот шавад, фикрамонро баён карда, хулосаамонро оиди бархам додани хизб бароварда, корро барои баррасй намудан ба Суди Олии Точикистон мегузаронем. Агар Хизби коммунисти Точикистон дар ГКЧП иштирок накарда бошад, дар он холат ба Шурой Оли маълум мекунем. Холо ин корро омухта истодаем.

-Имруз дар чумхурй бисерхизбй ба вучуд омадааст. Аз чумла

Хизби демократй, чамъияти "Растохез" фаъолият карда истодаанд. Хизби нахзати ислом фаъолияти хешро oгоз карданист. Умуман, оиди намояндагони дин ва ояндаи хамин хизбхо чй гуфтанихо доред?

-Ман чонибдори бисёр хизбиям. Ва ба он максад, ки ин хизбхо дар рохи ободии кишвари азизамон ва халки он хизмат кунанд, одамонро бо обру ва мехнаташон ба рохи нек хидоят карда тавонанд. Хар гуна хизбе, ки тибки конун амал кардан маромаш аст, албатта, эхтироми умумро сазовор мешавад. Агар ба гурухбозй, махалгарой, миллатгарой рох, дихад, хеч, гох, пойдор нахохад монд. Ва хох, нохох, дучори нафрати халк, мегардад.

Бо ташаббуси харакату хизбхои фавкуззикр дар майдони "Озодй"-и пойтахти гирдихамой ташкил карда шуд. Иштирокдорони он якчанд руз аст, ки: "озодй, демократия, нест бод Хизби коммунисти Точикистон, парламент ба истеъфо барояд!" ва хамин кабил талабхоро ба миён гузошта, аз номи халк, сухан мегуянд. Ва бо алфози кабех, ба иззати нафси одамон мерасанд. Охир, ин эхтиром накардани конун аст-ку! Фаромуш набояд кард, ки дар хамагуна холат аз меъёр баромадан лозим нест.

Аксарияти гирдихамомадагон сокинони нохияхо мебошанд. Бештарашон падархондхоеанд, ки тачрибаи бойи хаёт-ро омухта ва ба таври дигар гуем, ин муйсафедони нуронй гармию сардй, гуруснагиро бо чашмонихуд дидаанд. Магар хуб нест, ки онхо фарзандонашонро насихат карда, рохи дурусти хаётрр нишон диханд ва давлати пирй ронда, шукргузорй кунанд? Рахми кас меояд, ки онхо ба суханони баъзе ашхос гуш дода, рузхои борони руи рохи мумфарш нишаста, бехуда азоб мекашанд.

Максад аз ин гуфтахоям хамин аст, ки ман бо чор-панч нафар иштирокчиёни гирдихамоии синну солашон табаррук хамсухбат шуда пурсидам, оё онхо аз давлат нафака мегиранд, оё дар махаллаашон масчид хаст ва касе барои тоату ибодат карданашон халал намерасонад? Дар чавоб шукр гуфтанашонро шунидам. Вакте мазмуни: "озодй", "демократия", "нест бод Хизби коммунисти Точикистон!"-ро пурсон шудам, онхо китф дар хам кашиданд ва гуфтанд, ки инро ба онхо ёд додаанд.

Ба замми ин хар руз бо гушти чорво хурокхои гуногун тайёр мекарданд, Онхое, ки якчанд руз дар гирдихамой иштирок карда ба кор набаромаданд, оё конуни мехнатро вайро накарданд? Чунин нафарон ба худашон ва ба давлат хисорати зиёде ворид сохтанд. Сокинони пойтахт аз вокеахои феврали дилгир шуда, фарзандонашонро хафтахо ба мактаб нафиристоданд. -Хамон рузхо дар донишгоххо имконияти пурра дарс гузаштан набуд. Кишоварзони навохии атрофи Душанбешахр ба бозорхои пойтахт овардани меваю сабзавот ва дигар махсулотхоро катъ карданд. Дар натича нархи як килограмм сабзй ба чор сум расид. Хатто як руз ба бозори "Баракат" сабзй наоварданд. Шахрвандони мансуб ба миллати рус, махсусан, мутахассисони сохибтачриба аз такрор ёфтани вокеахои феврали, аз такдири минбаъдаи ахли хонадонашон дар чунин вазъият ба харос афтода, чумхуриро тарк намуда истодаанд. Ана, манфиати кутохандешихо ва аз номи дин бехуда суха гуфтанхон.

Нурулло Хувайдуллоев дар химояи хакикат якрав буд. Уро харидану тарсонидан имкон надошт. Барои хамин хам дар чумхурй хамчун инсони хоксору халолкор, росткавлу поквичдон ва принсипнок, хукукшиноси сохибтачриба, насуру кавиирода, дилсузи Ватан мешинохтанду эхтиромашро ба но меоварданд. Хислатхои начибу ибратбахш ва танхо аз руи конун фаъолият карданаш боне шуда буд, ки номаш вирди забонхо гардад ва рох, ба дилхо ёбад. Аз рузи аввали орози фаъолияти касбй дар Прокуратураи генералии Точикистон то лахзаи ба таври фочиавй халок шуданаш нисбати ашхоси чиноятпеша ва торочкунандагони моликияти чамъиятй, вайронкунандагони конун муборизаи беамон бурд.

-Нурулло Хувайдуллоевич! Дар чаласаи охирини Шурой Олии Чумхурии Точикистон дар хакки Раиси комичроияи шахри Душанбе М.Икромов суханони зиёде гуфта шуд. Шахсан худи шумо хам гап зада будед. Дар сухбати мизи мудаввари баъдй аз чй бошад, ки фикрхо дигар шуданд?

-Дар хакикат дар чаласа оиди аз чояш гирифтани мучассамаи В.И.Ленин байни намояндахои халк, афкори чиддй ба амал омад. Мучассамаро эхтиёткорона гирифтан мумкин буд. Тавре, ки дар бисер чойхо чунин амал карданд. Аммо дар мо ин амал бараке ба 40 оварда шуд. Афтонидани мучассама ин муносибати ба инсонхо хос нест. Агар суханхои намояндахои халкро дар ёд дошта бошед, намояндаи Конибодом Юсуфчон Ахмадов чунин гуфта буд: "касби асосии Раиси комичроияи пойтахт «М.Икромов мухандиси сохтмон аст. Аммо натавонист, ки хайкали Ленинро аз чояш тавре гиронад бе шикастан».

Дар ин бора дилсузона сухан гуфтани Юсуфчон Ахмадов, албатта, бесабаб набуд. Хамон вакт чунин муносибати хунукназарона ба хама аламовар буд. Ман хам дар чаласа ичозат пурсида, ба саросемагй рох, додани Раиси шахрро баён карда афзудам, ки бо намояндахои Шурой шахрй маслихат карда ин амалро анчом додан мумкин буд. Лекин риояи конун фаромуш шуд! Ман хеч гох, аз гуфтахоям руй наметобам.

Ногуфта намонад, ки нисбати онхое, ки зери парчами демократия дар афтонидани мучассама иштирок кардаанд, парвандахои чиной огоз намудаем.

Онхо катьи назар аз кй буданашон дар назди конун чавоб хоханд гуфт. Нияти катъ кардани парвандахои чиноиро надорам!

-Бори нахуст дар чумхурй маьракаи бо речи раъйпурсии умумихалкй интихоб кардани Президент торафт наздик шуда истодааст! Тавре маълум аст, довталабони ин мансаб зиёданд. Албатта, байни онхо ба амал омадани садди рохи якдигар шудан. фиреб доданхо, вайрон кардани конун аз эхтимол дур нест. Дар ин холат мавкеи прокуратура чи тавр мешавад.

Хар шасе, ки худро ба мансаби Президенти Точикистон муносиб медонад, номзадиашро пешниход карда метавонад. Сарфи назар аз чанд нафар будани онхо, конун ба номзадхп инро ичозат медихад. Фарзандони сазовори Ватан аз хизб ва харакатхои сиёсиашон номзадхои арзандаро пешбарй карда метавонанд. Номзадхо хангоми вохурихо интихобкунандагонро бо барномаи худ шинос карда, дар хусуси ба халку кишвар минбаъд чй тавр хизмат карданашон сухан мегуянд. Халк, ба онхо бахр медихад. Хар як шахси номзадиаш ба кайд гирифташуда танхо мувофики конун амал мекунад. Дашном додани хамдигар, тухмат кардан тибки конун манъ аст. Онхоеро, ки бо максади бештар ба даст овардани овозхо кушиш намуда, хона ба хона мегарданд, дар холати ошкор шудани ин хол фавран аз чониби хавзахои интихоботи огохонида, амали номатлуб пешгири карда мешавад. Дар ин бабат прокуратура доимо гушу хуш шуда меистад ва риояи катъии конунро таъмин менамояд. Умуман, ба фикри ман, Президенти кишвар бояд шахси окилудоно, чонибдори некуахволии халк, дорой тачрибаи бои хаётй бошад.


-Магар гирдихамоии охирии конунй буд? Чаро намоишчиён истеъфои Шуморо талаб карданд?

-Саволи бачо. Намоишчиён ба фаъолияти намояндахои халк халал расониданд. Хамин холат ва тезу тунд шудани вазъиятро ба хисоб гирифта, рузи дуюми гирдихамой вазъияти фавкулодда эълон карда шуда буд.

Ба ин нигох, накарда, гирдихамоиро давом доданд. Фармонро ба эътибор нагирифтанд. Ин маьнои конуншиканиро дорад.

-Дар вокеъ, намоишчиён ба истеъфо баромаданамро талаб карданд. Аммо бисерин онхо хатто намедонанд, ки Прокуратураи кишварро аз кадом руз инчониб рохбарй мекунам. Ба пиндори ман, истеъфоямро талаб кардани намоишчиён маънои онро дорад, ки ду-се нафар хамин чизро ёд додаанд. Дар "ин мансаб танхо мохи чахорум аст, ки фаъолият мекунам, на зиёд. Ман чй баде кардаам, ки бо тамоми овоз истеъфо доданамро талаб мекунанд. Шахсиятамро халки азизам донад, хамин кофист! Максадам химояи конун, хизмати содикона ба халку Ватан аст, на чизи дигар! Бояд гуям, ки рухафтода нашудаам! Баркияхои аз нохияхо расидаистода кувваю гайратамро афзун менамоянд. Масалан, аз нохияхои Дангара Сафар Вохидов, Панч Амир Хиёбеков, хамчунин аз чониби Шурой кишоварзони хамин нохия баркияхо расиданд. Дар онхо аз чумла чунии гуфтахо сабт шуда: «мардум Шуморо дастгирй мекунанд, кори асосиатонро, ки хифзи конуният аст, давом дихед.

-Нурулло Хувайдуллоевич, барои ичрои корхои хайр ба Шумо омад мехохем!